Frans van der Werf, bedenker van woontoren-idee
Ik wil milieu maken,
ruimte scheppen, afwijken
van het gemiddeld beeld"
Ik wil weten waarom iemand
een woontoren niet ziet zitten"
Litho's en beelden in De Hof
f DONDERDAG 25 OKTOBER 1984
Voorlichting
Ziekenfonds
verzekeringen
Vre des
manifestatie
Soesterberg
interview
„Leusden is dorp af'
door Caspar van Loo
Van de zomer sloeg hij veel Leusdenaren de schrik om het hart toen
in het ontwerp van de uitbreiding van woon/winkelcentrum De
Hamershof een woontoren van 12 a 16 verdiepingen was getekend.
Wat is dit nu weer? Welke streek haalt de gemeentè ons nou weer uit,
dachten heel wat Leusdenaren die zo'n immens flatgebouw niet
vinden passen in de stedebouw van onze plaats. „Een woontoren is de
uitzondering die de regel bevestigt dat er in Leusden geen hoogbouw
is", riepen gemeente en de maker van het plan, de stedebouwkundige
ir. Frans van der Werf.
Inmiddels heeft de politiek zich ook niet zo lovend over het
woontoren-idee uitgelaten en wethouder Jan Wagenaar gedwongen
een alternatief plan voor de uitbreiding van De Hamershof (H2) te
presenteren. In afwachting daarvan toog verslaggever Caspar van Loo
naar Rotterdam voor een gesprek met ir. Frans van der Werf, die deel
uitmaakt van deinde Maasstad gevestigde architectenwerkgroep
KOKON. Van der Werf: „We moeten niet de ogen sluiten voor
veranderingen, terwijl die veranderingen toch optreden."
- toen de suggestie werd gedaan -
was het onontkoombaar om wonin
gen te gaan stapelen In de uitbrei
ding van De Hamershof. Immers,
hoe kom je met een park anders
aan de noodzakelijke grondop-
brengst? Van der Werf. „Dat park
en de woontoren werd toen één
idee Daarmee voldeed ik aan de
vraag van de gemeente om iets bij
zonders te maken, iets herken
baars voor Leusden. Het is een
kwestie van lef
Gefixeerd
Maar toen je het ontwerp maak
te, wist je natuurlijk dat hoogbouw
heel gevoelig ligt voor Leusden?
Van der Werf: ..Jazeker, maar de
eerlijkheid gebood mij toch het ont
werp te presenteren Omdat ik het
een goed plan vind Om vele rede
nen, en misschien is de belangrijk
ste reden wel - die heb ik nader
hand bedacht want dan pas wor
den veel dingen bewust - dat ik het
gevoel heb dat Leusden dorp af is
Ook al willen veel mensen in Leus
den dat het eep dorp blijft
Maar betekent ,,dorp af" dat er
meteen een Hat in moet
„Van der Werf: „Nee, zeker
de mens. Daarom beschouw ik het
als mijn vak om de mensen te hel
pen bij het formuleren van wat ze
willen."
Het is bekend dat jij veel waarde
hecht aan het oordeel van een ge
meenschap en dat je graag in
spraak wil geven op woonvormen
Nu er in Leusden een breed maat
schappelijk verzet rijst tegen de
woontoren, is dat niet voor jou het
sein om jouw plan terug te trekken
Van der Werf antwoordt „Uitein
delijk wel. Alleen omdat ik weet hoe
moeilijk het is om van je gewoontes
af te raken bij veranderingen, wil ik
eerst een zo totaal mogelijk beeld
geven van wat men dan weggooit
Ik wil daarnaast zelf weten waarom
iemand in Leusden een woontoren
niet ziet zitten. Is dat omdat de te
genstanders er zelf niet in willen
wonen, of dat een ander daarin
woont? Of willen ze geen teken in
Leusden dat boven de andere be
bouwing uitstijgt?"
