Omroep Leusden wacht op structurele
beslissing van gemeentebestuur
I
I tl >111
mi iti tl
Heiligenberg
1987 wordt jaar van de waarheid:
DINSDAG 30 DECEMBER 1986
LEUSDEN - 1986 is niet helemaal geworden wat men er bij
Omroep Leusden van verwacht had. Was 1985 het jaar
van de vergunningen, 1986 had het jaar van de uitzendin
gen moeten worden. Eerlijk gezegd: er zijn enkele prima
uitzendingen geweest. Maar tot een maandelijks pro
gramma is het nog niet gekomen. 1987 wordt voor Omroep
Leusden dan ook het jaar van de waarheid.
door
Martin Hermens
Het zag er allemaal zo mooi uit.
Na veel 'gedoe' werden de
noodzakelijke vergunningen
binnengehaald en verklaarde
de raad de lokale omroep 're
presentatief'. In februari dit jaar
kwam de vergunning van de
minister binnen en kon men
dus aan de slag. Voorzitter Ed
ten Voorde: „We zijn toen fi
nanciële bronnen gaan aanbo
ren: de gemeente en het be
drijfsleven. Allemaal inciden
tele bronnen."
Daarmee komt het probleem
van Omroep Leusden boven ta
fel: het gebrek aan structurele
financiering. Ed ten Voorde:
,,Het is duidelijk dat het geld
van het bedrijfsleven en de
contributie niet voldoende is.
De gemeente zelf zou er iets
voor over moeten hebben. In
het hele land zie je dat steeds
meer gemeenten overgaan tot
structurele subsidiëring van de
lokale omroep."
In Leusden is men echter nog
niet zo ver. Hoewel in het be
leidsprogramma staat dat men
voor 1 januari 1987 hierover een
besluit zal nemen, is het voor
Omroep Leusden nog steeds
onduidelijk watt er nu gaat ge
beuren. Volgens voorzitter Ten
Voorde is dat ook de reden dat
er een maandelijkse uitzending
mogelijk is. ,,Er is nog steeds
geen structurele beslissing ge
nomen. Daarnaast missen we
de technische equipment."
REGELMAAT
Om met enige regelmaat uit
zendingen te kunnen verzor
gen, moet er voldaan worden
aan drie voorwaarden: 1. een
vast budget per jaar; 2. investe
ringen in de noodzakelijke ap
paratuur en 3. studio-ruimte.
,,In Amersfoort heeft men alles
voor elkaar", aldus Ten
Voorde, „via de subsidie van
Info-kap. Leusden moet nog
een besluit nemen. Het blijft nu
bij incidentele subsidiering.
Voor het jaaroverzicht 1986 kre
gen we bijvoorbeeld 1500 gul
den."
Ten Voorde c.s. vinden het ver
velend dat zij het nieuwe jaar
ingaan zonder duidelijkheid.
„We hebben in 1986 gepro
beerd om duidelijk te maken
dat een structurele subsidie
noodzakelijk is. We zijn teleur
gesteld dat dat zoveel tijd
kost."
In september vond er een ge
sprek plaats tussen het bestuur
van de lokale omroep en het
college van burgemeester en
wethouders. Het college vroeg
toen om een voorstel voor de
komende twee jaar., Daarna zou
de zaak verder bekeken wor
den Het bestuur van Omroep
Leusden presenteerde een
voorstel, gebaseerd op één uit
zending per maand. „Het voor
stel ligt er vanaf 7 oktober",
licht Ed ten Voorde toe. „We
hebben nog steeds geen ant
woord gekregen."
MOEITE WAARD
Televisie maken is duur. Be
halve investeringen in appara
tuur moet men denken aan een
jaarlijks bedrag tussen de vijf
tig- en zeventigduizend gulden.
„In plaatsen waar de lokale om
roep eenmaal draait, blijkt dat
dat de moeite waard is", weet
Ten Voorde te vertellen. „In
Goirle is het bijvoorbeeld on
denkbaar dat de lokale omroep
wordt gestopt."
De belangstelling in Leusden
voor lokale televisie is groot.
„Niemand twijfelt dan ook aan
de behoefte", zegt Ed ten
Voorde. Veel aanvragen moe
ten ter zijde worden gescho
ven. „We hebben de equip
ment niet."
