PTT "bezorgt mili oenen kerstwensen
r
KERST-PUZZEL
Kerstkaarten sinds 1843
Varia
MAANDAG 24 DECEMBER 1984
28
Volgens een zeer voorzichtige schatting van Tante Pos bezorgde
zij vorig jaar ongeveer 115 miljoen kerst- en nieuwjaarskaarten.
Dit jaar wordt op een minstens even groot aantal gerekend omdat
de gewoonte om een kerst- en nieuwjaarswens naar familie,
bekenden en relaties te sturen eer toe dan afneemt. Zoals bij alle
dingen, eens moet er iemand geweest zijn die de allereerste
kerstkaart maakte en verzond. Die iemand was de Brit Henry Cole,
die in 1843 een speciale kaart liet ontwerpen omdat hij het beu was
de traditie van zijn familie voort te zetten. Die traditie bestond uit
het schrijven van lange brieven naar familie en vrienden, waarin
het wel en wee van de familie Cole haarfijn uit de doeken werd
gedaan. Het idee van de kerstkaart is dus uit pure gemakzucht
geboren.
Die eerste kerstkaart was op
verzoek van Henry Cole ontwor
pen door de kunstschilder John
Calcott Harsley. Een naam, die men
tevergeefs m de bestaande kunsten-
cyclopediën zal zoeken Zijn naam
is echter aan de vergetelheid ont
rukt door die eerste kerstkaart. In
het Britse postmuseum is deze
kaart nog steeds te bezien. Op dat
bewaard gebleven exemplaar - in
verzamelkringen bekend als de
Cole-Harslevkaart' - heeft de
ontwerper zichzelf ook afgebeeld
In de rechter benedenhoek kan J
men hem aanschouwen met het i
schilderspalet in z'n hand
Het nimpie, dat er op voorkomt,
slaat op de „vrolijke jonge ziel
Cole, die nog jaren moge leven".
Die eerste kerstkaart is ontworpen
als een soort drieluik Links en
rechts staan op de Bijbel geïnspi
reerde tekeningen. De ene stelt het i
„hongerigen spijzen" voor. de an- i
dere het „naakten kleden' Twee
onderwerpen die het jarenlang
goed hebben gedaan in de charita-
lieve kerstsfeer. Het middendeel is
van zeer andere aard. Een criticus
schreef daar eens over. „De afbeel
ding spoort aan tot dronkenschap". I
En hij vulde dat vernietigende zin- J
netje nog aan door uit te roepen
„Hoe is het mogelijk dat iemand
van zo'n goede familie zo laag kan
zakken en zijn wansmaak zo kan
etaleren!"
Niet mis dus. Maar Henry Cole I
wist wel dat hij veel critiek zou j
ontmoeten door zijn gedurfd initia- i
tief. Tenslotte is het heel wat om in
het traditierijke Engeland te breken
met een gewoonte. Wat hij echter i
niet wist, was dat hij met het sturen
van de eerste kerstkaart een begin
maakte met een niet te overziene 1
stroom van kerst- en nieuwjaars
wensen in kaartvorm Maar wat
zou het dan toch wel voor een
afbeelding zijn. die volgens de kri
tiek aanspoorde tot dronkenschap? i
Het valt echt wel mee Het zo j
bccntiscerde middendeel stelt mis-
ter Cole himself voor met een
opgeheven glas. Aan zijn zijde zit
een schone Engelse lady Op de
achtergrond ontwaart men andere
vrolijke mensen en hel geheel
ademt de typische burgerlijk sfeer
waarin het kerstfeest in zoveel
Engelse gezinnen plaatsvindt. Mis
ter Henry Cole zelf kijkt guitig en
met dat opgeheven glas roept hij
,,A merry Christmas and a happy
Newyear to you."
Verstrekkend gevolg
Het opmerkelijke initiatief van
Henry Cole had verstrekkende ge- I
volgen Niet alleen voor het budget
van hen. die gewend zijn jaarlijks
vele tientallen kerst- en nieuwjaars-
kaarten te verzenden. Maar ook
verzamelaars maakten zich mees
ter van de kaarten. Het gevolg was. i
dat er lange tijd een rage was om I
kerst- en nieuwjaarskaarten te ver-
zamelen. In 1890 omvatte de ver-
zameling van een zekere Jonathan
King al meer dan 163.000 exempla
ren. De onderwerpen, die het meest
in trek zijn, verschillen naar gelang I
van de tijd. In oorlogsperioden zien
we merendeels vredesduiven met
een palmtak in de snavel, het kerst
kind als vredeskind en de spreuk
„Vrede op aarde". Ontelbare varia
ties zijn hierop mogelijk. Maar hét
centrale thema van vrede vinden
we op kaarten uit oorlogstijden
altijd wel terug.