Eén van de aanmerkingen is dat
Leusden reeds in de vorm van het
gemeentehuis reeds een markant
punt bezit
Van der Werf onmiddellijk „Dat
klopt als je door het hoofdcentrum
gaat Maar als je bijvoorbeeld van
Leusden-zuid afkomt, zit het cen
trum hardstikke verscholen, hoor
Het valt mij steeds weer op dat De
Hamershof ineens opdoemt
Discussiepunt blijft, moet je het
centrum met een landmark" aan
geven7
Van der Werf: „Nee, het móét
niet. Er moet niks! Ik zeg niet dat
het moet, ik zeg alleen: het is een
idee en wees je bewust van wat
je weggooit wanneer het idee
niet wordt gerealiseerd, want het
kan. Nu is het de kwestie van: wil
men het."
Jij bent er in ieder geval vóór
Van der Werf „Ik? Ik woon niet in
Leusden, ik maak me slechts dienst
baar Ik ontwerp die toren wel,
maar dat komt omdat ik wil bijdra
gen aan de totstandkoming van iets
karakteristieks in Leusden."
Kerk
Frans van er Werf voegt eraan
toe dat „karakteristiek" zijn woord
keus is voor iets dat op een natuur
lijke wijze voortkomt en aansluit op
de ontwikkelingen, en wat ODtimaal
Frans van der Werf:Ik wil dolgraag bij de discussie betrokken worden. Ik wil daarin niet het ontwerp verdedigen,
maar met argumenten juist aanprijzen en de mensen weten te overtuigen.
een situatie benut. Een halfhoge
flat vindt hij in dit geval zeker niet
karakteristiek. Een kerk bij een
centrum is dat voor hem ook niet
helemaal, omdat een kerk niet
meer het symbool is van een totale
gemeenschap Geconfronteerd
met de vraag of een woontoren in
Leusden een stunt van hem is, ant
woordt de stedebouwkundige
„Nee, ik wil iets karakteristieks ont
werpen Stuntwerk is sensationele
stedebouw of architectuur die geen
antwoord is op een wezenlijke
vraag Maar die een pure kortston
dige behoeftebevrediging is."
Glaverenhlad/Wü- -
denburg
Behalve ontwerper van De Ha
mershof en de toekomstige gefa
seerde uitbreiding van dit win-
Ir. Frans van der Werf
ROTTERDAM - „Of ik al op
dracht van de gemeente heb
gekregen voor het maken van
een alternatief plan voor
H2?", herhaalt Frans van der
Werf (46) lichtelijk onzeker de
vraag. „Nee, nog niet. Ik heb
wel iets vernomen uit Leus
den, maar nog geen opdracht
gekregen. Ik heb trouwens
nog geen idee hoe het alter
natief er uit moet gaan zien."
Aan het eind van het gesprek,
wanneer we nog even op dit
onderwerp terugkomen,
geeft Van der Werff een mo
gelijke verklaring voor het
feit dat hij niet onmiddellijk
opdracht heeft gekregen
voor een alternatief plan. Hij
zegt fijntjes: „De wethouder
gunt misschien iedereen de
tijd om aan een idee te wen
nen waarop ze wellicht uitein
delijk verliefd zullen wor
den."
Van wie is nu eigenlijk het idee
van een woontoren in Leusden?
Van der Werf „Oei. dat is een
heel moeilijke vraag. Eens even
denken Dat idee is het resultaat
van een proces tussen mensen die
bezig zijn met het ontwikkelen van
ideeën voor de uitbreiding van een
redelijk succesvol winkelcentrum
Het plan van de woontoren is uit
eindelijk ontstaan nadat alternatie
ven naast elkaar waren gelegd die
alle iets bezonders aan het cen
trum gaven. Als je puur wilt weten
wie die toren bedacht heeft, dan
ben ik dat geweest
Voor mij is de woontoren het al
ternatief voor het helemaal volbou
wen van H2 Ik wil milieu maken,
ruimte scheppen, afwijken van het
gemiddeld beeld zoals De Hamers
hof nu is. Dat wil zeggen vier
bouwlagen, precies die ruimte die
nodig is voor licht- en luchttoetre-
ding, voor de trappen en voor par
keren. Zo'n beeld kan natuurlijk ook
voor H2, maar dan ziet het er niet
anders uit dan de gemiddelde ste
debouw Dan krijg je een monotoon
beeld.
