Samenwerkingsverband Cobra-leden
voor het eerst uitgebreid belicht
Pommodoro brengt theater
speciaal voor ouderen
I
„Aventures collectives" in De Zonnehof
Première musical in St. Aegtenkapel
Vanavond
planadvies
groep
vergadering
DINSDAG 16 OKTOBER 1984
algemeen
AMERSFOORT - In De Zonnehof Is
een bijzondere tentoonstelling ge
wijd aan een belangrijk facet van de
Cobrabeweging, namelijk het kollek-
tleve, antl-lndlvlduallstlsche schil
deren en schrijven, het gezamenlijk
aan één kunstuiting werken van
schilders onderling, en van schil
ders en schrijvers als een niet te
schelden combinatie. De expositie
„Aventures collectives"
Gezamenlijke avonturen) is in zijn
geheel gebaseerd op de samenwer-
kingsgedachte binnen Cobra, die tot
heden toe overeind is gebleven, hoe
wel het officiële bestaan van Cobra
slechts gedateerd is tussen 1948 en
1951, en de latere publiciteit deze
principiële grondstelling vrijwel al
tijd heeft ondergesneeuwd.
Babylonisch hemelsymbool
gebruikt in diverse, vooral Belgische
Cobra - uitgaven
Toen eind jaren vijftig, begin jaren
zestig de galeriehouders in de rij
stonden om tentoonstellingen te
houden van werk van Cobraleden
stond Cobra bij het grote publiek
bekend als de artistieke stroming,
die in 1949 een rel ontketende in het
Stedelijk Museum. Van wie de schil
ders even primitief kreatief als kinde
ren met primaire kleuren te werk
gingen, en de dichters schutting
woorden en politiek opruiende leu
zen niet schuwden. En van wie de
wildeman Karei Appel in de kantine
van het Amsterdamse stadhuis een
muurschildering met hongerende
kinderen had aangebracht, waar
door het brood in de kelen van de
lunchende ambtenaren bleef steken,
en tegen de verwijdering waarvan
archltekt Aldo van Eyk het ook op de
expositie aanwezige beroemde „Ap
pèl aan de verbeelding" schreef.
Pas in 1960 kreeg een schilder als
Karei Appel internationale erkenning in
de vorm van een Guggenheim Award
Pas toen kregen de mensen van Cobra
een officiële reputatie, en gingen hun
doeken, tekeningen en schrifturen in
drukwekkende bedragen opleveren. In
middels zijn er veel grote Cobraten-
toonstellingen gehouden. Twee jaar
geleden was er nog één in Parijs, waar
heel mooi Cobrawerk werd getoond. In
een achterafzaaltje lagen enkele tijd
schriftjes. Niet gepresenteerd in de zin
van dit zijn werken die voortgekomen
zijn uit samenwerking van Cobramen
sen. laat staan dat er geformuleerd
werd wat er aan deze samenwerking
binnen Cobra ten grondslag ligt. Intus
sen zeggen mensen uit de museumwe
reld maar al te vaak. ..Nou ja, Cobra, dat
weten we nu onderhand wel." Maar het
aspect van de samenwerking binnen de
Cobrabeweging en de tijd daarna is in
een tentoonstelling nog nooit aan bod
geweest. Ondanks het feit, dat Cobra
aan de ene kant is „afgekloven" bleek
nog steeds dat element van samenwer
king niet goed uit de doeken gedaan. En
dat die samenwerking absoluut niet is
verouderd toont de nu tot stand geko
men Amersfoortse tentoonstelling aan
COPENHAGEN, BRUSSEL,
AMSTERDAM
De Nederlandse Cobramensen uit de
jaren 40 beschikten over weinig finan
ciële middelen Zij waren in benarde
omstandigheden de Tweede Wereld
oorlog doorgekomen, hadden honger
geleden, ondergedoken gezeten Zij
werden gedreven door de gedachte,
dat het zo nooit meer zou moeten Ze
zochten stuk voor stuk naar andere
leefvormen, andere uitdrukkingsmoge
lijkheden In het experimenteren von
den ze elkaar, bijtankend aan eikaars
inzichten en aanwezigheid in het lokaal
waar de Amsterdamse Sociale Dienst
elke week een steunbedrag aan hen
uitbetaalde Zij waren zich er niet van
bewust, dat in Denemarken voor en
gedurende de Tweede Wereldoorlog
zich een kunstrichting had ontwikkeld,
die parallel liep met hun eigen gedach-
tengang Begin 1934 hadden Petersen
en Bille de groep Linien (=De Lijn)
opgericht, terwijl Bille ook exposeerde
bij de Host Oogst) groep, waarvan in
1941 Heerup lid werd. In 1942 expo
seerde het merendeel van de latere
Deense Cobraleden, onder wie Asger
Jorn en Carl Henning Pedersen. voor
het eerst gezamenlijk binnen de Höst-
Muurschilderingen in het huis van Erik Nyholm in Funder. Linkerwand: Karei Appel. Achtermuur mei
Corneille. Rechtermuur: Constant.
