Fascinerende ervaring op majestueuze woestijnplaneet Micki Maude", amusante omedie Blake Edwards The chosen" in dinsdag- lovie Cyclus van Grand O [ANK HERBERT'S „DUIN" EINDELIJK VERFILMD De speciale effecten van Carlo Rambaldi kijk op de film lONDERDAG 9 MEI 1985 ker moei (door Bert Vos) Een film als „Duin" kan eigen lijk alleen maar echt worden gemaakt met behulp van de steeds inventiever wordende ef fecten-specialisten, die met de meest geavanceerde technie ken dingen lagen gebeuren, die eigenlijk onmogelijk zijn. In de fllmcredits staan ze vaak simpel vermeld achter het kopje „spe cial effects". Zonder hen echter geen zandwormen, Navigators, of zwevende baronnen. Om nog maar te zwijgen van beelden, waarin al deze wonderlijke crea turen een plaats krijgen en als vanzelfsprekend een onderdeel van het landschap worden naast mensen. Eén van de belangrijk ste mensen, die voor „Duin" de speciale effecten verzorgden, is Carlo Rambaldi, ook wel eens de „vader van ET" genoemd en schepper onder meer van „Allen" en King Kong. Voor „Duin" schiep hij de maar liefst 150 meter lange zandwormen en de merkwaardige mutanten van het Navigators-ruimtegilde. Rambaldi vond het maken van deze Navigators nog de gemak kelijkste klus, ook al hebben vijftien mensen er gedurende drie maanden aan gewerkt. Het uiteindelijke model is bijzonder flexibel en kan op veertig ver schillende plaatsen bewegen, bediend door 22 mensen vanuit een glazen container, die is ge vuld met een oranjekleurig gas, de specie van de planeet Arra- kls. Rambaldi: „Die wormen wa ren een uitdaging. Alles bij el kaar heb Ik er een vol jaar aan gewerkt, evenlang als een ET. liet probleem was eigenlijk, dat we nog nooit Iets soortgelijks voor een film hadden gemaakt, zodat we alles zelf uit moesten vinden. Wormen hebben geen gewrichten, ze bewegen in één vloeiende beweging. Dat heeft ons heel wat kopzorgen ge kost." Vijf beeldhouwers, vijf matrljzenmakers en vijf mecha nici hebben zich er mee bezig gehouden en het resultaat was uiteindelijk zestien zandwor men en één kop. Niet op ware grootte, want wormen van 1500 meter zijn wat moeilijk hanteer baar voor een film. Daarom werd gekozen voor een mengeling van miniaturen en stukken op ware grootte. Probleem nummer twee was: hoe laten we die wor men bewegen door het zand. De oplossing was imitatie-zand, ge vormd door drie ton micro-bal lonnen, gemaakt van borosili- caatglas. Elk ballonnetje kleiner dan een speldeknop. Nog nooit eerder vertoond, weet Rambaldi opgewekt te melden. Op de planeet Arrakis (Duin) lopen de meeste mensen met helderblauwe ogen rond. Niet alleen de irissen zijn blauw, nee, alles is blauw. Barry Nolan en Brian Smithies stonden aan het hoofd van twee teams, die de miniaturen en speciale effecten verfilmden. Die blauwe ogen vormden een probleem, want contactlenzen en soortgelijke oplossingen bleken niet te werken. Ook een kleurmiddel voor de ogen was niet te gebrui ken: je kreeg er rode ogen van.Het rotoscoop-systeem bracht de oplossing. Voor Nolan en Smithies betekende dat te vens een record aan dit soort effecten. Meer dan 48.000 oog bewegingen moesten op deze manier ingekleurd worden. De film „Star Wars" kende maar 8000 van deze effecten Opvallend in „Duin" is de sombere kleurstelling. Regisseur David Lynch zou de film het allerliefst in zwart-wit hebben opgenomen, maar pro ducer de Laurentiis was het daarmee niet eens. Ook die sombere kleuren mochten van de Italiaan best wat lichter. Toch kreeg „Duin" een aparte kleur stelling in samenwerking met cameraman Freddie Francis, die ook achter de camera stond voor Lynch' film „The Elephant