In eerste instantie heb ik het idee
aangedragen om H2 vol te bouwen
met patiowoningen dicht op elkaar
Een soort kasjba Dat bleek echter
niet haalbaar, omdat er dan veel te
veel van die kleine woningen ge
bouwd moesten worden om de
grondexploitatie rond te krijgen
Bovendien was men bij de ge
meente eigenlijk van mening dat
dergelijke patio's meer buiten dan
in het centrum thuishoren."
Toen ging Frans van der Werf
terug naar de tekentafel en onder
zocht de mogelijkheden van een
park(je) in H2 Een park zou een
rustpunt kunnen worden in de druk
te van het centrum Op dat moment
J
niet. We moeten alleen af van ge
fixeerde beelden. Leusden is
voor mij geen landelijk dorp
meer, maar we moeten er ook
geen stad van maken zoals we
die gewend zijn in de twintigste
eeuw te ontwikkelen.
Dus ga je het anders doen, en
dan is de toren éen mogelijkheid
Een expressieve die aan kan ge
ven wat er leeft. Kijk, ik ben inge
huurd om ideeën aan te dragen die
antwoord moeten geven op een
vraag, een levende vraag die ech
ter niet makkelijk te formuleren is
Laat ik het zo zeggen de gemeen
schap van Leusden bepaalt wat ze
wil; mijn taak is om te helpen bij het
formuleren van wat ze wil Ik weet
namelijk dat het moeilijk is om af
stand te nemen van wat je altijd
hebt gekend. Als de gemeenschap
zegt er hoeft niks te veranderen,
dan gaat er bij mij een rood lampje
branden Veranderingen zijn er so
wieso; die zijn eigen aan het leven,
enne iemand die zegt. er kan en er
mag niks veranderen, die heeft de
dood in de pot. Aan de andere kant
weet ik. dat het moeilijk is om te
veranderen Dat zit nu eenmaal in
keicentrum is Frans van der Werf
ook de geestelijke vader van de
nieuwbouwwijken Claverenblad
en Wildenburg. Wijken die dui
delijk verschillen van de andere
in de tweede fase van de uitbrei
ding van Leusden. Terwijl wijken
als Munnikhove, Bosveld, Lan-
genbeek en Akkerhoeve zich
kenmerken door een grote diver
siteit in woningen en infrastruc
tuur, zijn Claverenblad en Wil
denburg veel strakker en meer
één groot geheel, met enkele
merkante punten als de Kupers-
singel („als een water daar nodig
is, geef het dan vorm") en de
halfcirkelvormige flat langs de
Groene Zoom. Is Van der Werf nu
gelukkig met het uiteindelijke re
sultaat?
Hij zegt: „Als je inde wijken bent,
vind ik het geslaagd. Zeker ruimte
lijk is het geslaagd. Ik vind het leuk
om door de wijken te gaan. De rela
tie tussen de buitenruimten en de
singel komt goed uit de verf. De
buitenkant van Claverenblad en
Wildenburg vind ik minder goed ge
worden. Dat heeft twee oorzaken
Op het laatste moment is het aantal
woningen opgevoerd, zodat de hui
zen aan de kant van de Groene
Zoom met name tegen de rand zijn
geperst. En de tweede oorzaal ligt
in het feit dat ik een groene wal tot
boven ooghoogte had gepland
rond de wijken Niet alleen voor de
geluidwering, maar ook voor een
visuele afscheiding De muur van
betonblokken met daarin aarde
voor natuurlijk groen,zoals die nu
langs de Groene Zoom zal
vind ik een goede oplossi
de kant van de Burg. Van(
laan zou naar mijn men
meer met bomen en stru
werkt moeten worden omd
van de weg te scheiden
punten van Claverenblad
denburg zijn, samengevat
volg van het inklappen
markt en de noodzaak tot
ting, dus meer woningen o
schikbare grond."
Vind je overigens niet d,
ge rijen woningen in beide
strak en te stijf overkome
Van der Werf gedecidei
ik óók architect was gewi
het plan, dan had ik misse
andere architectuur voc
met meer afwisseling in de
types. Maar ik onderschei
ciplines stedebouw i
tuur. De verantwoordelijk!
architectuur beweegt ziel
kleinere schaal dan die va
debouw."