tekeningen op kleiner formaat. Op een
later tijdstip werden nog kleiner tekenin
gen gemaakt, die als vignetten uiteinde
lijk in een boek terecht zijn gekomen.
„Encres deux pinceaux"
(=lnkttekeningen met twee penselen),
in 1978 aangevuld met gedichten van
Hugo Claus en voorzien van een voor
vertrokken waren beschilderden Jorn
en Nyholm in een spontane opwelling
de keukenwand. Het was een plotseling
opkomende happening geweest. De
stemming was er naar. en ze sloegen
aan het muurschilderen. Helaas werd
er met plakkaatverf op daartoe niet
geprepareerde muren geschilderd
Kop voor titelpagina van het tijdschrift Cobra nr. 1, 1948. Gemaakt door
Carl Henning Pedersen.
Karei Appel en Pierre Alechinsky werken gelijktijdig aan hetzelfde werk.
1976 Foto Micky Aleckmsky
woord door Dotremont. Later is daar
nog een Engelstalig boek over uitge
bracht. waaraan tekeningen van nog
recenter datum zijn toegevoegd. Het is
schitterend om op de foto's die beide
kerels op hun sokkevoeten te zien
schilderen op grote vellen op de grond
liggend papier met liters Oost-Indische
inkt. waarmee ze elkaar opzweepten tot
onbekende voorstellingen, die uit het
brein van een derde medeschilder zou
den kunnen zijn ontsproten'
Tijdens het schilderen maakte de
vrouw van Alechinsky een serie foto's in
het atelier. Alechinsky is één van de
belangrijkste bruikleengevers voor de
tentoonstelling. Veel werk komt uit zijn
partikulier bezit. Daarnaast is hij de
meest systematische van alle Cobra
mensen. Hij beschikt over een fantas
tisch archief met stapels foto's, waar
van hij een deel beschikbaar stelde
voor de tentoonstelling en de zeer
fraaie catalogus.
Behalve met Appel werkte hij ook
veel samen met Dotremont. Ook van
die samenwerking zijn er prachtige
voorbeelden in De Zonnehof te zien
Voor een aantal mensen is de Cobrape
riode voor goed afgesloten. Voor onder
andere Alechinsky is de geest van
Cobra nog springlevend, en leeft door in
hetgeen waarmee hij momenteel bezig
is. Cobra bestaat nog steeds voor hem.
J'ECRIS A GLORIA
Heel mooi is de litho van Alechinsky
en Dotremont uit 1972, „J'ecris Glo
ria" (=lk schrijf aan Gloria) Met een
gedichtje van Dotremont voor Gloria,
een logogram waarin het schrift volledig
beeld is geworden Schrift, tekens, te
keningen gaan in elkaar over en vor
men een grandioze compositie. Heel
mooi ook is de in Oost-Indische inkt op
papier en doek overgebrachte verzuch
ting van Dotremont en Alechinsky:
„Un matin je me léve,
et qu'est-ce que je vois?
Eh bien, Ie temps méme qui passe
et qui saute
et qui disparait.
(=Op een ochtend sta ik op, en wat zie
ik?
Wel. de tijd die voorbijgaat
en die verspringt,
en die verdwijnt
Boeiend om te zien zijn de muurschil
deringen. die Appel, Corneille en Con
stant in 1949 in het huis van Erik
Nyholm in Funder maakten Appel be
schilderde de linkerwand. Corneille
deed de achtermuur met het raampje,
Constant bevolkte de rechtermuur met
zijn dierfiguren Toen de Nederlanders
Spoedig begon de zaak te bladderen,
en momenteel bestaan de schilderin
gen alleen noq oo foto's.
