Koffie met cake en filmsterren
„Op Hoop van Zegen",
familiefilm met gemiste
kansen
Ciske de Rat II op komst
Actrices en acteurs „Op Hoop van Zegen" met promotietrem door Nederland
DONDERDAG 7 AUGUSTUS 1986
kijk op de film
AMERSFOORT Barendje is niet verdronken. Barend
je leeft! Afgelopen maandag toerde hij, samen met de an
dere hoofdrolspelers van de nieuwe Nederlandse speel-
ai film Op Hoop van Zegen, met de VIP-express van de Neder-
landse Spoorwegen door het land. Speciaal voor deze gele-
genheid werd het treinstel omgedoopt tot de Op Hoop van
Zegen-Express. Niet zonder reden, want met deze publici
teitsstunt hoopt men de komende maanden het grote pu
bliek de bioscoop in te krijgen voor de film, waarvan de
kosten 4,7 miljoen gulden bedroegen.
Barendje is de tweede filmrol van de Amsterdamse Dan
ny de Munk, u weet wel: dat jochie dat in 1984 in één klap
beroemd werd met zijn vertolking van Ciske de Rat. Dan
ny, inmiddels 16 jaar oud maar geen centimeter groter,
staat vooraf min of meer al borg voor een commercieel
succes: hij fungeert als publiekstrekker. Daar heeft Karin
Loomans, de dame die het scenario schreef, terdege reke
ning mee gehouden. In het oorspronkelijke toneelstuk
speelt Barendje maar een klein rolletje, in de film is deze
opgeblazen tot een hoofdrol.
door-
Martin Hermens
Maar goed, dat mocht én mag de
met drukken. Om 10.21 arri
veert de NS VIP-express op het sta
tion in Amersfoort, waar een flink
gezelschap fans op Danny staat te
wachten. Terwijl in klederdracht
gestoken jongedames Hollandse
Nieuwe uitdelen, heeft een enke-
mg ook aandacht voor sterren ais
ütty Courbois (in de film speelt zij
Cniertje, de meest indrukwekken
de rol), Renée Soutendijk, Rijk de
Gooyer, Leen Jongewaard en Lex
Goudsmit.
De acteurs en actnces zien er
nogal wat bleekjes uit Amersfoort
is het tweede station waar de Op
Hoop van Zegen-Express stopt. De
eerste halte was Utrecht, waar het
een drukte van jewelste moet zijn
geweest. Ook Amersfoort laat be
hoorlijk van zich horen. Bij gebrek
aan dranghekken en personeel (er
lopen slechts twee politie-agenten
rond) is het een hele kunst om heel
huids de trein in te komen Het is uw
verslaggever echter gelukt.
In de trem worden we (een gese
lecteerd gezelschap journalisten)
ontvangen door de dames en heren
van het bednjf dat de publiciteit
voor de film verzorgt. Het zijn in
rode joggingpakken gestoken jon
ge mensen, die ons keung verzor
gen. Koffie, een stukje cake met
krenten en rozijnen én natuurlijk de
sterren uit de nieuwe film, die don
derdag 7 augustus zijn premiere
beleeft. Ze zijn te bestellen, in de
geest van: u vraagt, wij brengen.
Terwijl ze langzaam Amersfoort
verlaten, „bestel" ik Kitty Courbois.
ROZENKWEKERIJ
In afwachting van haar komst,
richt ik mijn aandacht op Matthijs
van Heijningen, de producent van
de film. Een tevreden man, zo
schijnt het. Hij wilde al een tijd gele
den rentenieren, zo verneem ik uit
de korte biografie, maar kon toch
met zonder speelfilm leven. Boven
dien wil hij in ieder geval een Gou
den Kalf (een log beeld, dat geldt
als de hoogste Nederlandse onder
scheiding op het filmgebied) én
een Oscar (de beroemde Ameri
kaanse film-onderscheiding) win
nen voordat hij zich volledig aan het
rozenkweken zal gaan wijden.
Of hij beide onderscheidingen
met Op Hoop van Zegen in de
wacht gaat slepen, is nog een grote
vraag. „Hollands drama internatio-
coupé binnen. Spelers die niet voor
een praatje gevraagd worden, ver
maken zich in het achterste gedeel
te van de VIP-Express en laten pas
op het volgende station hun be
roemde hoofd aan het verzamelde
publiek zien.
