„Besluitvorming
rond Prochemko
heeft mij verbijsterd"
Scheikundige J. W. G. van den Hurk uit Leusden-Zuid:
Dit is badkuipchemie. En badkuipchemie
wordt in vaktermen gebruikt, als er maar
wat wordt aangerommeld"
„Voor het geval er toch iets op de huid
komt, levert Prochemko tubes brandzalf.
Ook gasmaskers zijn verkrijgbaar, evenals
watertjes om de ogen uit te spoelen. Je
kunt het allemaal in hun eigen papieren vinden"
.Prochemko meldt zelf een uitstoot van
tachtig kilo xyleen per jaar, maar bij de
gemeente leest men dat blijkbaar niet"
VRIJDAG 17 MEM985
interview
wist, dat hier heel wat anders in zou
komen, dan een keurslagerij? De
buurtbewoners weten dat ook."
SMERIG
„Bij Prochemko maken ze meest
smerige producten. Ze geven dat
zelf aan. De prospecti, die op het
gpmeftntebius. ter. iozanp. lingpn.,
spreken wat dat betreft voor zich.
De schilders, die met hun produk-
ten werken, moeten zich zo onge
veer in ruimtepakken hullen. Kap
pen over het hoofd, beschermende
kleding, handschoenen bij het han
teren van het spul, het staat er
allemaal in."
„Voor het geval er toch iets op de
huid komt, levert Prochemko tubes
brandzalf. Ook gasmaskers zi|n
verkrijgbaar, evenals watertjes om
ogen uit te spoelen. Je kunt het
allemaal in hun eigen papieren
vinden."
ZUREN
„Men verdeelt de produktie in
drie categorieën. De waterige pro-
dukten, de produkten op basis van
terpentine en organische oplos
middelen, en tenslotte de verven
en coatings. Over produkten op
zich wordt nauwelijks gesproken.
Maar de stoffen die men gebruikt,
en de manier waarop men daar
mee denkt te gaan werken, hadden
redenen moeten zijn voor een veel
alerter optreden van gemeentewe
ge"
„Met een aantal zuren gaat men
mengen in open ketels. Dat zijn
azijnzuur, zoutzuur en fosforzuur.
Met fluorwaterstofzuur gaat men te
werk in gesloten ketels. Het is één
van de sterkste zuren, die er be
staan, met een zeer sterk etsende
werking. Maar wat lees je een stuk
verder? „De uitstoot van fluorwa
terstofzuur is alleen mogelijk, als
de wasser niet functioneert". Wat
betekent dat? Kennelijk gaat men
gewoon door met werken, als dat
ding stuk is. Dat duidt toch op grote
onzorgvuldigheid."
TERPENTINE
„Dan komen we aan categone
twee. Daar werkt men met „white
spirit". Dat is gewoon terpentine.
De opslag in een ondergrondse
tank is volgens de voorschriften
geregeld. Maar als ze het gaan
venverken, wordt er volgens opga
ve van Prochemko ongeveer 12,5
kg. terpentine per jaar de lucht
ingeblazen. Hier komen dan nog
kleinere hoeveelheden van andere
oplosmiddelen bij."
„Een verdubbeling van de pro
duktie in deze categorie, en dus
ook van de uitstoot wordt al in het
vooruitzicht gesteld. De ventilatie
van de produktieruimte gaat 's
nachts op halve kracht door, om
opeenhoping van brandbare dam
pen te voorkomen. De omwonen
den zitten dus dag en nacht in de
terpentine-stank.
VERFFABRIEK
„De omschrijving van het pro-
duktie-proces, zoals Prochemko
die zelf geeft, laat er geen enkele
twijfel over bestaan, dat het hier om
een verffabriek gaat. Ik heb het
voorgelegd aan het Verfinstituut*
van TNO, en die noemen het een
verffabriek, en ik het het nage
vraagd bij de Kamer van Koophan
del en Fabrieken in Amersfoort. Die
definieert een verffabriek met:
„een vaste opstelling, waarin verf
wordt geproduceerd." Daar hoeft
dus verder geen onduidelijkheid
meer over te bestaan."
„Maar dan. Het bedrijf stelt zelf,
dat ze produceren op aanvraag.
„In principe worden verven en coa
tings niet van tevoren aangemaakt,
maar uitsluitend op bestelling"
Daar neemt men een loopje met de
werkelijkheid. Want wat staat er
verder? Dat men voor de produktie
van 55.000 kilo verf 2.000 uur
produktie nokig heeft. Dat zijn vijftig
weken van veertig uur. En dat
betekent, dat men continu produ
ceert. Ik vraag me af: waar blijft dan
die afroep? Dat is gewoon onzin.
