„Ik ben daar zo maar binnengestoven
en heb het werk twaalf jaar gedaan"
„Het is geen kwestie van: de hele dag met de Bijbel in
de hand rondlopen. Een spelletje dammen werkt beter.
„Viaggio in Italia"
in het Filmhuis
„Het zevende zegel" in
de Filmhuisnacht
DS. W. WILLEMSE (74) STOPT MET PASTORAAL WERK OP LISIDUNAHOF
OPVOLGER DS. VAN VLIET:
DONDERDAG 13 FEBRUARI 1986
interview
LEUSDEN - Sinds 1 februari werkt ds. W. Willemse zijn
collega ds. J. van Vliet in bij het pastorale werk op Lisidunahof.
Ds. Willemse zet een punt achter het predikantswerk dat hij
gedurende twaalf jaar op Lisidunahof heeft verricht. Hij is 74
jaar en vindt het welletjes. Ds. van Vliet, 64 jaar, gaat hem
opvolgen en hoopt na zijn emeritaat bij Lisidunahof een stuk
werk te kunnen verrichten waarvan hij de verwachting
koestert dat het zal kunnen uitgroeien tot het brengen van
nieuw elan in levens die dreigen uitgedoofd te raken. Voor
Anco Mali een aanleiding om eens met de beide dominees te
gaan praten en naar htm motivatie te vragen om bij een
instelling als Lisidunahof te gaan werken.
„Ik ben vijftig jaar als predikant
bezig," zegt ds. Willemse, „en ik
vind dat ik het maar aan een ander
over moet laten. Vijftig jaar geleden
kwam ik als jong predikant in Mui-
derberg. Een leuk badplaatsje bij
Naarden. Er staat een kerkje met
een prachtige toren vlak bij de kust
In mijn tijd was er een KLM-licht op
de toren in verband met de vluch
ten op Hamburg. Muiderberg, Har
derwijk, Hardenberg: dat was de
vroegere aviatiek.
In dat ongelooflijk leuke plaatsje
Muiderberg heb ik drieëneenhalf
jaar gewerkt. In het kerkje konden
120 mensen, 12.000 zaten er 's zon
dags op het strand. Toen ging ik
naar Kampen. Daar zaten er 's zon
dags 12.000 in de kerk, m alle
kerken samen, en 120 mensen lie
pen en 's zondags langs de IJssel. Ik
zal nooit vergeten dat ik daar op 12
mei 1940 de Pinksterdienst had in
de grote Bovenkerk, de Duitsers
zaten in het station en de Hollandse
troepen in Kamperveen.
In 1943, midden in het hartje van
de oorlog, gingen we naar Hilver
sum. „Een half varken hangt er in
de schuur voor je, dominee," zei een
boer tegen me, „maar nu je weg
gaat krijg je niks." Hij was boos.
De vrede kwam voor ons in de
radiostad. Herrijzend Nederland in
1946. Je werd ingeschakeld. Je was
jong, je kon alles. Om kwart voor
tien had de pastoor dienst. Om
kwart voor elf jij, en andersom. Dat
was erg leuk. Later werden de
omroepen geboren en heb ik altijd
meegedaan met alle omroepen die
er waren. Zelfs voor de VARA heb
ik drie keer over twijfel gepraat.
Als je in de trein zat en je zei wat,
zeiden ze: „Oh, u is van de radio!"
Ik heb daarmee een kerk helpen
bouwen. Altijd volle kerken, want
er was geen teevee, en er was geen
caravan. Twee factoren die nu de
zaak uit elkaar njten. Ik heb daar 19
jaar gewerkt met erg veel plezier.
Kinderbescherming
Het was in 1953 en ineens stond
de Kinderbescherming op de
stoep. De Synode had gezegd: „Ga
voor de gevangenisjeugd maar
naar Willemse. We menen dat hij
dat wel kan." Omdat ik er aan toe
was heb ik ja gezegd. Dat viel toch
niet mee. Van 10.000 gemeentele
den, 100 jongens, 50 in Zeist, 50 in
Amersfoort.