Man". Die somberheid bena drukt op aparte wijze de aparte wereld van het kosmische kei zerrijk, het archaïsche de lang zame aftakeling. Ook de woes tijn-schaduwen ontkwamen niet aan een speciale behandeling. Normaal zijn schaduwen zwart, op Duin zijn ze bruin. Niet alleen in de woestijn, maar overal. De woestijnopnamen voor „Duin" werden gemaakt in de Samalayuca, de Mexicaanse Sa hara. Toen de ploeg er aan kwam, kregen ze de schrik van hun leven, want het was één vuilnishoop. Drie maanden lang hebben zo'n driehonderd Mexi canen een gebied van bijna der tig vierkante kilometer gerei nigd en er alle rotsen, struiken en cactussen uit verwijderd. De befaamde Stillpakken, waarin de Vrijmans in de woes tijn overleven (met een inge nieus recycllng-systeem) wer den ontworpen door Bob Ring- wood. Het werd iets heel nieuws, niet iets wat reeds eer der in een SF-film te zien was. De vorm was gebaseerd op het menselijke spierenstelsel en de pakken waren gemaakt van rub ber, overigens een kwelling voor de acteurs, die er mee door de woestijn moesten sjouwen bij een temperatuur tussen 45 en 50 graden Filmmaken is tegenwoordig méér dan de camera op iets richten en draaien, zeker als het een SF-film als „Duin" betreft. Hónderden speciale effecten makers, specialisten op het ge bied van visuele effecten, foto grafische effecten, miniatuur- fotografie, matte paintings etc. etc. hebben maandenlang ge werkt om het resultaat mogelijk te maken. Ogenschijnlijk telt „Duin" veel minder zichtbare effecten dan films als „Star Wars". En op zich is dat al een knappe prestatie. SOUNDTRACK „DUIN": SCHITTERENDE MUZIEK De muziek voor de film „Duin" werd gecomponeerd en uitge voerd door de Groep Toto. Ver der werkten aan de soundtrack verschillende andere vooraan staande musici mee, zoals Brian Eno, Daniel Lanois en Roger Eno, die het „Prophecy Theme" schreven. Het Weens Symfonie Orkest onder leiding van Marty Paich en Allyn Ferguson en het Weens Volksopera Koor ver zorgden delen van de sound track. Schitterende muziek, die ook zonder de filmbeelden im poneert. De soundtrack werd uitgebracht door Polydor stereo 823770-1 (op cassette: 823 770-4 en op compact disc: CD 823 770-2). ?s: „P0f, weg er /an der Idseweg tortuin landscli t met vv< nen rhjk uw el dan lisch gei in het eco as een er eigei vorden. (door Bert Vos) I wel, ïhoolst vrouwe met gie Jessica, een uitstekende rol van Francesca Annis, (met Kyle MacLachtan Ik ze. v „Dune" (Duin) naar het befaamde boek van Frank Herbed. 'k ben oezig, we :etten. daphekj ken, to\ het dun in de kh stuurd st, moe 'venaart slagen nen, die óók ki misschiet 1 zijn ten-ten „DUIN" (DUNE), 1984 USA Produktie: Raflaella De Laurentiis regie en scenario David Lynch, gebaseerd op de roman „Duin", van Frank Herbert Camera: Freddie Francis; montage Antony Gibbs Muziek, gecomponeerd en uitgevoerd door Toto, verder met muziek van Brian Eno Daniel Lanois en Roger Eno, met het Weens Symfo- nie Orkest en het Weens Volksoperakoor onder leiding van Marty Paich, Mechanische effecten Kit West. ontwerp van creaturen Carlo Rambaldi; speciale fotografische effec ten Barry Nolan. Albert J Whitlock, kostuum ontwerp; Bob Ringwood. voorgrond-miniatu- ren Emilio Ruiz del Rio. creatieve make-up Giannetto De Rossie, illustratoren. George Jensen, Mentor Huebner en Ron Miller; model-ontwerpers Gus Ramsden, Danielle Verse. Christine Overs, Jacinto Soria. grafi sche effecten Richard Malzahn, matte-pain tings. Syd Dutton; Met Francesca Anms. Leonardo Cimmo, Brad Dourif. Jise Ferrer. Linda Hunt. Freddie Jones, Kyle MacLach- lan, Everett McGill, Kenneth McMillan. Sting, Dean Stockwell, Max