Export
De grote stroom van kerstkaar-
LOS het grote kruiswoordraadsel
eerst op. Zoek dan daaruit de let
ters die in het diagram linksonder
gevraagd worden. Die letters vor
men samen een gedicht dat de
uiteindelijke oplossing van «w
puzzel is.
HORIZONTAAL 1 deel van een jaar,
5 grondslag, 9 deel van een jaar; 14
noot; 16 deel van een jaar; 21 rijsmid
del: 25 deel van een jaar, 30 plaats in
Noord-Holland. 32 bevel, 34 deel van
een been, 35 lichaamsdeel, 37 beest:
39 bevel: 41 historische vogel; 42 Ne
derland; 43 zeepwater; 45 berg op
Kreta; 47 oude maat, 48 Eur hoofd
stad; 50 de oudere; 51 plaats in de
N O -Polder; 53 een zekere; 55 groot
water, 56 het elders zijn bewijzen; 58
mensen met veel geld; 61 kraan, 63
Europeaan. 64 vochtig-koud; 66 keu
kengerei; 68 hoog bouwwerk; 71
plaats in Limburg, 73 gelofte. 74
kledingstuk; 75 misdadig; 77 onder
richt; 78 oude maat; 80 holte; 82
plaats in Friesland. 84 oevergewas, 86
maat; 88 insekt; 90 rivier in Oostenrijk,
91 scheepstouw, 9? rijp, 93 Bijb
figuur; 95 plaats in Overijssel 97 vrij
gevig; 100 voertuig; 102 huid; 103
enkele; 105 land in Azië. 107 voedsel;
108 reptiel, 110 gevolg. 113 speel
goed, 115 daar; 116 ingenomen, 117
iemand van gemengd ras. 118 baksel.
119pulverig; 121 voertuig; 122 rivier in
Indonesië; 124 hemelbol; 125 planeet;
126 vogelprodukt; 127 eikeschors; 129
afgevaardigde; 132 loot; 133 pronk
zuchtig; 135 plaats in Overijssel; 138
woonboot: 139 voegwoord, 141 hui
vering, 143 noot. 144 pausenaam, 245
eerstvolgend; 146wolpluis, 148 Rijks
overheid, 149 plaats in de N O.-Pol
der, 151 rund. 153 via; 155 ambts
kleed, 157 vod, 158 plaats in Rusland,
160 visgerei, 162 Europeaan; 163 boe-
renbezit. 164 hoender; 166 vaardig
heid; 168 heidemeer, 170 liefhebben,
172 krachtig streven; 173 onlangs. 174
vreemde titel; 175 hoog bouwwerk;
177 ondernemingsraad, 178 merken;
180 keurig; 181 motorrace; 183 herfst
bloem; 184 gouw, 185 zoutig vocht;
187 kledingstuk; 190 tijdrekening, 192
opzamelen, 194 gevangenis, 195 kle
dingstuk, 197 deel van de mond. 199
fam. lid; 201 telwoord, 202 baan, 204
gevangenis; 206 Eur. hoofdstad, 208
land in Europa, 211 reus; 214 dwars
hout, 216 Ned natuurgebied. 217
duin; 219 voordeel; 220 klaar, 222
scheepspapier, 224 water in Friesland.
225 toneelspelen; 227 vrouwelijk dier;
229 rustteken, 231 ongeveer, 232
schoolvak; 234 lidwoord; 235 vertrou
welijk, 237 plaats in de N O.-Polder;
239 ziftwerktuig; 240 sterke drank,
243 tocht; 244 metalen staaf, 2^6
aardrijkskundige benaming, 247 die
rengeluid; 250 titel, 252 insekt. 255
Europeaan; 257 heilige; 259 onge
bruikt; 262 lidwoord, 263 barmhartig
heid, 265 gast. 268 plezier, 270 water
in Friesland; 271 delen van een »rap;
273 voorzetsel. 274 plaats in Enge-
*4® 1
ten kwam aanvankelijk uil Duits
land Daar nam men het initiatief
van Henry Cole al dadelijk over
De sentimentele gedachte, die onze
oosterburen over Weihnachten
hebben, komt op die Duitse kerst
kaarten duidelijk naar voren, in
Duitsland - zowel in west als in oost
- is een hele industrie ontstaan, die
zich alleen maar toelegt op het
vervaardigen van kerst -en nieuw
jaarskaarten van de meest uiteenlo
pende soort Deze Duitse kaarten
vinden een gretig aitrek in ons land,
in België en in de Scandinavische
landen.