SPRAAKLESSEN
Nog voordat ik iets heb kunnen
zeggen, schalt zijn stem door de
coupé: „Ik kan geen reet verstaan,"
op z'n Amsterdams. Van de spraak
lessen die hij ooit eens gehad zou
hebben, is niet veel overgebleven.
Iets wat in de speelfilm af en toe
ook pijnlijk duidelijk wordt. Nadat
hij het raampje achter zich heeft
dichtgedraaid, laat hij ongevraagd
weten dat hij het leuk vond om deze
film „te doen"
We naderen langzaam maar ze
ker het station Zwolle. Voordat we
daar echter zijn, raak ik met Danny
in discussie over het liedje „Rats-
modee", dat naar mijn gevoel beter
weggelaten had kunnen worden.
„Dat heb ik al meer gehoord," be
kent hij, „maar voor mijn gevoel
geeft het de beelden iets meer dra
ma mee." Ikzelf daarentegen vind
dat de filmbeelden op zich al ge
noeg zeggen en dat een instrumen
tale ondersteuning meer dan vol
doende was geweest. „Bij mij
brengt het liedin ieder geval kippe-
vel teweeg," reageert Danny ten
slotte, daarmee aangevend, dat wat
hem betreft de discussie gesloten
is.
En verder? Ach, verder word ik
eigenlijk ruet zoveel wijzer van onze
nationale beroemdheid. Hii vindt
„Op Hoop van Zegen vond ik wel
spannender en spectaculairder
dan Ciske de Rat," aldus de 16-jari-
ge Danny. Hij doelt daarmee met
name op de opnames die zijn ge
maakt in de Londense Pinewood
studio's. Daar werd de ondergang
van het schip Op Hoop van Zegen
gefilmd. Terwijl Danny alias Ba
rendje daar in een immens bassin
met water wat ronddobberde op
een stuk hout volgens het script
zal hij het avontuur met overleven
werd een schip met behulp van
een joy-stick heen en weer bewo
gen totdat het uiteindelijk met man
en muis door de namaak-golven
wordt verslonden. Vele duizenden
liters water waren er voor nodig om
die scènes zo echt mogelijk te laten
zijn. Een kapitaalverslindend on
derdeel in de gehele produktie.
Voordat hij voor deze film ge
vraagd werd, had Danny nog nooit
van het gelijknamige toneelstuk ge
hoord. Wel weet hij te vertellen dat
het filmverhaal speciaal op hem is
toegeschreven. Barendje speelt in
de film namelijk een grotere rol dan
in het eigenlijke toneelstuk. Het jo
chie beseft ook verdomd goed dat
hij als grote publiekstrekker fun
geert.
Tussen Ciske de Rat en Op Hoop
van Zegen heeft hij een aanbieding
gehad van het Nooi's Volkstheater.
„Dat heb ik met gedaan," zegt hij.
„Ik zou dan in zo'n 130 voorstellin
gen moeten spelen. Dat zie ik met
zo zitten." De opnamen van Op
Hoop van Zegen, zo verneem ik van
Danny, begonnen in mei en namen
drie maanden m beslag.
Wat ziet hij als grote verschillen
tussen beide produkties? Danny:
„Deze film gaat over een vissersfa-
milie, terwijl Ciske de Rat over een
straatjongen ging. Verder hebben
we voor Op Hoop van Zegen meer
moeten reizen; de film werd op di
verse plaatsen opgenomen, Ciske
de Rat speelde zich voornamelijk
op éen lokatie af."
Albert Mol fantastisch, wil graag
een lachfilm maken en af en toe een
elpee, is blij met de steun van zijn
ouders, et cetera, et cetera. Over
zijn studie aan een moeder-mavo
betrap ik hem op een aardige op
merking: „Ik hoop er wat intelligen
ter van te worden."
Vier minuten voordat we op sta
tion Zwolle arriveren, vertelt Danny
de Munk dat hij de komende drie
jaar in ieder geval onder dak is, wat
werk betreft. Er staat een bioscoop
film op stapel met een andere re
gisseur en producent. Tot nu toe
heeft hij altijd samengewerkt met
regisseur Guido Pieters en produ
cent Matthijs van Heijningen. Bo
vendien, en dat is een aardige ver
rassing voor de liefhebbers, is er
een Ciske de Rat deel II op komst.
