Leusdense
kunstenaars
exposeren in Zeist
ixpositie fantasie-wereld
ïen Bonke in 't Claeverenblad
plaatselijk nieuws
DONDERDAG 12 DECEMBER 1985
Een textielcollage van Annie van de Zande
Schutterhoeflaan
Keren we terug van ons uitzicht
op de brug van de Ruitenbekerlaan
naar de Arnhemseweg, dan komen
we eerst nog langs een huisje dat
enigszins in het bos verscholen ligt
Het verhaal wil dat een trouwlustige
longeman kans zag dit huisje in de
tijd van twee weken te bouwen. Het
is niet groot; een woonkamer en
een keuken met een „klompen-
hok" en boven twee kleine slaapka
mers. Toch zouden later, in de
Tweede Wereldoorlog, in datzelfde
kleine huisje enige Joden de kans
krijgen te overleven.
We volgen de Arnhemseweg
«eer en zien links een mooi bos
met oude eiken- en beukenbomen
en rechts hebben we het uitzicht op
de buitenplaats „Leusder-End",
gebouwd in 1916 als onderkomen
/oor de burgemeester van Leus-
Jen en Stoutenburg, twee aparte
gemeenten met een eigen ge
meenteraad, maar met dezelfde
lurgemeester De burgemeester is
x>k een lid van de adellijke fann
ies die zo'n groot stempel druk
ten op het aanzien van Leus-
Jen. Veel van de inwoners
/an Leusden hebben hem dan
)ok als kind gekend. Als hij door
Jen wordt aangesproken dan is het
net „Meneer Karei", doch onder
fikaar spreekt men heel oneerbie-
lig over „Kareltje"
Voor de bouw van de buiten
gaats kreeg hij van zijn vader het
Jiterste stukje grond, dat nog bij de
Treek hoorde en dat tevens tegen
Ie grens van Amersfoort aan lag,
iet einde van Leusden, dus „Leus-
Ier-End"
n 1930 ging Meneer Karei verhui-
:en naar „de Heiligenbergen ging
iet buiten over aan een bankier uit
Amsterdam die op de plaats kwam
»onen. Nadat deze bankier door
fen vliegtuigongeluk om het leven
cwam heeft het huis enige jaren
eeggestaan In 1937 werd het ver-
'ocht aan een RK instelling die er
iet Klein Semenarie in vestigde.
Na in de oorlogsjaren als onderko
men van de Duitsers te hebben
gediend, heeft de stichting er na de
oorlog de Technische School „Don
Bosco" in gevestigd
Maar we gaan nu eerst naar
links, want er blijkt door het bos een
grindwegje te lopen en dat wegje
heet heel voornaam de Schutter
hoeflaan, ook zonder straatnaam
bord. Op de hoek staat een kruide
nierswinkel. In de etalages van die
winkel kunnen we mooie figuren
bewonderen, gemaakt van kren
ten. rozijnen, bruine bonen, erwten,
rijst en gort. geflankeerd door wan
kele bouwwerken van pakken luci
fers. koffie en thee, sigaren en
sigaretten
Achter de toonbank staat de
vrouw van de kruidenier, want de
kruidenier zelf is onderweg om de
boekjes met de bestellingen bij de
klanten op te halen of. met de
mandfiets, de bestellingen te be
zorgen. De winkel dient dan ook
meer voor een vergeten of onver
wacht boodschapje en daarvoor
worden meestal de kinderen ge
stuurd. Voor die kinderen staan op
de toonbank twee stopflessen; één
met zuurtjes en één met
schuimpjes, om als beloning uit te
delen Al naar gelang de grootte
van het bedrag, dat besteed wordt
en het aantal kinderen dat om de
boodschap komt. krijgen ze een
zuurtje of een schuimpje.
