I
.Zorgvuldig kijken wat je maakt is de
stelregel, of: minder maken, en béter maken"
«interview op
donderdag®
T
3fafisch vormgeving Bert Willem van der Hout:
alles dat niet deugt aan beeld
komt er angstwekkend uit tevoorschijn
het is een heel
visueel vak.
Hts ara
V H
£□0:
\n
L
LEUSDER
KABEL
KRANT
DONDERDAG 10 JULI 1986
interview
LEUSDEN Verbaasd zit ik met het indrukwekkende
boek „Arthur" in handen. Op glanzend zwarte bladzijden
ontrolt zich, in de lichtend mysterieuze foto's van Pieter
Paul Koster en de intrigerende studie van Hubert Lampo
over Koning Arthur, het leven van een mythe.
Over de man die, al lang vóór Geoffrey van Monmouth
omstreeks 1135 zijn „History of the Kings of Great Brittain"
schreef, een legende was. Van wie dr. Harold Phelps on
langs beweerde dat hij nooit heeft bestaan. De nobele
ridder op zoek naar De Graal, het mysterie van het leven
waarnaar nog altijd driftig wordt gezocht
Er komt op de foto's in dit boek
en mens voor. Zeeen spoelen
er rotsen. Lichten stralen vanach-
de honzon. Nevelen vormen het
\d tot wazige verten. Via de tekst
ijgt Koning Arthur op etherische
jze gestalte. Hij, die verwekt was
or Koning Uther, die ruim dne
r na de dood van de hertog bij
raine sliep.
Niet alleen de foto's en de tekst
sëren Koning Arthurs wonder-
arlijk boeiend wezen. Zij worden
rsterkt en vervolmaakt door de
rmgeving van het boek, die met
ide een volkomen eenheid
rmt. De vormgeving van het boek
/an de hand van Bert Willem van
r Hout, die het boek m 1985 ge-
lakt heeft. Het is misschien, denk
wel het mooiste boek dat hij tot
toe maakte.
>EKEN
Jert Willem van der Hout is al
De grootste uitgeverijen gingen
over de kop.
Hij heeft heel ingrijpende dingen
meegemaakt, en praat waarschijn
lijk daarom met zo onbevangen en
makkelijk meer over zijn vak. Vijf
tien jaar werkte hij als vormgever
bij een top-uitgeverij, die door de
crash op de boekenmarkt al zijn
boeken de schrootmolen in zag
gaan. Dat is wel even: tanden op
elkaar.
VERLEGGEN
De periode viel samen met het
feit, dat Bert Willem al geruime tijd
het bedrijf uit wilde. Hij wilde wel
eens andere mensen ontmoeten, en
zijn interessesfeer verleggen naar
andere mogelijkheden. Grafische
vormgeving kan tenslotte heel
goed zelfstandig beoefend worden.
Hij ging het vak zelfstandig be
drijven, samen met Pieter van Delft
Ben Willem van der Hout:nog nooit een Nederlander tegengekomen, die zijn pockets weggooit.
boeken gebeurt veel in combina
tie met de moderne zettechnieken.
Vroeger stonden de teksten op een
papiertje, en moest elke letter ge
tikt worden. Tegenwoordig gaan
alle teksten de computer in. Ook is
er veel standaardwerk verricht m
de wijze waarop de pagina's uit de
machine komen.
De echte boektypografen halen
voor het wegdoen van het lood en
het inschakelen van de machines
nog wel eens de neus op. Bert vindt
echter dat je de computer net zo
serie Shakespeare venaald" is in de eenheid van vormgeving een duidelijk herkenbare serie boeken
vorden.
