„Er zijn krachten aan het werk die onze rechtsstaat
in gevaar brengen en daarmee de democratie"
■eusderkrgnt
Mr. H. C. van Eek neemt in sombere stemming afscheid als kantonrechter
Als de regels verdwijnen, dan
stort de samenleving in elkaar"
Eigenlijk heb ik nog meer begrip
voor een anarchist, die helemaal geen
regels accepteert dan voor mensen
die de krenten uit de pap halen"
DONDERDAG 29 MAART 1984
fundamentele zaken aan de hand
die onze democratie aan het wan
kelen brengen en nu ik met werken
ophoud, wil ik daar wel eens vrijuit
over spreken In de eerste plaats is
naar mijn mening fundamenteel
fout dat er tegenwoordig een aar
zeling is te bespeuren bij de uitvoe
rende macht bij de tenuitvoerleg
ging van de rechterlijke vonnissen
Zoals iedereen wel weet, berust
onze democratie op de scheiding
van de drie machten de wettelijke,
de uitvoerende en de rechterlijke
macht Een minister van Justitie,
die tot de uitvoerende macht be
hoort, benoemt de rechters. Dat is
de enige grote uitzondering, verder
kan hij zich niet meer met de
rechters bemoeien. Hij kan nie
mand van standplaats doen veran
deren, eenmaal benoemd, dan is
dat voor het leven Dat is een
geweldige macht van de rechter.
Een mooi voorbeeld van de macht
van de rechter vind ik altijd het kort
geding, waarbij destijds de presi
dent van de rechtbank in Den Haag
zich uitsprak over de komst van de
Molukkers naar Nederland.
Tegenover deze macht van de
rechter staat het feit dat als er
éénmaal een beslissing genomen
is, de rechter afhankelijk is van de
uitvoering. Er hoort dan geen dis
cussie meer te zijn, de uitvoerende
macht moet zonder meer uitvoe
ren. En daar mankeert het tegen
woordig aan. Kijk b.v. eens naar
een geval als de ontruiming van het
Wyers complex. Naar mijn mening
lastingontduiking werd als iets heel
anders gezien dan diefstal en in
braak Tegenwoordig heeft men
voor geen enkel voorschrift meer
respect. En de overheid schiet
ernstig tekort Samengevat, de uit
voerende macht traineert de uit
voering en de overheid doet te
weinig aan de veiligheid van de
burgers Beroving is heel gewoon
Ik woon in een buitenwijk van
Naarden, maaralsje 'savonds naar
de post gaat, dan schrik je toch als je
iets achter je hoort?"
Opvoeding
,,En u denkt niet dat gebrek aan
mankracht de oorzaak is dat de
overheid tekort schiet in zijn taak
van bescherming van de burgers?"
,,Nee. De welvaart, het gebrek
aan respect voor regels, de opvoe
ding zijn de oorzaken. In een gezin
kun je toch ook niet allemaal op
willekeurige tijden eten? Dan stel je
ook regels in. Maar mensen willen
alleen regels als ze er iets voor
kunnen krijgen, een uitkering, een
paspoort. Eigenlijk heb ik nog meer
begrip voor een anarchist, die hele
maal geen regels accepteert dan
voor mensen die de krenten uit de
pap halen."
,,U bent niet vrolijk gestemd.
,,Nee, een rechter kan in deze
tijd niet vrolijk gestemd zijn Het is
bitter om weg te gaan in een
situatie waarin de mensen zoveel
minder begrip hebben voor recht
dan 32 jaar geleden."
solliciteerde waren er nog 27
anderen, terwijl je nu moeite
moet doen om éen gegadigde te
vinden. En dit is toch een mooie
kamer? En je hebt een goed
salaris. We staan op het niveau
van een vice-president van de
rechtbank. De mensen denken
vaak dat het voor ons een pro
motie zou zijn om rechter te
worden, maar dat is niet zo. Dat
blijkt ook uit het feit dat een
kantonrechter uit een eerste klas
plaats een lintje krijgt bij het
weggaan, een rechter niet."
Oorspronkelijk was een kanton
rechter voor kleine zaken?"