Het is heel subtiel werk, diepte
pastoraat. Je gaai met die jongens
praten. Zo'n jongen zegt tegen je:
„Ik wil wel, maar ik kan met."
Ouders komen bij je huilen. ,Jan is
toch zo'n moord vent, hoe komt het
als pastor meedraait. Zo is dat
gekomen, dat ik met heel veel
plezier dit werk heb gedaan totdat
anderhalf jaar geleden een sociaal
werkster is gekomen. Een aardige
vrouw: als ik wat wil weten ga ik
naar haar toe. Het kwam me goed
uit dat zij kwam. Ik ben nu 74, en dit
werk is interessant maar ook erg
vermoeiend.
velen. De buitenwereld zegt: „Oh
ja, daar gaan ze naar toe, eigenlijk
om te sterven. De familie komt nog
eens, maar perspektief is er voor
deze mensen niet meer."
Wat heeft de direktie gedaan?
Daar prijs ik ze te allen tijde om. Ze
hebben de buitenwereld naar bin
nen gehaald. Dat is het mooie. Dit is
geen gesloten instelling, maar een
Iedereen uitgenodigd
Is er één of ander groot feit,
nodigt mevrouw Stet al die mede
werkers uit. Men haalt de buiten
wereld naar binnen. Dat is ongelo
felijk leuk. Als er bezoek is is daar
de hond bij. Kleine kindertjes trip
pelen met de dochter mee. Dat is:
tige staat van dienst, doktoren, we
hebben een burgemeester gehad,
we hebben mensen gehad die sie
raden van de maatschappij waren,
en dan komt ineens die sluier over
het leven heen en alles wordt op
een afstand gezet. Hén nu bereiken!
Ik merk: praten doet het wel een
beetje soms, maar vooral het be
kende lied dat ze zich herinneren,
door
Anco Mali
toch dat ie zó doet?" Dat pastoraat
heb ik mooi en moeilijk gevonden;
maar ik zou het niet hebben willen
missen.
Toen werd ik waarnemend
hoofdpredikant, ontmoette de vol
wassen gevangenen, in Groningen,
Maastricht en noem maar op. Dat
werk heb ik gedaan tot mijn 65ste:
12 jaar dus. Ik moet zeggen, ik heb
daar goede herinneringen aan. Ik
was ambtenaar. In 1962 begon dat.
In 1964 dacht ik: hé, een ambtenaar
werkt vijf dagen, een dominee ze
ven. Ik had twee dagen over. Ik
sprak voor een bepaalde club in
Leusden, en toen zeiden ze: „We
hebben een dominee nodig die
jongenscatechisatie geeft." Dat heb
ik gedaan van 1965 tot 1970 m het
Hervormd Centrum. Leusden had
dne wegen en drie straten m die
tijd. Toen waren we samen op weg.
Er was geen Gereformeerde Kerk
hier. Toen zaten bosjes Gerefor
meerden bij de dienst van ons.
Samen op weg, zeggen wij dan
altijd, is al zo oud als het maar kan
hier in Leusden!
Toen kwamen de collega's
Weernekers en Kooman, en ik zei:
„Hartelijk dank, jongens, dat jullie
gekomen zijn. Ik geloof het nu wel!"
Bovendien was ik bijna 65. Totdat ik
ds. Sirag tegenkwam. Die zei tegen
me: „Ik doe dat werk in Lisiduna
hof, maar het ligt mij niet." Ik zei:
„Laat mij het eens proberen." Ter
wijl er geen enkele kerkelijke
sanctionering was ben ik maar zo
begonnen. Jij (en dit tot ds. Van
Vliet terzijde) bent heel anders inge
leid, kerkelijk in de eerste plaats,
en je gaat een preek houden. Ik ben
maar zo binnengestoven en heb dat
twaalf jaar gedaan, met wisselend
plezier.