Het gaat om produktie, waar men al
zeker van is. En ze mogen ook een
veelvoud gaan produceren, de Hin
derwetvergunning stelt geen enke
le limiet."
XYLEEN
„Bij de bereiding van deze verf
wordt xyleen ais voornaamste op
losmiddel gebruikt. Xyleen is ver
want aan het berucht tolueen. Het
wordt als bijna even giftig be
schouwd. Prochemko zelf zegt
hierover:
„Tijdens het proces komen
oplosmiddelen vrij, welke vla
een ruimte-afzulging worden af
gevoerd. De hoeveelheid xyleen,
welke vrijkomt, wordt bij een
jaarproduktle van 55.000 kg ge
raamd op circa 80 kg. Dit gege-
-Vfjpl o* gcbaeeexb ap ohhi 'grand-
stoffenbalans, uitgevoerd voor
xyleen."
„Neemt maar van mij aan, dat
die 80 kg het minimum is. Deze
uitstoot zal plaats vinden op één
meter boven de nok van het ge
bouw Je moet je eens voorstellen,
was dat betekent. Dit zijn geen hete
rookgassen, die opstijgen Nee, er
zal zich hier een pannekoekvormi-
ge gifwolk vormen, die eerder de
neiging heeft neer te dalen, want
xyleendamp is 3,5 x zo zwaar als
als ik daarnaést al die verhalen lees
over lekbakken, die nodig zijn voor
het opvangen van stoffen bij lekka
ges. Hoe moet je je dat voorstel
len? Dat staat daar straks maar te
dampen, en levert zo een veelvoud
op van de gassen die vrijkomen bij
de produktie. Die kans is uitermate
groot."
„Hetzelfde geldt voor de hele
3j»naisrmgi"von'aiKti3a)om)1tMti Da.
vloer moet dicht zijn, om bij lekkage
bodemverontreiniging te voorko
men. Dat betekent feitelijk, dat de
hele vloer vol zou kunnen komen te
staan. De dampen, die dan vrijko
men, die moeten dan uiteraard
geventileerd worden. Er is op geen
enkele wijze rekening gehouden
met een gedegen aanpak, die
zoiets toch zou vereisen. Temeer
daar men zoiets wil toestaan, op
zo'n korte afstand van woonbebou
wing. Het is bij elkaar gewoon een
jammer Want er komt nog meer bij
Het bedrijf geeft zelf aan, dat een
grote hoeveelheid Ftemovex wordt
gebruikt. Het gaat om 40.000 kilo
per jaar. Daarin komt methyleen-
chloride voor in 'n percentage var
tachtig. Dat levert een uitstoot op,
zo weet men te melden, van 300
gram per jaar. Dat verwacht men,
tenminste Maar er staat ook het
«uw, en. ander, niéj, "flrmalcL. HeJ.
gaat om een organische halogeen-
verbinding, en ik kan u zeggen, dat
die als zeer ongunstig bekend
staan. Die hebben een slechte
naam. En in de lijst van stoffen, die
men gebruikt, staat expliciet niét
vermeld, dat erop jaarbasis 32.000
kilo methyleenchloride wordt ge
bruikt."
„Een ander aspekt van dit spul
is, dat het een kookpunt heeft van
40,8 graden celsius. Er staat echter
niets vermeld over onder welke
dan door het in de open lucht te
lozen, doen het ergste vermoeden.
Dat kun je illustreren met een kleine
greep citaten. Er staat, zo losweg
uit de stukken geciteerd:
„Tijdens de produktie en het
aftappen ontstaan nog plaatselijke
dampverliezen. Dat gaat dan over
white spirit, terpentine. Niet ge
vaarlijk, maar het levert wel stank
overlast op
„Om ophoping van brandbare
dampen bij' geringe lekkage te
voorkomen, zal ook buiten de werk
tijden de ruimte mechanisch wor
den geventileerd". Dat spreekt dus
voor zich. nog afgezien van het feit,
dat wordt vermeld, dat die ventilatie
350 tot 700 kubieke meter per uur
zal bedragen."
„Plaatselijk zijn opvangbakken
gemaakt om lekvloeistof bij kalami-
teiten op te vangen", wat ik al
noemde, en waarbij over de dam
pen, die dat met zich meebrengt,
dus met geen woord wordt gerept.