von Sydow en Sean Young. Genre: science fiction; lengte 140 minuten Te zien in Grand, Amersfoort. „Dune is een boek over charisma tische leiders en over de manier waarop de samenleving die creëert. Ais de Duitsers hadden beseft wat Hitier werkelijk van plan was, hadden ze hem tot staan kunnen brengen. Het boek is een waarschuwing. Ab solute macht trekt corrupte mensen aan. De godsdienst is slechts één van die machtsstructuren. Maar het is een emotioneel zeer beladen idee, daarom heb ik het gekozen. Ik heb veel vergelijkend onderzoek gedaan naar godsdiensten, ik weet er een hoop van. De voornaamste reden dat ik voor „Dune" de Islam heb gekozen was dat ik over een absolute woes tijn schreef. En als je „woestijn" zegt in de Westerse wereld, dan denk je aan de Arabieren. Toch denk ik dat „Dune" een negatieve visie geeft op elk religieus fanatisme, niet alleen op dat van de Islam," aldus Frank Her- bert in een Volkskrantinterview met August Hans den Boef over zijn befaamde science fictlon-epos „Duin" en de daarin door hem ge schapen samenleving. Duin is nu eindelijk verfilmd, na ver schillende mislukte pogingen. Regis seur David Lynch nam uiteindelijk de handschoen op, die producent Dino de Laurentiis hem toewierp en het resul- Bert Vos) Maude", USA, 1985 Regie Edwards. Scenario: Jonathan Ids, camera. Harry Stradling, mu- Holdridge; produktie Tony genre: komedie, met; Dudley Amy Irving, Ann Reinking, Ri- Mulligan, e.v.a.; keuring, alle fen; te zien in Euro Cinema, irt. s van regisseur Blake Ed- iiijn vrijwel allemaal kome- in een vrij hoog niveau. Naast amde „Pink Panther"-films rijten Peter Sellers, verwierf ds bekendheid met „10" (ook ludley Moore), „S.O.B." (waarin enote Julie Andrews voor het voor een deel in haar blootje te Is) en „Vlctor-Victoria" (een haar p travestieten-film met Andrews esloten n dubbelrol). Je moet van de gram k >r van Edwards houden, maar aren t at het geval is, dan Is een Blake belo\' irds-fllm ook gegarandeerd een avondje uit. Persoonlijk Edwards' humor wel op prijs me dan ook kostelijk ver met de nieuwste film van zijn Maude". Toegegeven, wil de zaak nog wel eens en licht de hand met het maar een kniesoor die daar nheeor iork<y gemex gen sir. intine 'den nou Dudley Moore als Rob en Ann Reinking als Micki in de maffe komedie van Blake Edwards „Micki Maude". over valt. Rob Salinger (Dudley Moore) be hoort tot de beste televisiereporters in de wijde omgeving, maar het leven bevalt hem niet meer zo. Uiterst ver moeiend bezig zijn met vaak onbenulli ge onderwerpen, waarbij z'n privé-le- ven ook in het honderd dreigt te lopen. Want Rob's echtgenote Micki (Ann Reinking) is een uitstekende advokate, die bovendien goede relaties onder houdt met een naar de politieke top klimmende senator, wat haar carrière zeer positief beïnvloedt. Micki wil daar om beslist nog geen kinderen, tot groot verdriet van Rob Salinger, die dolgraag eindelijk vader wil worden van héél veel kinderen. Micki kiest voor haar carrière en stelt voor om over een aantal jaren de beslissing te nemen of er kinderen moeten komen of niet. Als Rob tijdens zijn werk kennis maakt met een jonge, erg aardige celliste Maude (Amy Irving), besluit hij na een snel groeiende vriendschap met haar te trouwen Aan de andere kant wenst hij niet van Micki te scheiden Een klein (polygram) probleempje maar Rob denkt dit wel te kunnen regelen en dus trouwt hij met Maude Als Maude in verwachting blijkt te zijn, is hij een erg gelukkige toekomstige va der. Zijn geluk wordt nog eens verdub beld, als ook Micki in verwachting blijkt te zijn en alsnog besluit haar carrière voorlopig op te schorten