75 jaar geleden startte eerste
bioscoop van Amersfoort
BIOSCOOP-THEATER
,De Arend'
EEN VOORDELIG 1987
BEGINT BIJ
GROENEVELD OPTICIENS
Openingsvoorstelling
'Z
25 GULDEN KORTING
'Fransche, Duitsche films •'Middenloge f 1,-'Niets stootends'
BIOSCOOP-THEATER
S A H KUS l'OOKTSC II
If
JUBILEUMJAAR
AMERSFOORTSE BIOSCOPEN
A II 1.1; S 10(11! TM II
Donderdagavond te S uur Elite-voorstelling
Opening Zaterdag 3 Februari des avonds 7 uur.
Woensdag 24 Januari, 7 uur.
or
DELFTSCHE
Gedurende de maand januari krijgt u bij Groeneveld,
behalve de beste wensen voor het nieuwe jaar, ook
bij aankoop van een montuur uit
onze voordeelkollektie. Begin het nieuwe jaar
met extra voordeel bij Groeneveld Opticiens!
DONDERDAG 22 JANUARI 1987
kijk op de film
28 december 1985: in het Grand Café aan de Boulevard
des Capuchines in Parijs organiseren de gebroeders Au-
guste en Louis Lumière de eerste publieke vertoning met
hun cinématographe, een filmcamera en projector. De
bioscoop is geboren.
De Franse vinding verspreidt zich als een olievlek. Toch
duurt het tot 24 januari 1912 - dezer dagen dus exact 75 jaar
geleden - voor in Amersfoort de eerste bioscoopvoorstel
ling wordt gegeven.
Die vindt plaats in het door de N.V. Bioscope Maat
schappij „De Arend" tot bioscooptheater omgebouwd café
met uitspanning aan de Arnhemscheweg. Middels een
advertentie in de plaatselijke bladen op 20 januari kondigt
die bioscoopmaatschappij, waarvan de heer Theo H. Kils-
donk directeur is, aan dat op 24 januari, 's avonds om zeven
uur, de openingsvoorstelling zal worden gegeven.
Een plaatje van de eerste „bioscoopvoorstelling" in 1895, wet de cinéma
tographe van de gebroeders Lumière.
De te vertonen films worden
niet met name genoemd, wel
wordt een internationaal pro
gramma „met Fransche, Duit
sche, Engelsche, Italiaansche,
Spaansche en Amerikaansche
films uit de fabrieken van de Vi-
tographe Company, Eclair, Gau-
mont, Eclips, Itala, Lux, enz. enz."
toegezegd.
De toegangsprijzen bedragen:
voor de middenloge 1,-, voor de
zijloge 0,75, voor de le, 2e en 3e
rang 0,50, resp. 0,35 en 0,20,
terwijl militairen beneden de
rang van onderofficier 0,15
moeten betalen.
De avond voor de openingsvoorstel
ling staat in de krant onder plaatselijk
nieuws:
De N.V. Bioscope-maatschappij „De
Arend" zal morgenavond haar voorstel
lingen aanvangen met een internatio
naal programma, dat - het behoeft wel
met gezegd, want men kent de heeren
die deze onderneming op touw zetten -
mets stootends zal bevatten
Een andere zaak van groot belang is,
dat de zogenaamde cabine - waaruit de
beelden worden geprojecteerd - is uit
gebouwd en middels dikke asbestpla-
ten absoluut brandvrij is gemaakt.
Ook is gezorgd voor gemakkehjke zit
plaatsen; de stoelen staan 80 cM uit
elkaar Het projectiedoek is van de
nieuwste vinding; bereid als het is met
een aluminium preparaat; geeft het de
beelden oneindig scherper dan ge
meenlijk plaats heeft.
En wat achter de schermen gebeurt, de
Deutz-motor en de verdere installatie is
alles met groote zorg gekozen, terwijl
een goede explicateur de beelden zal
toelichten.
