jHet accent ligt op het
gemeenschappelijk in de weer zijn'
It i 4 li i
Ml III (I
Sint Jozefkerk
- jcrum' van Wilfried Put:
1
Van Kersbergen
plaatselijk nieuws
DONDERDAG 26 MAART 1987
LEUSDEN - De leden van de Ronde Tafel Leusden
hebben bij de Amsterdamse Stichting Nieuw Perspectief
het beeld „Scrum" van Wilfried Put uitgezocht. Dit bron
zen beeld zal ergens in Leusden worden geplaatst. Over
de plaats is men het nog niet eens. Genoemd wordt onder
andere 't Erf in de Hamershof. Binnenkort komt Wilfried
Put naar Leusden om met de betreffende gemeente-func
tionarissen over een definitieve plaats te beslissen.
achtige vorm waar een schijfje at
is".
„Dat soort dingen spelen onbewust
mee als je er mee bezig bent."
SAMENLEVING
)e term „scrum" heeft te maken
de rugbysport. Scriem is de
cende positie waarbij de spelers
gen gesloten cirkelformatie met
koppen naar elkaar toe staan,
prototype van het beeld staat
:o'n half jaar in de kamer van B.
W. van Leusden ter bezichti-
jq. Het werkelijke beeld zal ruim
ie keer zo groot worden en een
Idellijn van 1,20 meter hebben.
tgeld daarvoor wordt bijeen ge-
cht door akties van De Ronde
el Leusden, door een gift van de
ik-girocentrale en komt tevens
de reserve van het gemeente-
e grondbedrijf.
/ïlfried Put vindt het moeilijk
over zijn werk te praten. ,Je
?ve|t zo'n ding gemaakt", zegt hij,
als het klaar is is het verhaal
af. Het verhaal zit in het beeld".
velHet is een beetje een ontplof
fen le scrumDe bal is al weg. Van
inhoud zou je kunnen zeggen:
is een menselijk bednjf dat ge-
■fegd wordt, verpakt in een soort
Y itief gebeuren. Dat is ongeveer
chtergrond. Het heeft ook een
tnictureerdheid: de mensen zijn
maal gelijk. In de vorm van het
ld heeft iedereen zijn plek. Je
er niet één man uit halen. Het
en geheel. Het is één ding. Je
het ook een vrucht kunnen noe-
n, laten we zeggen een meloen-
Je zou het beeld „de samenle
ving" kunnen noemen, de maat
schappij waar alle mensen deel
vanuit maken?"
„Ja, zo zou je het kunnen noemen.
Die kant mag je gerust op. Maar als
je dit soort dingen zegt wordt het zo
zwaar, en dat wil ik liever niet."
„Waar ik als beeldhouwer altijd
naar kijk is dat het een geheel
wordt, dat het echt éen ding is. Dat
is in het beeld „scrum" wel hele
maal vorm gegeven. Wanneer is
een beeld goed? Het is goed denk
ik als het zijn verhoudingen goed
heeft. Hiér wordt gewerkt met
mensen, en in het geheel worden
die mensen toch weer een struc
tuur."
„Als je de onderdelen vol
doende licht geeft wordt het beeld
ook zelfs een beetje mooi. Dan lo
pen de verhoudingen goed en
wordt het beeld positief m die zm
dat het een vrucht wordt of in ieder
geval vruchtbaar is."
ACCENT
„Dan valt het accent niet op het
wat vechtenge dat er toch in rugby
zit. De spelers zijn gemeenschap
pelijk met iets in de weer. Op mijn
schets zijn de spelers heel globaal
aangegeven. Maar ja, ik noem al
heel gauw iets globaal. Ik heb de
spelers met keurig een knie
schijfje, een enkeltje en een
broekje aangegeven. Dat zou te ge
detailleerd zijn."
„In het beeld is het meer de
structuur die tot uitdrukking komt.
Mensen zijn onderdeel van het ge
heel in dat beeld, en het hele beeld
is het."
„scrum" zal ook op ware grootte
in brons worden gegoten. Over de
sokkel, waarop het beeld komt te
staan, wordt nog gebrainstormd.
„Ik heb de beelden thuis meestal
op één meter hoogte staan. Is er
een plek in Leusden geschikt om er
een blok van een meter hoogte te
plaatsen, want dat moet er onder
om het beeld neer te zetten, en daar
een toch wel wat „dik" dmg op te
situeren? Het hangt helemaal van
de omstandigheden af waar en hoe
het beeld geplaatst zal worden."