Rob Salinger als dubbelvader met een uiterst vermoeiend dubbelleven, dat spreekt Als tenslotte blijkt, dat de beide moe ders gelijktijdig moeten bevallen in het zelfde ziekenhuis, krijgt Rob Salinger het wel erq benauwd Blake Edwards maakte van dit absur de gegeven van Jonathan Reynolds een flitsende komedie, die steeds inge wikkelder van konstruktie wordt naar mate Dudley Moore als Rob Salinger zich steeds meer verstrikt in het schier onontwarbare huwelijksweb. En ook al is het laatste deel van de film verwijderd van een aanvaardbare realiteit, leuk is het wel Met een eigenlijk onverwacht toch voorspelbaar slot taat is nu in de bioscopen te zien De fascinerende wereld van „Duinbe staat niet langer in de fantasie van de lezer, die al die jaren een eigen voor stelling heeft gekoesterd van wat Frank Herbert in zijn magistrale SF-epos be schreef. BESTSELLER Toen het verhaal „Dune" tussen 1963 en 1965 in het Amerikaanse tijdschrift „Analog Science Fact Fic tion" in afleveringen verscheen, kon niemand vermoeden, dat dit verhaal van Frank Herbert zou uitgroeien tot één van de grootste science fiction- successen, vertaald in maar liefst veer tien talen met een totale oplage van méér dan zestig miljoen exemplaren. Inmiddels behoort „Duin" tot de klas sieke SF-romans en talrijke regisseurs en filmproducenten hebben in de afge lopen jaren getracht dit futuristische epos in filmbeelden om te zetten Het moeilijkste was het schrijven van een goed scenario en daar strandde men steeds op. Met name de regisseur Alexandra Jodorowski probeerde in de zeventigerjaren „Duin" in een scenario te vangen, maar moest zijn poging opgeven, omdat zijn draaiboek een film van meer dan twintig uur lang zou betekenen. Ook de bekende regisseur Ridley Scott (Alien), die in een soort marathon Jodorowski's taak overnam, moest na acht maanden het veld rui men Producent Dino de Laurentiis, die de rechten had gekocht was inmiddels ettelijke miljoenen dollars armer gewor den zonder dat er ook maar één scène was opgenomen. Het tij keerde, toen de Laurentiis de film „The Elephant Man" zag van de toen vrijwel onbekende regisseur David Lynch. Hij kontrakteerde Lynch, die er na zeven versies in slaagde een hanteerbaar script te produceren. Aanvankelijk voor een film van vijf uur, maar nu terugge- sneden tot een science flction-epos van zo'n twee uur. Dat resultaat is nu in de Nederlandse bioscopen te zien, ruim twintig jaar nadat Frank Herbert zijn omvangrijke saga schreef. Her- bert, wienst roman de Hugo- en Nebula Award kreeg toebedeeld, trad zelf op als adviseur en is - zoals hij zegt - redelijk tevreden over het uiteindelijke resultaat. MESSIAS Het universum van „Duin" is geen „Star Wars -samenleving. Want de techniek is ondergeschikt gemaakt aan de geest en men zal er vergeefs „den kende machines" zoeken. Computers zijn verdwenen na de Butlerse Jihad, de Grote Revolutie, en wat overbleef is een archaïsche samenleving vol vergane glorie, keizerlijke grandeur en een door corruptie overwoekerde standenhiérar- chie. Een samenleving vol mythen en legenden, maar ook een universum, dat wordt beheerst door de mystiek en het gemanipuleerde Messias-verlangen van de Bene Gesseret en de tot ongrijp bare wezens gemuteerde Navigators van het Ruimtegilde, zonder wie de mensheid gedoemd zou zijn aan de planeten van het keizerlijk imperium gekluisterd te blijven Een futuristische samenleving, waar in alle macht draait om de melange, de specie der speciën, die alleen maar op de planeet Arrakis te vinden is Wie Arrakis bezit, bezit de macht En het is deze planeet Arrakis, ook wel genaamd „Duin" de woestijnplaneet, die