Ondanks het feit, dat dezelfde avond
door een dameskoor een uitvoering van
gewijde muziek in de St. Joriskerk
wordt gegeven ten bate van de Amers-
foortsche Vereeniging tot bestrijding
der Tuberculose, voor de VPN m café
Otte aan de Heiligenbergerweg een
laatste voordracht met lichtbeelden
wordt verzorgd, waar de toegang gratis
is en het winters weer is - er ligt ijs, maar
in dezelfde krant staat het bericht, dat
door regenbuien de kans op een Elfste
dentocht 's zaterdags zo goed als verke
ken is - moet de belangstelling m De
Arend groot geweest zijn
In de kranten van 25 januari staat een
Nieuwe Amersfoortsche Courant van 27
januari 1912 staat een recensie:
„Woensdagavond woonden wij m de
Arend de eerste voorstelling bij van de
N.V. Bioscope-Maatschappij.
En hoewel we met ruet veel verwach
ting „bioscoopwaarts" togen, moeten
we eerlijk bekennen, dat de voorstel
ling ons in alle opzichten zeer mee is
gevallen.
De verschillende films, die wij zagen
opvoeren, waren alle even keung en
mooi. De lichteffecten waren goed; het
af te handelen programma bevatte voor
't grootste gedeelte komische stukken,
geen wonder dus dat de zaal soms da
verde van het gelach en gejoel."
GEMIS EXPLICATEUR
Dezelfde dag schnjft de Amersfoort
sche Courant over de extra voorstelling
op 25 januari, dat ook de tweede voor
stelling in ieder opzicht welgeslaagd is,
dat de N V. Bioscope maatschappij alles
in het werk stelt en geen kosten heeft
ontzien om een eersterangs inrichting
te verkrijgen. „De soms zoo kille zaal is
als vernieuwd en door de Philips-lam-
pen - er zijn er twee bij van 400 kaarsen
ieder -, den loge-bouw, de loopers en
wat niet al, bepaald gezellig gewor
den."
Toch ook enige kritiek: „Ofschoon
voor elk tafereel op het projectie
scherm de titel en korte inhoud worden
vermeld, wordt het gemis van een ex
plicateur wel gevoeld. Zij die zich daar
voor aanmeldden konden de Directeur
echter niet voldoen; maar zoo spoedig
mogebjk zal ook in deze leemte zijn
voorzien"
ONGETROOST
HUISWAARTS
Terwijl in de toenmalige kranten we
kelijks advertenties staan met teksten
als: „ZONDAGSRUST uitstekend recept
voor overspannen mensen" en „ZON
DAGSRUST wil niet zeggen „niets
doen", maar krachten verzamelen voor
de komende week" gaat Amersfoort op
zondagavond kennelijk in groten getale
naar de bioscoop. De krant schnjft: ,,'t
Was Zondagavond reeds lang voor half
acht zoo enorm druk in de bioscoop
„De Arend" dat de directeur, welke
pogingen hij ook aanwendde om de
zaal groter te maken, wel verplicht was.
de deuren te doen sluiten en de men-
schen ongetroost huis-toe te zenden."
♦©♦©♦©♦©♦©♦©♦©♦©♦©♦©♦©♦©♦©♦©♦©♦©♦©♦©♦©♦Q©
LANGESTRAAT li
mot verhoogde prijzen lo Ring fl 2e Rung fOüO
Hl» tl. Itl
1 All'1... .1 omr SIMn.lt I tHII.lt Ml
met EXTRA KINDERPROGRAMMA
NI Ft W I'IHH.II HS t.
in nifttrrit.
►©♦©♦©♦©♦©♦©♦©♦©♦©♦©♦©♦©♦©♦©♦©♦©♦©♦©♦©♦04
A l\> rti iirn-n I kPurim, lu" -i'ia-hi
Komende donderdag Ehte-voorstelling
advertentie, dat wegens het enorme
succes twee buitengewone voorstellin
gen - op 25 en zondag 28 januari 's
avonds om half acht - zullen worden
gegeven, dat in de bioscoop voortaan
elke woensdag-, donderdag- en zon
dagavond voorstellingen zijn met elke
week een nieuw programma. In de
Trouwens een week later wordt be
richt, dat het zondagavond in De Arend
weer heel druk was, de 2e en 3e rang
waren geheel uitverkocht, de le rang
goed bezet. Het bericht vermeldt te
vens, dat een film over de Portugese
cavalerie wordt vertoond „een film, die
in de stad der Rijschool wel buitenge-
LANGESTRAAT 129 AMERSFOORT.