rtig jaar bezig met boeken. Toch
reekt hij niet makkelijk over zijn
k, dat van vormgever van boe-
n. Hij praat aarzelend om het vak
woorden vorm te kunnen geven,
tt vak is ook uiterst visueel. Hij
mlacht telkens raadselachtig als-
tij zelf nog steeds met verwonde-
g naar zijn vak kijkt, en er pra-
d nauwelijks gnp op heeft. Alsof
t volgende boek ten slotte het
»ale boek zal zijn dat hem telkens
elke produktie voor ogen heeft
staan. En eigenlijk alsof hij nooit
bereiken wat hij toch zo graag
willen
.LANS
k proef m zijn bevangenheid de
fel over de juiste balans tussen
artistieke en het commerciële
Tient. Een uitgever wil dat een
;k verkoopt en dat de kassa
st contmu nnkelt. Concessies
m daar bij ingebakken. Aan een
itterend boek, dat één bezeten
>er vmdt, kan met verdiend wor-
i. Artistiek verantwoord, maar
tmercieel liefst 200% verkoop-
r, moet een boek zijn
'aar komt nog bij dat er in de
slopen jaren zo mateloos veel
ken werden geproduceerd, dat
wereld er mee ondersneeuwde,
grote ramsch-golf was er het
olg van, de schrik van ieder
kproducent, die zijn geestes-
I, bijna vóórdat het was uitgeko-
t, al op kolossale stapels, vnjwel
niet verkrijgbaar, bij De Slegte
liggen. Bert Willem van der
it moet daaronder geleden heb-
De uitgeverswereld stortte in.
aan de Amsterdamse Amstel, on
der de naam Alpha Design. Hij
werkt nu voor verschillende uitge
vers in Nederland, en rondt tot 1990
een vormgevmgscontract af voor
de van 500 naar 100 titels per jaar
teruggedrongen oude uitgeverij.
Bert heeft een nieuwe markt, een
nieuw afzetgebied, gevonden. Hij
maakt onder andere boeken voor
bedrijven en fabrieken, die deze
schrifturen nodig hebben voor hun
klanten.
TOTSTANDKOMEN
Ik wil van hem weten hoe de
vormgeving van een boek m zijn
werk gaat.
Boekverzorgers blijken niet, als
monniken, met één boekje tegelijk
bezig te zijn. Iemand als Bert Wil
lem heeft zich er altijd mee bezig
gehouden hoe, aan de buitenkant,
500 titels van een uitgeverij er m
totaal uit zouden gaan zien. In een
boekenprogramma zitten wel vijf
entwintig sectoren van Nederland
se en internationale literatuur Al
die soorten krijgen hun eigen ver
pakking door de boekomslagen,
een belangrijk onderdeel van het
grote geheel.
Aan de hand van een praat-ont
werp komt een boekomslag tot
stand, m samenspraak tussen de
„produkt-gekken", die bezeten zijn
van het boek, en degenen die de
boeken moeten verkopen, en die
vaak maling aan het produkt heb
ben. Boekomslagen kennen allerlei
prototypen, profielen: er zijn series,
waarvan vijftig tot tachtig titels, aan
de buitenkant, dezelfde vormge
ving hebben gekregen.
verfijnd kunt gebruiken, als je zelf
wilt.
GEÏLLUSTREERDE
Het werk, waarmee Bert altijd het
meest bezig is geweest, is het ont
wikkelen van geïllustreerde boe
ken. Hoe knjgt hij de stof voor die
boeken in handen9 Op twee manie
ren hoofdzakelijk.
Een auteur heeft een goed fiction-
boek geschreven, biedt het aan
bij een uitgever, die het manuscript
al of niet accepteert.
Ook andersom kan het tot een
boek komen: de uitgever gaat over
tot geïllustreerde non-fiction. De
uitgever kiest een onderwerp, en
zoekt er (soms wel tien) auteurs én
publiek bij. Als dat een kostbaar
projekt moet worden is de belang-
stellingsgraad m Nederland daar
voor gauw te klem en de oplage te
gering. De uitgever gaat dan met
het ontwerp naar buitenlandse uit
gevers om kontrakten te sluiten en
zo de afzetmarkt te vergroten.
Met dit soort geïllustreerde non-
fiction voor bedrijven houdt Ben
van der Hout zich momenteel voor
namelijk bezig. Vliegtuigbouw,
Honderdvijftig Jaar Nederlandse
Spoorwegen, om er twee te noe
men. Een heel tijdperk wordt in
boekvorm vastgelegd. Uitgevers
op zoek naar mogelijkheden om
boeken te maken, terwijl mensen
er met om vragen. Ben gaat dus met
zelf de boer op. Hij is degene, die
voor de uitgever een dummy van
een 20tal pagina's met illustraties
ontwerpt.
Ben vindt het aantrekkelijke van
het werk dat op deze manier een
boek een snik architektuur wordt.
