Vooijaars
Modeshow
<63>
„Boeren zijn nooit echt tegen
uitbreiding van Leusden geweest"
ildoto na 25 jaar nog even aktief
radus van den Hengel na 30 jaar uit bestuur ABTB
ite opkomst op reünie
met dia's en muziek.
Maandag 2 en Dinsdag 3 april
Cultureel Centrum De Flint, Amersfoort.
Aanvang: 20.00 uur
Speciale gasten:
Chiel Montagne en Ciska Peters.
interview
DONDERDAG 29 MAART 1984
op de dag van heden mee door is
gegaan Er was steeds een goede
verstandhouding onder elkaar. Dit
bleef gelukkig zo toen men import
in Achterveld ging krijgen. Ook
daar waren mensen bij die graag
toneel speelden Dit heeft nooit
problemen opgeleverd Het was
wel eens een probleem om er van
elke categorie genoeg te hebben
Bij de dames leverde dit niet zo een
groot probleem op, die waren er
meestal genoeg. Doch bij de man
nen was het soms wat moeilijker
Er zijn ook wel minder prettige
dingen geweest. Zoals o a de wis
selingen van regisseurs Dit was
niet altijd even leuk doch moest wel
gebeuren Als regisseur moet je
wel overwicht op de spelers heb
ben Ook werd succes behaald
Toegekend werd de aanmoedi
gingsprijs van het Stichtse Landju
weel, terwijl bij het eenacter optre
den in Leusden een derde prijs
werd behaald Momenteel telt de
vereniging 25 leden De eerste
contributie bedroeg 3 gulden terwijl
de huidige contributie 20 gulden
I
bedraagt.
REÜNIE
Zondagmiddag werd er een
gezellig samenzijn georgani
seerd voor leden en oud-leden
van de vereniging. Dit werd een
hele gezellige reünie. Velen kwa
men elkaar na jaren weer eens
tegen en er werd heel wat van het
oude opgehaald. Om de tijd wat
te breken werd er een kwis ge
houden over voorvallen over de
25 jaar van de vereniging. Tot
slot werd er ook nog een aantal
leden en oud-leden bij elkaar
geroepen om deel te nemen aan
improvisatie-toneel. Dit werd
een groot succes. De deelne
mers werden over zes ploegen
verdeeld en elke ploeg kreeg een
bepaalde opdracht om dit in to
neel uit te voeren. Het bleek dat
de oudjes het zeker nog niet
verleerd waren hoewel de jonge
ren zich ook niet gewonnen ga
ven. Hierna bleef men nog gerui
me tijd gezellig bijeen.
Kaarten a 10 - (incl. koffie) verkrijgbaar
bij: Klantenservice C&A Amersfoort en aan
de kassa van Cultureel Centrum „De Rint".
door Frits van Breda
Leusden - Gerardus Theodorus van den Hengel heeft op 8
juari jl. de leeftijd van 65 jaar bereikt. De statuten van de
itsdiocesane Boeren en Tuinders Bond laten er geen twijfel
ter bestaan: een bestuurslid die 65 jaar wordt, moet
Etappen. De A.B.T.B. afdeling Hamersveld zal op zoek
jeten naar een nieuw bestuurslid in de plaats van de heer
it den Hengel, die dertig jaar lang als secretaris deel heeft
Jjemaakt van het bestuur van de plaatselijke A.B.T.B. Toch
Ifthet bestuur een ander regeltje gevonden in het strenge
llement van de boerenorganisatie, dat in de plaatselijke
latie van nut zal blijken te zijn. Een 65-jarige moet dan
jiswaar aftreden als bestuurslid, secretaris mag hij rustig
Jen. Van den Hengel gaat dan ook nog rustig door met de
Icdie hij al dertig jaar achtereen heeft vervuld.
heer G. Th. van den Hengel
ij jong en oud in Leusden
>nd als „Gradus". Bij jonge-
is de heer Van den Hengel
>nd als „Gradus van de Til",
lege zijn voortdurende be
ienis met het jongerencen-
Niemand stoort zich er aan
in man met de respectabele
van 65 jaar voorzitter is
de „R.K. Stichting voor
en jongerenwerk". Inte-
»l men zou in de proble-
komen als Gradus er mee
j houden. Een andere
Leusdenaren kent Van
lengel waarschijnlijk beter
loorzitter van de Oranjever
ing afdeling Leusden. In de
ische wereld is Gradus be-
geworden als verzeke-
sadviseur en secretaris van
,B.T.B. Gradus kan vele ver
vertellen over de jongste
iedenis van Leusden. Het
ial over de ontwikkeling van
T.B. in Leusden is voor
langrijk deel een verhaal
Gradus zelf een rol
I. Het is voor de gerouti-
le secretaris van de
B. geen enkel probleem
het kort de geschiedenis
A.B.T.B. te beschrijven.