Bij zijn beoordeling vanó
Claverenblad en Wilden!
Van der Werf overigens
gaan van de eerste indru-
hij nu heeft „Er zijn nogal
werpers", aldus Van der W
de neiging hebben om te
dat ze tevreden zijn als i
mooi wordt opgeleverd. Ik
tevreden als zo'n wijk er o
jaar mooi uitziet. Dat ven
ook voor Claverenblad en
burg. Wat ik karakteristiek
deze wijken is de grote
hang, ofschoon er kleine I
zijn. Maar die zijn toch o
verweven
Aanprijzen
Komen we ten slott
op de uitbreiding van|
mershof die zich mo
festeren in het zuidd
deelte rond de kerk l
hof. Frans van der
opmerken, dat die uit®
niet staat of valt meier
streden woontoren,
ook kwijt, dat hij het
vindt dat er nauwelijk
gesproken over de
onderdelen in zijn oi
zoals het parkje, he'
rond de kerk, het 9
voor de politie en/of
weer enzovoorts. „Ke
heeft men daar geen
men mee, en concentn
aktie zich tegen de w
ren", aldus de stede
kundige.
Op de valreep ben
hij nogmaals dat hij d
de argumenten teg
bouwsel wil weten.
Werf: „Ik wil dolgraag
discussie betrokken w
Ik wil daarin niet het 01
verdedigen, maar mei
menten juist aanprijzen
mensen weten te
gen."
De maquette van de ideematige uitbreiding van De Hati
(H2). Behalve de woontoren bevat het ontwerp 150 tot 170
gen in laagen gestapelde bouw. De hoofdoriëntatie is gei
door een noord-zuid-as. die loopt vanaf 't Erf via de bes
winkelstraat de Gruttenj langs een nieuw parkeerplein. d
nieuwe straat voor voetgangers, fietsers en autoverkeer m
kleiner plein bij de Koningshof-kerk Het ontwerp van Van d
voorziet verder in een gebouw voorbijzondere doeleindei
tieburo en/of brandweerkazerne) en een park achter de
ren.
AMERSFOORT - In de hal van
Kreatlef Centrum De Hof is de eerste
tentoonstelling in het nieuwe sei
zoen weer van start gegaan. Hanne-
ke Zwart toont beelden in hout en
steen, Anco van der Haar litho's. De
derde wand aan de zijde, waar de
administratie is gevestigd, is nu ook
bij het tentoonstellingsgebeurden
betrokken, zodat de ruimte waar
geëxposeerd wordt, meer als één
geheel werkt.
Hanneke Zwart beeldt het mense
lijk lichaam uit. Zij maakt in de kei
harde houtsoort azobé vrouwelijke
torsen, die ze opblaast, waardoor
deze lichamen zeer nadrukkelijk in
de ruimte aanwezig zijn, de vrouwe
lijke vormen nog ronder en weelderi
ger tot uitdrukking komen en draaiin
gen in de tors extra versterkt wor
den. De beelden nodigen uit om
aangeraakt te worden, bet is prettig
om de hand over de welvingen in het
hout te laten glijden. De lichamen
ademen en bewegen.
In een vitrine bevinden zich kleine
beeldjes waarin het menselijk lichaam
poses aanneemt, die bij akrobatiek,
turnen of ballet worden aangewend
Ook bij deze beeldjes is de lichaams
vorm nog duidelijk intact gebleven.
Maar de jongste beelden neigen naar
het monumentale, worden steeds meer
geabstraheerd Uiteindelijk duiden ze
alleen de beweging, de houding aan, en
is de vormmassa hoofdzaak, zijn de
lichaamsvormen bijzaak geworden Dat
is vooral heel sterk bij de tweeledige
vorm in Naamse hardsteen van twee
langs elkaar heen draaiende elemen
ten.
Anco van der Haar maakt litho's,
waarin hij zich bezighoudt met elemen
ten uit de fotografie als positief en
negatief, beeldregistratie door middel
van warmtestraling Hij beeldt in het
platte vlak manlijke figuren uit, torsen
die hij achter elkaar groepeert, en waar
voor hij diverse structuren toepast,
waarbij hij velerlei fasen inbrengt om tot
een boeiend eindresultaat te komen.