Hij kan het letterlijk opbouwen,
want als de kontrakten getekend
zijn breekt het moment aan dat het
boek echt gemaakt gaat worden.
Verscheidene boeken worden
nooit gemaakt: dan is Ben bezig ge
weest met een spannende en be
taalde tijdsbesteding.
BLOCNOTE
Het aardige is, dat het ontwerpen
van boeken nogal altijd gebeun
met het blocnote op tafel en het pot
lood m de hand. Voor boekpagma's
worden ontwerpen gemaakt ter
grootte van een luciferdoosje. Ben
trekt het boek als het ware uit el
kaar, en legt, heel kleinschalig, alle
pagina's naast elkaar. De hoeveel
heid tekst, die in een hoofdstuk no
dig is, wordt bepaald door middel
van lijntjes. Illustraties worden ge
plaatst met vierkantjes of recht
hoekjes. Tekeningetjes worden ge
schetst. Het hoofdstuk wordt in ziin
geheel uitgezet, zodat Ben de inge
huurde auteur(s) op maat kan laten
schnjven, en bij de ingehuurde te
kenaar of fotograaf op maat zijn
plaatjes kan bestellen. Zoals de in
vesteerder, de uitgever, het in het
hoofd heeft zet Ben het draaiboek
in elkaar.
De twintig uit het geheel gekozen
pagina's worden echt gemaakt. Ze
worden geschreven, getekend, ge
fotografeerd, gezet, en óf in enkele-
óf in meervoud gedrukt. Met deze
dummies wordt handel gedreven
óm te zien of er voldoende belang
stelling voor is. Uitgevers zeggen
vaak dat ze handelen in lucht. Als
het geheel volgens plan verloopt
uitoefen. Je ziet alles. Ik heb het wel
eens benauwd van dat grafische
gebeuren gekregen. Je hebt ook
beroepen, en dat lijkt me rustge
vend, met werk waar je met alles
van ziet. Maar in het grafische vak:
alles wat niet deugt aan beeld, en er
deugt heel veel niet aan plaatjes en
teksten, komt er angstwekkend uit
tevoorschijn.
„Het is ook zo, dat er met boeken
zorgvuldig wordt omgegaan. Men
sen hebben met de neiging om
boeken weg te gooien. Boeken blij
ven vaak heel lang, gaan van de ene
kast naar de andere Daar hebben
de Amerikanen met die pocket-
books wat op gevonden: dat zijn
wegwerpboeken. Maar ik ben nog
geen Nederlander tegengekomen,
die zijn pockets weggooit."
Bert van der Hout heeft veel
waardering voor Engeland, waar
hij graag en veel naar toe gaat. Hij
vmdt de illustratoren er erg goed.
En tekenaars zijn de mensen die hij
nodig heeft om zijn vak goed te
kunnen uitoefenen. Hij herinnert
zich dat iemand destijds, toen er bij
de uitgeverij waarvoor hij werkte,
een encyclopedie tot stand moest
worden gebracht, probeerde om in
Nederland een x-aantal tekenaars
bijeen te brengen. Die tekenaars
moesten voor een zekere tijd ge
contracteerd worden om aan dat
ene projekt van die encyclopedie
te werken, omdat dat heel gedisci
plineerd moest gebeuren. Om de
zoveel tijd moest er immers een
deel verschijnen.
Het bleek in Nederland niet mo
gelijk om zo veel mensen van hoge
kwaliteit voor een zekere tijd bij
elkaar te brengen. Men moest het
tekenwerk in Engeland uitbeste
den.
Bert is ook erg te spreken over
de wijze waarop de Engelsen hun
boeken in elkaar zetten. Het Pen-
guinhouse vindt hij een prachtig
voorbeeld van vormgeving in zijn
totaliteit, en door de jaren volge
houden. Alles is er in te verkrijgen
Tekenaars, schrijver en fotografen
willen maken wat hen in hun diep
ste ziel roert, maar iets maken op
bestelling vmden ze al gauw recla-
meachtig. Ze willen alleen maken
wordt het boek uiteindelijk ge
maakt.