,,Ja, maar dat is veranderd. Hij is
nu specialist gemaakt op een aan
tal terreinen. Hij krijgt alle verkeers
zaken, behalve in drie gevallen: bij
dood of zwaar lichamelijk letsel
door grove schuld, doorrijden na
een aanrijding en dronken achter
het stuur. Deze gevallen worden
als misdrijf aangemerkt en komen
dus bij de rechter. Overigens zie je
ook hier een uitholling van een
wettelijke bepaling de Hoge Raad
is zo streng met grove schuld dat
het bijna gelijk staat aan opzet
Wat in de civiele sfeer een heel
vergaande bevoegdheid van een
kantonrechter is, is het beëindigen
van een arbeidsverhouding Hier is
de kantonrechter zelf de hoogste
instantie, hoger beroep is niet mo
gelijk. Hij kan onbeperkte schade
vergoeding opleggen, alleen moet
hij de werkgever de gelegenheid
geven om bij nader inzien toch de
staat het de burgemeester, als
uitvoerende macht, niet vrij om
belangen af te wegen, maar hoort
hij zonder meer het rechterlijk von
nis tenuitvoer te leggen. Maar nee,
het staat ter discussie. De uitvoe
rende macht vindt dat het zelf wat
te zeggen heeft en Van Thijn be
dankt na de ontruiming voor het
goed overleg tussen eigenaar en
krakers Dat is zeer ernstig en duidt
op een hele gevaarlijke ontwikke
ling waarbij het gezag van de rech
ters aangetast wordt."
Ingewikkelder
.Ontstaat deze situatie niet om
dat de wetgever achterloopt bij de
maatschappelijke ontwikkelin
gen?"
.Zeker, dat heeft de wetgever
natuurlijk altijd gedaan. Maar de
ontwikkelingen gaan nu zo snel en
de samenleving wordt steeds inge
wikkelder Natuurlijk heb ik er per
soonlijk begrip voor dat een burge
meester bij een ontruiming met
meer belangen rekening moet hou
den. maar als rechter keur ik het af
Net zomin als ik als rechter het
beleid van een burgemeester mag
beoordelen, mag een burgemees
ter de vonnissen van een rechter
beoordelen. Zo iets werkt ook be
smettelijk. Kijk maar naar een ge
zin: als ouders bij één kind het
gezag laten schieten, wat in een
gegeven situatie heel wijs kan zijn,
dan heeft dat wel invloed op de
andere kinderen. Een tweede be
langrijke factor is dat er veel te veel
dingen getolereerd worden, die in
feite aangepakt zouden moeten
worden, kijk maar naar het vanda
lisme Ik ben zelf een voetballief
hebber, maar vroeger trapte je
eens uit balorigheid tegen een bier
blikje, terwijl nu supporters niet de
emoties achteraf afreageren, maar
welbewust van tevoren dronken
zijn."
Zitten we dan niet midden in de
welvaartsproblematiek
..Natuurlijk De mensen hebben
mogelijkheden gekregen die ze
niet aankunnen. Neem de buiten
landse vakanties. Vroeger leerde je
van je ouders hoe je je in het
buitenland te gedragen had Je
ging alleen naar die landen waar
van je de taal sprak. Nu reist
iedereen per vliegtuig overal heen.
zonder dat men enige notie heeft
hoe het ergens anders toegaat
Begrijp me goed, ik gun de men
sen hun vakantie, maar de welvaart
heeft mogelijkheden gegeven
waarvan men niet geleerd heeft
hoe er mee om te springen. En daar
hebben de fabrikanten op inge
haakt. Een bromfiets was oor
spronkelijk bedoeld om 30 a 40 km
te rijden Inmiddels is het opge
voerd tot 160-170 km. Men pakt
alles om zich heen en men accep
teert geen regels. Maar regels zijn
er niet om ons dwars te zitten, maar
om met elkaar te kunnen leven
Vroeger waren de enige regels
waar je probeerde onderuit te ko
men de belastingvoorschriften. Be-
door Elly Acherman
Met ingang van 1 april a.s.
irdt Mr. H. C. van Eek op
nverzoek eervol ontslag
rleend als kantonrechter in
nersfoort. Zijn vertrek zal
j. en feestelijk tintje krijgen.
heeft gemeend zijn ambt
stilte te moeten neerleggen
het licht van de, wat de
ihtshandhaving betreft,
ogst ernstige
Isomstandigheden".
De mensen hebben mogelijkheden
gekregen die ze niet aankunnen
in zijn gezellige, zonnige
werkkamer in het gebouw
waarin het kantongerecht is
gevestigd, vlakbij het station.
..Verklaart dit uw soms wat ge
prikkelde en suggestieve vraag
stelling op de strafzittingen als een
bepaald soort lieden verschijnt met
leren jasjes aan, die te hard gere
den hebben? Zo in de trant van
zeker een autoliefhebber hè!"
,,Er zal wel enigszins sprake zijn
van beroepsdeformatie Daarom
ben ik één van de weinige voor
standers van rouleren."
