Theatergroep Baobab speelt
Crimen Injuria van Tlali
Ridderhofstad
eusd
e
r
K
rtHic
Ballonnenwedstrijd
Op woensdag 10 december in De Korf;
Portemonnee
ontvreemd
Video
disco in
De Geut
1
i
i
l
I
lïil fÜ;
K -
plaatselijk nieuws
DONDERDAG 4 DECEMBER 1986
I
LEUSDEN - Theatergroep Baobab uit Utrecht speelt op
I woensdag 10 december in De Korf om 20.00 uur het toneelstuk
I „Crimen Injuria" van Miriam Tlali. Toegangskaarten a vijf
I gulden zijn verkrijgbaar aan de kassa van De Korf, Smidse 1.
I ,,Anacletta_ Maruping u wordt beschuldigd van het welover-
I wogen, opzettelijk en doelbewust plegen van een aanstootge-
I vende handeling, te weten: het spuwen in de soep, die u voor u
I werkgeefster Margrieta Henrietta van der Merwe had klaar-
I gemaakt, op de ochtend van de 7e juli 1984. U wordt beschul-
digd van Crimen Injuria. Bekent u „schuld" of „geen schuld"?"
Een zwarte dienstbode wordt door haar blanke werkgeefster
I voor het gerecht gesleept. Aanklacht: Het vergiftigen dan wel
I oneetbaar maken van haar voedsel door erin te spugen. Tijdens
I het proces zal duidelijk worden welke tragische gebeurtenis-
|sen aan deze „misdaad" ten grondslag liggen.
Cnmen Injuria werd geschreven in
opdracht van theatergroep Baobab
door Miriam Tlali. Zij woont in So-
weto en is een van de weinige
schrijfsters die niet in ballingschap
is gegaan. Haar werk is in haar land
verboden. Miriam Tlali over dienst
bodes: „Een bekend Engels ge
zegde luidt: De hand die de wieg
laat schommelen regeert de we
reld. In Zuid-Afrika laat de hand
van de Afrikaanse vrouw de wieg
schommelen. Zij is het steunpunt,
de blijvende kracht, het anker. De
Afrikaanse vrouwen in Zuid-Afrika
zijn de „moeders", de „heersers",
de „heersende vorstin". In laatste
instantie rust het hele systeem op
hun „welwillende" schouders. Het
is alleen zo jammer dat ze het (nog)
iuet weten".
werkt. Tegelijkertijd staat de rela
tie blanke werkgeefster-zwarte ar
beidster symbool voor de hele si
tuatie in Zuid-Afrika We zien de
afhankelijkheid van zowel de
zwarte van de blanke als de blanke
van de zwarte vrouw.
Minam Tlali: „Als je erin zou sla
gen de geesten van de Afrikaanse
vrouwen in Zuid-Afrika te bevrij
den, tref je met alleen de koloniale
machinerie midden in het hart, je
zou ook een van de belangrijkste
scharnieren van het Apartheidssy-
teem onklaar maken".
Over de afhankelijkheid van
zwarte vrouwen en over een eerste
daad van verzet, daarover gaat Cri
men Injuria.
De schrijfster van het stuk werd
in 1936 in Doornfontein, Johannes
burg geboren. Ze heeft tot nu toe
twee romans gepubliceerd: „Mu-
nel" en „Amandla" en een verha
lenbundel „Mihloti" (tranen). Een
beurs vanaf het Afnka Studie Cen
trum m Leiden maakte het haar
mogelijk om hier in Nederland haar
tweede verhalenbundel te vol
tooien.
THEMA
Minam Tlali koos voor haar stuk
als thema de vernedering en uit
buiting van zwarte dienstbodes
omdat deze groep praktisch on-
achtbaar is. Ze wordt niet gezien,
met gehoord en door de media niet
genoemd. Haarscherp legt Miriam
vast hoe apartheid binnenskamers
VOETANGELS
Een scène uit het toneelstuk „Cnmen Injuriavan de schnfjster Miriam Tlali. Volgende week woensdag wordt het
opgevoerd in De Korf te Leusden
De weq naar het schrijfsterschap
m net algemeen is bezaaid met
voetangels: vooroordelen in je om
geving, bij het lezerspubliek en uit
geverijen. „Proberen te schrijven
(als zwarte vrouw) is Soweto, is als
het bouwen van een huis op drijf
zand", zegt Minam in een bnef die
ze Baobab stuurde.