Voor bedrijven, die het van het
buitenland moeten hebben, is Bert
met een projekt bezig geweest,
„Holland has more". Nederland is
vaak bekend door klompjes, tulp
jes en molentjes en Bert wil laten
zien wat Nederland allemaal kan op
gebied van bedrijfsleven, kunst en
cultuur. Dat boek is zo groot en duur
geworden, dat het nog steeds met
is uitgegeven. En die Nederlanders
zich maar internationaal onder de
maat in het belachelijke laten aan
prijzen met Volendammer mutsjes
en stukjes Goudse kaas.
Voor het nieuwe vliegtuigtype
van Fokker maakt Bert een boek.
Natuurlijk komen daar bouwteke
ningen, maquettes, prototypes en
foto's van het nieuwe vliegtuigtype
en de geschiedems van Fokker in,
om het produkt in het buitenland te
kunnen slijten, maar er komt ook
een stukje Nederland-promotie van
de goede soort in. Op die manier
wordt een boek een pnma ver
koop-instrument.
GRAFISCH
„Het is een heel visueel vak dat ik
PRAKTISCHE O IDS
VOOB TOCHTJES
|T
PRAKTISCH
MOESTD INBOEK
LOUIS
COUPLRUS
VLRHALEN
»>«KV*i»UXr« KWMlA
COMRAD
boskenhuet
UDEWYDE
V
1 müWnB I
1 PfFTT-RSE
xanthe.
LN I IAAK
T-t
wat zij goed vinden. Vaak moeten
vormgevers buigen om iets te ma
ken wat ook het grote publiek de
moeite waard vmdt. Het is met altijd
precies met een maatlat aan te ge
ven, maar er kan wel in gestuurd
worden. Er kan best iets gemaakt
worden waardoor illustraties, tekst
en boekomslag bij elkaar passen,
en zelfs geheel op elkaar afge
stemd zijn. Dat vmdt Bert vooral bij
de Engelse illustratoren, die m
overleg met de vormgevers altijd
bereid zijn om tot een goed geheel
te komen.
In dit opzicht heeft hij ook veel
waardering voor Het Spectrum,
waarvoor hij destijds werkte met de
Prisma (3.000 boeken voor ieder
een), de Aula- (700 wetenschappe
lijke onderwerpen) en de Spec-
In senes komt de herkenbaarheid terug, en wordt visueel de continuïteit
aangegeven, zoals bij deze series duidehjk is te zien.
trumsene. Piet Boogaard, de op
richter van Het Spectrum, was de
eerste die het pocketboek in Ne
derland mtroduceerde. 1,25 kost
te zo'n boekje. De 3.000 Prisma's
vindt Bert de weerspiegeling van
een waardevolle trend m Neder
land.
Bert is tenslotte elk jaar te vmden
op de Frankfurter Buchmesse, waar
hij m de loop van de tijd een aantal
boekenhuizen heeft getroffen, waar
hij altijd weer naar toe gaat omdat
ze dat boek-uitgeven zo verrekte
goed doen en het altijd weer verder
ontwikkelen.
Dat motiveert hem om zelf gemo
tiveerd en geestdriftig door te
gaan.
Zorgvuldig kijken wat je maakt
is de stelregel van Bert van der
Houts en Pieter van Delfts grafi
sche onderneming Alpha Design.
Minder maken, en beter maken,
zou je ook kunnen zeggen.
WAAROM MISDAAD EN u*nt
DAT BEN JU WE ZO DOEN STRAF KOMMUNIKAASJE OM ONS HEEN
"ÖBiEcncr
Nieuwsgierig
Op een opengeslagen binnenpagwe wordt duidebjk, waar het m dit grafisch vormgeven vaak om gaat: evenwicht De jeugd-encyclopedie, waar op de voorpagina al wordt duidelijk ge-
vinden nissen tekst, foto's en andersoortige afbeeldingen zoals tekeningen maakt, waar het - onder meer - allemaal over gaat.
(advertentie)
IEMAND
FELICITEREN?
Dat doe je toch via
de felicitatie
rubriek van de
LEUSDER KABEL
KRANT?
Abonnees op de
Leusder Krant
betalen slechts
f 5,-. N iet-
abonnees f 7,50
(max. 2 regels).
Vandaag opgegeven,
morgen op de kabel.
het dagelijkse kijk-
nieuwsblad in de
gemeente Leusden op
KANAAL 4.
Opgave: kantoor
Leusder Krant,
Asschatterweg 19,
Leusden-Centrum.