NATUURLIJKE KUIL
„Ik stel me voor dat, als ergens
een natuurlijke kuil is, waar je het
beeld in kunt zetten, je het beeld
ook heel goed van bovenaf kunt
zien. Als het op een sokkel staat en
je kijkt er tégen aan, waardoor het
geheel iets „bloemengs" krijgt, zal
het het óók goed doen. Met al die
lichamen lijkt het dan op een bos
bloemen."
„Dat soort dingen spelen een rol
bij het al of niet plaatsen op een
sokkel, en met de betreffende
mensen moeten we die aspecten
gaan uitzoeken. Dat zijn dmgen van
esthetiek, maar die behoren met tot
de moeilijkste punten. Als het een
béétje beeld is kun je het bijna
overal neerzeten."
MIDDENIN
„Ik heb vaak de neiging om zo'n
beeld middenin de stad, midden m
de gemeenschap, neer te zetten.
Met „scrum" heb ik die neiging
ook. Voor mijn part m een smalle
straat, waardoor je er echt omhéén
moet en er bijna mee botst."
„Dat zijn trucs om aandacht voor
het beeld te vTagen, om het beeld
écht te laten zien. Als je mensen er
5
De speciaalzaak in
woningtextiel vindt u in
winkelcentrum
Hamershof. Wij leveren alle
gerenommeerde merken
tapijten - gordijnen -
dekbedden -
dekbedhoezen toilet- en
badkamerkleedjes -
karpetten - tafekleden
zonwering -
douchegordijnen en
bedmode
Dealer van: Kendix -
Gardisette - Jap Tulipan
Forbo - Desso Boras - enz.
INTERIEURVERZORGING
Winkelcentrum „Hamershof"
De Brouwerij 12,
aan de Hamersveldseweg.
Leusden-C., tel. 033-946611
(advertentie)
'Scrum', het beeld dat m Leusden al veel suggesties voor een geheel eigen naam heeft opgewekt.
Volgens de maker, Wilfned Put, symboliseert het beeld meer de samenwerking, dan 'het vechterige'...
VORMGEVINGSELEMEN-
TEN
Dat een kunstenaar in een be
paalde periode met bepaalde vor
men bezig is moge blijken uit het
feit dat de hoofdvormen van
„scnem" verwantschap tonen met
die van een beeld dat Wilfned Put
emge tijd terug voor Rotterdam
vervaardigde.
„Het beel heet „handel". Een kalf
wordt opgetild door de handelaar,
die over het kalf gebogen staat. Dat
is eigenlijk een halve bol waar het
kalf m hangt. Ik vergelijk al die
gebogen figuren die in „scriem"
zitten met die halve bolvorm op de
Berenplaat bij het Waterzuive-
ringsbedrijf in Rotterdam-zuid. De
beelden hebben natuurlijk mets
met elkaar te maken, maar qua
vormgeving vind je sommige din
gen in beide beelden terug. In
„handel" heb ik een halve bolvorm.
In „scrum" zou je twee bolvormen
kunnen zien, of liever nog éen hele
bol met een gat enn."
een heuvel. Daar kan het beeld
allemaal tegen, denk ik. Het beeld
heeft van zichzelf voldoende ste
vigheid, en de verhoudingen zijn
voldoende goed, het beeld verliest
met gauw.
„scrum" is van flink formaat. Als
je hem buiten neerzet werkt de
grootte natuurlijk gelijk een stuk
minder Vergelijk het met een
boom, en het is een klem dingetje.
Maar het is niet zo maar een beeld
dat je eventjes in het plantsoentje
van een rijtjeshuisje kunt plannen."
PENNINGEN
Is „scrum" een „bult van een
beeld". Wilfried Put kan ook op
klein formaat goed uit de voeten.
Een maand geleden heeft hij een
penning afgeleverd, die m Utrecht
werd uitgereikt aan de oudhoogle
raar Esser, een beeldhouwwerkje
van 6 centimeter.
Op dit moment wordt er in Colo
rado Springs m Amenka een serie
penningen van hem en enkele an
dere Nederlanders tentoonge
steld, in een manifestatie georgani
seerd door de vereniging van Pen
ningkunst die de hele wereld be
strijkt en ook ruilbeurzen houdt
voor penningverzamelaars.