Frankriik heeft met zijn Pere
Noel steeds een eigen stii 1 in zijn
kerstkaarten gehad. En in de En
gelstalige landen is men echt verzot
op Dickens-achtige figuren. Toch
kan men in Bondstrect de meest
luxueuze kaarten kopen, die tot ver
over het pond kosten. Maar dan
heeft men ook wel een kaart waar
land; 276 gebergie in Turkije; 278 titel;
280 Sociaal Economische Raad, 282
teken; 284 een zekere; 286 slot. 288
neerkomen; 289 moed, 291 deel van
een voet, 293 soort verlichting. 294
eerstvolgend; 296 ouders en kinderen;
299 maanstand, 300 deel van de
mond; 302 plaats in Noord-Brabant;
304 vrouwelijk dier; 305 tentoonstel
lingsgebouw 307 ongaarne. 309
plaats in Drente, 310 tijdmaat, 312
verschoten; 314 weer terug; 316 vie
ring. 317 wapen, 318 bewogen; 319
binnenkomst; 322 deel van een boom.
324 dronk: 326 rivier in de Sowjet
Unie, 328 deel van een schip; 329
vordering, 331 rund; 334 wasbak; 336
wisseling, 338 bedorven, 340 Europe
aan; 342 uitroep, 343 rijsmiddel; 345
schrijfgerei; 346 koning, 348 de oude
re, 349 inhoudsmaat. 350 spiermassa.
351 waswater, 353 bioscoop. 354 fel,
356 halsbont. 358 snel, 360 baby
slaapplaats, 361 rechtschapen, 363
plaats in Noord-Brabant, 366 betaal-
plicht aan overheden, 369 vijand
schap; 370 met voorbehoud van re
kenfouten, 371 bedeesd. 373 water
stand, 374 gebaar, 375 zangstem. 376
de onbekende, 378 neerslag 379
noot, 381 vreemde munt, 383 voor,
385 slede. 387 daar, 389 wiel. 392 ver-
stoteling; 394 mond. 398 vlaktemaat;
400 Egyptische stad uit de 4e kruis
tocht 402 vis; 403 onderhuids vet.
404 soort onderwijs; 405 deel van
Groot-Brittanmé, 408 hetzelfde, 409
vogel, 410 vogel. 411 bloeiwijze. 412
voorzetsel, 414 telwoord. 417 dieren
geluid; 419 vlaktemaakt 422 tel
woord, 424 dwaas. 425 tegenover,
427 bodem 429 beweging van water
of lucht, 432 daar; 433 plaats in
Overijssel. 436 aanduiden, 439 godin.
441 gesloten; 442 meelprodukt; 443
dicht; 444 aan elkaar; 447 een en an
der; 448 drank. 450 vaatwerk, 451 Eur
Econ Gem 453 wereldbol. 455
vreemde titel; 457 erbarmelijk. 460
vogeleigenschap: 462 eenjarig dier
464 en andere, 465 scheuren, 467
slaapplaats, 469 regeringsreglement.
470 dyne, 471 insekteneter, 473 bo
vendien; 475 in veiligheid brengen;
477 Egyptische godheid, 478 groet,
479 vat, 480 rustig en tevreden; 481
heden. 483 niet hetzelfde 486 broei
bak; 487 keukengerei. 489 zonder
geluid, 492 zangstem. 493 honderas,
494 sportterm, 496 steensoort, 497
plaats in Zuid-Holland; 500 daar, 502
owvergewas; 506 verdriet, 507 laten
zien, 511 watering, 513 of dergelijke;
514 militair; 516 lidwoord; 517 op
schik; 518 pronkzuchtig, 519 wonde;
520 vreemde munt; 522 plant, 524
deel van een rijwiel. 526 vloerbedek
king. 527 oude maat, 528 vlaktemaat,
529 stapel, 530 dwaas, 531 vochtig-
koud 533 graafwerktuig; 534 gevan
genis. 535 treffen, 537 vordering. 538
water in Utrecht; 540 keukengerei.