Ik herhaal wat ik gisteren zei bij
jullie (dit weer terzijde tegen colle
ga Van Vliet): de eerste twee jaar
lag het me niet erg. Ik was eigenlijk
een vreemde eend in de bijt, met
geïntegreerd. Maar toen zei ik te
gen de directie: „Mag ik eens
kennis gaan maken met de familie
kring. Benschop, Wijk bij Duurste
de, Leersum werden bezocht. Je
leerde de mensen kennen. Dan
kwam je terug op Lisidunahof en
dan zag je haar en hem met dié
achtergrond. Die integratie is de
bron geweest van erg veel vreug
de. Dat heb ik als volgt ervaren: de
verpleegsters, de direktie, de medi
ci, de psychologie: je bent van
dienst en men vindt het leuk dat je
Ds. Willemse en ds. Van Vliet voor Lisidunahof.
boeg. Taailand, waar twintig men
sen liggen die je alleen kunt bena
deren door de hand te leggen op
hun pols, de zusters drinken daar
koffie om half elf. Met z'n achten.
Dan ga ik daar binnen en vraag of
ze koffie voor me hebben. Het
wordt ongelofelijk gewaardeerd
als je als pastor vraagt: „Meisjes,
hoe gaat het ermee?" Als er 8 zitten
zijn ze samen nog geen 200 jaar,
maar ze hebben levens van boven
de 80 in hun vingers! Bewonderens
waardig. Dus de aandacht van ons
wordt zeer op pnjs gesteld. Je krijgt
hier volkomen de kans en je pleic-
kie."
De opvolger
Ds. Willemse blijft nog een
beetje hangen op Lisidunahof. Hij
heeft mooie videoapparatuur en
gaat opnamen maken, die hij op
Lisidunahof komt vertonen. „Maar
zijn preek," - dit weer terzijde tot
dominee Van Vliet - „daar kom ik
niet meer aan. Dat is zijn terrein."
Over naar de antecedenten van
collega ds. Van Vliet. Geboren in
1921 m Utrecht. Jeugd doorge
bracht m Amsterdam. Gestudeerd
in Utrecht en Amsterdam. Begon
nen als predikant in Maasdam m de
Hoekse Waard. In 1957 naar Dom
burg, in 1960 naar Rotterdam-zuid
gegaan. Nü ongeveer een goed jaar
in Amersfoort.
Er werd in Leusden pastorale
begeleiding als dagtaak in Lisidu
nahof gevraagd. Ds. Van Vliet
vroeg inlichtingen aan ds. Willemse
om er zich van tevoren op te bezin
nen of hij in dit werk paste en op
Lisidunahof als pastor zou kunnen
functioneren. Het werk nep nogal
wat vragen op, en die praatte hij
met ds. Willemse door.
Ds. Van Vliet: „Man, solliciteren,"
zei mijn voorganger. Dóé het maar
Er zijn enkele gesprekken ge
weest, ook met de leiding hier, en
die gesprekken verliepen prettig.
Dit alles heeft mij de moed gegeven
om hier te beginnen.
bereiken op een bepaald nivej
waardoor zij emge herkenning h
gewoon door een spelletje met j
te dammen of te schaken. Ik 1
daar enkele ervaringen mee i
had. Toen bleek dat mensen
héél moeilijk verbaal bereikba|l
waren op deze manier een herke:'
rungsteken vertoonden, waardco'jj
je dus tóch kontakten kreeg.
Ik hoop iets te kunnen zijn voc
de ander. Ik ga met verder op h;
ogenblik. Het dóórgeven van h
evangelie en de vorm waarin, zal;
nog moeten vinden. Het is e«
verkenning m de eerste tijd. Ik ko:
met met de gedachte van: nou zal;
dat eens even klaar spelen.
Ik heb er wel mijn gedachte
over, maar misschien kom ik da:
over een maand of twee weer
terug. Schrijft u maar genist dat
geen ds. Willemse ben, die
twaalf jaar gedaan heeft, en die ir£
zijn wijze van doen veel waardei
heeft gevonden.
