I
„Het „gemiddelde" publiek gaat vijf,
zes keer per jaar naar het theater"
Leusdenaar Leo Schalkwijk is programmeur van De Flirt
„Men moet in een theater ook wel
eens onbedaarlijk kunnen lachen"
„Het is moeilijk voor mensen met
een gering inkomen een
paspoort te maken dat recht geeft
op 'n lage toegangsprijs"
DE LEUSDER KRANT
De Leusder Krant en pasgeboren baby's
interview
DONDERDAG 28 FEBRUARI 1985
door Anco Mali
Leo Schalkwijk is medeverantwoordelijk voor de
programmering van het Flint-theater. Bij de overgang van de
Amersfoortse Culturele Raad naar De Flint is met name dit
aspect van zijn funktie als belangrijkste taak naar voren
gekomen.
Leo Schalkwijk, die nu al weer elf jaar in Leusden woont,
kwam destijds met een wat ruimere taakomschrijving bij de
Amersfoortse Culturele Raad. Hij was zijn loopbaan
begonnen bij het WIKOR (nu NIKOS) in Den Haag, het door het
Ministerie van CRM (nu WVC) gesubsidieerd landelijk
instituut voor de musische vorming van de jeugd.
Via de provinciale Zuid-Hollandse Culturele Raad kwam hij
naar Amersfoort.
Met de opzet van De Flint raakte hij bij het aktieve
schouwburggebeuren betrokken, en vanuit die achtergrond
is hij naar De Flint overgestapt, toen de programmeringstaak
van de Culturele Raad wat het theater betreft overging naar De
Flint. Uiteraard ligt de uiteindelijke verantwoordelijkheid
daarvoor bij de direkteur en de beheerscommissie, maar Leo
Schalkwijk geeft een belangrijke mede-invulling aan de
theaterzaken. Een taak, die hem na aan het hart ligt. Vanaf het
begin heeft hij geprobeerd in Amersfoort een aantrekkelijk
programma op te bouwen. Vergeleken met tien jaar geleden
vindt hij, dat men er alleszins in geslaagd is een bijzonder
goed aanbod voor Amersfoort te brengen. Anco Mali sprak
met Schalkwijk.
LEUSDEN-„In deze omge
ving ervaren wij heel sterk,
dat mensen graag op een wat
langere termijn hun keuzes
voor het theater willen ma
ken.
Daardoor leggen ze ook hun
avonden vast, kunnen ze in
hun verder funktioneren daar
aktiviteiten omheen plannen,
en die avonden die ze voor
het uitgaan hebben geprikt
daar ook inderdaad voor be
nutten."
„Het is heel moeilijk om te
doorbreken dat de mensen
naast, zeg maar het jaaraan
bod, ook nog naar incidente
le dingen gaan. Met ons Witte
Plekkenplan proberen we dat
nu duidelijk te doorbreken.
Het gaat de ene keer iets
Leo Schalkwijk
komt niet altijd alleen voor de
kunstbeleving De recreërende
funktie van bet theater is heel
belangrijk. Het mag vaak oek niet te
moeilijk zijn. in die zin dat men in de
eigen omgeving vaak al zo veel
moeilijkheden en problemen ziet.
dat men in het theater wel eens wat
anders wil Men wil eens een keer
onbedaarlijk kunnen lachen, iets
waartoe men in de eigen omgeving
misschien wat minder gelegenheid
heeft Het is denk ik voor een
bepaalde bevolkingsgroep toch
een heel belangrijk aspect
Gelukkig hebben we dan ook
nog veel mensen, en dat hebben
we onlangs kunnen ervaren met
..Schijn bedriegt' van Thomas
Bernhard, die naar gecompliceer
der stukken komen kijken Eigenlijk
voor mijn gevoel nog te weinig,
want er moet in Amersfoort en de
regio een grotere groep geïnteres
seerden te vinden zijn."
Culturele vorming
De theaterbezoekers van nu zijn
de schoolbezoekers van vroeger.
Misschien is er op de scholen
destijds veel te weinig aan culturele
vorming gedaan.