Baobab slaagde erin geld los te
knjgen zodat Minam zich vnj kon
maken om het stuk te schnjven.
Heel waarschijnlijk is het dat ze
zich in de toekomst op theater toe
gaat leggen. Theater is een vorm
van communicatie die mmder het
nsico loopt ge-banned te worden,
althans in zoverre dat de Zrndafn-
kaanse politie niet in staat is om bij
elke opvoering binnen te vallen.
Voor Minam betekent dat een mo
gelijkheid om na jaren weer in haar
eigen land gehoord te worden.
Cnmen Injuria is de derde
produktie van theatergroep Bao
bab. De vonge productie Ferda-
oes, naar een novelle van Nawal El
Saadawi, werd een groot succes:
regelmatig uitverkochte zalen, een
zeer enthousiast publiek, lovende
recensies en een TV-bewerking
door de IKON.
Het credo van Baobab blijft dat
ze theater willen maken dat zich
bezighoudt met wezenlijke vragen
over mens en samenleving. Over
de corrumperende werking van
macht, over concessies en integri
teit. Met nadruk op de positie van
vrouwen. Over thema's die betrek-
long hebben op zowel het Westen
als de Derde Wereld.
Crimen Injuria wordt gespeeld
door: Cecile van der Poel en
Maud Loth. Regie is in handen
van Frans de Vette. Artistieke
adviezen: Henk Tjon. Dramatur
gie: Jacqueline de Valk. Dekor-
ontwerp: Pien Vrijhof.
Voor meer informatie kunt u te
recht bij:
Theatergroep Baobab, Pieter Loe-
nen (acquisitie) en Ine Habraken
(publiciteit), Muntstraat 6, 3512 EV
Utrecht, telefoon 030-314265. (Alle
werkdagen van 9.00 uur tot 17.00
uur).
LEUSDEN - Burgemeester Rademaker reikte gistermiddag de pnjzen uit die waren verbonden aan de Ballonnen
wedstrijd Die wedstnjd werd eerder dit jaar gehouden als onderdeel van het Bouwdorp 1986. De eerste prijs
ging naar Ellen de Bruin uit Leusden. Zij won een fototoesieC Rogier Boks uit Amaha van Solmsstraat te
beusden-Zuid won de tweede pnjs, een walkman. De derde pnjs tenslotte ging naar Marleen Vlieland uit de
Rozengaarde. Zij kreeg uit handen van de burgervader een sporttas.
LEUSDEN - In een winkel in
De Hamershof is zaterdag de
portemonnee van een der me
dewerksters ontvreemd. In de
buidel zat 50 gulden en enkele
pasjes van de bank en derge
lijke.
De dame in kwestie had haar
portefeuille even op een tafel ge
legd. Toen ze hem weer wilde pak
ken, was hij verdwenen. Wie de
portemonnee heeft meegenomen,
is niet bekend.
LEUSDEN - Op Sinterklaas
avond is OJJC de Geut normaal
geopend voor diegenen, die
Sinterklaas en Zwarte Piet met
op bezoek krijgen.
Er is deze avond Disco met
Video-klips. Dat wordt dus
weer heel gezellig. Voor dege
nen die na het uitpakken van
de kadootjes nog even langs
willen komen is de deur na
tuurlijk ook geopend.
De avond begint zoals ge
woonlijk om half negen, entree
1,00 en voor Pasjeshouders
vnj entree.
Voor diegenen, die deze vi-
deo-disco avond toch moeten
missen, wordt het zaterdag
avond nog een keer over ge
daan
In 1536 wordt de Lockhorst „nd-
lermatig" verklaard, wat inhield
lat de Hofstede een Ridderhofstad
J werd. Wat daarvoor de reden is ge
veest, is niet echt duidelijk. De tijd
ran de versterkte kastelen was, na
mvoering van het buskruit,
"wefterleden tijd geworden. Waar-
[wej ichijnlijk was het een erezaak voor
heren van Lockhorst. Om rid
dermatig en opgenomen te kunnen
worden in de Ridderschap van de
llaten van Utrecht, moest men im-
stei
ksni
(t le
i.i ali
koo;
psst it
359:
ners aan bepaalde eisen voldoen.