het mid delpunt wordt van een kosmische strijd tussen de adelijke geslachten van de Harkonnen en die van de Atreides. WOESTIJNPLANEET Op „Duin" wordt de profetie van de Bene Gesserit vervuld en aan schouwt het keizerrijk de „geboorte" van de zo lang verwachte en door de eerwaarde Moeders van de Bene Gesserit eeuwenlang genetisch voorbereide Kwlsatz Haderach, „Hij die met organische geestelijke macht ruimte en tijd zal overbrug gen". De Messias, die de Troon van de Gouden Leeuw zal doen wankelen en als een Mahdi de heerschappij over het galactische Keizerrijk zal overnemen. En „Duin" zal het mid delpunt van alles zijn. De woestijn- planeet. waar Paul Atreides als Muad'Dib de legendarische Vrijmans aan zal voeren op weg naar een nieuwe ecologische orde èn naar een samenleving die rechtvaardig zal zijn. „Duin" waar de reusachtige zandwormen het leven tiranniseren, zal eens bloeien als een roos. De kern van Frank Herbert's „Duin" vormen de Vrijmans (Freman) in de film niet vertaald (waarom eigenlijk niet?) Zij zijn de oorspronkelijke, ongrijpbare bewoners van „Duin". Geheimzinnige, in zogenaamde Stillpakken levende woestijnbewaarders" van een bijna on doorgrondelijke woestijn-mystiek vol religieuze overleveringen van honder den eeuwen In het boek wordt een niet onbelangrijk deel gewijd aan de episo de, waarin Paul Artreides onder de Vrijmans leeft als Muad'Dib, ter voorbe reiding van de bevrijding van Arrakis van de wrede Harkonnens In de film is die episode aanmerkelijk ingekort. Enerzijds begrijpelijk in verband met de lengte van de film. anderzijds jammer, omdat uit die episode van het boek een enorme zeggingskracht spreekt, boeiend door de rituelen van het zand, door de bepalende kracht van het Le venswater, dat als een symbool van leven en dood de toekomst van de Muad'Dib bepaalt Niettemin is regis seur Lynch er in geslaagd om de sfeer uit het boek grotendeels te treffen, ondanks de beperkingen die hij zich noodgedwongen op moest leggen. ARCHAÏSCH De film „Duin" brengt de sfeer van het boek alleszins bevredigend over. Evenals in het boek is die sfeer in veel opzichten puur archaïsch door de ver weerde, maar zeer imposante decors van kastelen, vestingen en steden en de daarmee samenhangende technie ken, die in geen enkel opzicht enige verwantschap hebben met de futuristi sche elektronika, zoals wij die hebben leren kennen uit films als „Star Wars" en „Star Trek". Aan de andere kant heeft de techniek niet stil gestaan en hierdoor ontstond een intrigerende mengeling van eerbiedwaardige ouder dom, antieke techniek en opzienbaren de technische nieuwe verworvenhe den. Met name de episode, waarin de start van een ruimtereis in beeld wordt gebracht, is subliem van sfeer en tech niek. Het zijn de Navigators van het Ruimtegilde, die de ruimtereizen moge lijk maken door middel van de specie van de planeet Duin. Met de uitzonder lijke werking van de melange wordt de afstand in de kosmos door de Naviga tors tijdelijk verkleind Het zijn deze en andere bijzonder fascinerende scènes, die van „Duin" een boeiende film hebben gemaakt Een film, waarin op ongekende manier is gewerkt met vaak zeer knappe spe ciale effecten, zonder dat het verhaal er aan ten onder is gegaan. Want Her bert's verhaal blijft in de interpretatie van David Lynch vrijwel geheel over eind, ook al zijn sommige elementen (zoals de wrede verschijning en het barbarisme van Baron Harkonnen) wat aangescherpt en kregen andere onder delen een afzwakking, zonder dat ge heel duidelijk is. waarom dit gebeurde. Zoals ook Herbert zelf al vaststelde, heeft Lynch een slot bedacht, die bezij den het boek