Om het samen te vatten,
tenslotte, volstaat een ander
citaat. „Om een goed werkkli
maat te creëren zal de ruimte-
lucht regelmatig worden ver
verst gedurende de werkuren
door middel van een mecha-
moahe- jentilotioi ïo-sfgoEa-
gen lucht wordt rechtstreeks
naar buiten afgevoerd. Deze
lucht zal „verontreinigd" zijn
- de aanhalingstekens zijn
voor rekening van Prochem
ko - met dampen vrijkomen
de bij produktie. Bij de pro
duktie in open ketels - en dan
hebben we het over zuren -
komen de dampen vrij bij a)
inbrengen grondstoffen; b)
lucht. Niemand kan voorspellen
waar die gifwolk blijft. Dal is afhan
kelijk van windrichting en -sterkte."
„Volgens opgave van Prochem
ko wordt 20 mg xyleen per kubieke
meter ventilatielucht uitgestoten.
De schadelijkheidsgrenswaarde
van xyleen is 1 mg per kubieke
meter."
IDEAAL
„Wat in het hele verhaal dan nog
ontbreekt is, dat het hier gaat om
cijfers, die zouden gelden bij een
ideale produktie. Er is dan nog
geen sprake van, dat er iets uit de
hand kan lopen, er wordt geen
rekening gehouden met wat er door
lekkages in het produktie-proces
rommeltje aan voorwaarden, die
geen enkele rekening houden met
de aard van de produktie, en de
plaats waar dat dan zou moeten
plaatsvinden."
„We zitten hier nu al in een
gebied, dat als één van de ernstigst
aangetaste wordt beschouwd in
relatie tot zure regen Daar gaat
ook dat verhaal van die zure mist,
waar we straks mee te maken
krijgen over. Hebben we ooit ge
merkt, dat de regen zuur was? Nee
dus Maar de effekten zijn inmid
dels duidelijk. En daar moet men
dan nu zo nodig nog de uitstoot van
zoveel zuren aan toe gaan voe
gen."
„Toen van de winter in Duitsland
dat smog-alarm werd ingesteld,
voorwaarden dat spul wordt gehan
teerd. Als je weet, hoe snel ether
verdampt, dan mag duidelijk zijn,
dal het gebruik van methyleenchlo
ride onder uitermate strenge voor
waarden moet plaatsvinden, als
men de verdamping er van wil
beheersen. Ik heb er niets over
kunnen vinden, waarmee de vraag
rijst, in hoeverre de raming die men
opgeeft, en die omgerekend op
1,85 gram per uur neerkomt, cor
rect is. Op deze manier is het
allerminst ondenkbaar, dat die op
gave met regelmaat wordt over
schreden."
SLORDIG
„Daarmee ben ik terug op mijn
mengen/roeren; c) aftappen;
d) mogelijke lekverliezen via
aansluitingen. Dal betekent
dat er continu sprake is van
het vrijkomen en ventileren
van dampen.
„Verder staan er nog ter
men in als: „onder normale
kondities", „bij veronderstel
de lekkages" en „geschatte
uitstoot". En dat brengt me
dan bij de vraag, of ik nog
duidelijker moet zijn. Want dit
broddelwerk kan alleen maar
leiden tot de conclusie die ik
al eerder noemde: Prochem-
hadden we hier ook last van inver
sie Dat is een warme luchtlaag
boven een koude Dat sluit af, stank
kan niet naar boven. Het was de
eerste keer, dat ik hier 's nachts de
gasverwarming kon ruiken Een
duidelijk waarneembare stank van
stikstofoxyden. Als je daar nu al last
van hebt, onder omstandigheden
die zich met regelmaat voordien,
dan moet je daar toch niet zo'n
verffabriek neerzetten?"
"En als u nu denkt, dat we het
hiermee hebben gehad, dan is dat
uitgangspunt. Zonder nu direkt te
willen spreken van kwade wil, moet
je toch constateren, dat de voor
waarden die in de verleende Hin
derwetvergunning zijn gesteld, ui
termate slordig zijn vastgesteld.
Basisgegevens ontbreken, over
produktie-methodes wordt maar
zeer summier gerept, en de van
zelfsprekendheid, waarmee reke
ning wordt gehouden met lek-ver-
liezen, zonder aan te geven om
hoeveel het gaat of aan te geven
hoe dat dan wordt opgelost, anders
ko heeft het wel gemeld, maar
men heeft het bij de gemeen
te óf niet begrepen, óf niet
willen lezen. Met als gevog,
dat ons nu van bestuurlijke
zijde wordt voorgehouden,
dat de burgers moeten gaan
aantonen, dat de besluiten
van dat bestuur niet deugen.