Een eerste vereiste was „dat de
'crv lidder, evenals zijn voorvaderen,
en Herenleven had geleid," wat
ok inhield dat „hij niet in zijn on-
lerhoud mocht voorzien door boe-
enarbeid, handwerk of handel" en
lat hij „moest leven van grondren-
tijns, pacht of dergelijke." Hij
nocht wel „meedoen aan de Wa-
adrt enhandel", wat met inhield het
>eler erhandelen van wapens, maar het
;ewapend deelnemen aan de
cneiftnjd. Uiteraard, anders had het be-
van een Ridderhofstad geen zin.
Maar ook de gebouwen moesten
an bepaalde voorwaarden vol-
loen. Niet alleen dat de eigenaar
van „oprechte Ridderschap" moest
zijn maar ook de woning moest
„een rechte Ridderwoning" zijn,
voorzien van „grachten, wallen en
poorten". Waarschijnlijk heeft de
Lockhorst voordien al aan die voor
waarden voldaan en hoefde het met
aangepast te worden.
FORMALITEIT
Het verklaren van de Hofstede tot
Ridderhofstad was dan ook maar
een formaliteit. Het gaf de bewoner
echter wel meer status en macht en
dat zal de bedoeling wel zijn ge
weest.
Die macht bestond er onder an
dere uit dat de ndder de kleine
rechtspraak werd toegewezen, wat
inhield dat alle kleine rechtzaken
door hem werden behandeld. Hals
misdaden, dus misdaden waarvoor
de doodstraf kon worden geeist,
bleven voor rekening van de Bis
schop. Tegen de uitspraken van de
ndder was geen beroep mogelijk.
De meeste rechtzaken het de rid
der echter over aan de door hem
aangestelde schout, die tevens ver
antwoordelijk was voor het opstel
len van officiële akten Ook de
plaatselijke verordeningen werden
door de ridder gemaakt. In een ac
te „ter ophanging alom", kunnen
we lezen dat „het verboden wordt
paden aan te leggen, sloten dicht te
gooien en wallen te slechten, tegen
een boete van vijfentwintig gulden
per geval, waarvan de helft be
stemd is voor de armen". De ridder
zelf werd er dus met beter van
In 1681 gebeurde er iets dat de
machteloze woede van alle groot
grondbezitters in de omgeving op
wekte, maar waarvan hier de rid
der wel het meest de dupe was. De
Staten van Utrecht schonken, als
een bewijs van hun gehechtheid
aan het Huis van Oranje, de jacht-
rechten op de gronden van Lock
horst en Leusden, zonder enig
overleg, aan Pnns Willem III.
Al eerder, toen in 1674 het jacht
huis Soestdijk door de Pnns was
aangelegd, verleenden de Staten 's
Lands van Utrecht, krachtens hun
souvereiniteit, de Heerlijkheden
van Soest, Baarn en Ter Eem, bene
vens die Vein Eemnes binnen- en de
Pnns daarvan het jachtrecht.
WEIPALEN
Op 5 januari 1681 werd hieraan
„de vrije, met seclusie (uitsluiting)
van alle anderen, private jacht in de
Leusdense bossen" toegevoegd.
De oostelijke grens van het jachtge
bied werd m het Leusdense gebied
gevormd door een reeks palen, zo
genaamde weipalen, beginnende
bij de Heiligenberg, via het Hazen-
water en het Waswater tot aan de
grens van de Leusderberg met
Henschoten.
Na het kinderloos overlijden van
Pnns Willem III vervielen de ver
leende rechten weer, maar in 1750
werden dezelfde rechten opmeuw
verleend aan Prins Willem IV.
Craandijk zegt daarvan in zijn
„Wandelingen door Nederland" in
1875, als hij de Lockhorst beschrijft:
moet deze bepaling voor de ei
genaars der betrokken heerlijkhe
den en goederen een allesbehalve
welkome bepaling zijn geweest,
gelijk het nog voor de bezitters van
menig hofstede en buitenplaats m
deze streken een groot ongenef is,
niet alleen dat zij verstoken zijn van
het genot van het edele weispel,
maar ook en vooral, dat hun goede
ren overstroomd worden met ha
zen, die hun gewassen vermelen,
en waarop geen schot mag worden
gelost. Een meuwe jachtwet, die de
boer het recht gppft srhadelijk ge
dierte van zijn akkers te verjagen
en die de moestuin van de buiten
man tegen ongenode gasten be
schermt, zou stellig ook hier met
ingenomenheid worden begroet."
