„Ik heb gehoord, dat Leusden de
slaapkamer is van Amersfoort"
Poolse inwoner van Leusden, de heer Hertig:
Kerstavond is m Polen per
traditie de belangrijkste avond
in Polen begint het werk om
zes of zeven uur in de morgen..
de vrouw moet in Polen ook werken, het salaris
ran de man is te weinig om van te leven
Polen heeft zelf veel steenkool, maar moet alle
produkten van steenkool vei kopen.
je hebt m Nederland echte
autowrakken op de weg.
een heel grote mm voor Nederland
zijnde mensen zonder werk
lerin
bloe
laat!
gevu
olsoi
en;
57
eis;
van
'9 Ei
laats
oep
elstei
oi
lid;
de,
in
vet;
3 luiz
hem
ontl
>laat;
h
9 vo
op g
sp
3og,
363
36f
:tiel;
Ned
mi
de V
383
ticht
gete
3 ad\
ele i
I VI
nt;
:ing,
409
on
slori
vri
426
'29 g
435
in
I van
;ndig
ang;
gel;
460
n Bel
eren
slot;
476
jortl
nann
vrag
495
sc
tsel;
'9d
DINSDAG 24 DECEMBER 1985
interview
17
LEUSDEN - Er wonen in Leusden vier Poolse
gezinnen en één Poolse alleenstaande. Hoe
brengen deze Poolse mensen de december
maand door? Hoe acclimatiseren zij in Neder
land, hoe reageren hun buren en hoe slagen zij
erin zich in een vreemd land te handhaven?
We zijn hier met de heer en mevrouw E. Z.
Hertig en hun kinderen Thomasz (groep 6
basisschool; 4de klas) en Agnieszka (groep 2
kleuterafdeling) over gaan praten. Op 27 no
vember 1981 hadden zij in het kader van een
aktie van de Nederlandse regering de nodige
papieren, om het land te verlaten, rond. leder
een in Polen voelde dat er iets ging gebeuren.
De zuster van de heer Hertig, die ai twaalf jaar in
Nederland woont en met een Nederlander is
getrouwd, en een oom die al enkele tientallen
jaren in Nederland is gevestigd, drongen er op
aan dat de familie ten spoedigste het land zou
verlaten. De heer Hertig wachtte nog vijf dagen
op een collega, met wie hij samen naar Neder
land wilde gaan. Toen die zijn papier steeds
maar niet kreeg besloten de heer en mevrouw
Hertig zonder hem te vertrekken. De collega is
niet meer weggekomen.
Op 2 december 1981 verliet het gezin Hertig
Polen via Oostenrijk. Het was net op tijd: op 13
december 1981 werd in Polen de uitzonde
ringstoestand afgekondigd. In Oostenrijk kwa
men ze in een vluchtelingenkamp terecht, „een
soort hotel zegt Tomasz, om aan te duiden
hoe goed dat kamp was. Via pensions en
privékamers in Duitsland arriveerden ze ten
slotte in Nederland, waar ze in een kamp te
Callantsoog werden opgevangen. De familie
Hertig is vol lof over de Nederlandse regering,
die hen direkt het nodige geld om kleren en
huisraad te kopen beschikbaar stelde.
Door
Anco Mali
Hoe ze in Leusden de december-
land doorbrengen? Vooral de
deren hebben op school Sin-
klaas gevierd. Dat vonden ze
el leuk. In Polen is Sinterklaas
en maar voor de héél kleintjes,
kerstdagen zijn voor de Polen
angrijker. De avond van de
ste december is traditioneel de
teiangrijkste avond. De familie
rtig is er verbaasd over dat in
derland de kerstboom zelfs al
eet na Sinterklaas wordt opge-
3d.
De kerstboom", zegt mevrouw
rtig, ..moet op de 24ste decem-
gereed 2ljh, ë'vÓVid dat kerst:
begint. De boom wordt niet
als in Nederland vrij snel na de
st of nieuwjaar aan de vuilnis-
n meegegeven, maar blijft staan
na Driekoningen."