..Ik denk inderdaad dat bij alle
soorten van onderwijs kunstzinnige
vorming heel noodzakelijk is, om
dat daar vaak van huis uit ook niet
de funktie van op een andere ma
nier met elkaar communiceren dan
via woorden, dus in geschrift, mi
miek. fotografie, film. wordt aange
leerd. Dit soort uitdrukkingsvormen
heeft een ontwikkeling nodig bin
nen de school. In het gezin is het
toch vaak heel moeilijk om daar op
een adequate wijze op in te sprin
gen Middels degenen die van de
kunstopleidingen af komen hebben
we nu een aantal mensen gekre
gen, dat daar graag zijn medewer
king aan geeft
We zien het nu bij de Culturele
Raad van Leusden. die ook wat
projektjes bij het onderwijs gaat
doen
gen een presentatie van een kin
dervoorstelling geven. Op die ma
nier proberen we ook met elkaar
een aantal mogelijkheden te vin
den om soms ook het naar Amers
foort komen van het gezelschap
aantrekkelijker te maken Voor één
keer komen ze vaak liever niet,
maar is het een combinatie, dan
vinden ze het wel weer leuk. We
proberen ook voorstellingen te vin
den. die enerzijds een funktie heb
ben voor de jeugd en anderzijds
voor volwassenen Het Scapino-
ballet heeft een ieugd- en een
volwassenenvoorstelling. De pop
penspeler Jozef van den Berg heeft
een specifiek kinderprogramma,
maar ook een specifiek volwasse
nenprogramma. Daardoor hoeven
we wat minder beslag te leggen op
het theater, en hebben we gelegen
heid om ook wat extra dingen te
doen Een kalenderjaar heeft maar
een beperkt aantal speelmogelijk-
heden. De ervaring heeft geleerd
dat we eigenlijk niet vroeger moe
ten starten dan begin oktober, en
niet later moeten eindigen dan be
gin mei. En daar vallen dan nog
Kerst en Pasen in."
Bijstandspubliek
Zijn er mogelijkheden binnen uw
beleid om voor bijstandsvrouwen,
werkelozen, groeperingen met
heel weinig geld, sterk gereduceer
de prijzen toe te passen. Ik denk
met name aan voorstellingen,
waarvan u weet dat er maar zestig
mensen in de zaal zitten 7
„Ik denk dat het in het toegangs-
prijzenbeleid zoals wij dat voe
ren zo is, dat wij proberen om
met zo laag mogelijke toegangs
prijzen de bevolking de gelegen
heid te geven onze voorstellin
gen bij te wonen. Als u weet wat
voorstellingen kosten, weet u
ook dat de gemeente daar vaak
nog op toe moet leggen. Het is
heel moeilijk om bijvoorbeeld
voor mensen met een gering
inkomen een paspoort te maken
.Amersfoort kent een goed theateraanbod"
beter, de andere keer iets
minder, maar we hebben goe
de hoop dat we daar toch een
aanzet mee hebben gegeven
waardoor we iets van die „op
losse termijn planning" ook
bij het publiek bekend kun
nen maken."
Ik probeer relatie te leggen met
het publiek, dat bij de voorstellin
gen komt, om te polsen hoe men er
over denkt. Ik heb gesprekjes met
de mensen in de pauze Ik probeer
op te vangen hoe men reageert na
afloop, en uiteraard tijdens de voor
stellingen in de zaal Over het
algemeen is het bij mijn funktie zo.
dat ik niet de hele voorstelling kan
zien, dus wat dat betreft is het soms
wat moeilijk om een afgewogen
oordeel over een totale voorstelling
te geven Als ik ergens naar een
première ga, of een voorstelling
elders bezoek, is het voor mij
meestal de gelegenheid dat ik een
stuk helemaal kan zien. Dan zit ik
daar ook nog met een wat andere
pet dan dat ik daar gewoon als
bezoeker zit, want kennelijk kan je
dan toch niet nalaten om op een
aantal dingen te letten waar je
helemaal niet op zou moeten let
ten!