De meeste artikelen in de winkel
zijn onverpakt Grote en kleine
open bakken onder de schappen
bevatten suiker, zout, meel, peul
vruchten, rijst, bloem, krenten en
zovoort. Die artikelen worden met
een koperen schep uit de bakken
geschept, in de gewenste hoeveel
heid afgewogen en in grauw papie
ren zakken verpakt Die zakken
hangen in verschillende maten aan
een rek boven de toonbank. Vloei
bare artikelen als slaolie, azijn,
stroop en petroleum worden vanuit
het vat in litermaten afgemeten en
achterzijde uit te breiden. Het ant
woord was „Zolang je niet op de
weg bouwt ga je je gang maar".
Hoewel men hier prachtig woont
is, geografisch geziende plek toch
niet zo geslaagd Het woongebied-
je ligt afgezonderd zowel van
Amersfoort als van Leusden, in een
soort Niemandsland Voor de kin
deren is het naar de school in
Leusden even ver als naar de
scholen in Amersfoort De afstand
bedraagt zowel voor het een als het
ander ruim drie kilometer en aan
gezien kinderen van de lagere
school nog geen fiets bezitten,
moeten ze de afstand lopen. De
kinderen die naar Leusden gaan
hebben het voordeel dat ze tussen
de middag kunnen overblijven,
daar de middagpauze maar een
uur duurt Die naar Amersfoort
gaan hebben een pauze van twee
uur en moeten de afstand dus
viermaal afleggen. Doch dat onge
mak wordt weer ruimschoots ver
goed door de enorme speelmoge-
lijkheden die hier zijn, ruimte en
gelegenheid in overvloed.
Ze kunnen hutten bouwen en voet
ballen in het Voorbos, in de bomen
klimmen, een ritje maken op het
paard van de boer als het in de wei
loopt en als ergste kwajongens
streek: een appeltje pikken in de
boomgaard achter de wei
Voor de dagelijkse boodschap
pen is een dergelijke ligging voor
de huisvrouw geen bezwaar, alles
komt aan de deur: melkboer, bak
ker, slager, groenteboer, kruide
nier. visboer en petrolieman.
Ook komen er, zij het minder regel
matig, mensen langs de deur met
„negotie", een koffertje gevuld met
veters, spelden, naalden, elastiek,
garen. band. kammetjes enzo
voort. De huisvrouw hoeft dus geen
boodschappen te gaan doen en
tenslotte hebben ze ook de kruide
nier op de hoek nog. Toch ligt het
wel geheel min of meer geïsoleerd
en dat zal het wel altijd blijven.
LEUSDEN - Twee beelden
de kunstenaars uit Leusden,
Wicky Nobels en Annie van
de Zande exposeren momen
teel samen met twee Amers-
foortse collega's in Slot Zeist
te Zeist. De organisatie van
die tentoonstelling is in han
den van Janssen Inter Art,
een in Leusden gevestigd im-
pressariaat voor beeldende
kunstenaars.
Wicky Nobels toont met haar
zijde aluminium assemblages een
unieke kunstenares te zijn. Zij weet
met een minimum aan middelen
trefzeker een harmonie te bereiken
tussen beweging en rust Zij volgde
haar opleiding aan de St. Joost
kunstakademie in Breda en leefde
lange tijd met haar man in het verre
Oosten. Daar gaf ze vorm aan haar
creativiteit.
Na haar terugkeer in Nederland,
14 jaar geleden, heeft ze zich heel
gericht beziggehouden met de tex
tielkunst. Sinds een paar jaar
maakt Wicky Nobels ook kerami
sche plastieken
Annie van de Zande richtte zich
oorspronkelijk op het vervaardigen
van abstrakte wandkleden, waarbij
vorm en kleuren uitdrukking gaven
aan haar gevoel. Ze werd in haar
ontwikkeling gestimuleerd door Wil
Stikkers. Die gaf haar de impuls tot
een meer en meer experimentele
aanpak.
