Een ongewone tocht naar de Pyramide van Austerlitz
Natuun andeling
De historie
van de pyramide
VRIJDAG 4 APRIL 1986
De winter is voorbij. De vogels fluiten weer. Onvoorstelbaar hoe de natuur zich heeft hersteld
na drie weken vorst op de kale grond. De geel bevroren weilanden beginnen eindelijk weer
groen te worden.
Het is inmiddels de hoogste tijd voor een natuurwandeling, vooral met een paar vrije dagen in
het vooruitzicht.
De laatste tocht was op het landgoed Planken Wambuis". Menigeen heeft de wonderboom
daar bekeken. Op mijn verzoek eens te laten weten, wat men van deze natuurwandelingen
vindt, zijn heel wat positieve reakties binnengekomen: de meesten vonden de tochten niet te
ver van huis en goed van lengte. Bedankt voor de leuke bneven. Ik hoop er nog een tijdje mee
door te gaan.
Deze keer een flinke boswandeling, die in de drassige Gelderse Vallei begint en voert naar het
hoogste punt van het landgoed „Den Treek-HenschotenOnderweg bekijken we weer wat
interessante dingen. Een groot deel van de tocht gaat over een historische zandweg.
Ongetwijfeld is het verste punt, de Pyramide van Austerlitz, letterlijk en figuurlijk het
hoogtepunt van de tocht.
Onder aan de pyramide staat een klein huisje, waar je een kaartje kunt kopen om het
monument te beklimmen. Meestal is dat huisje gesloten, maar men heeft mij verzekerd dat de
pyramide in de paasvakantie iedere dag beklommen kan worden.
De route van de wandeling staat op bijgaand kaartje. De nummers in de tekst corresponderen
met de nummers bij de foto's en op het kaartje. Veel plezier.
tussen Amersfoort, Woudenberg en Zeist ligt een particulier natuurgebied van bijna
2000 ha groot: het landgoed „Den Treek-Henschoten". Op het hoogste punt van dit
budgoed ligt de Pyramide van Austerlitz. Op bijgaand kaartje is maar een klein
gedeelte van dit natuurgebied afgebeeld. Dwars door het bos loopt de Oude
Jtrechtseweg. Eeuwenlang is men van Woudenberg, te paard, per koets of te voet,
iver deze zandweg naar Utrecht gereisd. Duidelijk is te zien dat men toen om de
andverstuiving de Binnenduinen heen ging. Pas in 1825 werd de huidige Zeisterweg
loor de Binnenduinen aangelegd en werd Woudenberg uit z'n isolement gehaald,
yan zandverstuiving is daar nu geen sprake meer, maar de vele begroeide heuveltjes
getuigen daar nog van.
)e tocht begint in de Woudenbergse Meent op 2,5 m boven N. A.P. en gaat tegen de
Jtrechtse heuvelrug omhoog tot 50 m boven N. A.P. bij de Pyramide van Austerlitz.
Tot aan de drukke Doornseweg valt de stijging wel mee, maar daarna ga je het in je
lenen voelen.
irzijn maar weinig natuurliefhebbers in de streek die wel eens gewandeld hebben in
lit gedeelte van het landgoed „Den Treek-Henschoten". Een mooie gelegenheid om
ens kennis te maken met dit natuurgebied. Het is een ongewone tocht naar de
yramide van Austerlitz, want wie loopt er nu vanuit de Meent naar de Pyramide.
De Pyramide van Austerlitz.
Bij deze paal begint de wandeling. Op de achtergrond de boerderij
Ët Meent je".
^mHet startpunt
jei m de wandeling
e route naar het startpunt is als
ilgt; u rijdt vanuit Woudenberg
chting Zeist. Ongeveer 300 m
lorbij de laatste stoplichten, in de
bouwde kom van Woudenberg,
(1 chtsaf de Griftdijk oprijden.
(I aama de eerste weg links. U rijdt
m op de Meent. Stop bij de eerste
I berpe bocht in de weg. Daar staat
J1 n bord met opschrift „Landgoed
1 en Treek-Henschoten". Dit is het
irtpunt van de wandeling,
e Meent was vroeger gezamenlijk
zit van de Woudenbergers. Ze
inden er hout kappen en hun vee
eiden. Dit gebied ligt slechts 2,5 m
~"5j iven de zeespiegel. De boerderij,
'j chts van het zandpad, heet 't
'^ntje. Houd de route op het
je goed in het oog. Het pad is
hien modderig, maar dat
t straks beter.
bruik is de weg op veel plaatsen
uitgehold. Hier staan oude beuken
langs de weg maar verderop is dat
niet meer het geval.
3. Doornseweg
U nadert de drukke Doornseweg.