O
0 py** Programma van 3 tot en met 8 Februari
fa I l»r Miuincuw.s, dor Diiitsrlio oorlogsvloot iNiUdr). 2. Hik» I.oiiiI»o /.(ju schulden liHualt (ImdiuU 0
f 3. HET SLACHTOFFER DER MORMONEN.
lira#) UrM.Mi»».. i# i iIMImim i4a#rl «W Q
I Kootlic .-li linnr phonogntnf Honorulwll). Nnnko'* »»p»I» HoMorhl (HibvhUxI). A
IIM TH (tlKRKMü 0* TK UIKRKN
l'rlj/rn .1. r ,.la»I.. T.Lï"'»
W00molm»-» mi Zaterdag* vanaf 2 nor KINDEK- on FMIMKVOUItNTKI.I.I.NU.
9 Duorlonpi'iii! toegang. I"'' DIKI-.t ME.
♦Q+Q»Q»0+Q+0»Q»0»®+0»0»Q»®»0+0+Q+0+©+®+®+
K h 1 S k I (5
I Qiialrarflin I
Voorradig
woon aandacht zal trekken" om te ver
volgen met:
„Ook de bioscoop aan de Lange-
straat mocht zich Zaterdagavond, bij de
openingsvoorstelling en Zondagavond
verheugen over zeer groot bezoek. Er
moesten dan ook 2 voorstellingen wor
den gegeven."
DE EERSTE PROGRAMMA'S
Aan de Langestraat 129 - met tele
foonaansluiting 129 - opent op zaterdag
ELITE-AVONDEN
GEEN SUCCES
Het nieuwtje van de bioscopen trekt
de Amersfoorters kennelijk wel, want
op 20 februari lezen we. dat „de bio
scoop aan de Langestraat waarlijk ook
niet over belangstelling te klagen heeft.
Zondagavond was die zelfs zoo groot
dat een spiegelruit bij het plaatskaarten
looketje werd ingedrukt en de poliüe er
bij te pas moest komen om een beetje
N.V. Bioscope-Maatschappij
AriiliPiiisrlicnoi;
Hu ream half voii. Limit' omjevcor linll elf.
DE HUISHOUDGIDS
gu-j.'cl m'.gii «'- ia
kr f*l«. li- var, r.. „'.liu*» S CAKK'T. I -r.- Ir» K.
i- zwci.i.r.
Dii ty.b.hnft r - bi .-ll. r, /.V,-i
rrorfim-iinirr* cf«tl« -n tranro or I i 'n I
i.rl I'ul.au '.IJ 'I# IIVISHK» I
Burgstraat 85. ITBKCIIT.
VööR SLA «K MAVONNAI5E
Een advertentie van 20 januan 1912 met de aankondiging van de
opening van bioscoop De Arend.
3 februari 1912: de tweede bioscoop van Amersfoort gaat van start.
3 februari 1912 nog een andere bio
scoop, het Amersfoortsch Bioscoop
theater, waarover we wat het ontstaan
betreft niets konden vinden.
Wel is het openingsprogramma be
kend. Daarop staan 5 films: Begonnen
wordt met „De manoeuvres der Duit
sche oorlogsvloot", een als natuurfilm
omschreven rolprent, daarna volgt de
komische film „Hoe Lemke zijn schul
den betaalt". Dan komt de hoofdfilm
„Het slachtoffer der Mormonen", een
liefdesdrama met een duur van ruim
een uur, terwijl het programma wordt
besloten met twee humoristische films,
getiteld „Rosalie en haar phonograaf'
en „Nanke's eerste fietstocht". In de
advertentie's staat enkele malen „om te
gieren!!", wat waarschijnlijk op de
beide laatste rolprenten zal slaan.
Van het Amersfoortsch Bioscoop
theater beschikken we over de pro
gramma's van de eerste weken.