Het bestuur van Omroep Leus
den verwijt het college een 'ri
sicoloze opstelling'. Ten Voor
de: „Ik heb niet de indruk dat
het college in nieuwe zaken
snel besluiten neemt. Het ge
meentebestuur heeft er het
geld niet voor over. Er leven
momenteel twee stromingen:
de ene vindt dat Omroep Leus
den een videoclub is die zijn
eigen hobby moet betalen. De
andere is van mening dat het
met geld van de maatschappij
moet draaien
„De politiek moet kiezen", ver
volgt Ed ten Voorde zijn plei
dooi. „Ik zeg nu: het maakt niet
uit wat ze kiezen, als ze maar
kiezen. Dan is er in ieder geval
een stuk duidelijkheid. Daar
hebben wij als lokale omroep
behoefte aan. Ik ga ervan uit
dat men de eigen afspraken na
komt. Het is treurig dat dat in
dit geval niet zo is."
Het lange wachten op de uit
spraak van politiek Leusden
heeft natuurlijk gevolgen. Som
mige mensen haken af omdat
het te lang duurt en zoeken hun
heil ergens anders.
SUCCESSEN
Maar 1986 werd voor Omroep
Leusden hoe dan ook het jaar
van de eerste successen. Het
verkiezingsprogramma van 19
maart bijvoorbeeld. „We kun
nen constateren dat we toen
een gigantisch nsico liepen
vanuit het oogpunt van televisie
maken. Het was een hele
krachttoer", herinnert Ten
Voorde zich. „De reacties wa
ren praktisch allemaal positief.
Ik heb de indruk dat wij qua
kwaliteit met kop en schouders
uitsteken boven de lokale om
roepen in de omgeving
Wat dat betreft hoeft men niet
zo verbaasd te kijken. „We
hebben nogal wat vrijwilligers
die in de praktijk ook met dit
werk bezig zijn", legt Ed ten
Voorde uit. „De kwaliteit van
de vrijwilligers is erg hoog
Ook politiek Leusden werkte
hard mee aan het succes van
dat verkiezingsprogramma,
vindt Ten Voorde. „We heb
ben daar de boel op zijn kop
gezet. We hebben alle mede
werking gehad van de ge
meente, zowel van het bestuur
als van de ambtenaren."
Ook bestuurlijk heeft men
goed gedraaid. Er is maar een
klein aantal mutaties geweest
„De situatie is veranderd nu we
uitzenden", legt Ed ten Voorde
uit „Dan krijg je ook te maken
met een ander soort proble
men. Maar we hebben honderd
procent gefunctioneerd dit
jaar."
AUTONOOM
Ten Voorde wil de werkwijze
van Omroep Leusden nog eens
uitleggen. „Er is een bestuur
en een produktieploeg, zeg
maar de producent. Die laatste
is autonoom; daar willen wij als
bestuur niets van weten,. Het
bestuur heeft maar één moge
lijkheid om een uitzending te
verbieden. En dat is wanneer
het voortbestaan van Omroep
Leusden in beding is."
„De produktiegroep is dus au
tonoom. Op dit moment ope
reert die op basis van honderd
procent vertrouwen. Het beleid
Ed ten Voorde: rendement
versterken...
van het bestuur is bekend: van,
voor en door Leusdenaren wil
len we laten zien wat er in de
gemeente leeft Binnen dat be
leid heeft men alle vrijheid."
Er is verder nog één voorwaar
de: „Omdat Omroep Leusden
een monopoliepositie inneemt,
worden wij geacht iedere groe
pering aan het woord te laten.
Alleen linkse of rechtse pro
gramma's zou fout zijn." Station-
call is een begnp dat bij de lo
kale omroep Leusden nogal
eens gehanteerd wordt. Daar
mee wordt bedoeld het eigen
geluid. Ten Voorde: „De pro
grammaraad bepaalt het ge
luid. Omroep Leusden voert
het uit."
WENSEN
De wensen voor 1987 mogen
duidelijk zijn. „We hopen dat
Leusden met voortvarendheid
1neemt over de
proefperiode van twee jaar.
Dan kunnen wij het maatschap
pelijk nut waar maken. Daar
naast gaan we ons in het be
stuur beraden over wat we
doen als de gemeente wel of
niet positief besluit. De oefen
programma's lopen in ieder ge
val gewoon door. Twee leden
van Omroep Leusden gaan een
cursus van de Olon volgen",
somt Ten Voorde op.
Ook wil men onderzoeken in
hoeverre samenwerking met
de Stadsomroep Amersfoort
mogelijk is. „We stellen bij die
samenwerking wel een voor
waarde", aldus voorzitter Ten
Voorde, „en dat is dat wij onze
eigen identiteit behouden. An
ders loop je het risico dat je als
lokale Omroep Leusden lang
zaam een onderdeel van de
Stadsomroep Amersfoort
wordt."