„Tegenover zo'n bult van een
beeld als „scrum" maak ik ook die
kleine dingetjes, en dat is heel leuk
werk. Op zo'n vlakje kun je trou
wens ook geweldig te keer gaan,
hoor. Maar die zes centimetertjes
zijn natuurlijk wel een ietsje anders
dan die grote dingen'"
bij wijze van spreken tegen aan laat
botsen is het een dmg, en dan ge
beurt er misschien ook iets mee.
Zet je het m een park buiten, ja, dan
vindt af en toe iemand zo'n dmg
eens. Dat is héél iets anders."
FORMAAT
„Dit beeld „scrum" kan overal
tegen. Het heeft wel zo veel vol
doende vorm, is zo sterk dat het er
mmder toe doet of het in een heel
grote ruimte staat, in een kuil of op
KLOOSTER
In 1006 gaf de H. Ansfndus, 18de
bisschop van Utrecht, het door hem
gestichte klooster op de heuvel van
de Hohorst, met uitgestrekte goe
deren en onder andere „de kerk te
Loysden", ten geschenke. Tot de
parochie van die kerk behoorden
Hamerfeld, Amsforde, Hoflaken,
Stuthenborg, Hohorst en Bache-
voorde. Toen v7as er dus al sprake
van Hamersveld.
De uitgestrekte gouw Flehite be
vatte slechts drie parochiën, na
melijk die van Leusden, Ameron-
gen en Rhenen. Een bul van bis
schop Andreas van 1132 ver
plichtte alle lieden van het omlig
gende land van Loesden, zoals de
naam van ons dorp toen werd ge
speld, hun doop, synoden en be
grafenis te hebben.
Omstreeks 1230 werd m Leus
den de stenen kerk gebouwd van
uit Duitsland mgevoerde tufsteen.
Deze kerk werd tegen de toen
reeds bestaande stenen toren aan
gebouwd. hetzelfde torentje dat
nog steeds op het kerkhof van
Oud-Leusden staat en dateert van
1050.
Bij de hervorming gingen de ker
ken over aan de Protestanten. De
overgang van de kerk van Leusden
aan de Hervormden geschiedde
echter niet dan dat zij door de beel
denstorm was geteisterd. De in de
geschiedenisboeken beschreven
beeldenstorm van 1566 schijnt deze
streken te hebben overgeslagen
Maar m 1580 moesten de kerken
van onze omgevmg het toch nog
ontgelden Het waren de kerken
van Baarn, Soest en Leusden die het
mikpunt werden van deze zmloze
vernieling. Bij het begm van het
kerstfeest kwamen hier de vanda
len met knuppels, schoppen en
houwelen de boel kort en klem
slaan. In een paar uur was er van
het mwendige van de kerk niet
meer dan een troosteloze puinhoop
over. Zelfs de ramen, deuren en
banken werden grondig gesloopt
Op 4 augustus 1585 ontnamen de
Staten van Utrecht aan Joannes van
Amennge, de toenmalige pastoor
van Leusden, „de pastorye en de
cure van Leusden" en besloten een
gereformeerde predikant aan te
stellen. Het was Lambertus Brin-
'oi en de smedenj. (Tekening: A. van Leeuwen)
is het innen van tol de emge manier
om aan geld te komen voor het
onderhoud van de wegen. Niet dat
daar zo veel aan ten koste wordt
gelegd, want de binnenwegen zijn
over het algemeen meer kuilen dan
wegen. In dit gedeelte van de ge
meente zijn de wegen, voor zover
ze zijn verhard, klinkerwegen.
DRIESPRONG
We passeren nu de tol, door de
smalle opening en staan meteen
weer op een driesprong. Links is
de Asschatterweg, rechtdoor de
Hamersveldsweg. Op de hoek
staat de tweede smedenj die het
dorp hier njk is. Net voorbij die
smederij, op de Asschatterweg,
staat tevens een tweede tol, ook
met een vnje doorgang voor wan
delaars en fietsers.
We willen echter de Hamers
veldsweg volgen en komen eerst
langs enige boerdenjen. Het zou m
dit verhaal te ver voeren om al die
boerdenjen te beschrijven en de
namen te verklaren. We gaan nu
rechtstreeks naar de kerk.
Al spoedig zien we de toren van
de kerk tussen de bomen door. Het
is de St. Jozefkerk. Willen we wat
meer vertellen over de geschiede
nis van deze kerk dan moeten we
toch eerst weer teruggaan naar de
oorsprong: de kerk van Leusden.