..Suggestieve vragen brengen
de mensen in het nauw
,,Ja, maar ik geloof dat de zwaar
ste straf is als de zaal lacht Men is
tegenwoordig zo weinig gevoelig
voor geldstraffen."
..Wat vihdt u van alternatieve
straffen
..Heel aardig, maar praktische
uitvoerbaarheid is vaak zo beperkt
Ik heb eens een brief geschreven
aan de directeur van het revalida
tiecentrum ,,de Hoogstraat" in
Leersum, waar verkeersslachtof
fers verpleegd worden Ik heb voor
gesteld dat ik een aantal ernstige
verkeerszondaars als straf zou op
leggen een tijdlang iedere zater
dagmiddag met een invalide in een
wagentje te gaan wandelen Ik
kreeg een brief terug dat van te
voren bekend moest zijn wie er
kwamen en hoe laat en hoe lang
Zo iets is praktisch vrijwel onuit
voerbaar door het massale karak
ter."
„Zijn u ook leuke dingen bijge
bleven uit de tijd dat u kantonrech
ter was?"
..Nee. De gevallen gaan zo snel
aan je voorbij dat je er eigenlijk
weinig van onthoudt. Als advocaat
volg je de mensen veel langer
Eigenlijk herinner ik me meer bij
zonderheden uit de tijd dat ik advo
caat was dan uit de tijd er na
Meer procedures
De opvolging van Mr. van Eek
is nog niet geregeld. Momenteel
zijn er twee kantonrechters in
Amersfoort, die bijgestaan wor
den door een flink aantal plaats
vervangers. Inmiddels is het
werk zo uitgebreid dat er nu
plaats is voor drie kantonrech
ters. Er zullen dus twee nieuwe
rechters moeten komen nu Mr.
van Eek weggaat.
De taak van de rechters is zeer
verzwaard de laatste jaren. ,,Er
zijn veel meer procedures geko
men vanwege de mondigheid
van de mensen en de onderlinge
onverdraagzaamheid. De sa
menleving wordt steeds inge
wikkelder, een bijstandswet,
adoptie geeft handen volwerk.
De AROB procedure is ook een
mooi voorbeeld. Bij de Raad van
State buigen zich oud-ministers
over de problemen rond afdak
jes en kippenhokken en worden
overweldigd door het werk. Maar
sollicitanten hebben we hier in
Amersfoort nauwelijks gekre
gen. Terwijl vroeger een kanton
rechter toch een man van aan
zien was. Toen ik in Amsterdam
let zijn deze woorden,
drukt op een
- cheidskaart, die doen
ronderstellen dat het hier
een man gaat met
gesproken opvattingen
trent maatschappij en
ihtsbestel. En spelen de
vattingen van een rechter
teen rol bijzijn
- oordeling van al die
m schillende
m Isovertreders die voor
nverschijnen?
v let interview vindt plaats
werknemer maar te houden in
plaats van de vaak zeer hoge
schadevergoeding te betalen."
..Komen dergelijke zaken veel
voor?'
Wekelijks en het gaat vaak om
hele grote belangen Het kan gaan
om een directeur van een V V V. of
van een ziekenhuis en na de uit
spraak van de kantonrechter komt
er niemand meer aan te pas. Maar
je moet uiterst voorzichtig zijn, want
..Dat is een heel pessimistisch
toekomstbeeld
„Ja, maar ik zie geen oplos
sing. Het doet me denken aan
het einde van het Romeinse
Rijk of aan de Franse revolu
tie. Die overdreven aandacht
voor sex, de verslapping, het
verval en tenslotte de onder
gang. Er komt wel weer een
keer een reactie. Ja. Maar na
onze tijd. Misschien dat ik in
mijn functie als rechter wel
heel sterk geconfronteerd
ben geweest met alle
maatschappij-problemen.
Amersfoort de mensen in de zaal
die. voor dezelfde soort overtreding
komen, rustig blijven zitten In Am
sterdam verdwijnen er meteen vijf
als iets uitgelegd is en wachten hun
vonnis niet meer af omdat ze be
grepen hebben dat dat geen zin
meer heeft Maar vrijwel iedereen
accepteert de uitspraak. Er zijn hier
nog minder hoger beroep zaken
dan in Amsterdam Van de 500
civiele vonnissen per jaar gaan er
een stuk of 5 in hoger beroep en dat
wordt dan nog vaak door mij gesti
muleerd. Bij de strafvonnissen ligt
het percentage iets hoger
Civiele vonnissen zijn vonnissen
in de burgerrechtelijke sfeer. Huur-
zaken. arbeidszaken, curatele,
adoptie.