Hoe en in welke mate men
eventueel gaat samenwerken,
hangt onder meer af van de be
slissing van politiek Leusden.
Maar samenwerking met be
houd van eigen identiteit is, zo
zegt men, noodzakelijk.
RENDEMENT
Tot slot de samenwerking met
de lokale pers „We willen dat
combineren", aldus Ten
Voorde. „Het rendement ver
sterken door op elkaar in te
spelen. Er moet een totale mix
komen. Dat is niet alleen in het
belang van de media, maar ook
van alle Leusdenaren. Door sa
menwerking bedien je de
Leusdenaren maximaal."
Ed ten Voorde: ,,Ik hoop dat
we nu eens afraken van de
grondige discussies over de fi
nanciering en de vergunnin
gen. We moeten ons nu bezig
houden met programma's ma
ken."
■l.l.lleMIJil.HJjll'.y.l
Nadat Ansfriedus was gestor
ven ging aanvankelijk het leven
in het kleine kloostertje op de
oude voet voort De twaalf mon
niken pleegden landbouw op
de meent van Oud Leusden.
Rondom het klooster, boven op
die heuvel, was daar uiteraard
geen ruimte voor
Toen Adam van Lockhorst, de
beschermheer van het klooster
op de Hohorst, in 1034 stierf
werd hij in het klooster, tot
welks stichting hij zoveel had
bijgedragen, begraven. Toch
was de kleine gemeenschap,
daar op die geïsoleerde heu
vel, geen lang leven bescho
ren. Omstreeks 1052, onder de
vierde abt Gervicus, vond de
bisschop van Utrecht, Bernul-
fus, het beter om de klooster
gemeenschap te verplaatsen
naar Utrecht, waar zij onder de
naam van de abdij van St.-Pau-
lus, nog eeuwen lang een
bloeiend leven heeft geleid.
Het stoffelijk overschot van
Adam van Lockhorst werd
meegenomen en herbegraven
in de abdij te Utrecht.
Omdat het klooster vooral ter
ere van Maria was gesticht en
omdat de stichting daar overle
den was en weldra als heilige
werd vereerd, veranderde de
naam Hohorst al spoedig in de
Heilige berg. Wat er verder van
het kloostertje is geworden
blijft vaag; de geschiedenis
zwijgt hierover in alle talen.
Verschillende feiten doen ech
ter vermoeden dat er nader
hand, aan de voet van de heu
vel op de plaats van de huidige
villa, een groter klooster ver
rees. Waarschijnlijk een non
nenklooster. De kapel op de
heuvel bleef als kloosterkapel
in gebruik en werd in 1587 af
gebroken.
Vanaf de voet van de heuvel
loopt een weg het veld in. Deze
weg heet sinds mensenheuge
nis de Ursulinenweg. Er wordt
wel aangenomen dat deze
naam afkomstig is van een ver
haal dat vertelt dat de Heilige
Ursula in dit klooster zou heb
ben overnacht, maar dat is ui
teraard niet mogelijk.
Volgens de legende zou Ursula
geleefd hebben omstreeks het
jaar 300 na Chr Ze was een
Britse koningsdochter die de
gelofte van maagdelijkheid had
afgelegd Om een huwelijk met
een heidense pnns te ontlopen
maakte ze, in gezelschap van
tien maagden - er wordt ook
wel gesproken van elfduizend
maagden - een pelgrimstocht
naar Rome. Ze hadden de ge
loften afgelegd om onderweg
elk tien andere maagden te be
keren die dan, op hun beurt,
hetzelfde moesten doen. Zo zal
het getal van elfduizend maag
den wel zijn ontstaan.
Een storm echter bracht het
schip, waarmee ze de over
steek maakten, voor de Neder
landse kust.
Het schip voer de Rijn op tot
Keulen, dat juist door de Hunen
werd belegerd. Door de Hunen
stierven ze allen de martel
dood. De stad werd bevrijd
doordat de belegeraars, na hun
gruwelijke daad, de vlucht na
men. De Keulenaren be
schouwden Ursula, om de won
derbaarlijke bevrijding, als een
heilige De legende steunt, wat
de marteldood van de jonge
vrouwen betreft, op historische
gegevens. Waarschijnlijk is dit
gebeurt tijdens de Christenver
volging onder Diocletianus. Dit
alles gebeurde dus lang voor
dat Ansfriedus voet op de Ho
horst zette.