Volgens de overlevering zou de
kerk van Leusden één van de eer
ste Christenkerken van ons land
zijn en gesticht door de H. Willi-
brord. Dat was in een tijd dat Ha
mersveld grotendeels nog een
moeras was. De kerk stond dan
ook m Oud-Leusden en was waar
schijnlijk niet meer dan een houten
gebouwtje.
Uit de oorkonde van Karei de
Grote, waann hij Lisiduna schenkt
aan de St. Maartenskerk te Utrecht
weten we dat Leusden in 777 reeds
bestond en uit andere bronnen is
die naam al in 697 bekend, maar m
geen van beide gevallen kunnen
we met zekerheid opmaken dat
ook de kerk reeds bestond, maar
warschijnlijk is het wel.
ien
ïke an het doktershuis keren we,
rde onze wandeling door Leusden
lh j o 1930, weer terug naar de
eüjl ute Steegh. Maar als we
en itsaf de Hamersveldseweg m
lad en slaan, staan we voor een
are tolboom. Die tolboom sluit
cki! ter met de gehele weg af; tus-
g de paal met de aanslag van de
dot pm en de heg van de boerderij
ei Swarte Steegh, is een ruimte
00 ngelaten. Wandelaars, zoals
sla en fietsers kunnen hier vnj pas-
5. en. Die hoeven geen tolgeld te
ie!o Jen. Maar verder moet alles,
b, h door de tol wil, handkarren,
eci pannen wagens, vee, bakfiet-
1 Vc en de enkele auto die hier
:h komt, eerst betalen.
i h
ds tollen zijn maar hinderlijke
n d 0en voor het verkeer en er zijn
ide geschiedenis al heel vaak
lat* nmen op gegaan om ze af te
affen. Langs de rijkswegen is
p oo met de komst van de auto, in de
>pla pste gevallen ook al gebeurd.
autobezitters betalen wegen-
at h tsting, maar voor de gemeente
xius, die in 1588 zijn ambt aan
vaardde.
CHAOS
Het bleef echter een chaos In
die tijd van omwenteling wist men
hier schijnbaar niet welke kant te
kiezen. De bewoners m de omge
ving van de kerk werden haast als
vanzelf protestant; die wat verder
van de kerk af woonden, zoals in
Hamersveld en Achterveld, bleven
bijna als vanzelfsprekend katho
liek.
Een dominee Bergerius ver
klaarde in 1606 voor de synode der
kerken van Utrecht: „..dat mede
seeker paep door het land gaet, het
sacrement gevende ende ander
paepsche dienst doende; dat oock
vele kinders bij den paep gedoopt
werden, dat mede vele, de gebo
den in de kereke gehad hebbende,
daerna ongetrouwt blijven sitten of
bij een paep getrouwt worden
Langzamerhand gingen de ka
tholieken zich meer en meer groe
peren en vanaf 1695 werd weer een
doopboek bijgehouden. Men hield
weer, al bezat men nog geen kerk
gebouw, kerkdiensten. Die dien
sten werden gehouden in „bóeren-
achterhuizen", onder andere in
Rossenberg en Romselaar
In 1716 werd in Hamersveld een
kerk gebouwd en honderd jaar la
ter kon in die kerk een orgel wor
den geplaatst. Men was voor be
graven echter nog altijd aangewe
zen op de begraafplaats van Oud-
Leusden. In Hamersveld werd in
1823 een eigen begraafplaats ver
kregen, maar zelfs uit Hoogland en
Soest werd tot 1828 de begraaf
plaats van Oud-Leusden ook door
de katholieken gebruikt
NIEUWE KERK
in 1841 kreeg Hamersveld een
totaal nieuwe kerk. Het is de kerk
die er nu nog staat en het enorme
kapitaal kostten van 10.975,-. Elf
jaar later was men m staat om de
pastorie te bouwen voor de som
van 6.739,-. De voorgevel en de
toren van de kerk waren van fraai
lofwerk voorzien en gemetseld in
een kunstzinnig verband. Dat bleek
bouwkundig geen succes te zijn,
want binnen zestig jaar was een en
ander zo bouwvallig geworden dat
het met verantwoord was het te
laten staan
Toen er toch weer opnieuw ge
bouwd moest worden, maakte men
van de gelegenheid gebruik de
kerk naar voren toe te vergroten.
Er kwam een snik van ongeveer
acht meter bij en de kerk kreeg het
aanzien en de vorm die deze nog
altijd heeft.
iïük*71
De kerk en de pastorie van Hamersveld omstreeks 1890. (Tekenmg: A. van Leeuwen)
