I
„Een groot gedeelte van de bevolking is
te lui om 's morgens uit bed te
komen om de vlag uit te steken."
Oranjevereniging Leusden bestaat 50 jaar
Een gemeente als Leusden zou goed
moeten zijn voor minimaal 3000 leden
Loont het de moeite en de kosten
om de koningin hier te hebben?
De laatste jaren wordt de bevolking
eeds meer in de gelegenheid gesteld
n aan de aktiviteiten mee te doen.
Het Oranje-gevoel
leeft nog heel sterk.
DONDERDAG 23 JANUARI 1986
interview
'beo
Itali
O
rder jEUSDEN - De Oranjevereniging in Leusden bestaat vijftig
en^r! En daar mag best wel eens de vlag voor worden
5 ^gestoken. Komende zaterdag houdt de jubilerende club een
get:eptie in De Til (15.00 uur tot 17.00 uur). Iedereen die maar
5 ^t, kan daar het bestuur van de Oranjevereniging Leusden
^citeren. De club die normaal een feestje bouwt rondom de
aardag van de koningin, mag dat nu ter gelegenheid van
bey£* eigen verjaardag doen!
h, jjemand die zijn handen daar vol aan heeft, is Gradus van de
tigel. Hij is sinds 1966 voorzitter van de Leusdense Oranje-
i Cr reniging en is dan ook jubilaris. „Ik hoop dat ze daar niet te
3or $1 kapsones over maken," zegt hij daarover.
ning (toen nog gewoon ambtenaar)
en Arnaud de Beaufort (zoon van de
toenmalige burgemeester) hebben
met vereende krachten destijds de
vereniging leven ingeblazen. De
plaatselijke verenigmgen (onder
meer de Boerenbond, het zangkoor
en kerkelijke verenigingen) wer
den daarbij betrokken. Rond de
toenmalige koninginnedag (op 31
augustus, de geboortedag van WU-
helmina) ging men langs de deuren
om mensen lid te maken. Een klem
200 tot 300 mensen sloten zich aan
ren'/..
ig.
eicct"'
k .ran de Hengel werd in 1947 lid
de Oranjevereniging Leusden,
jaar na de opnchtmg van de
,We waren met een groepje
Tno;nden op weg naar school m
ersfoort," vertelt Gradus van de
j^/igfel over zijn toetreding. „On-
weg kregen we te horen dat de
tar waar we les van hadden ziek
Toen nep iemand: „Oh, maar
gaan we naar 't Ros Beyaard.
ir houdt de oranjevereniging
r jaarvergadering."
o gezegd, zo gedaan. De jonge-
gingen het etablissement bin-
„Dat hep niet goed af, m
ere zin," herinnert Van de Hen-
zich. Diverse mensen van het
>te uur verheten op dat moment
vereniging. Van de twintig be-
jrsleden waren er nog maar zes
r."
r werd een nieuw bestuur geko-
Gradus van de Hengel weet
meer precies wie toen tot het
de nolschap toetraden. .Jonker De
van'ufort, zoon van de burgemees-
de werd voorzitter," weet hij te
gegreilen. Hoewel: „Ik durf mijn
n dr Jen daar met voor in het vuur te
>erg*j|n."
s de'
"""'CONSTRUCTIE
ig it
MIDDAG
„In de jaren '36, '37 en '38 werden
er aktiviteiten rond koninginnedag
georganiseerd. Alleen in de mid
dag, vanwege het daghcht. Er wa
ren kinderspelen, volksspelen en
wedstrijden ring-rijden met paar
den. Dat gebeurde op het terrein
van een boer die dat daarvoor
beschikbaar stelde." En even later:
„Ik ben er ook wel eens geweest."
In 1939 werden de feestelijkhe
den afgelast, omdat de mobilisatie
was uitgebroken. Tot in 1945 is er
Veel belangstelling voor de traditionele aubade op 30 april
fcat laatste is niet zo vreemd.
ra 'r het ontstaan van de oranjever-
sverfcjing staat vnjwel niets op pa-
ïrv0. Het is dan ook moeilijk om de
'^e ,ite jaren te reconstrueren. Zo is
Srecieze datum van opnchtmg
bekend. Toch komen we met
de Hengel 's heldere geest een
emd.
isdetn het voorjaar van 1936 gingen
Biesüemmen op om een oranjever-
heipuing in Hamersveld op te nch-
n-Ce Elders werd koninginnedag
gevierd. Hier m Hamersveld
l'na f geen bal te doen. Met het idee
de Prinsenvlag (een soort oran-
3zmd, maar duister clubje. MH)
ïn de plaatsehjke kopstukken
tevreden. De achtergronden
van vond men twijfelachtig."