BREGNEROD
In 1949 werd het architektenhuis van
de Kunstakademie van Bregnerod als
confectieoord aan Jorn ter beschikking
gesteld onder voorwaarde dat als te
genprestatie de grote zitruimte zou
worden gedecoreerd De muur met de
kachelpijp, waarin je op één de
het stookgat nog ziet zitten, we
Pedersen. de linkerdeur door c
van Asger Jorn. de linkermu
Jorn. de achtermuur waar het
laagste punt bereikte door de i
man Gilbert beschilderd. Het er
van deze samenwerking nog ov
de beschildering van de zolden
huis van Bregnerod is afgebrc*
kleurenfoto, die op de tentoor:
hangt, is de laatste foto die gen
voordat de afbraak van het hus
vond De foto is van buitenat g<
door een raam heen. De zolden
uitgebroken, opnieuw opgeboui
een deel gerestaureerd en opg
in een garage bij een musei/
Kopenhagen Het publiek kano
dering alleen bezichtigen op d
verzoek.
Samenwerking om te ov
lijkt in de huidige wereld me«
dan ooit tevoren. Het is goedi
tentoonstelling te gaan zien,
aan zo veel verschillende m
van samenwerking. Het Brej
huls zou een voorbeeld kunn
ledereen schilderde mee, jon
schilder of niet schilder!
De tentoonstelling Is te zie
met zondag 28 oktober van
tot en met zaterdag van 10
17.00 uur en op zondag van 1
17.00 uur.
Tekening in oost-indische inkt uit de serie Encres a deux pi na
1978 door Pierre Aleckinsky en Karei Appel
AMERSFOORT - In de Sint Aegtenkapel gaat op zaterdag 20 oktober de
musical „Mooie maandagmiddag" in première. Het bijzondere aan de
première is (afgezien van de ruimte waar deze gaat plaats vinden, die tot nu
toe vrijwel was voorbehouden aan klassieke kamermuziekgezelschappen)
dat de musical die het land zal doortrekken, geschreven werd door twee
Amerstoorters, wordt opgevoerd door de nieuwe Amersfoortse toneelgroep
„Pommodoro", en dat het de première is van een stuk, dat speciaal voor de
oudere mens is geschreven.
Toneelgroep Pommodoro heeft wat je noemt een gat In de markt ontdekt.
De twee Amersfoortse schrijvers van „Mooie maandagmiddag", beiden
akteur-zangers, die in het najaar van 1982 besloten met elkaar te gaan
samenwerken, kwamen tot de constatering, dat er maar zeer weinig en zeer
matig theater is gemaakt voor ouderen. Plaatselijke amateurverenigingen
spelen wel eens een stuk in een bejaardentehuis, maar stukken, specifiek
voor ouderen geschreven vind je vrijwel niet, en geen enkel gezelschap heeft
er iets van op zijn repertoire. Behalve een enkele vormingstheatergroep, wie
het meer om de problematieken bij bejaarden gaat.
„Pommodoro", drie mensen, die
zich in het verleden bezig hadden
gehouden met de opleidingen voor
dans, muziek en dramatische ex
pressie, begon in januari 1983 met
het zich oriënteren op een diversiteit
aan theatrleke vormen, en na een
periode van experimenteren kwam
het toj een eerste produktle, „De
minnaar" van Harold Pinter, die met
veel sukses bij Open Podium werd
uitgebracht.
„Pommodoro" breidde zich uit, wordt
nu gevormd door Els Loot. Berend van
Egmond. Bas Verhorst en Ruud Enge
lander. mensen die er allemaal veel tijd
en energie in willen steken Ze worden
geregisseerd door Bert v*n Delden, de
techniek is in handen van Ruud Pedde-
mors. en omdat ze de musical het
meest zagen zitten hebben ze sinds
kort de pianiste Yvonne Molenaar kun
nen aantrekken. Ze zoeken nog ijverig
naar een tweede pianist(e)!
In juli 1983 voerden ze de eerste eigen
musical ten tonele, „Eine kleine Nacht-
musik". Ruud en Bas schreven de
liedjes, de hele groep stond op de
Bühne. Begin 1984 werd de éénakter
„De sneeuwengel" van Carlino ge
speeld door Ruud en Els. en deze
produktie werd een stimulans om ver
woed door te gaan. De animo zat er
helemaal in!