„Die wordt heel anders dan de eer
ste," deelt hij haast overbodig
mee.
VERKEERDE SPOOR
Dan wordt hij teruggeroepen
naar de sterren-coupé. De Op Hoop
van Zegen-Express glijdt Zwolle
binnen. „Ze staan langs het ver
keerde spoor," wordt er gegrapt.
Dat blijkt echter mee te vallen.
Onder het gegil van zowel jeug
digen als ouderen („Danny! Danny!
Danny!") speelt iedereen zijn rol
weer mee. De meisjes met Holland
se Nieuwe verlaten als eerste de
trein. Vanuit de open ramen hangen
de hoofdrolspelers, inmiddels met
wat meer kleur op de wangen,
weer half naar buiten voor het uit
delen van handtekeningen en
brengt Danny de Munk menig
meisjeshart op hol.
Tegelijkertijd weet ik. samen met
enkele vakbroeders, de trein uit te
glippen en me door het in groten
getale opgekomen publiek te bo
ren, op weg naar een rustig plekje.
Onze reis met de VIP-express zit
eroP- Martin Hermens
Drukte op het Centraal Station van Amersfoort afgelopen maandag: aankomst van de ..Op Hoop van Zegen"-express.
naai verfilmd", schreeuwen de kop
pen in de pers-info's. Dat is natuur
lijk voor iedereen persoonlijk te
beoordelen. Feit is, dat Van Heijnin
gen een prima, groots opgezette fa
miliefilm kan presenteren. Een te
vreden baasje dus, dat overigens
ook geniet van deze promotie-reis
door Nederland. Hij steekt een dik
ke sigaar op en slaat een landelijk
ochtendblad open, terwijl kilome
ters rails op hem afkomen.
Intussen heeft Kitty Courbois zich
naast mij gezeteld (gewoon zitten
doe je in zo'n VIP-express eigenlijk
niet). Ze heeft de film al dne keer
gezien en leeft nog steeds volop
mee. „De eerste keer let je op je
zelf," zegt ze. „Of je het allemaal wel
goed doet. De tweede keer let je op
de prestaties van je collega's. En de
derde keer bekijk je de film als ge
heel."
Wat ze zélf van de film vindt?
„Heel mooi. Hij is goed dramatisch
opgezet. Ik vmd Herman Heijer-
mans ook een fantastisch schrij
ver." Als ik opmerk dat zij toch ei
genlijk de hoofdrol speelt, is ze het
daar niet helemaal mee eens. Kitty
Courbois vindt dat er een aantal ge
lijke (hoofd)rollen is Maar ook zij is
van mening dat zij in het geheel een
centrale positie inneemt.
Over de rol van Kniertje zegt ze:
„Dat was heel moeilijk. Die rol was
eigenlijk tegen mijn karakter in. Ik
ben feller. Het is moeilijk om tijdens
het acteren die felheid weg te laten.
Knier is een onderdanige vrouw."
En dan met een gulle lach; „Ik ben
geen Knier!"
UITERSTE
Toch heeft ze deze rol een hele
interessante gevonden. „Ik heb
zo'n uiterste nog nooit gespeeld,"
denkt de actnce, die al m ruim der
tig speelfilms te zien was, hardop.
Samen met regisseur Guido Pieters
(hij maakte eerder Dokter Vlim-
men, Kort Amerikaans, Te gek om
los te lopen en Ciske de Rat) heeft
ze de rol uitgediept en de persoon
van Kniertje vorm gegeven.
Het toneelstuk van Herman Heij-
ermans, dat m 1900 in première
ging, kende ze overigens van voor
naar achteren. „De rol van Manetje
Dekker heb ik al honderden keren
gespeeld," aldus Kitty Courbois. In
de film wordt Marietje gespeeld
door de 25-jange Dorijn Curvers,
die in het afgelopen theaterseizoen
een hoofdrol speelde in het toneel
stuk Jan Rap en zijn Maat.
Had zij in Op Hoop van Zegen
misschien liever een andere rol ge
speeld? Ze antwoordt ontkennend.
„Er zit geen andere rol voor mij in.