lang er al boerenorganisa-
estaan weet ik eigenlijk niet
zo begint Gradus zijn ver-
LWat ik zeker weet dat de
plieke Nederlandse Boeren-
jjindersbond al dateert van
j eeuwwisseling. De KNVTB
jat nog steeds als de overkoe-
van vier katholieke land-
brganisaties".
I vraag ligt voor de hand:
i in hemelsnaam vier ver-
nde organisaties in een klein
pis Nederland?" Het blijkt
I te maken te hebben met
fleling van de Nederlandse
jovincie. „In elk bisdom werd
i organisatie van boeren op-
Zo ook in het bisdom
provincies ook nog van de
A.B.T.B."
Het blijkt dat men in het oude
Hamersveld lang heeft moeten
wachten op een eigen organisatie
„DeA B.TB is als organisatie al in
1917 opgericht. In Hamersveld was
men erg laat met de start van een
eigen organisatie Het klinkt mis
schien gek, maar dat kwam door de
pastoor". Op dit moment stokt het
gesprek even Gradus wil liever
geen oude koeien uit de sloot halen
waar het gaat om kerkelijke toe
standen van voor de oorlog Als de
namen uit het verhaal wegblijven
wil Gradus het verhaal wel afma
ken. ,,De pastoor zag al die vereni
gingen niet zo zitten. Zo werd er
bijvoorbeeld in 1918 een Katholie
ke Arbeidersvereniging opgericht
in Hamersveld. In 1922 maakte de
pastoor een einde aan die vereni
ging. Kerels horen niet in een café
om te vergaderen. Ze horen thuis,
zo was het standpunt van de pas
toor. Uiteindelijk werd de afdeling
Hamersveld van de ABTB toch in
1936 opgericht"
Zonder hulp van een spiekbriefje
weet Gradus te vertellen wat de
doelstelling van de toenmalige
ABTB was Het behartigen van de
godsdienstige, zedelijke, maat
schappelijke en culturele belangen
van de leden en hun gezinnen". Dit
blijkt de officiële doelstelling vanxle
ABTB te zijn. In 1936 bleek er
echter een zeer praktische reden te
zijn voor de oprichting van een
katholieke boerenorganisatie in
Hamersveld ,,ln 1936 verkeerde
Nederland in een crisissituatie In
elke plaats moest er een zoge
naamde plaatselijke commissie ko
men, die bestond uit vertegenwoor
digers van landbouworganisaties
en de overheid Die commissies
bepaalden hoeveel koeien een
boer mocht hebben en schreef het
maximale aantal biggen op een
boerderij voor. Voor de boeren was
het een harde noodzaak om zich in
die tijd te organiseren
Utrecht een Aartsbis-
werd de naam van de
irganisatie in deze con-
;Aartsdiocesane Boeren- en
irsbond. Tot het gebied van
tsbisdom behoorden ook de
les Groningen, Drente en
|nd Die drie provincies heb-
1957 een „eigen" bisschop
|en Toch spreekt men in die
boerenleenbank
Het blijkt dat de kerk in die tijd
grote invloed had op het plaatselijk
gebeuren Was er eerst een pas
toor die het ontstaan van verenigin
gen tegenging, zijn opvolger dacht
er anders over, aldus de heer Van
den Hengel. ,,Het initiatief tot de
Gradus v d. Hengel: ,.De ABTB is nooit echt tegen uitbreiding geweest'
tijd tot tijd contact met de gemeente
over allerlei zaken die belangrijk
zijn voor de agrariër in deze stre
ken. Ik denk bijvoorbeeld aan za
ken als vuilophaaldienst,
onroerend-goed-belasting, afvoer
van kadavers en meer van dat
soort zaken In een enkel geval
hebben de besprekingen ook tot
tastbaar resultaat geleid. De agra
riërs hebben een korting gekregen
op de onroerend goed belasting In