Werkstukken van beide Leusde-
naren zijn dagelijks te bezichtigen
in Slot Zeist tussen 10 00 en 17 00
uur. Op zaterdag en zondag is de
expositie van 14.00 tot 17 00 uur
geopend, 's Maandags is de galerie
dicht
Leusden aan zal trekken, mensen
die niet op een of andere manier
afhankelijk van hen zijn en dat op
die manier hun invloed op het wel
en wee van Leusden zal afnemen
Alleen de eigenaar van de bui
tenplaats „Schutterhoefeen zeer
sociaal voelend mens, is het daar
niet zo mee eens. In het uiterste
puntje van zijn bezittingen verkocht
hij een hoekje bos aan een gepen
sioneerde marechaussee, die
daarin een aardig huisje liet bou
wen wat aanvankelijk zijn uitweg
had op de Ruitenbekerlaan. Later
werd. tussen de weilanden door,
een grindwegje aangelegd naar de
Arnhemseweg
Na verloop van tijd werd tegen de
rand van dat bos een tweede hoek
je verkocht ten behoeve van de
bouw van een huis en zo ging het in
versneld tempo verder, zeer tot
ongenoegen van de overige adellii-
ke families, die hier allesbehalve
gelukkig mee zijn. Het landelijke
karakter van de gemeente zou op
deze manier verloren dreigen te
gaan. Voorlopig loopt het daar zo'n
vaart nog niet, want op één huis na
beperkt de bebouwing zich tot de
linkerzijde van de weg. De huizen
zien aan de achterzijde uit op het
bos en aan de voorzijde hebben ze
een prachtig uitzicht over de wei
landen. En met de grasbermen aan
weerszijden blijft het laantje toch
wel landelijk.
Dat landelijke karakter is mis
schien de reden, waarom in het
koopkontrakt van de grond de be
paling is opgenomen dat er geen
huizen met een zogenaamde ge
broken kap gebouwd mogen wor
den Dat is dan ook wel de enige
beperking. Ook de gemeente is niet
lastig; als de rooilijn maar wordt
aangehouden dan ben je vrij om te
bouwen wat je wilt. Bouw- en Wo
ningtoezicht wordt uitgeoefend
door de plaatselijke architect die
beslist niet moeilijk doet Zo weet ik
van iemand die vergunning ging
vragen om zijn woning aan de
LEUSDEN - Tot en met 29 december is er in 't Claeveren-
)lad, De Brink 16, een hele mooie tentoonstelling te zien van
Ben Bonke. Galerie 't Claeverenblad is vrij toegankelijk op
zaterdag- en zondagmiddag van 14.00 tot 17.00 uur.
De beelden van Ben Bonke vor
men een aangename verrassing.
Ze getuigen in hun gevarieerde
vormen van een trefzekere harmo
nie. die des te meer verbazingwek
kend is omdat er gewerkt wordt met
een combinatie van materialen, die
weinig gemeen hebben en die
moeilijk in logisch evenwicht van
vorm en structuur met elkaar in
verband gebracht kunnen worden.
Dat Ben Bonke er overtuigend in
slaagt zeer verschillende materia
len en vormen met elkaar te combi
neren én in overeenstemming te
brengen, vervult je met ver- en
bewondering. Soms gaat hij uit van
het materiaal en geeft daar combi
naties van vorm en lijn aan Soms
heeft hij een idee en kiest daar zijn
materialen bij Uitdrukkelijk is hij als
eigengereid vormgever aanwezig.
De thema's waarmee hij zich
bezighoudt zijn landschappen en
mensen. Zijn landschappen brengt
hij meest gestileerd in reliefs Zijn
mensfiguren brengt hij als ruimtelijk
vrijstaande beelden Hij heeft een
voorkeur voor hout, steen, alumi
nium en ijzer, voegt daar hier en
daar plexiglas aan toe.