Ik ben te oud om Jo te spelen. Mis
schien de rol van oma." Waarop
Matthijs van Heijningen reageert:
„We hebben iedereen op leeftijd m
deze film." Dan Kitty Courbois
weer: „We hebben geboft met Dan
ny de Munk. Met hem hadden we
een Barend op leeftijd."
Op Hoop van Zegen werd al drie
keer eerder verfilmd. De eerste
twee versies zijn vrijwel geheel ver
loren gegaan. De derde, uit 1934, is
nog geheel intact. De toen al 80-
jarige actrice Esther de Boer-van
Rijk speelde toen de rol van Knier
tje, waarmee ze behoorlijk be
roemd werd. Een vreemd filmge-
geven was echter, dat de 80-jange
dame een zoon van 15 jaar had In
de 1986-versie is dat soort eige
naardigheden achterwege gelaten
ZWARE KOST
Hoe ervoer zij het om samen te
spelen met kmderen? „Enig. Danny
is echt een natuurtalent. Hij speelt
geconcentreerd en is erg serieus
Een rasacteur." Kitty Courbois is op
het moment bezig met voorberei
dingen voor een nieuwe film, maar
daar kan ze eigenlijk niets over ver
tellen. „Dat is allemaal pas zeker als
je op de set staat," zegt ze daarover.
Vanaf januari is ze weer op het to
neel te zien bij Toneelgroep Baal.
Die brengt dan een stuk van Brecht
„Zware kost," verzucht producent
Van Heijningen vanuit zijn comfor
tabele zetel.
Halverwege het traject Amers-
foort-Zwolle vraag ik om Danny de
Munk. Korte tijd later stapt de klei
ne Amsterdamse zanger/acteur de
„Op Hoop van Zegen" met Barendje (Danny de Munk), reder Bos (Rijk de Gooyer), boekhouder Kaps (Leen Jongewaard) en
Kruer (Kitty Courbois)
beeld Esther de Boer-van Rijk (de
„oer-Knier") of Beppie Nooij. Dan
ny de Munk is een ras-acteur al
moet hij oppassen niet in elke rol
Danny de Munk te gaan spelen. Rijk
de Gooyer is de rol van de feodale
reder Bos op het lijf geschreven.
Ook Stapel, Soutendijk en nieuwko
mer Tamar van den Dop (als Bos'
dochter Clementine) laten goed ac
teerwerk zien.
Erg sterk zijn de mensen in de
bijrollen zoals Lex Goudsmit als
grootvader Kobus. Ramses Shaffy
als scheepstimmerman Simon,
Leen Jongewaard als boekhouder
Kaps en vooral Albert Mol als Daan-
tje, de vriend van Kobus. Mol heeft
al in diverse films laten zien meer
te kunnen dan lachebek te zijn in
„Wie van de dne9" Deze acteur-
danser-choreograaf-schrijver (in
middels al zeventig') is bepaald met
te groot om voor de rol van Daantje
zijn gebit uit te doen.
Samengevat kan „Op Hoop van
Zegen" een redelijke familiefilm
genoemd worden, goed voor ruim
anderhalf uur ontspanning.
Benauwde momenten voor Danny de Munk in de i .newood Studio's in Engeland
de ondergang van de „Op Hoop van Zegen'
de spanning qp het schip goed te
verfilmen geweest, alsook het op
zetten van de storm. Nu ziet de film
bezoeker hoe het thuisfront het na
derende onheil ondergaat.
PAAR SLORDIGHEDEN
Een andere reden dat „Op Hoop
van Zegen" geen hoogvlieger is, is
dat er zo veel bekende acteurs aan
mee doen. Het is moeilijk om je te
identificeren met Barendje, Geert
of Kniertje, je kijkt meer naar De
Munk, Stapel en Courbois. Echt ont
roerend, aandoenlijk of gevoelig
wordt het daardoor nooit.
Verder zijn er wat „slordighe
den": zo heeft Barendje een iets te
opgefohnd kapsel, hetzelfde geldt
voor Geert Huub Stapel, een goed
acteur, is overeigens in de rol van
stoere zeebonk niet geheel op zijn
plaats. Het is meer een disco-dan
ser in visserskleren.