is en helaas ook afbreuk doet aan het totaal van de film. Herbert, in een interview in de Volkskrant. „Ik heb een paar kleine bezwaren tegen de film. Ik denk bijvoorbeeld dat het niet goed was om aan het einde die regen bui te laten komen. Dat is te veel deus ex machina. Want Paul Atreides was geen god, maar een mens die god speelde FASCINEREND „Duin" Is misschien niet voor le dereen een even gemakkelijke film, ook al heeft Lynch dan veel van de metaforen en filosofisch getinte wijsheden uit het boek minder na drukkelijk in de film verwerkt. „Duin" is rijk aan detail-schilderingen, ademt steeds die voorname, elegan te grandeur uit van vergane glorie en adeldom, afgewisseld met de Impo sante mystiek en grootsheid van de gloeiende woestijnen van Duin en het afschrikwekkende gestamp van de zandwormen in hun eeuwigdu rende „gevecht" met de Vrijmans. Het zijn deze elementen, die de film van Lynch tot een fascinerende erva ring maken en „Duin" een diepte geven, die films als „Starwars" en „Star Trek" missen. Bert Vos Scène uit „Dune" (Duin) van David Lynch met een uitstekend acterende Kyle MacLachtan als Paul Atreides Hier met de moeder-overste van de Bene Gesserit 'peens r oml ook in de Het gzam r mijn ma no re lez Dudley Moore als de kleine don dersteen, die grote daden verricht, overtuigt zoals elke keer en dat geldt ook voor de moeders Maude en Micki, Amy Irving en Ann Reinking. Met Richard Mulligan als de TV- producer Leo Brody, die steeds voor een rugdekking moet zorgen en zelf toch al zoveel problemen heeft. Een heerlijke komedie voor een avondje onbezorgd lachen. Voor lief hebbers van Blake Edwards' films een must. ntorv i onf* er dat was. rt foto ad ge oete k m 10 ni de filmredaktie) IERSFOORT - In de Dinsdag Cyclus van het Grand Theater men volgende week kijken naar ertelt 'm »The Chosen" van regisseur loo Paul Kagan. In de hoofdrol- laxlmilian Schell, Rod Steiger, y Benson en Barry Miller. De Is gebaseerd op de gelijknamige ,S 9!Feller va" Chaim Potok. ne Chosen" is een boeiende film >eig&' gevoelens en principes Over ver- i/erda üngen van vaders ten opzichte van zonen, over eeuwenoude tradities us moderne denkwijzen, over ver- uweten en onzekerheid. Bovenal gaat (0{ Chosen" over een vriendschap sorir" Sn twee ion9ens- d|e ondanks hun [Ie band steeds weer met elkaar in 'r> >ct komen, daar zij in totaal ver- itè Sende werelden zijn opgegroeid, feil me Chosen" speelt in Amerika van "sen vlak na de tweede wereldoor- een periode die overheerst werd wereldschokkende gebeurtenis- Vanaf de invasie in Normandië in 1944 tot aan de oprichting van de staat Israël in 1948 De hoofdrolspelers, Reuven Malter (Barry Miller) en Danny Saunders (Rob- by Benson) zijn beiden rond 15 jaar oud als de film begint, beiden zijn joods opgevoed Danny is lid van een streng orthodoxe secte, waarvan zijn eigen vader de rabbi is. Deze rabbi (Rod Steiger) sterkt hen in hun afwijzende houding ten opzichte van de vernieu wingen die de 20e eeuw met zich meebrengt De secte houdt sterk vast aan eeuwenoude tradities, hetgeen zich openbaart in hun wijze van gods- dienstbeoefening en wijze van kleden In tegenstelling tot rabbi Saunders Is Reuven's vader (Maximilian Schell) een eigentijds geleerde. Een professor wiens opvattingen reeds meerdere malen de ergernis van Danny's vader hebben gewekt. Wan neer Reuven en Danny met elkaar bevriend raken beginnen zij belden te ervaren wat de levenswijze en overtuiging van de ander te bieden heeft. Scène uit The Chosen irdMulligan als Leo Brody en Dudley Moore in „Micki Maude"

Historische kranten - Archief Eemland

Leusder Krant | 1985 | | pagina 15