In de tweede week staat als hoofdfilm
vermeld: „De zonde der jeugd", een
modern theaterdrama m dne actes met
een duur van ruim 5 kwartier, waarover
in een recensie wordt gezegd: „de
echte geruetsters huilen er tranen met
tuiten bij". In het bijprogramma: Santa
Lucia (natuuropname), Om een netje
(komisch), Bobby is met zijn linkerbeen
uit bed gestapt (komisch) en Nanke's
nieuwjaarsfeest (humoristisch).
In andere programma-overzichten
vinden we als hoofdfilms „Tristan en
Isolde, gekleurd, drama in 2 afdeelin-
gen", „Hart en plicht, drama uit het le
ven van een dochter", alsmede „Onder
de verdrukking, historisch drama uit
het jaar 500, prachtig gekleurd", het
levensdrama „De telegrafiste" En -
waarschijnlijk in de week voor Pasen -
„De Passiespelen, het leven en lijden
van Jezus, geheel gekleurd met orgel
begeleiding".
In het Amersfoortsch Bioscoop
theater wordt van de begeleiding
kennelijk meer gedaan dan in „De
Arend", want we lezen al in de eerste
week als „Het slachtoffer der Mormo
nen" op het programma staat, als ex
tra nummer de geheel gekleurde „Sa-
bijnsche maagdenroof' wordt ver
toond „met begeleiding van muziek
en duidelijke verklaring der beel
den".
In de bij-programma's staan films als:
„De Opiumschuiver", „De leeuwen van
den Tyran", „De goedgeveegde
schoorsteen", „Michel de recruut", het
drama „De hond als levensredder", ter
wijl Nanke kennelijk een vervolgserie
is, want „Nanke haalt een grap uit".
ruimte te maken voor hen, die na de
voorstelling naar huis wilden gaan; zoo
drongen de anderen op die toch vooral
niets wilden missen."
Dat wijst op - het is in een advertenüe
ook terug te vinden - doorlopende
voorstellingen.
Minder toeloop is er - zowel bij „De
Arend" als in het „Amersfoortsch Bio
scooptheater" voor de elite-voorstellin
gen, die om half negen beginnen:
„Het schijnt wel, dat de Amersfoor
ters ietwat hebben tegen de verhoogde
prijzen van de elite-avonden der bio
scopen, althans "t was Donderdagavond
in „de Arend" en in de Amersfoortsche
bioscoop verre van druk."
Hoewel het niet expliciet uit de be
richten naar voren komt lijkt het er wel
op, dat tussen de beide bioscopen een
concurrentiestrijd gevoerd is, het
Amersfoortsch Bioscooptheater over
ruimere middelen beschikte als de Bio
scope-maatschappij „De Arend"
De laatste adverteert al vnj snel: „Fir
ma's die reclame wenschen te maken
op het projectiedoek worden beleefd
verzocht zich te wenden tot den Direc
teur, de heer Theo H. Kilsdonk in „De
Arend".
„HOE KRIJGEN ZE T BIJ EL
KAAR"
„De Arend" lijkt ovengens actiever.
Nadat al eerder een bencht is opgeno
men, waarin gesuggereerd wordt, dat
de bioscoop ook voor onderwijsdoel
einden, zowel voor het lager als voort
gezet onderwijs, kan worden gebruikt,
blijkt half februari dat er kennelijk een
speciale schoolvoorstelling is gehou
den: „ruim 250 kinderen bezochten gis
termiddag met hun begeleiders de bio-
scope-voorstelling in „De Arend".
Er wordt ook gesproken over „le
zingen met lichtbeelden middels het
oitmuntende licht en den reozenlan-
taara van deze bioscoop", terwijl op 9
maart een bericht verschijnt, dat „de
Arend" voornemens is iedere avond
voorstellingen te gaan geven.