Die dingen die beroepsmatig naar
boven komen zitten er zo ingebak
ken dat je je ook met die andere
zaken bezig houdt
Je bent zeker geen gemiddelde
theaterbezoeker.''
Geeft u daar eens een voorbeeld
van.
Schalkwijk: „Als ik elders ben let ik
op de manier waarop de mensen
ontvangen worden. Iets heel een
voudigs hoe ziet de garderobe
eruit7 Kun je vooraf een kopje
koffie drinken en hoe worden de
pauzebuffetten voorbereid7 Wor
den telaatkomers alsnog in de zaal
toegelaten?
Ik let er ook op of je geluiden hoort
van de horeca. Gelukkig gebeurt
dat heel weinig, maar mijn oren zijn
daar kennelijk alerter voor dan die
van andere theaterbezoekers
En op het toneel kan natuurlijk wel
eens iets mis gaan, wat je opvalt als
je de voorstelling kent. maar wat je
als bezoeker vaak ontgaat."
De waarheid
..Gelukkig denkt het publiek ook
heel verschillend Het is niet zo dat
uit het feit dat iemand in de pauze
wegloopt en de tweede helft niet wil
zien je daarbij meteen de verbin
ding moet leggen dat het stuk
slecht zou zijn Het is om zeer
uiteenlopende redenen dat de
mensen weggaan Dan probeer ik
ook wel te vragen waarom de
mensen weggaan Het gebeurt wel
eens dat het stuk inderdaad niet
aanspreekt, maar het gebeurt vaak
ook dat mensen net op die dag net
die motivatie niet op kunnen bren
gen, door persoonlijke omstandig
heden, om zich daar voor in te
zetten, om die verbinding tot stand
te brengen tussen het theater en
henzelf Want het is een wisselwer
king. en het ligt niet altijd aan het
theater dat die wisselwerking niet
tot stand komt.''
Mensen kunnen ook vaak niet
tegen de waarheid Ze kunnen er
niet tegen als bepaalde waarden
van hun franje ontdaan worden,
dan gaap ze weg
Schalkwijk ,,Ja, ze kunnen de con
frontatie soms niet aan Het is heel
moeilijk om de mensen die dan
weglopen daar wat verder over te
vragen Het zijn meer vermoedens
dan dat je de mensen aanspreekt
op een waarheid, die ze misschien
niet willen horen."
Ik zou aan mensen die bij een
stuk van een goede schrijver weg
lopen bijvoorbeeld graag willen
vragen of de wereld van de schrij
ver voor hen zo vreemd is, dat ze
geen brug kunnen slaan.
..Het ligt inderdaad niet altijd aan
de schrijver. Een stuk kan heel
goed zijn, maar de manier waarop
het gebracht wordt, de interpretatie
van de regisseur of de bewerker
kunnen niet aanspreken. Het ge
middelde publiek, als ik even over
een gemiddeldè mag praten, want
het is niet helemaal juist, komt vijf of
zes keer per jaar naar het theater,
maakt dan zijn keuze uit zeg maar
honderd mogelijkheden die wij
hebben, ziet eventueel nog iets
anders in het land uit het totale
aanbod van zeventienhonderd ver
schillende voorstellingen, en maakt
dus al een zeer gerichte keuze.
Iemand die naar het theater komt
Wij zijn daar een paar jaar
geleden in het kader van een pro-
jekt van de Rotary Club Leusden
onder andere mee gestart om een
film te laten maken over vandalis
me. De Rotary Club funktioneert in
Leusden, Woudenberg en Scher-
penzeel, dus we hebben ook één
school uit elke gemeente daar voor
benaderd. Daar is een videopre
sentatie uitgekomen, waarmee de
kinderen laten zien dat ze via wat
steun tot een heel duidelijke visie
en een eigen interpretatie komen
wat dit onderwerp betreft Ik weet
van Jos Ruyssenaars, één van de
mensen die het projekt geleid
heeft, dat hij in één van de leerlin
gen echt een cameraman zag Die
jongen had een enorme feeling
voor het camerawerk zonder ooit
eerder gefilmd te hebben. Dat zijn
dingen, die je kunt leren, die je
moet leren, en met heel eenvoudi
ge middelen te bereiken. De kinde
ren hoeven echt voor mij later niet
allemaal naar het theater te gaan.