GROEP BEJAARDE
MENSEN
De koppen werden bij elkaar gesto
ken er was kinder-, vormings- en vrou
wentheater genoeg, maar theater voor
bejaarden, waarin herkenningspunten
voor de oudere mens zitten, bleek
amper te bestaan Pommodoro maakte
toen heel bewust de keuze voor het
bejaardentheater. Waaraan moet vol
gens de Pommodoro-akteurs theater
voor ouderen voldoen? Ontspanning
staat zeker voorop: het plezier, dat
mensen beleven aan een leuke voor
stelling. Bas en Ruud bezochten be
jaardentehuizen. spraken met direkteu-
ren. en daar kwam uit dat de oudere
mens in het algemeen niet te zware
stukken op zo n uitgaansavond wil zien
En dat was nou juist Pommodoro's
sterke kant. zinnige dingen op een
vriendelijke manier brengen Met hu
mor kom je dicht bij de mensen, en raak
je ze veel meer dan met een zwaar stuk
dat moralistisch te werk gaat en waarbij
iedereen op een afstand kan blijven.
In „Mooie maandagmiddag" wordt
het probleem van het ouder worden zelf
en passant benaderd, en dan nog op
een heel luchtige manier In bejaarden
tehuizen kom je heel veel tegen dat
mensen moeite hebben met het eten.
Het eten in een bejaardenhuis is niet
altijd het prettigste onderdeel Het komt
uit een grote keuken, vaak zijn er veel
diëten, je kunt er niet(echt smullen Bas
heeft de andere kant van dit verschijn
sel in de musical gebruikt als de oudere
mensen zelf voor hun dagelijkse pot
moeten zorgen, wat gebeurt er dan?
Een lied maakt gewag van een bejaar
dentehuis in Lelystad, waar de oude
mensen zo ontevreden over het eten
zijn, dat ze 's ochtends vroeg de kok
oven/allen, in de koelkast duwen en
zelf aan de slag gaan Het wordt een
enorme puinhoop, en de dag erna
ontdooien ze de kok maar weer, en
iedereen zit dan smakelijk te eten!
SLAPELOOSHEID
Met slapeloosheid werd op een der
gelijke manier omgegaan. De positieve
kant word benadrukt. Oudere mensen
hebben moeite met slapen door de
schommelende bloedsuikerspiegel en
door bijvoorbeeld het feit dat ze de
volgende ochtend vroeg een belangrij
ke afspraak hebben Het is erg dat je
niet in slaap kunt komen omdat er van
alles door je hoofd speelt, maar als je
dan toch niet slaapt, laat het dan maar
door je hoofd spoken. De dwang om
goed te moeten slapen is er immers niet
meer En het is vreselijk dat mensen 's
avonds een zware slaappil krijgen en s
morgens een peppil moeten hebben om
weer wakker te worden! Terug kijken op
je leven is ook zo n item in de musical,
en eraan twijfelen of je het wel goed
hebt gedaan Dat musicalgedeelte ein
digt met een lied Als alles vlekkeloos
zou verlopen, wat zou het leven dan
saai zijn!
Eén der uitgangspunten van Pommo
doro is. dat het stuk heel duidelijk
verstaanbaar en goed te volgen moet
zijn ledereen in de zaal kan reageren
als hij of zij dat wil Verder was aanvan
kelijk even een probleem Pommodoro
bestaat uit jonge mensen, die toneel
voor bejaarden willen maken met her
kenningspunten: hoe konden ze dat
waar maken9
KRAAKPAND
De kracht van theater is vaak het
werken met tegenstellingen, waar dra
matische kracht uit voortkomt „Mooie
maandagmiddag" werd daarom gesi
tueerd in een kraakpand, waar Bas en
Ruud wonen. De opa van Ruud wordt
honderd jaar, en de ouders van Ruud
hebben besloten om 's avonds met een
bloemetje even langs te gaan in het
bejaardentehuis Ruud is daar zeer
verontwaardigd over Honderd jaar is
nogal wat. en Ruud besluit, na veel
ruzie met zijn ouders, een feest te
organiseren in het kraakpand Daar
begint het stuk mee Ruud heeft een
aantal vrienden uitgenodigd om te hel
pen. en de voorbereidingen zijn in volle
gang, als Ruuds moeder binnenkomt.