De familie Hertig
soepen
van vis en van rode bietjes".
,,Mjam, mjam" valt Tomasz bij. ,.Er
is een gerecht van karper en van
haring. Het speciale eten van die
avond is ook een soort spaghetti of
worden gemaakt op de laatste dag
van "het'carnaval in het voorjaar.
Altijd op een donderdag." ,,En ik
vind het leukste; Ik mag tot twaalf
uur opblijven," zegt Tomasz.
Over naar het dagelijkse leven
van de familie Hertig. De heer
per week, en dat duurt nog steeds,
zolang als iemand dat wil",
Nederland vinden ze een klein,
mooi land, alleen een beetje te nat. j
Het land is ze ook wel een beetje te
vlak In Polen is meer afwisseling
met bergen, rivieren en meren.
BEN AL OUD
Tomasz valt zijn moeder in de
le, hij doet op zijn school (Kin-
rland) mee aan een kerstdecla-
itie. Triomfantelijk citeert hij:
Ik ben al oud Je gaf geen cent
or mij.
Een lelijk ding. Je liep me zo
orbij.
Ik was maar arm, bouwvallig en
I kieren.
Ik was goed voor een paar die-
i.
Een luie ezel of een zieke os
Het lekte door mijn dak, mijn deur
los.
"^En nog wat oud nat stro in een
v ar hoeken,
sn verder viel hier echt niets te
leken".
iBij ons op school gaat nu de
Ürde kaars van de Advent aan
is morgen ga ik niet naar gym",
;ldt hij.
In Polen zijn de kerstdagen een
liliefeest. Alle familieleden zijn
elkaar in één huis. Dat is Poolse
ditie. Het meest bij de ouders of
grootouders. Er liggen ca-
iutjes onder de kerstboom klaar
mensen maken voor de kerst-
>nd speciaal eten klaar. Dat is
n zonder vlees. De echte Katho-
;en mogen met Advent geen
es eten Ook geen alcohol drin-
i. In Advent moet men vasten,
eerste en tweede Kerstdag mag
wel weer. Er moeten 12 soorten
n op de tafel staan, vanwege de
lalf apostelen. Vroeger deden
mensen dat, maar de laatste
is het zo moeilijk om aan eten te
nen en moeten de mensen zó
g in de rij staan, dat de traditie
meer in elk huis kan worden
igehouden Als de mensen het
kunnen doen, dóén ze dat nog
eds
macaroni met maanzaad, suiker,
honing, rozijnen en noten Alles
gaat bij elkaar en het is heel zoet.
Je kunt er alleen één lepeltje van
eten.
Er is ook verschillend gebak;
kwarktaart, appeltaart, maanzaad
gebak. Vanuit de kerk is er een
speciale broodmaaltijd. Het witte
brood, de hostie, moet met elkaar
gedeeld worden. De hele familie
deelt het brood. Misschien krijgen
wij dat uit Polen, leder jaar. Het
brood is gebroken omdat onze
ouders gedeeld hebben met ons
de helft van dat brood komt naar
Holland. Het Poolse brood lijkt een
beetje op Oberlander.
VRIJE PLAATS
Bij de tafel moet één vrije plaats
zijn voor iemand die komt, die niet
hier is. Voor die is aan de zijde een
vrije stoel. ,,Voor Jezus, voor Je
zus!", juicht Tomasz. „Om twaalf
uur middernacht gaat alle familie
naar de kerk. Hier in Utrecht zijn
twee Poolse kerken
Met oudjaar maakt men in Polen
net zo'n leven als hier en is er
vuurwerk. En men gaat bij de buren
gelukkig nieuwjaar wensen Er
wordt champagne gedronken
Maar oliebollen eet men niet. Die
Hertig loopt stage bij een bedrijf in
Zwolle Hij is daar werknemer zon
der salaris, loopt de stage in het
kader van zijn school, de SBBA aan
de Juliëttestraat met een cursus
voor buitenlanders. Hij is bezig
voor constructeur. In Polen werkte
hij met een ingenieur en vervaar
digde daar nooit zelf de berekenin
gen Dat moet hier wel. In Zwolle
leert hij de Nederlandse methoden.