De herinnering ligt
aan vroeger
Daar ben ik op het ogenblik he
sterk mee bezig: gisteren kwaj
naar voren: de herinnering ligt aj
vroeger, dus ga terug, gebruik
Oude Statenvertaling en de ou;
psalmen en gezangen. Ik vraag m
af: is dit juist. Ik kan er get]
positieve dmgen over zeggen, wa:
ik moet eerst de mensen erove
tw
horen. Ik moet éérst kunnen prate ge
met hen.
Maar ik zeg al wel: buiten d
kerkdienst ziet men toch voor zov<
er begrip is, naar de teevee, me
hoort de taal van nü. Waarom de
ook met de bijbel in de taal van c
brengen? Waarom teruggrijpt
naar een heel oude vertaling? D ?e
oude kan ook mensen tegen
borst stuiten! Als ik zelf nog er^
begrip zou hebben en ik werd tenn.
gedraaid in deze sfeer, dan zou it?*1
dat tegen de borst stuiten!
Gisteren was het thema: voed h|
oud vertrouwen weder. Met and<
woorden: voed de indrukken
de mensen in hun jeugd gekregi
hebben. Er is echter een te gri
afstand tussen het woord dat
brengt en het lied dat je laat zingi
Je kunt ook je woord niet aanp;
aan zoveel tijd geleden, aan hei
neringen van degene die er is.
Buiten is er een dóórgaan
weet met wat die herinnering
Wat denk ik te kunnen doen? Naaj
iemand te kunnen staan. De merl
die hier is, aux seneux nemen,
dat er naast staan zal niet altijd zi
het toegeven aan wat de ander
Misschien kan ik op Lapei
rond de tafel iets voor de dertig
je kunt bereiken apart doen. Mi
schien stoot ik mijn hoofd en zeg
„Het spijt me, ik ga met verder."
Ik noem het een optrekken
de dienst. Geleidelijk aan is mi
medisch gezien toch ook op all<
lei nieuwe methoden overg|
gaan, waarmee men de mens toe-
Hoe vindt u
Lisidunahof?
Als men mij vraagt: Hoe vmd je
Lisidunahof zeg ik, en ik ben niet
van gisteren: „Ik heb veel instellin
gen bezocht in justitieel verband als
waarnemend hoofdpredikant. Ik
heb héél veel scheve toestanden
gezien. Ik steek een loftrompet op
Lisidunahof. Want dit kan heel ge
makkelijk een eindstation zijn voor
open instelling. De pastoor en ik, en
zo meteen collega Van Vliet, heb
ben onze medewerkers. Die komen
van buiten. Elke donderdagavond
komen die van buiten om ons te
helpen, 's Zondagsmorgens gaat
het busje naar de kerk. Wie njden
daar? Gemeenteleden, mensen van
buiten. Een grote klantenkas van
26.000,- is opgebracht door de
Leusdense bevolking.
van buiten naar binnen, en dan zié
je reaktie. Met andere woorden: het
is heel belangrijk dat men van
Lisidunahof geen eindstation
maakt.
Tja, en wat ons werk betreft, van
de 160 bewoners die hier zijn kun je
met 40 kontakt opnemen. De ande
re mensen zijn zo ver dat ze met
meer te bereiken zijn. Als je nagaat
dat hier mensen zijn met een prach
roept reakties op.
Als ik dit rustig bekijk zeg ik dat
het ook als pastor prachtig werken
hier is. Je kunt wel degelijk goed
bezig zijn in het geheel van de staf:
de pastoraal-psychologische, de
psychologische, de psychogeriatri
sche kant bekijken. Méédoen, le
zen, meépraten vooral.
Dan vind ik als pastor ook erg
belangrijk: hierboven is de zieken
Vraag mij niet direct hoe. Laat me
eerst maar even rondwandelen,
luisteren en kijken. Ik denk het
werk aan te kunnen, anders was ik
hier niet gekomen. Dan had ik
rustig gezegd: „Ik begin er niet aan.