Dat is toch zeker een absurde
situatie?
nog allemaal bij zou kunnen ko
men, laat staan met een mogelijke
uitbreiding van de produktie Ter
wijl er toch sprake is van groei
plannen. Zolang die zich echter be
perken tot hoeveelheden, is er
niets aan te doen. Want daar is
geen grens aan. Alleen als het
bedrijf zou overgaan tot het produ
ceren van daadwerkelijke andere
produkten, met andere grondstof
fen, is herziening van de verleende
Hinderwetvergunning nodig."
„Nu neem ik best aan, dat er in
dat gemeentebestuur goedwillen
de mensen zitten. Maar hoe dat
dan werkt, daar zet je dan toch
vraagtekens bij. Want nu ligt het
mijns inziens wel heel eigenaardig
Als het gemeentebestuur een be
sluit neemt, dat blijkbaar nogal snel
door de ambtelijke machinerie is
gegaan, en waardoor het zou kun
nen - ik zeg dat er uitdrukkelijk bij,
dat het zou kunnen - dat er fouten
zijn gemaakt, moet nu de burger
het tegenbewijs maar gaan leve
ren. Dat lijkt op omgekeerde be
wijsvoering."
ZURE MIST
„Wat de direkte gevolgen straks
zijn, is moeilijk te zeggen. Maar wat
je natuurlijk wel hebt is, dat de
uitgestoten zuren zich hechten aan
water. Dus als het hier mistig weer
is, hoef je straks niet meer naar
buiten om eens lekkere vochtige,
frisse lucht op te snuiven. Want die
is dan zo zuur als wat. Je moet
rekenen, dat die uitstoot dag en
nacht plaatsvindt. Dat is een gege
ven. Er moet aag en nacht worden
geventileerd, omdat zich anders
een opeenhoping van brandbare
dampen voor zal gaan doen binnen
het bedrijf. Dat zegt dan ook al weer
duidelijk, dan men daar niet op de
goede wijze te werk gaal Want wat
er allemaal in de lucht komt uit de De alstand tussen het voormalige gebouw van de Keurslagercentrale, waarin Prochemko zich wil vestigen, en
direkte produktie, is één ding. Maar de woonbebouwing (zie pijlen) bedraagt nauwelijks honderd meter
armee
1 tijdje
is,
estuuil
s Is ge
74 SI
er J. W. G. van den Hurk.
(door Hans Mosterd)
:USDEN - „Vanuit mijn eigen discipline, de scheikun-
(heb ik mezelf een groot aantal vragen gesteld met
rekking tot de aan Prochemko verleende Hinderwet-
/unning. Het gaat daarbij natuurlijk vaak om details,
r de grote lijnen die de hele besluitvorming betref
dat is werkelijk onbegrijpelijk. Die deugt van geen
iten. Hoe kan een gemeenteraad de beslissingsbe-
igdheid voor het verlenen van een dergelijke vergun-
g nou delegeren? Voor het een of andere onbenullige
luurtje, ja, dat kan ik me indenken. Dat is begrijpelijk,
ar dat zoiets blijkbaar ook geldt voor een complete
imische fabriek, dat is toch wel heel vreemd."
En dan voor wat betreft de inhoud van die vergun-
g. Nou, daar is maar één verklaring voor denkbaar,
ambtenaar, die die heeft voorbereid heeft zitten
pen. Want er zitten zoveel hiaten in, dat ik er geen
orden! Iere verklaring voor weet."
t. Wiei ian het woord is de heer J. W. G. van den Hurk,
it kong onachtig in Leusden Zuid. Vorige week hield hij
ens de vergadering van de commissie Openbare
rken en Ruimtelijke Ordening een betoog, waar zelfs
riervak
fancy
afge*
vontuir
irs van
j 3pp>:
issenx
-engst
1 voor
leiangsfhouder Jan Wagenaar van onder de indruk raakte,
niet ten onrechte. De heer Van den Hurk is jarenlang
scheikundige werkzaam geweest bij TNO. Hij ging
angs in de VUT, maar weet vanuit zijn achtergrond
o'nze! hee' goed, waar hij het over heeft. Het onderwerp
n en ait >rt in zijn ogen dan ook geen „Prochemko" te heten,
nt we praten hier niet over het bedrijf, maar over wat
doet. En de term, die de heer Van den Hurk daarvoor
je! ft, is niet mis te verstaan. „Badkuipchemie", noemt
de voorgenomen chemische bedrijfsvoering aan de
ihemseweg. „En badkuipchemie, dat staat voor het
rt chemie dat bedreven wordt in de grote groep vaak
inere bedrijven, waar maar wat wordt aangerom-
id."
drijf. En dat die voldoen aan de
eisen op dat gebied, hoeft niemand
te verbazen. Ze blazen alle rotzooi
naar buiten, dus dan heb je er
binnen geen last van. Dat zegt dus
niets over de milieu-effecten in de
nabije en in de verdere omgeving."