,,Dat is het leeuwendeel van ons
werk, want de strafzaken beslaan
maar een heel klein stukje van de
kast. Ongeveer 15% betreft straf
zaken."
,.U bent duidelijk somber ge
stemd over onze rechtsstaat, ge
zien uw formulering waarom u
geen feestelijkheden wilt Nu kun
nen we op het ogenblik dagelijks
lezen over de problemen van de
rechtshandhaving en dan worden
vaak cellentekort en personeelsge
brek als oorzaken aangewezen
Bent u het daarmee eens of zijn dat
volgens u slechts symptomen?"
..Ik ben inderdaad heel somber
gestemd Er zijn krachten aan het
werk die onze rechtsstaat in gevaar
brengen en daarmee ook onze
democratie. Het cellentekort zie ik
beslist niet als werkelijke oorzaak
Nee, er zijn naar mijn mening twee
uitvoerende macht hoort de burgemeester zonder meer het
k vonnis ten uitvoer te leggen"
hoe vindt iemand van 45 jaar nog
ander werk?
Deze regeling stamt trouwens uit
de tijd dat we nog dienstmeisjes op
jaarbasis hadden Toen is aan de
kantonrechter de bevoegdheid ge
geven om een arbeidsverhouding
op te zeggen „om gewichtige rede
nen" en deze maatregel is gehand
haafd omdat de kantonrechter
geacht wordt een wijs man te zijn.
Dit geeft een kantonrechter
werkelijk hele grote macht.
..Geeft u er de voorkeur aan om
kantonrechter te zijn in plaats van
rechter?"
,,Ja, om het direct contact met de
mensen. Er zit namelijk veel minder
vaak een advocaat tussen En om
het alleen recht spreken."
Arbeidslust
Maar de animo van de mensen
om een publieke functie te bekle
den is duidelijk veel geringer ge
worden, constateert Mr van Eek
Dat brengt het gesprek op de ar
beidslust in het algemeen. Ook hier
ziet hij de algehele verslapping als
een teken des tijds en een zorgelij
ke zaak
..Vroeger kreeg je een paar uur
vrij als je jarig was. Ja, wij niet
natuurlijk, maar het administratief
personeel Toen werd het: recht op
een halve vrije dag Nu is het zo dat
als je op een week-end jarig bent,
dan heb je dus recht op een vrije
maandagmorgen En het toppunt is
dat iemand die halve dagen werkt,
ook een kwart dag vrij hoort te
krijgen, want anders is het onbillijk
Kijk. men neemt, wil zijn rechten en
heeft lak aan regels. Terwijl onze
democratische samenleving van
regels aan elkaar hangt Als de
regels verdwijnen, dan stort de
samenleving in elkaar Dan ver
dwijnt de democratie. Dan is er op
een gegeven moment alleen nog
plaats voor een dictatuur. Van
rechts of van links Nu houden de
ouderen de zaak nog wat bij elkaar,
maar als de jongeren de boel moe
ten gaan regelen, dan zijn we
nergens meer."
- ..Het verweer is hier veel talrijker en hardnekkiger
Zo n zitting gaat ten koste
van je hart. Daarom ben ik
met 61 jaar versleten."
MERSFOORT - Vanaf
5 is Mr. van Eek kanton-
ihter in Amersfoort en
[J irvoor is hij bijna 10 jaar
tonrechter in Amsterdam
veest. Zijn ervaring heeft
opgedaan in de advoca-
een gebruikelijke gang
zaken voor kantonrech-
Zijn belangstelling in de-
ichting moet hij al jong
regen hebben, want zijn
Iers waren beiden advo-
in Haarlem.
het gebruikelijk voor een
onrechter om van standplaats
anderen?'
ek.er niet. Bijna niemand doet
Maar ik denk dat het juist erg
is. Een kantonrechter is een
nsprekend rechter en die loopt
;evaar van hobbyisme. Daar-
wordt er tegenwoordig over
roken om de kantonrechters in
en bij de rechtbanken, maar
zijn kantonrechters over het
neen tegen, want dan raken
in zelfstandigheid kwijt. Ik ben
or. Er is meer overleg mogelijk
met drie man bent."
ijn er verschillen tussen Am-
lam en Amersfoort voor een
trechter?"
eel veel verschillen Het ver
is hier veel talrijker en hard-
ger Het verschijningspercen-
s ook veel groter. In Amster-
>ehandel je 300 zaken op één
md. dat zou hier niet kunnen,
ne ook altijd is opgevallen is,
sje op de zitting iets uitlegt, in