,,Dat is beter voor mijn werk
straks"
..Ik heb gesolliciteerd. Er waren
twee vragen. Of ik in Nederland
heb gewerkt Nee, nooit. En of ik
referenties kan opgeven. Uit Polen:
dat kan niet. De stage duurt vanaf
drie maanden tot een half laar. Als
ik snel leer, kan het drie maanden
zijn".
GOED NEDERLANDS
Ik zeg dat de familie al behoorlijk
Nederlands spreekt. Hoe is dat in
zijn werk gegaan?
,,Wij kregen met de andere vijf
Poolse families les gedurende éen
jaar twee keer per week, iedere
keer bij een andere Poolse familie
thuis De lerares kwam bij ons
thuis. Daarna hadden wij de cursus
van de school De Heerd van me
vrouw Hazelhoff. Dat is één keer
Zuid-oost Polen ligt momenteel in
de koude greep van de winter: er
ligt gigantisch veel sneeuw.
,,lk had daar ski's, schaatsen,
een slee", zegt Tomasz. Wat de
familie verwonderd is dat een dorp
in Nederland niet echt een dorp is.
In Polen is een dorpje een dorpje,
met koeien op straat. Leusden
heeft alle faciliteiten van een grote
stad: je kunt er alles kopen
..Ik heb gehoord dat Leusden de
slaapkamer is van Amersfoort",
lacht de heer Hertig. Leusden is
schillende kontakten. Niet buiten in
andere steden. Wij hebben goed
kontakt met de buren. Vandaag
was de buurman op de koffie Paar
minuten gezellig praten over Polen
en over Nederland. Alleen als land
verlangen wij wel eens naar Polen,
maar wat het leven betreft dat is in
Nederland niet zo verschillend van
Polen.
,,Dit jaar waren mijn ouders hier.
De lessen duren vijfenveertig minu
ten".
„Dat is het voornaamste: de
ekonomie in Nederland is beter dan
in Polen Dat kun je zien. Alleen het
werk, dat is er niet. De manier van
leven in Polen en Nederland is echt
niet zo verschillend. Alleen de Ne
derlandse vrouwen hebben een
makkelijker leven. Je kunt zeggen:
het is moeilijker voor Poolse vrou-
al zo. Om zeven uur gaan de
jongste kinderen naar crèche en
kleuterschool, ouderen naar de la
gere school enzovoorts. Na het
werk moet men de kinderen gaan
halen"
,,Als ik zeg dat in Polen vele
grootmoeders op de kinderen zou
den passen, ze uit school zouden
halen en het eten zouden koken
zegt de heer Hertig
se mensen moeten in lange rijen
staan om steenkolen te kopen,
omdat in Polen de kachels op
steenkool gestookt worden in de
oude huizen. In de stad is centrale
verwarming op gas, maar dat is
stadsverwarming voor de nieuwe
gebouwen"
..In Nederland is het wegdek erg
goed. Er zijn goede wegen", maar,
de familie Hertig schiet in de lach:
..Wij horen steeds op radio spook
rijders op Nederlandse wegen èn
files. Daar is een file van vijf kilome
ter, daar is een file van zeven
kilomter en nóg spookrijders! Lang
zaam rijden, inhouden, te druk op
de weg. Dat komt, denken we, dat
iedereen werkt in een andere
plaats en niet wil verhuizen. Nu was
er weer die grote blokkade van
vrachtwagenchauffeurs. Dat zou in
Polen niet mogen, een blokkade op
ook goed voor de kinderen: ze
kunnen er heel leuk spelen
Wij kwamen hier met twee kof
fers en niets meer. Wij moeten alles
opnieuw beginnen. Wij vinden de
mensen in Nederland erg aardig.