Over de programma's in „De Arend"
is weinig bekend. In februari 1912 is er
„Faust" vertoond, begin maart „De
Hertogin van Bricciano", met in het bij
programma „Oefeningen der Kuras
siers van het Fransche leger". Deze Pa-
thé-films worden „het beste van het
beste" genoemd In een recensie staat:
„Het programma voor deze week bevat
- behalve kleinere films, als afwisse
lingsnummers voor de stamgasten -
o.a Gerardmer, een prachtig natuurta
fereel van Lux, het Spookhuis, een de-
dective-geschiedenis van Eclipse, Log-
Op deze foto uit 1910 is vooraan links (met neergelaten markies) café, annex vergaderlokaal „De Arend" te zien
Hier werd op 24 januari 1912 de eerste bioscoop geopend. Explicateur bij de toen nog stomme films was ondei
andere makelaar J. D. Lammerts van Buuren. Op dit plaatje staat zijn handkar net voor „De Arend" geparkeerd (m
„Amersfoort in oude ansichtendoor J. D. H. van der Neut en E. L. Ruitenberg, Europese Bibhotheek - Zaltbomme,
1977).
hard's avontuur van Eclair, Romeinsche
vrouw, een prachtig gekleurde film. van
Gaumont, de Watervallen van Plotvia in
Croatie, Roland de grenadier, een dra
matisch tafereel van bijna een halven
Kilometer, van Ambrosie, Hoe een
vliegmachine wordt gemaakt van Gau
mont, Jansen en zijn schoonmoeder van
de Itala-compagnie." Een ander bencht
geeft meer de eigen mening van de
recensent: „Allergrappigst is „Willy" en
typisch Amerikaansch „het huwelijk
van miss Maud", waann de cow-boy 12
paarden doodnjdt en met de gouvera-
nante tegen wil en dank een zwemwed-
stnjd houdt. Hoe knjgen ze 't bij elkaar
75 jaar geleden: de eerste biosco
pen in Amersfoort. Kennelijk is al vrij
snel de belangstelling voor het
nieuwe medium bekoeld, - hoewel
volgens de advertenties de zaal flink
verwarmd werd - want na de eerste
maanden vinden we noch advertei
ties noch berichten meer over 6^
beide Amersfoortse bioscopen. Oc^
in de Gids voor Amersfoort, een or
is
gave der vereeniging tot Bevorderin
van Vreemdelingenverkeer, uit 191^
wordt met geen woord over de blt^
scopen gerept, terwijl men toch zo
mogen verwachten dat de aandaci^
van de bezoeker, die meerdere dage^
in Amersfoort verbleef, er op gevet
tigd zou worden.
ru
E
st
BI
AMERSFOORT - Komende zaterdag, 24 januan, zal ie
dere 75e bezoeker van een bioscoop in Amersfoort een
verrassing wachten. Het is die dag namelijk precies 75 jaar
geleden dat de eerste bioscoop in deze stad werd geopend,
(van de filmredaktie)
Die eerste bioscoop was
De Arend aan de Arnhem
scheweg. Bioscoopexploi
tant Jogchem's Theaters BV
(Corso, Cinema, Euro), het
Filmhuis Appelmarkt en De
Stad Amersfoort zullen in dit
jubileumjaar diverse activi
teiten op touw zetten om '75
jaar bioscopie in Amersfoort'
luister bij te zetten.
Iedere 75e bezoeker (over
de gehele dag gemeten) bij
een filmvoorstelling zal za
terdag te gast zijn van de bio
scoop. Dat betekent dat zo
wel die jubileumgast als een
invité het geld voor het toe
gangskaartje terugkrijgt en
men een drankje krijgt aan
geboden. Dit geldt voor alle
filmvoorstellingen (dus ook
kindermatinee) in de biosco
pen Corso, Cinema, Euro en
het Filmhuis.
Bovendien kunnen diege
nen die op 24 januari 1912
geboren zijn, en zaterdag dus
75 jaar worden, op die dag
een kaartje krijgen (èn voor
een begeleider) voor een
filmvoorstelling op zaterdag
of zondag. Men dient wel een
legitimatiebewijs mee te
brengen.
Op de tweede historische
datum (3 februari 1912 werd
de tweede Amersfoortse bio
scoop geopend) zal eveneens
iedere 75e bezoeker in het
zonnetje worden gezet.
I-
Leusden, Winkelcentrum Hamershof, Grutterij 3. n
e
(advertentie)