Wat ik belangrijk acht is dat ze zich
indenken en doen kreatief leren
uiten
Theater is één facet in de culturele
ontwikkeling van een mens."
Muzikale vorming
Schalkwijk vervolgt: „Ja ik weet
het. U zou iedereen naar het
gevisualiseerde woord, zoals u
het toneel noemt, willen laten
gaan omdat daar zo veel te her
kennen valt. Ik ben misschien
wat dat betreft iets diffuser. Ik
denk dat ook een muzikale vor
ming op de school uitermate
belangrijk is, omdat je daarmee
ook een aantal dingen die in het
theater gebeuren herkent. Bewe
gingsexpressie hoort daar ook
toe. In Amersfoort zijn we met dit
pakket voor de scholen zo'n tien
jaar geleden heel voorzichtig
mee begonnen.
Als „Flint" hebben wij een
duidelijke relatie met de Culture
le Raad in die zin dat we ook
proberen daar waar het mogelijk
is dingen samen te doen."
..Gezelschappen die in het kader
van het verzorgen van de musische
vorming komen kunnen bij wijze
van spreken, als dat uit komt, ook in
het kader van de vrije voorstellin-
dat recht geeft op een lage toe
gangsprijs. Je zou dan mis
schien moeten zeggen: mensen
met een hoog inkomen moeten
dan een toegangsbedrag beta-
Amersfoort te halen. Leo Schalk
wijk tekent daarbij aan dat hij bij
voorbeeld De Redders van Gerrit
Komrij dolgraag in Amersfoort had
willen laten zien, ondanks het feit
hoe groot onze ruimte is om het
totale aanbod in één seizoen te
presenteren
„Iets anders ik denk dat het voor
mezelf plezierig is, dat ik in Leus
den ben komen wonen, omdat het
gebeuren in Amersfoort iets is waar
ik zeer direkt bij betrokken ben. Ik
heb er de indruk van dat als ik in
Amersfoort zou wonen ik mogelijk
de regio we eens wat zou kun
vergeten. Vergeten is niet het;
de woord. Maar ik denk dat ik, zi
het nu is, op twee manieren i
werk en mijn funktioneren een;
de inhoud kan geven. Ik ben oj
hoogte van datgene wat er m
stukje buitengebied leeft en da
ne wat er in Amersfoort leeft,
ik ben in de loop der jaren dusd
in Amersfoort geïnvolveerd, da'
mijn tweede stad geworden is.
in Leusden ontmoet ik de mer
ook in een andere sfeer, bijv
beeld in een sportvereniging, i
de mensen die op het werkterre
Leusden wonen. Ik denk aan C
Vial met wie ik jarenlang kon
heb gehad, en nog wel heb. En
Bert Eerden, de consulent voo
muziek. Beiden mensen die n
regionale gebeuren werkz;
zijn."