Wij hebben hier in Leusden ver-
Twee jaar geleden ook. Het afgelo
pen jaar waren de moeder en de
zus van mijn vrouw hier. Ze brach
ten dia's van Polen mee. 65-plus-
sers mogen makkelijk heen en
weer reizen. Mijn broer was hier
ook twee jaar geleden, hij moest
een formulier onderschrijven dat hij
terug zou komen"
VERSCHILLEN
Ik vraag of de heer en mevrouw
Hertig na de korte tijd die ze in
Nederland zijn iets aan kunnen
geven over verschillen, die hun zijn
opgevallen ten aanzien van het
leven in Polen.
,Op school hier is pauze, bij ons
is geen pauze Alleen tussen de
lessen zijn er tien minuten pauze.
wen: Poolse vrouwen moeten
werken. In Nederland kan de
vrouw, als ze wil, werken, maar ze
móét niet. Als de man werkt, moet
de vrouw in Polen ook werken. Zijn
salaris is te weinig om van te leven
Dat betekent zwaar werk voor de
vrouw. Werken op kantoor of in
bedrijf en thuis óók werken".
„Daarbij komt voor de vrouw nog
meer werk: boodschappen doen
Drie uur in de rij staan om vlees te
kopen. Na het werk gaat de man in
het ene rijtje, de vrouw in het
tweede rijtje. Ze komen thuis om
zeven uur, de vrouw moet eten
maken, wassen, strijken en
schoonmaken thuis. Naar bed en
volgende ochtend om zes uur op
staan. In Polen begint het werk om
zes en om zeven uur. Dat was altijd
„Vele grootmoeders willen niet.
Zij willen hun eigen leven.
ARM LAND
Als ik zeg dat er iets aan het
distributiesysteem van de voedsel
voorziening in Polen schijnt te ha
peren, merkt de heer Hertig op
„Komt er een grote vrachtauto
met tomaten, dan eten de mensen
tomaten. Komt er een vrachtauto
met sla, dan eten de mensen sla. In
de ene stad tomaten, in de andere
sla. De afstanden tussen de steden
zijn een paar honderd kilometer
Wij woonden in een stadje met de
volgende stad 250 kilometer naar
beneden, en naar boven was dat
300 kilometer. Dóar zijn tomaten,
daar is sla, en de afstand afleggen
is voor beide onmogelijk. Hier is
een andere distributie, een andere
ekonomie. Polen is arm: Polen
moet zo veel geld teruggeven aan
leningen aan andere landen. Het
moet daarom alle produkten expor
teren. Daarom zijn in het land te
weinig produkten te koop".
„Polen heeft zelf veel steenkool,
maar moet alle produktie van
steenkool verkopen Dan is er te
weinig voor Poolse mensen. Pool
de weg. Alleen politie en soldaten
mogen de weg blokkeren".
„Wat wij goed vinden is de keu
ring van auto's in Polen. Die is al
heel lang geleden ingevoerd en is
er nu nog. In Duitsland is dat ook.
De politie haalt de slechte auto's
van de weg, die gaan naar de
sloop Moet je hier zien op televisie:
gat met kranten dichtgestopt, de
deur gaat open als je rijdt. Echt
autowrakken op de weg In Polen
moeten alle auto's elk jaar gekeurd
worden Nu komt dat hier volgend
jaar ook".
Tenslotte zegt mevrouw
Hertig nog eens: „Een heel
grote min voor Nederland zijn
de mensen zonder werk.
Maar ik heb gehoord op de
televisie dat er steeds minder
mensen zonder werk komen.
Laten we hopen dat dat voor
kerstmis en het nieuwe jaar
werkelijkheid zal worden.
Een goede kerstboodschap:
daling van de werkloosheid,
en tenslotte: iedereen weer
werk!"