die belasting was namelijk een be
drag begrepen voor rioolrecht en
dat terwijl de boeren helemaal niet
aangesloten zijn op een gemeente
lijke riolering"
Gradus van den Hengel raakt
niet uitgepraat over de boeren en
de uitbreiding van Leusden ,,De
ABTB is nooit echt tegen uitbrei
ding geweest Bij de meesten is het
besef aanwezig dat het erg egoïs
tisch is om anderen woonruimte te
onthouden. Wel heeft de ABTB er
altijd naar gestreefd dat de boeren
die hun grond moesten verkopen
een behoorlijke begeleiding kre
gen Ook hebben we er altijd op
gehamerd dat een behoorlijke ver
goeding gegeven moest worden Ik
weet nog goed dat Autopon naar
Leusden wilde komen. De boeren
die hun bedrijf uitoefenden op het
land dat Pon graag wilde hebben
werd 2.- per vierkante meter
geboden plus 1,50 schadever
goeding Dat was in 1966 Een paar
mensen stonden op het punt ac-
coord te gaan met het bod Het
landbouwschap heeft daar echter
een stokje voorgestoken Er moest
8,- per vierkante meter gevraagd
worden, zo meende de vertegen
woordiger van het landbouwschap
Uiteindelijk heeft Pon de grond
voor 6,- per vierkante meter ge
kocht Een goed voorbeeld voor de
wijze waarop de boeren begeleid
worden door de ABTB en het land
bouwschap", zo vindt de heer Van
den Hengel
Zowel in het voormalige Hamers
veld als in Achterveld bestaat een
ABTB-afdeling Als buitenstaander
een vreemde situatie Toch blijkt
ook in dit geval de oorzaak te liggen
bij de kerkelijke organisatie. Ach
terveld en Hamersveld waren, en
zijn trouwens nog altijd, twee ver
schillende parochies De ABTB is
per parochie georganiseerd, van
daar", zo verklaart Gradus. ,,Er is
ook nooit gepraat over een fusie
Wel hebben we regelmatig contact
Datzelfde contact hebben we trou
wens ook met de andere land
bouworganisaties in en om Leus
den". vertelt Van den Hengel
Vanavond neemt de heer
G. Th. van den Hengel af
scheid van het bestuur van
de A.B.T.B. Hij wil wel het
schrijfwerk voor de organisa
tie blijven doen. „Ik heb er wel
een voorwaarde aan verbon
den. Als ze vanavond flauwe
kul uithalen door me extra in
het zonnetje te zetten, stap ik
nog meteen op", aldus een
strijdvaardige Gradus. Als
Gradus meent wat hij zegt
vrezen we het ergste voor de
ABTB-afdeling Hamersveld.
Ze zullen dan op zoek moeten
naar een nieuwe secretaris.
Juist de voorzitter van de
ABTB was de mening toege
daan dat Gradus eens in de
belangstelling moest staan,
na het vele werk dat hij voor
de agrariërs in Leusden heeft
verricht.
Gradus van den Hengel
oprichting van de ABTB is eigenlijk
gekomen van de toenmalige boe
renleenbank Je moet je daar overi
gens niet veel bij voorstellen. De
bank was niet meer dan een ka
mertje in een boerderij Tweemaal
per week was de bank een avond
open De kassier kwam uit zijn
huiskamer naar het „kantoor" om
de brandkast open te doen De
voorzitter van de boerenleenbank
en de kassier zijn op een goede
dag naar de pastoor gestapt omdat
ze vonden dat ook de katholieke
boeren moesten meepraten in de
plaatselijke commissie. De Christe
lijke boeren- en tuindersbond be
stond toen al Het lag dus erg voor
de hand dat ook de katholieken
zich organiseerden In die tijd was
er nog echt sprake van een ge
loofsstrijd", aldus de scheidende
secretaris van de ABTB.