541 Bijbels figuur. 542 telwoord; 544
ledematen, 546 scheepsbezitter, 549
dierengeluid. 550 wiel, 552 insekt, 554
nieuw; 555 werklust 556 kerel. 558
plaats in Overijssel; 560 smalle band;
op zuiver zijde is verwerkt. Bijna
alle kaarten dragen de aloude kerst
wens „A merry Christmas
De kerstman - soms met een
rendier afgebeeld - komt veel voor
561 deel van een huis 562 voorzetsel,
563 huisdier; 564 deeg
VERTIKAAL 1 rivier in Rusland: 2
man van adel. 3 daarna, 4 tot en met;
6 spil, 7 kapot; 8 dierengeluid, 10
eerstvolgend; 11 eer, 12 hevig; 13 hei
lige, 14 kippeloop 15 gelofte, 17 het
zelfde; 18 muurholte. 19 opgeworpen
hoogte; 20 daar; 22 boom; 23 hemel
bol; 24 en andere; 26 of dergelijke, 27
componist; 28 man van stand, 29
lichte bedwelming; 31 vennoot, 33
hetzelfde, 35 woud; 36 deel van de
hals, 38 voegwoord; 40 voorzetsel, 43
noot. 44 plezier; 45 vurig, 46 Egypti
sche godheid, 48 oogvormig snoer; 49
lichte buiging, 51 vulkaan in Italië; 52
handvat. 53 uniek, 54 eerstvolgend,
57 buiten dienst. 59 lekkernij. 60
boom, 62 in het jaar des Heren, 63
schoon; 65 natie, 67 rund; 69 in orde.
70 oude maat. 72 water in Drente; 74
dierenverblijf; 76 telwoord. 77 sluit
middel; 78 zoogdier. 79 steensoort; 81
schoonmaakmiddel; 83 plaats in de
N O -Polder. 85 onder, 87 dik touw.
88 maat; 89 voorzetsel; 91 drank; 94
vogel, 96 kennen; 98 schoeisel; 99
scheidingslijn. 101 koor, 102 boeren-
bezit; 103 enzovoort, 104 deel van een
atoom. 105 wetboek; 106 rivier in Ita
lië; 108 palmboom. 109 spleet. 111
Europeaan; 1T2 via; 114 vernis, 115
plaats in Gelderland; 118 verslagen.
120 grondtoon; 121 Anno Domini, 123
op dat woord; 128 hoender; 130
menigte; 131 aanvang, 132 roem; 133
werklust; 134 ongebonden. 136 god
heid, 137 toon; 138 plaats in Over
ijssel: 140 hemellichaam. 142 ver
schaffen; 144 ontstekingskoord, 145
roem; 147 dragee, 149 voorsten. 150
Soc Econ Raad; 151 nukken; 152
scheik element; 154 snelle loop, 156
rivier in Indonesië; 157 Frans lid
woord, 158 langwerpig rond, 159
Frans lidwoord; 161 fam lid, 162 deel
van de Bijbel; 163 langs. 164 luisteren.
165 Afrikaan; 166 deel van een dier,
167 kort ogenblik; 169 landtong; 171
deel van de Bijbel; 175 kort ogenblik.
176 kloosterlinge; 179 duin; 182 voor
zetsel, 186 rund; 188 pluimvee; 189
loopvogel, 191 vogel; 193 hemelli
chaam, 195 nu; 196 vreemde munt
198 kledingstuk, 199 roofdier; 200
edelsteen, 202 rag; 203 naaigerei; 205
vogel, 206 door elkaar; 207 nimmer;
209 Europeaan; 210 klaar, 212 eten-
bereider, 213 kip 215 uitroep: 216
regel; 218 groot en zwaar; 221 kerel,
223 vogeleigenschap, 224 telwoord,
226 kort ogenblik; 228 Europeaan. 230
lis, 231 gevangenis, 232 uitgezette lijn
233 muurholte, 235 Eur. land; 236
Bijb. figuur; 238 voorzetsel, 239 bries,
241 plaats in Rusland. 242 gokken.
243 noot; 245 boom; 248 moeskruid.
249 munt, 251 noot; 252 spreekge
stoelte; 253 pont. 254 een weinig. 256
op'~~p4ek-in het bos. 257 houding,
258 voldoen; 260 vervelend wezen,
261 keren; 262 lidwoord. 264 numero.
266 voorzetsel. 267 schoorsteenzwart
op Amerikaanse kaarten. Italië is in
de vaart van de kaartenlawine ook
met weg te denken. Religieuze
voorstellingen hebben daar wfcer
de meeste aftrek.