De weg is moeilijk over te steken,
maar omdat er zowel links als
rechts stoplichten zijn, komen er
toch regelmatig momenten dat de
weg leeg is. Aan de overkant van de
weg staat een wit huisje, „De Eng"
genaamd. Let op het mooie tableau
in de muur. De twee waakhonden
zullen wel weer klaar staan om u,
vanachter het gaas, blaffend te be
groeten. Ongetwijfeld moeten zij
dit fraaie gedoetje beschermen te
gen ongewenst bezoek.
4. Servische sparren
Rechts van het zandpad, nog steeds
de Oude Utrechtseweg, staan fraaie
dennetjes met zilverkleurige naal
den. Het zijn Servische sparren
(Picea Omorika). Deze boomsoort
wordt wel eens in een tuin geplant.
Zelden zie je ze zo massaal aange
plant in een bos. Een prachtig ge
zicht al die slanke dennetjes. De
onderkant van de naalden zijn zil
verkleurig. Bekijk maar eens een
takje van onderen. U zult wel
gemerkt hebben dat de weg hier
omhoog begint te lopen.
5. Gasbuis
De paal langs de weg geeft aan dat
hier een gasbuis ligt. Let nu vooral
goed op; iets verderop splitst de
weg zich. Links aanhouden, want
dat is de Oude Utrechtseweg. Dus
niet het brede pad dat omhoog
loopt nemen. Let nog eens op hoe
diep het pad is uitgehold door het
vele gebruik.
6. Beuk
Aan de linkerkant van het pad staat
een prachtige beuk. Je kunt er zelfs
heel gemakkelijk in uitrusten. Som
mige takken zijn aan elkaar ge
groeid. Aan een laaghangende zij
tak zitten veel paddestoelen. Het
zijn elfenbankjes. Ze zijn éénjarig,
maar kunnen nog heel lang, ver
droogd, aan een tak blijven zitten.
Vooral niet beschadigen, zodat an
deren ze ook nog kunnen bekijken.
Volg het pad totdat er een kuil komt
aan de rechterkant. Ga hier rechts
af. U verlaat dan de Oude Utrecht
seweg en voor u doemt de Pyrami
de van Austerlitz al op.
7. De Pyramide
van Austerlitz
De historie van deze heuvel is
elders op deze pagina afgedrukt.
Hopelijk is het kleine huisje ge
opend als u er aankomt. U staat hier
op een hoogte van 50 m boven de
zeespiegel en nog steeds in de
gemeente Woudenberg. Het is de
moeite waard om de 100 treden
van de stenen trap, die in 1910 is
aangelegd, te beklimmen. Vooral
als het helder is heb je een fraai
uitzicht over de bossen, en de
Leusderhei. De torens van Amers
foort en Utrecht zijn duidelijk te
zien. Het zal wel weer druk zijn.
Vooral op vrije dagen gaan veel
mensen hier wandelen. Bekijk nog
eenmaal de enorme heuvel. Door
Franse militairen in een maand tijds
met zakken zand omhoog gewerkt,
nu bijna 180 jaar geleden. Ga links
om de pyramide verder. Kijk goed
op het kaartje.
8. Doug las bos
U loopt hier door een donker
douglasbos. Wrijf een paar naalden
fijn. Je ruikt dan de geur van
sinaasappels. Hieraan kun je de
douglas herkennen. Aan het eind
van dit pad rechts af. Je ziet dan
door de bomen de Leusderheide.
Het pad met veel mul zand gaat dan
bergafwaarts en spoedig zult u het
lawaai horen van de uitspanning
„Bergzicht".
9. Bergzicht
Het ontspanningscentrum „Berg
zicht", waar vooral in het weekein
de veel mensen naar toe trekken.
We moeten hier langs om de weg
over te steken. Wat een drukte.
Gauw wegwezen.
10. 't Heihuis
Aan de naam van dit huisje met
rode luiken is te zien dat het vroe
ger hier allemaal heide was Als je
bij het hek voor het huisje even
blijft staan zal de ezel wel weer
komen en de pauw in het hok op de
achtergrond zal zijn staart wel weer
uit hebben. Vervolg het bospad
achter de slagboom en al spoedig is
de rust weergekeerd.
11. Natuurreservaat
Het pad loopt hier tegen een afras
tering. Ga rechtsaf en volg voorlo
pig dit raster. Deze afrastering staat
rond het natuurreservaat Treeker
pias. Dit natuurgebied is niet toe
gankelijk omdat er bijzondere plan
ten groeien en tevens dient het als
rustgebied voor wild en vogels.
12. De Veen/campen
U ziet hier de vochtige weilanden
van de boerderij „De Veenkam-
pen". Deze weilanden behoorden
vroeger bij de Treekerpias maar
zijn vele jaren geleden ontgonnen.