Het aankunnen zal een bezinning
op de benadering zijn. Ik geloof dus
met dat het altijd ligt in het met de
bijbel m je hand de gehele dag rond
lopen, maar dat je de mensen kunt
een bezigheid wil geven. Ik wc
proberen om door een heel eet
voudig gegeven de mensen z<
ergens aan mée te laten doen.
wil ze zelf zingend om de zegt
laten vragen. De eerste keer
dat moeilijk zijn, maar als je
ook met de medewerkers samt
eens een keer of vijf herhaalt
je misschien iets nieuws met ht
bereiken."
AMERSFOORT - In het Filmhuis
Appelmarkt draait van vrijdag 14 tot
en met dinsdag 18 februari de film
„Viaggio in Italia" van de Italiaanse
regisseur Roberto Rosselini. Aan
vang 20 uur. De hoofdrollen in deze
film uit 1954 worden vertolkt door
Ingrid Bergman en George Sanders.
Zoals de film „Amore" een eerbetoon
vas aan Anna Magnani, zo kan een
eeks films die Rossellini tussen 1949 en
954 met Ingrid Bergman maakte, wor-
len beschouwd als een hommage aan
leze van ongine Zweedse actrice.
De carrière van Ingrid Bergman in
-lollywood begon aan einde van de
aren veertig een minder succesvolle
vending te nemen. Omdat ze een grote
bewondering had voor de Europese
egisseurs en de neo-realisten en m het
bijzonder Rossellini (voor diens „Rome"
ïn „Open stad"), schreef ze Rossellini
jen brief met de uitnodiging aan haar te
lenken wanneer hij nog eens een ge-
:chikte actrice zocht.
Rossellini ging hier op in en nodigde
haar uit voor een rol in „Stromboli" Er
volgden hierna meer films zoals „Euro
pa 5f, Viaggio m Italia". Al snel bleek
dat er een affaire tussen de acince en de
regisseur was ontstaan. Volgens menig
criticus was het verloop van hun relatie
nauwkeurig te volgen aan de hand van
de films die zij samen maakten, tot en
met de „Angst" (1954) Na deze film
kwam er een eind aan hun relatie.
Ook in „Viaggio in Italia" lijkt dit te
kloppen. Deze film is gemaakt tegen het
emde van hun vijfjarige relatie In „Viag
gio in Italia" zijn Ingnd Bergman en
George Sanders een Bnts echtpaar Ze
reizen door Italië met als eindbestem
ming Napels, waar de man een prachti
ge villa heeft geerfd. Al reizende mer
ken de man en vrouw dat hun huwelijk
mets anders dan een sleur is. Zelfs het
mooie, de prachtige omgeving kunnen
hier geen verandering in brengen. De
man en vrouw besluiten tot een echt
scheiding. Op de terugreis gebeurt er
echter iets waardoor het echtpaar be
sluit de echtscheiding met door te laten
gaan
Scène uitViaggio in Italia, te zien in het filmhuis.
AMERSFOORT - In de nachtvoor
stellingen van het Filmhuis draait op
vrijdag- en zaterdagavond, aanvang
23.00 uur, in het kader van de Berg
mancyclus de film „Het zevende ze
gel" met Max von Sydow, Gunnar
Bjornstrand en Nils Poppe.
Wie het zevende zegel verbreekt zal
de opperste waarheid ontdekken Een
kruisridder, twijfelend en op zoek naar
God, keert terug naar zijn land dat wordt
geteisterd door een pokkenplaag Met
zijn schildknaap doolt hij rond en ont
moet de Dood, met wie hij een partij
schaak aangaat. Op zijn verdere tocht
naar huis komt de ndder allerlei vor
men van bijgeloof en angst tegen: pro
cessies van godsdienstige fanatici, hek
senverbrandingen. maar ook een ge
lukkig gezin van rondtrekkende kome
dianten. Thuis aangekomen heeft de
ndder zijn partij schaak verloren en na
het laatste avondmaal wordt hij met zijn
metgezellen door de Dood weggevoerd
over een heuvelrug
Scène uit ..Het zevende zegel" van Ingmar Bergman