Sommige mannenfiguren gebruikt hij
figuratief, ze hebben ogen. een neus,
zijn positief afgedrukt. Andere mannen
figuren zijn negatief gebleven Er ko
men ook overgangsvormen van nega
tief naar positief voor De vormen achter
de figuren lijken soms op stenen. Ze zijn
niet tot een menselijke vorm gekomen
Het beeld, dat uit de litho's overkomt, is
desolaat te noemen De mannen zijn
stuk voor stuk eenzame figuren.
leder van hen heeft zijn eigen ge
dachten Er is geen onderlinge commu
nicatie of communicatie met de kijker.
De mannen bevinden zich in een ijle
ruimte, waar een mystieke nevel lijkt te
hangen. Er is één kleurenlitho, die de
warmte uitstraling van de handen en de
aanraking van de lichamen weergeeft.
Op die litho waar drie mannen op
voorkomen is de uitstraling opvallend
gekleurd Eén man is een negatief, één
man is gekleurd, één man is in zacht
aangeblazen arceringen positief met
ogen en neus uitgewerkt.
Enkele litho's bestaan uit heel fijne
naast elkaar geplaatste langgerekte
nerfjes, waardoor beweging wordt ge
suggereerd Op een gegeven moment
worden die nerfjes zo aangeblazen dat
er aan de linker- of rechterkant een
mannenfiguur te voorschijn komt
De expositie duurt tot en met 2
november, en is van maandag tot en
met vrijdag te zien van 9.00 tot 12.00,
13.30 tot 17.30 en 19.00 tot 23.00 uur.
LEUSDEN - Op 30 oktober or
ganiseert de patiëntenbelangen
vereniging Leusden een voor
lichtingsavond rfver de zieken
fondsverzekeringen en de
AWBZ. De avond wordt gehou
den in De Hakhorst, Waarden
20a en begint om 20.00 uur.
De afd voorlichting van het zie
kenfonds A. en O. is bereid gevon
den hun medewerking te verlenen
Er zal een algemene informatie ge
geven worden over het zieken
fonds met dia-serie, de diverse
groepen verzekerden, de verstrek
kingen enzovoort. Ook de politieke
plannen rondom bejaarden en vrij-
LEUSDEN - Maandag 29 okto
ber is het een jaar geleden dat in
Den Haag de grote vredesde
monstratie plaatsvond. Ter her
innering aan deze dag zal er
aanstaande zondag, 28 oktober
een manifestatie plaatsvinden
bij de vliegbasis Soesterberg.
Vanaf 13.00 uur kan een ieder op
eigen gelegenheid een wandel- of
fietstocht rond de basis houden.
Van de parkeerplaats achter De
Biezenkamp vertrekt er een fiets
tocht naa Soesterberg. Er zullen
tijdens de manifestatie diverse akti-
viteiten zijn zoals: zang, dans, mu
ziek en veel spandoeken. De aan-
vangtijd van de manifestatie is
12.00 uur op het terrein van het
voormalige Vrouwenvredeskamp
aan de Verlengde Paltserweg.
Iedere zondag is er eens
komst bijde ingang van ds
Deelnemers hieraan zijn
uit de regio Amersfoort, f
dan een lied gezongen, of e
een stilteknng gehouden
wordt een brief of een
aangeboden aan het dien
personeel van de basis,
om te laten zien dat we wa
blijven. Iedereen is welktf
trek uit Leusden om 11
vanaf de Marcuskerk Iniic"
en telefoonnummers 95663
willige verzekeringen zullen ter
sprake komen en de houding en
mogelijkheden van het zieken
fonds hierin.
Een lid van de ledenraad, het ad
viesorgaan van het ziekenfondsbe-
stuur, zal over haar ervaringen in
deze raad vertellen Samen met
enkele anderen vertegenwoordigt
zij de Leusdense verzekerden De
ze avond geeft belangstellenden
de gelegenheid om meer informa
tie te krijgen over het zieke
Vragen worden deskundig
woord door dhr W. A. J
chef-inspecteur, mw. W A.J
algemeen, dhr. K. Fontein
man (AWBZ)