Later zou dat jachtrecht van de
Koning nog moeilijkheden geven
bij de verkoop van de Leusderhei-
de ten behoeve van een militair oe
fenterrein. De koning wenste geen
afstand te doen van zijn rechten,
ook niet tegen een redelijke ver
goeding. Het college van de Leus
derberg had de koning een bedrag
van vierduizend gulden aangebo
den.
korte termijn over die som te kun
nen beschikken.
De stad Amersfoort, die de koper
van het terrrein was, stortte het be
drag en de acte van afkoop werd
getekend.
Dat Lockhorst een aanzienlijk ge
slacht was, kunnen we opmaken uit
het feit dat, toen een dochter van
Dirk van Lockhorst in 1750 werd
gedoopt, de Stadhouder Prins Wil
lem IV en zijn gemalin bij de plech
tigheid aanwezig waren. Ook de
Staten van Utrecht lieten zich verte
genwoordigen.
In 1775 is er nog sprake van de
Ridderhofstad de Lockhorst als de
ze wordt geerfd door Jan van Har-
denbroek, ook al geen kleine jon
gen als we afgaan op zijn titels en
functies Hij is Heer van Bergesteyn,
Bergambacht en Ammerstol, Rent
meester der Domeinen, Gedepu
teerde ter Admiraliteit, President
van het Ridderschap. Gedeputeer
de bij de Staten Generaal enzo
voort
Of hij het is geweest die de Rid
derhofstad heeft afgebroken en
wat daarvoor dan wel de rede mag
zijn geweest is niet bekend We we
ten alleen dat na deze tijd in de
geschiedenis alleen nog wordt ge
sproken over het Bouwhuis de
Lockhorst. Deze boerderij was uit
gevoerd met een of meer „Heren
kamers", zoals meer gebruikelijk
was Wat meer gebeurde, denk
maar aan de Treek, veranderde die
Herenkamer op den duur in een
herberg en m het begin van de 19de
eeuw groeide het uit tot een. vooral
door Amersfoorters veel bezochte
uitspanning met overdekte zitjes en
een speeltuin voor de kinderen,
met wippen en schommels.
JACHTHUIS
Nadat de bezitting verschillende
malen door verkoop of vererving
binnen de familie van Hardenbroek
in andere handen overging, werd
aan het emde van de vorige eeuw
het Bouwhuis, de boerderij, afge
broken en kwam op die plaats een
jachthuis. Niet, zoals bij de andere
buitenplaatsen, een woning voor
een jachtopziener en een feestzaal,
maar een enorm stenen gebouw
met veel vertrekken, recht en strak,
wit gekalkt en zonder enige
verfraaiing.
De eigenaar, Baron van Harden
broek van Jutfaas, gebruikte het
huis in het begin als zomerverblijf
gedurende enkele weken per jaar.
Toen het plezier er af was werd het
gebouw voor permanente bewo
ning verhuurd
Zoals we in de vorige aflevering
zagen, kwam in 1927 de Lockhorst
op een publieke veiling en werd
het gedeelte, waar de trotse Rid
derhofstad had gestaan, verkocht
aan de familie Pels Rij eken, die het
monsterachtige jachthuis weer liet
slopen en op de plaats een eigen
tijdse villa liet bouwen. Tijdens de
bouw stootte men nog op de enor
me funderingen van de Ridderhof
stad.
Het wapen van de Ridders van
Lockhorst bestond uit een zwart,
uitgeschulpt Andnesknüs op een
gouden ondergrond. Dat wapen
maakt nog steeds deel uit van het
Leusdense Gemeentewapen.
Noot: Toen in 1969 de gemeenten
Leusden en Stoutenburg werden
samengevoegd, werd door de Ho
ge Raad van Adel voorgesteld dit
gedeelte in het wapen van de ge
meente te laten vervallen. Het ge
meentebestuur van Leusden ging
daar, zeer terecht, met mee ac-
coord. Het wapen van de oudste
familie van Leusden vormt nog
steeds het vierde kwartier van het
gemeentewapen.
AANVAARD
ouwhuis De Lockhorst. TekeningG. van Leeuwen)
Pas na een betekend exploit be
richtte de Thesaurier (schatmees
ter, penningmeester) des konings
dat deze de aangeboden som had
aanvaard, mits de betaling binnen
een week plaats had. Misschien
hoopte de koning dat het voor het
college met mogelijk zou zijn op zo
Ridderhofstad De Lockhorst TekeningA var1 Leeuwen)