Andere „storende" elementen:
een slordige montage (hopelijk al
leen m de versie die de pers te zien
kreeg), de, ondanks spraaklessen,
toch Amsterdamse uitspraak van
De Munk. en het vrij rustig rond
dobberen van Barendje op een stuk
wrakhout, terwijl het noodweer is.
Onduidelijk is de identificatie van
Barendje aan de hand van een door
zijn moeder gegeven oorring. Als
het jochie verwoede pogingen doet
het kleine Lijf tijdens de storm te
redden, heeft hij het kleinood na
melijk niet in!
Erg storend vond ik dat een fraai
verfilmde scene van de naar werk
zoekende Barendje, wreed werd
verstoord door een „Ratsmodee"-
zingende Danny de Munk. Instru
mentale ondersteuning was beter
geweest dan deze „videoclip".
STERKE BIJROLLEN
Tot slot iets over de individuele
acteerprestaties. Kitty Courbois
laat zien een van de betere Neder
landse actnces te zijn, al biedt de
figuur Kniertje te weinig ruimte om
te schitteren. Bij deze door het le
ven getekende vrouw heb je toch
meer een wat oudere figuur voor
ogen, zoals neergezet door bijvoor-
)p Hoop van Zegen". Nederland 1986 Regie: Guido Pieters; produktie Matthijs
v m Heijningen; scenario: Karin Loomans, fotografie: Frans Bromet; licht Cor Rood-
Nrt; camera zee- en studio-opnamen: Peter Brugman, montage: Ton Ruys; make up
i haar: UUi Ullrich; kostuums: Jany van Hellenberg Hub ar, production design Dick
:hillemans, muziek: Rogier van Otterloo Met Danny de Munk, Renee Soutendijk,
lub Stapel. Kitty Courbois, Rijk de Gooyer. Willeke van Ammelrooy e.v a. Keunng.
e leeftijden. Genre Hollands drama.
>OOR HANS BOUWMAN)
Het Nederlands filmrepertoire heeft er weer een exemplaar bij: „Op
oop van Zegen" van regisseur Guido Pieters. Zeker niet het beste wat
ederland op filmgebied heeft voortgebracht, maar ook niet het
echtste. Dat Pieters en producent Matthijs van Heijningen geen
pprodukt hebben afgeleverd, heeft een aantal redenen.
Allereerst is het scenario te
rak. Het is gebaseerd op een ver-
al van Herman Heijermans die
-X aan het eind van de vonge eeuw
hreef. Heijermans was in de eer
ste plaats toneelschrijver en staat
bekend als de beste Nederlandse
drama-schrijver uit die tijd. „Op
Hoop van Zegen" heeft sinds de
eerste voorstelling in 1900 vele
Jo (Renée Soutendijk) schikt het mutsje van Knier
voorstellingen gekend en werd
zelfs drie maal verfilmd voor Pie
ters aan de slag ging.
Pieters heeft met zijn produkt
een kans gemist: voor het grootste
gedeelte gingen de makers uit van
de toneelversie, met als een van de
wemige veranderingen dat het
filmverhaal zich afspeelt rond Ba
rendje (Danny de Munk) die in de
oorspronkelijke versie een onder
geschikt rolletje heeft.
Voor wie het nog met weet even
het verhaal: in een klem vissers
plaatsje is reder Bos (Rijk de
Gooyer) de „grote man". Veel ge
zinnen zijn van hem afhankelijk. Bos
denkt echter voornamelijk aan cen
ten en niet zozeer aan mensen Dat
blijkt duidelijk als hij de pas opge
knapte „Op Hoop van Zegen" laat
uitvaren, wetende dat het schip on
deugdelijk is en een storm met
doorstaat. Het schip met Barendje
en de opstandige Geert (Huub Sta
pel), twee zonen van Knier (Kitty
Courbois) vergaat. Klokkengelui en
verdriet in het dorp.
Regisseur Pieters had er verstan
dig aan gedaan om bij dit bekende
verhaal (ook een nadeel) alle film
technische mogelijkheden aan te
spreken- in tegenstelling tot het to
neel had hij schitterende zee-opna
men kunnen laten zien. Bij het nade
ren van de storm was de onrust en
^endje komt terug van zijn eerste zeereis en treft Clementine (Tamar van den Dop). Daan (Albert Mol) en Jelle (Herman
1 Wiekaas).