ils Rijcken (van de Heerhjkheid
chorst), oud-burgemeester Bui-
ruets te doen geweest. In de eerste
jaren na de oorlog werd de lijn van
de beginjaren voortgezet. Gradus
van de Hengel: „Dat was indertijd
interessant. De mensen vonden het
toen leuk. De muziekvereniging
kwam wat spelen. Na afloop ging
men dan naar 't Ros Beyaard of De
Mof-
Dat bleef zo tot m 1948. Omdat
prinses Juliana haar moeder op
volgde als Koningin der Nederlan
den, verhuisde koninginnedag van
31 augustus naar 30 apnl. De oranje
vereniging m Leusden bleef nog
enkele jaren vasthouden aan de
maand augustus, met name vanwe
ge de weersomstandigheden. „We
hebben de aktiviteiten toen enige
tijd omgedoopt tot Zomerfeest," al
dus onze bron.
Toch vergat met de „30 apnl"
met. „We hadden op die dag altijd
aktiviteiten voor kmderen in De
Mof," weet Gradus van de Hengel te
vertellen. „Ook op de geboortedag
van de kinderen van Juliana zetten
wij iets op touw voor de kinderen."
ATTENTIE
Al die vijftig jaar hebben kinde
ren steeds de volle aandacht van
het oranjecomité gehad. En dat is
nog steeds zo. „Rond 30 apnl krij
gen alle schoolkinderen een leuke
attentie uitgedeeld," vertelt Van de
Hengel. Andere aktiviteiten spe
ciaal voor deze groep: kindercaba
ret, filmmiddag, volksspelen en de
spelmiddag.
Maar de andere bevolkingsgroe
pen werden en worden met verge
ten. Van de Hengel: „De laatste
jaren wordt de bevolkmg steeds
meer m de gelegenheid gesteld om
aan de aktiviteiten mee te doen. Het
wordt wel moeilijker om de men
sen erbij te betrekken." Vervolgens
somt hij het een en ander op:
bradene, touwtrekwedstrijd, zes
kamp, bejaardenavond, kermis,
bmgo- en kaartavond:
Nog een stukje geschiedenis. In
1948 kwamen de eerste statuten op
tafel. Er werd toen een groepje
„commissarissen van de vereni
ging" ingesteld. Dat clubje mensen
moest het bestuur bij haar taken
ondersteunen. „Dat is in de loop
der tijd ook weer verwaterd," ver
telt Gradus van de Hengel. „In 1966
kwam er een bestuur met 6 leden: 3
katholieke en 3 niet-katholieke le
den. Daar kun je nu misschien om
lachen, maar toen was dat nu een
maal zo. Het heeft ook altijd ge
werkt. Ik hennner me geen noe
menswaardige moeilijkheden. Te
genwoordig wordt er met meer
gekeken naar die verdeling."
„Vroeger had je alleen met man
nen in het bestuur te doen Dat is nu
ook uit de tijd. En dat is maar goed
ook," zegt Gradus van de Hengel
beslist. Voor de volledigheid: het
huidige bestuur bestaat uit 16 le
den.
STABIEL
De halve eeuw oude vereniging
telt momenteel zo'n 450 leden. „Dat
aantal blijft stabiel", aldus de voor
zitter „Als we huis-aan-huis zouden
gaan leuteren, komen er zo mensen
bij. Toch zou een gemeente als
Leusden. met 26.000 inwoners,
goed moeten zijn voor minimaal
3000 leden." Het Leusdense leden-
cijfers is overigens met slechter
dan het landelijk gemiddelde
Raakt het vieren van koninginne
dag uit de tijd? Van de Hengel
denkt van met. „het oranje-gevoel
leeft nog heel sterk. Volgens de
opinie-peilingen is ongeveer tach
tig procent van de bevolkmg ko
ningsgezind. Slechts een kleine
groepering wil het helemaal af
schaffen."
„Het oranje-gevoel komt helaas
niet meer zo tot uiting. De Neder
landers zijn nuchter. Ze bekijken
het economischer." Even later:
„Een groot gedeelte van de bevol
kmg is te lm om 's morgens uit bed
te gaan om de vlag uit te steken,
terwijl de vlag m de la ligt."
Zelf staat hij in ieder geval achter
het koningshuis. „Wat kun je als
gewone burger meer doen dan de
vlag uitsteken en meedoen," filoso
feert Van de Hengel zachtjes. „De
bedoeling van de koningin om naar
de mensen toe te gaan respecteer
ik wel. Maar of het zin heeft
Door die beveiliging wordt haar
een enorm stuk vrijheid ontnomen."