Zij heeft zich bedacht, en kondigt aan
dat ze ook komt helpen Ruud weet er
geen raad mee. maar uiteindelijk wordt
er een compromis gesloten. Ruuds
moeder zal zich voordoen als een
kraakster uit Bergen op Zoom. En
daarmee gaat natuurlijk een groot aan
tal verwikkelingen van start, die een
klaterende komedie opleveren Er ge
beuren heel spannende dingen, die tot
een verrassend slot leiden.
Na de pauze geven muziek en dans
een alleraardigste terugblik op de tijd
vanaf 1900. naar aanleiding van eén
van opa's foto-albums Aanvankelijk
werkte Pommodoro met een band.
waarop de muziek was opgenomen,
maar dat beviel niet Om de liedjes werd
vaak langdurig gelachen, maar de band
stopte niet en de zangers moesten
doorzingen Het was moeilijk om een
pianist(e) voor de begeleiding te vin
den. die veel tijd heeft, voor een voor
stelling om half vijf weg wil gaan en 's
nachts om twaalf uur thuis wil komen
Yvonne Molenaar bleek zo n figuur te
zijn
Een voortreffelijk punt. dat het ver
melden alleszins waard is. is het feit dat
de spelers, die geen betaald werk
hebben, met de Sociale Dienst Amers
foort tot een afspraak konden komen
over de basis, waarop ze de musical
konden gaan uitbrengen Bas legde
aan de ambtenaren van de Sociale
Dienst uit dat hij wilde gaan schrijven,
spelen, dansen en zingen, maar dat
daar op dit vlak geen gerichte opleiding
voor bestaat Pommodoro wilde al deze
aktiviteiten gezamenlijk ontplooien om
te zien waarmee ze verder konden en
wilden gaan. Het was geen ge!
ke gang van zaken, maar de
Dienst was bereid één en ands
aantal gesprekken onder de
nemen Op zich vond de Socii
het fijn. dat er een eigen initi2
dat mensen iets hadden opgez
mee aan de gang waren en pra
dat uit te breiden, en als zodar<
sprake zijn van een goede en b
Ie dialoog
Pommodoro heeft momer
voorstellingen in het land v
Er is duidelijk behoefte ai
dergelijk theatergebeuren v
deren, en Pommodoro ziet i
komst dan ook met veel vert
tegemoet. De instelling, dit
modoro" In huls wil halen l
recht in de Kromme Elleboo
13, telefoon 033-16105 of 63!
bent voorts van harte welko1
première in de Sint Aegte
waar voor een breed publ
speeld zal worden.
LEUSDEN - Vanavond, dinsdag
16 oktober vergadert de Planad
viesgroep in de commissieka
mer van het gemeentel
Erf 1. De vergadering beg<
20.00 uur.
Op de agenda staan de vo*
punten:
1 Opening
2 Verslag vorige vergaden'
3 Voortgezette gedacht!
selng plangroep sport
4. Wijziging "inspraak-en I
dureverordening vrf
werk".
5. Rondvraag
6. Sluiting.
WOORDEN EN BEELDEN
De in de expositie opgenomen brief
over het samen schrijven en schilderen
van Dotremont en Jorn ging enkele
weken vooraf aan de door de revolutio
naire surrealisten in Parijs belegde con
ferentie. Die liep uit op een breuk met de
Franse kunstenaars, wier belangstel-
lingsvelden te veel verbrokkeld werden
geacht, en die hun kunst niet wilden
vermengen met hun politieke overtui
ging Op 8 november 1948 werd door
de Denen, de Belgen en de Nederlan
ders. bij wie zich later enkele Fransen
aansloten. Cobra opgericht „Onze ie-
vensstijl. ons gevoelsleven en onze
werkmethode zijn hetzelfde. Wij zijn het
eens over de praktische uitvoering van
ons plan, en weigeren ons te binden
aan theorieën en kunstmatige kunstop
vattingen Wij werken samen Wij zullen
samenwerken Ondertekenaars van
deze verklaring waren Dotremont. Noi-
ret. Jorn. Appel. Constant en Corneille.