oorlogsjaren
In de orlogsjaren functioneerde
de boerenorganisatie niet Gradus
weet nog precies hoe dat toen
allemaal gegaan is. „De Katholieke
Nederlandse Boeren en Tuinders-
bond, althans het bestuur daarvan
zag de bui al hangen. Al in het
begin van de oorlog werden de
zakelijke belangen van de bond
losgemaakt van de rest van de
organisatie Alles wat de KNVTB
bedrijfsmatig deed voor de boeren
ging rustig door Tot een formeel
verbod van de KNBTB, dus ook de
ABTB is het nooit gekomen. De
bisschoppen, wiens wil tevens wet
was, lieten weten dat iedereen zijn
lidmaatschap van de standsorgani
satie moest opzeggen Ook in Ha
mersveld gebeurde dat, nadat de
pastoor de boodschap van de bis
schop had doorgegeven. Binnen
enkele dagen had de ABTB dan
ook geen enkel lid meer, zodat een
verbod gewoon niet nodig was
Na de oorlog werd de oude draad
al snel weer opgepakt. Ook Gradus
raakte toen meer betrokken bij
allerlei katholieke organisaties „Al
in september 1945 ging de ABTB
Hamersveld weer draaien De rol
van de kerk werd allengs minder
Wel was er nog altijd een geestelijk
adviseur verbonden aan de bond.
In de praktijk was dat de pastoor die
minstens één of tweemaal per jaar
een avond voorde boeren belegde.
Zelf werd ik lid van de J B T B de
Jonge Boeren- en Tuindersbond
Die J.B.T B is te beschouwen als
de jongerenorganisatie van de
ABTB Uit die JBTB is trouwens
later de K.P.J ontstaan"
Gradus van den Hengel heeft
een groot deel van zijn leven be
stuursfuncties vervuld Het begon
al in 1946 „Bijna tegelijk met de
ABTB ging de JBTB van start Ik
werd voorzitter van de JBTB en
bleef dat tot 1953. Een jaar later
werd ik gevraagd voor een functie
in de ABTB Ik werd direct gebom
bardeerd tot secretaris en vervul
die functie heden ten dage dus nog
Aanvankelijk was mijn functie ook
nog gecombineerd met het baantje
van penningmeester Die laatste
functie heb ik aan iemand anders
over kunnen doen", aldus de heer
Van den Hengel.
Gradus van den Hengel mag
zich dan wel het grootste deel van
zijn leven ingezet hebben voor de
agrariërs in Leusden, zelf is hij
nooit boer geweest. „Mijn vader
was wel boer. Ik ben zelf geboren
op de boerderij met de naam „Klein
Klooster". Die boerderij staat op dit
moment te koop. Vanzelfsprekend
moest ik thuis wel meehelpen, een
echte boer ben ik echter niet ge
worden Mijn belangstelling ging
meer uit naar het verzekeringsvak.
Toen de ABTB met verzekeringen
begon werd ik free-lance verzeke
ringsadviseur. Ik praat nu over
1953. Het hele kantoor van de
verzekeringsmaatschappij werd
toen bezet door twee man op kan
toor plus een directeur en één
vaste kracht in de buitendienst. De
verzekenngstak van de ABTB groei
de erg snel. In 1959 trad ik in vaste
dienst bij de verzekeringsmaat
schappij Elke boerenorganisatie
kende overigens een eigen verze
keringsmaatschappij In 1970
kwam het tot een fusie De nieuwe
maatschappij kreeg de naam Inter
polis, in grootte op dit moment de
derde verzekeringsmaatschappij
van ons land".
De ABTB „Hamersveld" is een
organisatie waarvan alle boeren
van R.K huize lid zijn, dat is niet
altijd zo geweest. „In 1954, toen ik
bij de ABTB kwam, was lang niet
iedereen lid We hadden toen zo n
'60 leden Op dit ogenblik zijn dat er
welgeteld 81, al moet ik er wel bij
zeggen dat er nog maar 45 a 50
practiserend boer zijn. Het maxi
mum dat we ooit gehaald hebben is
een bestand van 104 leden Het
ontstaan van het instituut van land
bouwschap is eigenlijk de reden
dat plotseling iedereen lid werd van
een standsorganisatie. Op een ge
geven ogenblik moesten alle boe
ren verplicht gaan bijdragen aan
het landbouwschap Als je echter
lid bent van een standsorganisatie
krijg je een forse korting Veel
boeren dragen liever bij aan hun
eigen organisatie dan aan het land
bouwschap. Eigenlijk een beetje
flauwekul, want een flink deel van
de contributie van de ABTB komt
via een omweg toch terecht bij het
landbouwschap.