MENS
Zou hij de koningin een keer m
Leusden willen hebben tijdens ko
ninginnedag? „Haalt het wat uit als 't
mens komt?" vraagt hij vervolgens
aan mij. Nu neemt ons gesprek een
interessante wendmg: Gradus van
de Hengel praat over koningin Bea
trix alsof het zijn zuster is. „Het doet
wel leuk aan, er komt veel werk bij
kijken."
Dan: „Loont het de moeite en de
kosten om ze te hebben? Met een
vaart van vijftig kilometer rijdt ze
door het dorp; wat hebben de
mensen en de koningin daaraan?
Het gaat altijd holder de bolder. Als
ze naar wat moois kijkt, staat er een
kerel achter haar op z'n horloge te
kijken. Komt ze wel echt m contact
met de mensen?"
Vervolgens concluderend' „Ik
vind het een goede gedachte van
haar om elk jaar naar twee plaatsen
m het land te gaan. Voor veel
mensen zit ze altijd nog op een hoge
troon. En eén keer m het jaar, op de
derde dinsdag m september, mag
ze ook wat zeggen. Het komt alle
maal te weinig tot uiting. Maar als
Leusden uitgekozen zou worden,
zal het zeker met tegenwerken."
De Oranjevereniging ontvangt
een klem bedrag aan subsidie. „Het
is met veel, maar we mogen met
mopperen," vind Van de Hengel.
„Het is een bepaald bedrag per jaar
per schoolgaand kmd. Niet eens
een bedrag voor de gehele bevol
king. Verder is de medewerking
van de gemeente prima."
BURGEMEESTERS
Hoe was dat m vroeger jaren?
Gradus van de Hengel: „Met de
burgemeesters hebben we nooit
erg veel moeite gehad. Alleen bur
gemeester Kwint (van 1946 tot 1954
burgervader van Hamersveld)
deed wel eens moeilijk. Die heeft in
de oorlog tussen pruimen en kren
ten gehangen. In het dorp waar hij
vandaan kwam zei men: Leusdena-
Gradus van de Hengel tijdens Koninginnedag 1984. Dit jaar is hij 20 jaar voorzitter van de Oranjevereniging
Leusden. „Ik hoop dat ze daar niet te veel kapsones over maken.
het daar mee? Van de Hengel:
„Laten we maar zeggen dat dat nul
komma nul is. We zijn ook geen
bedelgroep. Maar de middenstand
doet weinig mee aan de braderie.
Er is een passieve houding. De
mentaliteit is veranderd. Daar
vtrekwedstnjden, nog steeds eén van de populaire aktiviteiten op Koninginnedag.
ren, wij feliciteren jullie met. Maar
hier heb je hem."
Een anekdote uit de periode-
Kwint. Op het laatste moment had
de oranjevereniging nog een vis-
verkoper kunnen vmden voor de
aktiviteiten rondom koninginne
dag. Burgemeester Kwint stuurde
de goeie man persoonlijk van het
terrein af, omdat hij geen vergun
ning had.
De zaak belandde bij de recht
bank in Utrecht. „Wat is dat voor
een mentaliteit daar." vroeg een
verbolgen rechter zich af. „De
rechter heeft uiteindelijk een boete
van vijftig cent opgelegd," vertelt
Van de Hengel. „Dat moest hij wel
doen, want de man was in principe
fout: hij had geen vergunning."
DOKTEREN
Hoe zit het met programma voor
dit jaar? „We zitten er aan te dokte
ren. Het is dit jaar een beetje
moeilijk We weten wel waar we
naar toe willen, maar het is nog met
helemaal ingevuld. Bovendien
werken de omstandigheden niet
mee. Een onnozel feitje: de Zes
kamp. Die komt er wel, maar we
weten nog met waar en wanneer.
Wij willen de Zeskamp zaterdag 3
mei houden. Maar dan begint ook
de kermis. De emge plaats die dan
vrij is, is het parkeerterrein tussen
De Korf en het gemeentehuis. Maar
die wil men dan met afsluiten. Dat
zet ons voor het blok."
Maar hopeloos is het niet. „We
komen er wel uit," zegt Van de
Hengel zelfverzekerd. „Desnoods
laten we iets vervallen of stellen we
iets uit. Hoe dan ook, we blijven ons
ermee bezig houden."
Tot slot nog even de medewer
king van de middenstand. Hoe zit
wordt de gemeente te groot voor.
Het wordt ook moeilijk om nieuwe
leden te krijgen. Veel mensen zoe
ken geen contact meer buiten hun
eigen kringetje."