En er werd samengewerkt De expo
sitie in De Zonnehof laat een interes
sante kollektie kollektieve avonturen
zien. die als nieuw avontuur (door
vormgever Adri Colpaart, Wil Heins en
Gert Jan Hemmink, boekverzamelaars
van het werk van Appel. Corneille. de
zuidelijke Cobraleden. Nieuwenhuis en
de Denen in samenwerking met de
Amersfoortse Culturele Raad) op de
rails werd gezet. De tentoonstelling
maakt duidelijk hoe intensief bij Cobra
werd samengewerkt Talloze voorbeel
den illustreren dat op de meest uiteen
lopende manieren Daar is in de eerste
plaats het kostelijke boekje „Goede
morgen, Haan" dat Constant in 1949
het licht deed zien Het handschrift van
Gerrit Kouwenaar en Constants teke
ningen komen daarin tot een volledige
twee-eenheid. De dichtregels van Kou
wenaar zijn niet netjes onder elkaar
gezet, maar volkomen in het verband
van de tekeningen gebracht, en daar
zelfs niet meer uit los te maken. Op een
gegeven moment had Constant een
stoombootje getekend, en de door Kou
wenaar geschreven regels vormen de
rookpluim die uit de schoorsteen komt.
Beide elementen zouden zonder elkaar
belangrijk aan waarde hebben inge
boet.
Uit de serie van 20 grote schilderijen,
die Appel en Alechinsky op uitnodiging
van Alechinsky in diens atelier in Bougi-
val op verkreukeld papier maakten en
overbrachten op linnen, laat de exposi
tie twee sprekende werken zien. Tot
deze serie behoort ook een aantal
Op 7 oktober schrijft Dotremont aan
Constant. Dotremont zou dé centrale
figuur in Cobra worden, zeker wat de
samenwerking betreft. Toen later Co
bra ter ziele was bleef Dotremont sa
menwerken, zelfs met mensen, die
aanvankelijk binnen Cobra weinig bete
kenden. „Jorn en ik", schrijft hij, „heb-
Serie van 15 monografieën over Cobra-kunstenaars. De serie stond
onder redaktie van Asger Jorn en werd uitgegeven in Kopenhagen, 1950
..Goede morgen, Haan'' met tekeningen van Constant en tekst van
Gerrit Kouwenaar.
GoCOt
cUw.
.*1
t
l
HAAiV
vereniging Deze Denen wilden niet
meer uitgaan van vooropgezette con
cepties. zij vochten voor vrijheid en
pleegden in alle opzichten verzet. De
jonge Deen Jorn gaf in 1941 het tijd
schrift Helhesten (=Hellepaard) uit In
een vitrine in De Zonnehof zijn de
ontwerpen te zien, die Henry Heerup
voor het eerste omslag daarvan maak
te. Na de oorlog ging Jorn kontakten
leggen in het buitenland om een inter
nationaal tijdschrift tot stand te bren
gen In Parijs had hij kontakt met Allan
die zich later bij Cobra zou aansluiten,
en ontmoette hij toevalligerwijs Con
stant Nieuwenhuis
In 1947 reisde Jorn naar Brussel. In
de strijdbare groep van voornamelijk
surrealistische schrijvers was daar een
vernieuwingsbeweging ontstaan onder
leiding van Dotremont, die deel nam
aan het verzet tegen de Duitsers, en die
na de oorlog streefde naar internationa
le samenwerking. Bij het eerste kontakt
constateerden de Deen en de Belgen
een gemeenschappelijke lust tot expe
rimenteren. Wanneer in 1948 in Kopen
hagen de grote Hösttentoonstelling
plaats vindt worden de Belgen en de in
1948 opgerichte Experimentele Groep
in Nederland uitgenodigd om mee te
exposeren. In De Zonnehof hangt een
foto van die gelegenheid met Appel.
Dotremont, Corneille en Constant.
ben drie dagen hard gewerkt. We heb
ben kleine doeken genomen. Soms ben
ik begonnen met het schrijven van
woorden, daarna heeft Jorn geschil
derd Dat alles automatisch. Soms was
het andersom. Wij hebben automatisch
woorden en beelden willen vermengen
Jorn heeft er een vervolg op de boeren-
tradities in gezien Ik kan niet voldoende
tekenen om één van die gezamenlijke
werken hier te reproduceren Dit werk
lijkt me buitengewoon interessant1"
Uit die penode hangt er een schilde
rijtje op de tentoonstelling. Een aantal
tekeningen uit 1948-1949 is later ge
bundeld uitgegeven in de vorm van een
boek. „La chevelure des choses" (=De
kern van de dingen) Ook dit boek is op
de tentoonstelling te zien