uitbreiding
Men zou kunnen verwachten dat
de ABTB „Hamersveld" zich in het
verleden heeft verzet tegen de
verstedelijking van Leusden Veel
boeren moesten tenslotte wijken
voor de steeds verder oprukkende
woningbouw Het is echter nooit tot
een harde confrontatie met de ge
meentebesturen gekomen Slechts
op éen moment gingen de boeren
„de straat op „Misschien mag ik
dat niet zo zeggen, maar 1973 was
eigenlijk de leukste periode voor
mij als bestuurslid van de ABTB
zegt Gradus van den Hengel la
chend „De gemeente had plannen
om aan de andere kant van het
Valleikanaal te gaan bouwen De
boeren die in dat deel van de
gemeente woonden waren er fel op
tegen dat de uitbreiding van Leus
den in die richting zou gaan Sa
men met een actiegroep die toen-
dertijd in Leusden bestond werd
een actie op poten gezet. Ik weet
nog goed dat we met de drie
landbouworganisaties en mensen
van het landbouwschap een hele
dag bezwaarschriften hebben zit
ten schrijven in het Ros Beyaart
Uiteindelijk kregen B. en W 80
bezwaarschriften toegezonden
Ook hebben we een demonstratie
ve optocht daar in het gemeente
huis gehouden Wat weinigen ech
ter weten is dat die demonstratieve
optocht eigenlijk helemaal niet
meer nodig was. Het landbouw
schap wist op de actiedag al dat de
overheid geen toestemming zou
geven voor uitbreiding van Leus
den over het Valleikanaal heen
Veertien dagen na de actie maakte
de gemeente Leusden pas bekend
dat zij afzag van bouwplannen over
het kanaal heen
De ABTB „Hamersveld staat op
redelijk goede voet met het ge
meentebestuur van Leusden Dat
is wel eens anders geweest, weet
Gradus van den Hengel „Toen er
een start werd gemaakt met de
uitbreiding van Leusden was er van
enig overleg nauwelijks sprake
Praktisch iedereen was ook tegen
de uitbreiding van Leusden Niet zo
gek, want het betekende simpel
weg dat je als boer moest verdwij
nen. Tegenwoordig kennen we in
Leusden een „agrarische werk
groep". Deze werkgroep heeft van
..Als ze vanavond flauwekul uithalen door me extra in het zonnetje te zetten, stap ik nog meteen op.
vereniging namens de gemeente
een enveloppe met inhoud aan.
De toneelvereniging werd opge
richt op 20 augustus 1959 Voor de
oprichting van de vereniging werd
er ook al veel toneel gespeeld,
doch dit werd alleen gedaan door
de leden van diverse verenigingen
onderling. Toen in dat jaar Ons
Gebouw is gekomen, vond men dat
er nu ruimte was om een toneelver
eniging op te richten Het was
kapelaan Van Beurden die er zich
voor heeft ingespannen. Men ging
van start met 27 leden. Wout van
.Dijk was de eerste voorzitter Aan
hem heeft de vereniging veel te
danken Had men op een zeker
moment problemen met repetitie
ruimte, dan kon men altijd bij hem in
de bakkerij terecht. Het eerste stuk
dat werd opgevoerd heette „Nieuw
Leven" Het stuk werd tweemaal
opgevoerd en beide malen was er
een geweldige belangstelling
Inmiddels moest er ook nog een
naam bedacht worden voor de
vereniging Leen van Wieringen
kwam met de naam die de vereni
ging nu nog draagt „Culdoto" (cul
tuur door toneel). Het bleek de
leden van de vereniging en de
spelers zo goed bevallen te zijn, dat
er al direct na de tweede opvoering
een nieuw stuk werd aangevraagd
en de repetities begonnen Dit stuk
was getiteld „De strooing in het
Lunapark"
Het ging zo goed dat men er tot
ITERVELD - In verband
liet 25 jarig jubileum van
hereniging Culdoto werd
■jubileumstuk opgevoerd
pis titel „Ik wil Mjoessjof
pen". Zaterdagavond werd
luk voor de tweede maal
ioerd. De publieke belang
stelling was nu nog groter dan
de vorige week. Ook nu werd het
stuk vlot en zonder enige hape
ringen gespeeld. De opvoering
werd ook bijgewoond door bur
gemeester Rademaker en de
wethouder G. van Woudenberg.
Na afloop werd het woord ge
voerd door de burgemeester die
zijn bewondering uitsprak over
het feit dat het stuk zo goed voor
het voetlicht werd gebracht: „zo
wel de wethouder als ik hebben
er geweldig van genoten". In
verband met het 25-jarig jubi
leum bood de burgemeester de
P werd er naar de toneelimprovisatie gekeken