Een andere mening als zou het
Klooster later een Ursulmen-
klooster zijn geworden is al
even onwaarschijnlijk. De orde
van de Ursulinen, naar de H-Ur-
sula genoemd, is pas in 1535 in
Italië gesticht en na 1600 breid
den de Ursulineninstituten, die
zich vooral wijdden aan de op
voeding van meisjes, zich bui
ten Italië uit. Hoe dus de Ursuli
nenweg, hier vlak bij de Heili
genberg, is ontstaan blijft in het
vage.
Zoals we al eerder zagen is de
Hohorst het hoogste punt van
een in de ijstijd gevormde
stuwwal en niet, zoals ook wel
wordt verondersteld, een
kunstmatig opgeworpen heu
vel om tot toevluchtsoord te
strekken bij overstromingen.
De 'Heyligenberg' omstreeks 1750. (A. van Leeuwen).
Voor wie en door wie zou die
heuvel dan wel zijn opgewor
pen in dit zo goed als onbe
woonbaar gebied?
Naar het zuiden vormde deze
rug de Lockhorst, vervolgens
de Ruitenbeek, de Bieshaar tot
de Mof. Naar het Noorden
kwam de Vosheuvel boven het
moeras uit die eindigde in de
Mijntjesbleek.
In de Middeleeuwen woonde
op de Vosheuvel een kruiden
vrouwtje dat Mijntje of Met-
chen heette. Beroemd in de
wijde omtrek kwamen de men
sen naar haar toe met hun
klachten als ze op een andere
manier geen genezing konden
vinden. Het moest echt wel no
dig zijn want er werd gefluis
terd dat Mijntje een heks was.
's Nachts veranderde ze in een
zwarte kat en bij lichte maan
kwamen de andere heksen uit
de gehele omtrek naar Mijntje,
om op haar bleekveld, ook in
de gedaante van zwarte katten,
hun heksedansen uit te voeren.
Verschillende mensen hebben
het met eigen ogen gezien. Op
donkere avonden was het hele
maal niet verantwoord om daar
in de buurt te komen. Je werd
dan gevolgd door een donker
wezen, dat soms op je rug
sprong en niet van je rug af was
te krijgen tot je weer in de be
woonde wereld was aange
land.
Maar nu terug naar het kloos
ter, want dat hier een klooster
stond staat wel vast. maar de
geschiedkundige gegevens
zijn schaars. In de geschiede
nis komt de Heiligenberg pas
weer ter sprake als in 1579
graaf Jan van Nassau zijn intrek
neemt "op den Heyligenbergh
int clooster".
Na de hervormingen vervielen
alle bezittingen van de kerk aan
de staat De Heiligenberg, als
klooster, werd eigendom van
de Staten van Utrecht die het in
1644 verkochten aan Hille-
gonda Spiegels.
Van nu af is de geschiedenis
weer te volgen. Hillegonda zal
schijnbaar niet zoveel in dat be
zit want binnen een jaar ver
kocht ze het weer aan C.A. van
Berck. Deze was schijnbaar
meer verguld met zijn bezit
want hij liet zich trots Heer van
Heyligenberg noemen, iets wat
ook nog door latere bezitters
werd overgenomen.
Na in de loop der jaren nog ver
schillende malen in' andere
handen te zijn overgaan was
het na 1740 in eigendom van Jo-
han Jonas. Zeer waarschijnlijk is
er in de loop der jaren wel wat
aan veranderd, afgebroken en
bijgebouwd. Van het oorspron
kelijke klooster zal met veel
meer over zijn geweest. Vol
gens oude gravures moet het er
omstreeks 1750 uitgezien heb
ben als op de tekening. Het
was inmiddels echter zo bouw
vallig geworden dat het niet
meer verantwoord was er in te
wonen.
De Heer Jonas had echter, zoals
in die tijd niet veel voorkwam,
gevoel voor geschiedenis en
ging niet over tot slopen, maar
bouwde aan de overkant van
de weg omstreeks 1769 een
nieuw huis; 'Heyligenberg-
zicht'.
Na 1807 was L.E. baron van Har-
denbroek eigenaar van beide
huizen. Hij liet, met minder ge
voel voor geschiedenis, beide
huizen afbreken. Hij liet het
Zwanewater graven en met de
vrijgekomen grond de gracht
dempen en het terrein opho
gen. Daarna bouwde hij een
fantasieloos huis dat wel wat
weg had van het latere jacht
huis op de Lockhorst. In 1872
werden de beide zijvleugels
aan het huis gebouwd en is het
sindsdien zo gebleven, een
schamel overblijfsel van een
lange en bloeiende geschiede
nis.
Noot: Op Mijntjesbleek staat thans
het St-Elisabeth Ziekenhuis.
De omgeving van Leusden omstreeks Let jaar 1000. (C. van Leeuwen).