,,Dat wil echt niet zeggen, dat
men in algemene zin onzorgvuldig
is geweest. Waar het gaat om
bodemverontreiniging, heeft men
alle mogelijke voorwaarden keurig
op papier gezet. Maar ten aanzien
van de rest is het echt te gek om los
te lopen. Men heeft gewoon niet
begrepen, wat Prochemko wil gaan
produceren, of men heeft het niet
willen begrijpen, dat is natuurlijk
ook mogelijk."
OPMERKINGEN
,,Dat blijkt ook wel, als ik hier een
drietal opmerkingen citeer, die wet
houder Wagenaar op de vergade
ring van de commissie R. O. van 7
mei heeft gemaakt. Hij zei daar:
citaat één: ,,lk weet niet, hoe die
fabriek werkt."
citaat twee: ,,Ze maken niets."
citaat drie: ,,Maar alles is in
orde."
,,Als je dat zo hoort dan vraag je
je toch af, of men daar wel weet,
waar men over praat. Maar als je de
twee laatste opmerkingen tegen
elkaar afzet, dan zit daar toch een
tegenspraak in, die op z'n minst de
indruk wekt, dat men wel degelijk
weet, wat er gaat gebeuren."
VRAGENFORMULIER
„Dat begint al met een formulier,
dat ik hier heb. Het is een gemeen-
sn. Del
ijk de
nan. 0
t van
p heer Van den Hurk is
een man, die ageert, om
[geren. De dingen die hij
is ons gesprek naar vo-
brengt, brengt hij ook
naar vóren. Hij zégt ze
zozeer, hij stelt vast.
lasis van de gegevens uit
ior het Leusdense Colle-
fan Burgemeester en Wet-
lers verstrekte Hinder-
'ergunning, en op basis
de gegevens, die Pro-
mko daartoe ter beschik-
stelde, constateert hij
Sen. Langzaam formule-
d, weldoordacht zoekend
i juiste woorden. Een
nkpiaal (n temeer, om met aan-
bt kennis te nemen, van
„„„ns 'een bij °ns te vertellen
1 aanyj
of diets
Gagel»
ruitje
en en
:oord I kmoet u eerlijk zeggen, dat ik
en pep «asd was. Ik had kennis geno-
10NDERSTELLING
men van de voorwaarden, zoals die
waren vastgesteld in de ontwerp-
Hinderwetvergunning. Daar ston
den zulke vreemde zaken in, daar
bij rezen me de haren ten berge.
Toen de definitieve vergunning
was verstrekt, ben ik op het ge
meentehuis gaan kijken. Ik moet
erbij zeggen, dat ik dat deed in de
vaste veronderstelling, dat in de
definitieve vergunning de zaken
anders geregeld zouden zijn Maar
in plaats van het ontwerp, dat ik al
had gezien, met het woordje „ont
werp" erop. zag ik daar hetzelfde
ontwerp, alleen nu met het stem
pel van de gemeente erop. Ik was
daar eigenlijk verbijsterd over."
„Uit de gegevens, die het bedrijf
zelf heeft verstrekt, had men meer
op kunnen maken, dan men blijk
baar heeft gedaan. En argumenten
die zijn gehanteerd, dat de Arbeids
inspectie zo zorgvuldig zou zijn
geweest, zijn oneigenlijke argu
menten. Want waar kijkt zo'n Ar
beidsinspectie naar? Die hebben
alleen maar te maken met de werk
omstandigheden binnen het be^
telijk stuken heet „Vragenformulier
verwijdering chemisch afval" Het
is ingevuld op 8 oktober 1984. De
aard van het bedrijf omschrijft men
daar met: „Adviesbureau en leve
rancier voor technische oppper-
vlaktebehandelingen en produk
ten." Dat is dus al niet waar, omdat
ze bij het Handelsregister wel de
gelijk aangeven hoe belangrijk pro
duktie is voor de bedrijfsvoering.
Het verbaast me, en het irriteert me
mateloos, dat de raadsleden dat
niet in eerste instantie hebben on
derkend. Bovendien bevreemt het
me. dat de bevoegdheid tot het
verlenen van een Hinderwetver
gunning aan het college van b&w is
gegeven. Voor een schuurtje, nou
ja. Maar voor een verffabriek ligt
dat toch anders. Dat is een comple
te chemische industrie Bovendien
is het college zeer beslist gewaar
schuwd."
„Sommige raadsleden houden
nog steeds vol, dat ze van niets
geweten hebben. Dat is toch onzin
Ze kunnen ons toch niet seneus
proberen te verkopen, dat m$r> niet