Wat dat steen betreft: hij hakt er
niet in als een traditioneel beeld
houwer voor wat betreft zijn mensfi
guren. Er is een rijzig subtiel vrou
wenlichaam te zien, waarvan de
ranke benen van glad gepolijst hout
zijn, waarop een steenvorm is aan
gebracht, die gedeeltelijk ruw is
gelaten en gedeeltelijk is bewerkt
en waarvan twee delen zijn glad
gepolijst één borst en de buik, die
serene accenten vormen in een
bijzonder gevoelig geheel
GRILLIG
Diverse staande figuren zijn gril
lig van vorm en materiaalkeuze Er
is een staande figuur van ijzer
waarop als het ware een brok
albast is „gedrapeerd". Een ande
re staande figuur doet je in de lach
schieten; die is vorm gegeven uit
een stuk rieten strandstoel, waar
heel delicaat een schoen onder uit
komt, en waarvan het bovenlijf uit
aluminium bestaat. Ook hier is
weer een eenheid in materiaal en
aansluitende vorm bereikt die frap
pant is
Een wachter uit hout en ijzer is
een robuuste figuur, die de karakte
ristiek van het halt houden in zich
draagt Op fikse ijzeren beugels is
een stevige plank bevestigd, die in
ijzeren banden is gevat. Op de
plaatsen waar ongelijksoortige ma
terialen qua vorm in elkaar over
gaan en aansluitingen moeten op
leveren, zijn logische verbindingen
aangebracht Een karakteristiek
voorbeeld daarvan vormt de ijzeren
riek die in een houten propeller
overgaat.
SAMENSTEL
Frêle gestileerd is het beeld van
de landschapstoel Het is een sa
menstel van drie stoelachtig alumi
nium frames in verstilde lijnen, met
rood. blauw en melkachtig ple
xiglas als opstaand element, waar
op het liggende vlak blanke kiezels
zijn geplaatst Ook leisteen platen,
ruw bewerkt met liggende, gladde
aluminiumstrips gecombineerd en
een golvend brok steen waar over
heen een plank met barsten ge
deeltelijk is uitgestoken en in kleur
is aangezet, vormen suggestieve
landschappen Twee kiezelstenen
liggen, in gaten aangebracht, in
een plank
In de lengte gehalveerde boom
takken vormen grillig zachte ver
bindingsstukken naar het brok
steen aan de basis het geheel is
gevat in een ijzeren frame
De sieraden in de vitrine zijn mij
wat te robuust. Die moeten door
mannen gedragen worden, denk ik
zo. Met de rijdende objekten waar
van onderdelen bewegen en la
waai maken doet Ben Bonke per
formances op straatmanifestaties.
Deze objekten zijn van de meest
uiteenlopende materialen samen
gesteld
ROLSTOELVORM
Ben Bonke heeft ze ontwikkeld
vanuit de rolstoelvorm, en hij zou er
graag in een revalidatiecentrum als
De Hoogstraat een demonstratie
mee geven, zodat rolstoelgebrui
kers kunnen zien welke bizarre
rijdende objekten uit het voorwerp
waarmee zij hun ziekte moeten
opvangen in Ben Bonkes fantasie
wereld zijn ontstaan
in daarvoor meegebrachte kannen,
potten of flessen gedaan
Voor die boodschapjes kunnen
we de hele week terecht van 's
morgens acht tot 's avonds acht en
's zaterdags zelfs tot tien uur. Toch
zijn er altijd mensen die na slui
tingstijd nog iets nodig hebben Ze
melden zich dan bij de achterdeur
van de winkelier. Bang om een
klant te verliezen durft deze dan
niet te weigeren, ofschoon het erg
gewaagd is De marechaussee is
onverbiddelijk en de boete voor
overtreding van de winkelsluitings
wet is erg hoog
Als we uitgeKeKen zijn op oe
etalages van de kruidenier lopen
we door het Voorbos, zoals het
door de laanbewoners wel wordt
genoemd en wat eigenlijk wel een
groot woord is voor die paar hon
derd bomen, al zijn het prachtige
zware eiken en beuken En dan
zien we voor ons de eerste nieuw
bouwwijk van Leusden.
Het bijzondere aan deze uitbrei
ding van Leusden is wel. dat de
grootgrondbezitters nergens an
ders grond verkopen voor woning
bouw Ze zijn van mening dat
nieuwbouw mensen van buiten
De Schutterhoeflaan omstreeks 1930, zoals ze werd getekend door A van Leeuwen