269 roem270 en andere, 272 titel; 275
ongebruikt, 277 noot. 279 schip, 281
spijsverteringsorgaan van een herkau
wer; 283 Nederland, 285 Europeaan,
287 deel van een vinger; 288 be
dekking; 289 onderricht; 290 per rij
wiel gaan; 292 mistig, 293 tegenover,
295 benier; 297 jammer; 298 speel
kaart, 300 aantal; 301 wat voortge
bracht is; 303 deel van een vinger; 304
helder; 306 tussen; 308 gevangenis,
309 Europeaan; 311 volkerenorganisa
tie; 313 voorzetsel, 315 woonboot;
320 vogel; 321 lor; 323 hoofddeksel;
325 gesloten ronding; 327 een vlag
neerhalen; 330 sluis, 332 tennisterm,
333 meelmengsel; 335 heidemeer; 337
volkerenorganisatie; 339 rund; 340
berg op Kreta; 341 verhelderen; 344
knoeien. 346 uitroep bij spel, 347
wenden; 350 betasten; 352 klets; 353
foto; 354 lidwoord, 355 laatstleden;
356 alp; 357 Bijbels figuur; 358 reeds;
359 bedrukt katoen; 360 was gete
kend; 361 trek; 362 lekkernij; 363
roofdier, 364 natuurk. term; 365 deel
van een uurwerk, 367 waterstand; 368
plooi, 369 insekt, 371 erg, 372 daar,
375 vogel. 377 vochtig. 380 toiletarti
kel; 382 naaigerei. 383 geneesmiddel;
384 een zekere; 386 opstootje; 388
vogel; 389 knaagdier; 390 projectie-
p'aetje; 391 begin; 393 recht stuk
vaarwater, 394 vis; 395 handeling; 396
bedorven; 397 landbewerking. 398
vogel, 399 loot, 400 gezet, 401 kwaad;
403 plaag. 406 telwoord, 407 ligplaats
voor schepen; 410 plaats in Overijssel,
411 godin; 413 voegwoord, 415 Eur
hoofdstad. 416 roemen; 417 voorzet
sel; 418 Noorse godheid; 419 uitroep;
420 noot; 421 plaats op de Veluwe;
423 bez voornwrd 426 vogel. 428
opbrengst; 429 vreemde titel; 430 in
sekteneter, 431 bitter vocht; 433 en
kele, 434 gevangenis; 435 soort bier,
437 houtafval, 438 lidwoord; 439 spie
gelend vlak, 440 geestelijke; 442 laag;
445 op die manier; 446 plaats in Gel
derland, 449 deel van een koeiemaag;
451 hemelgeest; 452 gereedschap;
453 godin. 454 water; 455 vreemde
munt; 456 ramp; 457 daar, 458 pers
voornw, 459 schildersgerei. 461 mal;
462 bouwland. 463 vogel, 466 tegeno
ver, 467 broeder. 468 de dato; 469
rijksgrond; 472 allee; 473 of dergelijke
474 schreeuw; 476 soort, 482 deel var
het been 484 vervoersonderneming
485 fuik; 488 ogenblik; 490 soort ver
lichting, 491 vers; 492 slaapplaats; 49!
vogelverblijf; 498 Europeaan; 499 ge
malen graan; 501 motief; 503 bladve
zeis van de agave, 504 man van adel
505 insekt, 507 smerig, 508 regerings
reglement; 509 afgunst; 510 speel
kaart. 512 loot, 513 lofdicht, 51!
schop. 517 dierenverblijf; 521 tijdreke
ning. 523 voedsel, 524 verpakkings
middel; 525 roofvogel; 526 fout, 53(
vervelend; 531 jong mens, 532 weten
schap, 533 gevecht; 534 voertuig. 53!
noot, 536 deel van een Franse ont
kenning; 537 water in Friesland. 53f
water in Friesland. 539 gemeenschap
pelijke weide, 540 via; 541 deel van
het oog; 543 plaats in Vlaanderen; 54<:
broeder; 545 rekening. 547 Bijb fig
548 deel van een schip. 549 vrucht
551 klaar; 553 spil; 556 universiteii
557 voorzetsel. 558 water in Noord
Brabant; 559 water in Friesland 560
zangnoot
i
Onder de goede oplossingen zullen enkele J
prijzen worden verloot. Stuur uw oplossing
voor maandag 7 januari 1985 naar de redak-
3 tie met op de envelop of briefkaart duidelijk
3 vermeld: PUZZEL. j
3