Als u niet te vermoeid bent, ga dan
even linksaf om de Treekerpias te
bekijken en dan weer terug. De
route gaat verder langs de oude
boerderij „De Veenkampen". In
middels is de boerderij ,,'t Meentje"
ook al in het zicht gekomen. De
tocht is ten einde. Hopelijk is het
een leuke kennismaking geweest
met het landgoed „Den Treek -
Henschoten".
TEKST EN FOTO'S
GERRIT DE GRAAFF
6. Tak met elfenbankjes
De Pyramide van Austerlitz dateert uit de tijd van de Bataafse Republiek
(1795-1806). Door ons bondgenootschap met Frankrijk kwamen wij in oorlog
met Engeland. Veel Franse troepen waren in die tijd in ons land. Napoleon
bereidde een grote invasie in Engeland voor. In het voorjaar van 1804 stelde
Napoleon het opperbevel van het Frans-Bataafse leger in handen van de
30-jarige generaal Auguste de Marmont.
Toen deze het bevel op zich nam, waren de troepen verspreid gelegen door het
gehele land en aangezien deze verspreidheid zeer ongunstig werkte op het
onderricht en de geest der soldaten, besloot hij de onderdelen te concentreren
in een kampement. Hoewel dit plan veel tegenwerking ondervond, zelfs van
Napoleon in eigen persoon, (men was nl. bevreesd voor besmettelijke ziekten)
ging het plan van generaal Marmont door en het was op 20 juni 1804 dat in het
kamp van Zeist de eerste tenten werden opgeslagen. Begin augustus van
hetzelfde jaar waren meer dan 20.000 soldaten in dit ongeveer drie km lange
en een halve km brede kampement gelegerd en kon met het oefenen van de
soldaten worden begonnen. Teneinde over voldoende drinkwater te kunnen
beschikken, werd een dertigtal putten gegraven van ongeveer 15 meter diep.
Toen de troepen de hoogste graad van geoefendheid hadden bereikt, zocht
generaal Marmont een middel om hen op andere wijze nuttig bezig te houden
en hij besloot een pyramide van aarde te doen opwerpen naar Egyptisch
model, met zoden bedekt, waarvan de zijvlakken met het grondvlak een hoek
van 45° zou maken. De grootste afmeting van één zijvlak zou 50 meter
worden, bij een hoogte van 25 meter. En zo werd dan op de 10de september
1804 door drie bataljons de eerste hand gelegd aan de bouw van dit reusachtige
monument, dat bestemd was om het nageslacht in volgende eeuwen te
herinneren aan het verblijf der troepen in het Kampement van Zeist en dat
tevens de overwinningen zou vereeuwigen aan de Keizer der Fransen,
Napoleon I.
In niet meer dan 27 dagen was het werk voltooid, waarna een loden koker diep
in de berg werd begraven, met als inhoud documenten van perkamentpapier
waarop de namen waren geschreven van allen die aan de berg gewerkt hadden,
een statistiek van de Staat van Europa, een lijst van de overwinningen der
Franse en Bataafse legers sedert de revolutie behaald, het insigne van het
Legioen van Eer en een gouden muntstuk met de beeltenis van Napoleon.
Daarna werd bovenop de pyramide een houten obelisk geplaatst, welke men
kon beklimmen door een inwendige trap. Na het afzien van een directe aanval
op Engeland begon Napoleon de vermaarde Oostenrijkse veldtocht, welke
eindigde op 21 december 1805 met de slag bij Austerlitz in Moravic waar het
Russische en de resten van het Oostenrijkse leger werden verslagen.
Als gevolg hiervan werd de Pyramide, die tot op dat moment Marmont-berg
was geheten, herdoopt in „de Pyramide van Austerlitz".
Aangezien daarna aan het onderhoud van de pyramide niets werd gedaan,
moest reeds enkele jaren later de houten obelisk worden afgebroken terwijl
verder de trapsgewijze gestapelde zoden werden afgelopen.
In februari 1893 werd door de toenmalige eigenaar, de heer J. B. de Beaufort
een aanvang gemaakt met de restauratie van de pyramide en het bouwen van
een 12 meter hoge stenen toren.
Alvorens met de restauratie-werkzaamheden te beginnen, werd allereerst de
loden koker opgegraven. Door de zware last, die daarop jaren had gedrukt,
was de koker echter opengescheurd, waardoor water in de koker was
gedrongen, met het gevolg dat alle documenten waren vergaan. Slechts bet
insigne van het Legioen van Eer en de gouden Louis d'or met de beeltenis van
de grote Franse Keizer Napoleon Bonaparte werden teruggevonden. Deze
voorwerpen werden jarenlang bewaard in het legermuseum in kasteel
Doorwerth. Bij de vernieling van dit kasteel in de tweede wereldoorlog zijn ze
helaas verloren gegaan.
Oude Utrechtseweg was vroeger de hoofdweg van Woudenberg naar Zeist