Culturele aktiviteit
in Leusden
„Iets wat misschien wat mo
ker is, is dat aktiviteiten voor
onderwijs vanuit Amersfoort n:
gericht zijn op de eigen scholer
worden ook betaald door de
meente Amersfoort. Aktivite
voor de scholen daarbuiten kun
dan niet profiteren van de voc
len, die de Amersfoortse seh
wel krijgen. Dat geeft soms noc
eens wat verontwaardiging
scholen in de regio, omdat die
niet een dusdanige relatie het
met hun gemeentebesturen d<
ook bereid zijn om een stukje
financièle middelen op te brer
Ik hoop dat nu met de aktivit
van de Culturele Raad Leusde
gemeentebestuur op een
manier kennis krijgt van cull
aktiviteiten op de scholen,
door men zal zeggen: dit is be
rijk, en wij zijn bereid om daar
mee te betalen, voor zo ve/
school dat niet zelf kan dr<
Ook met kleinere bedragen ku
er door lesbrieven van de O
wijs Advies Dienst aardige pr
ten van de grond komen, die
de leerkrachten zelf uitgev
kunnen worden. De consult
werken niet voor niets in de re
„Ik denk dat we in Leus
op een gegevenmoment
wat meer culturele aktiv
ten zullen krijgen, wat n
gestructureerd dan toto
toe het geval is. Er zijn ak
teiten van de amateurver
gingen voor toneel, mu
en zang. De Stichting Va
concerten organiseert
veel sukses concerten
Leusden, en dit zou aar
ling kunnen verkrijgen k
op andere terreinen var 9E
uitvoerende kunsten. Ik
dat dat goed voor Leus
zou zijn, zonder dat ik da -
denk aan een margethe -
als De Witte Zaal in Am
foort. De manier van we
met vrijwilligers spreekt
zeer aan.
Maar er komt zeker ii
komende tijd het een erf
der van de grond in eef
sterk gegroeide gemej
als Leusden!"
len dat vele malenhoger ligt.
Naar beide kanten ligt het echt
heel moeilijk om zonder discri
minatie uitzonderingen te gaan
maken."
„Wij proberen daarom de toe
gangsprijs zo laag mogelijk te hou
den. We hopen, dat er geen finan
ciële drempel is, maar die zal er
voor sommige mensen zeker zijn.
Anderzijds is het ook zo, dat er
aktiviteiten zijn die gratis toeganke
lijk zijn. We hebben op een aantal
zondagen de opnamen van de
TROS bij Herman Emmink. Daar
komen allerlei artiesten op het mu
zikale vlak optreden."
„Ik ben heel gelukkig met de
komst van De Witte Zaal in Amers
foort, omdat er daarmee een thea
ter bij gekomen is. dat samen met
De Flint een heel groot gebied kan
bestrijken van datgene wat er in
Nederland aan theater aangebo
den wordt De produkties in De
Witte Zaal zouden echt wat meer
aandacht van het publiek mogen
hebben, wat er in De Witte Zaal
gebeurt is heel belangwekkend
voor het totaal theatergebeuren
We praten wat heen en weer over
de mogelijkheid en de onmogelijk
heid om voorstellingen naar
dat het stuk zo verdeeld beoor
deeld werd
Schijn bedriegt
Een verdeelde beoordeling kan
toch nooit de reden zijn om een
produktie niet uit te brengen. Het is
altijd de moeite waard om kennis te
nemen van de gedachten van een
schrijver als Komrij. Bovendien
was het oordeel over Schijn be
driegt" van Thomas Bernhard ook
verdeeld7
„Ja. Ik had ook de indruk dat de
paar mensen die weg gelopen zijn
kennelijk een iets andere indruk
hebben gehad of een ander ver
wachtingspatroon van deze voor
stelling.Misschien gaf de titel
„Schijn bedriegt" wat meer de sug
gestie van een komedie. Je mag
niet verwachten dat een schrijver
als Thomas Bernhard bij iedereen
bekend is We proberen dan om
toch wel richting te geven aan zo'n
produkt. maar zeker in het stadium
dat het jaarboekje verschijnt moe
ten wij door onze eigen kennis en
het bijspijkeren daarvan door het
terugvorsen in de literatuur iets
daarvan door laten klinken in het
stukje naar het publiek toe U weet
(advertentie)
Wat dat met elkaar te maken heeft? Alles! Bij de Leusder Krant kunt u
namelijk geboortekaartjes bestellen om de nieuweling in 't gezin bekend te
maken bij familie en bekenden.
In ons kantoor liggen boeken met voorbeelden klaar. U kunt ze meenemen om
thuis de kaart, die leuk vindt, uit te zoeken. Voor wat het lettertype betreft
heeft u de keus uit hand- of machineletters.
Rozendaallaan 9, telefoon 941495.
Het kantoor is op werkdagen
geopend van 9.00 tot 12.00 uur
en van 13.30 tot 17.00 uur.
