Franciskanei
i al 40 jaai
r bewont
irs
Huidige kasteel Stoutenburg vierde versie
,Wij willen het huis opengooien
Zaterdag 13 juni boeldag met rommelmarkt
B ~:r'
gardiaan pater W. Happel:
-. m
55
-■ ,:A
1 VRIJDAG 12 JUNI 1987
leut
sder kn
anb
historie
1
Kasteel
bu
STOUTENBURG - Aan het huidige kasteel Stoutenburg
dat volgendjaar een eeuw bestaat, zi/n nog drie andere kastelen voorat
gegaan
Reeds in 1252 laat Walter of Wouter, heer van Amersfoort, op eigen
kosten kasteel Stoutenburg bouwen Het machtige slot dicht bij
Amersfoort, toen ook wel Eemsfoordt genoemd Waar we nu nog de
eeuwenoude eiken (ruim 700/aar oud) Adam en Eva vinden, links van
de Stoutenburgerlaan aan de vi/ver, stond destijds het slot. De heren
van Amersfoort hebben de heerlijkheid Amersfoort in vroeger jaren
reeds verkocht Voortaan noemen zij zichHeren van Stoutenburg
Hun wapen bestaat uit zes rode lelies op een zilveren veld, drie boven,
twee in het midden en een onderaan.
In 1315 verkoopt Gi/sbert van Stoutenburg alle rechten op het kasteel
aan de bisschop zodat deze voortaan onbeperkt eigenaar van het vele
hectaren grote landgoed zal zijn Bij de reformatie in 1572 nemen de
Staten van Utrecht alle rechten van de bisschop over. In 1547 wordt
Johan van Oldenbarneveldt te Amersfoort geboren, als telg van een
adellijke familie, die vóór en tijdens de 15e eeuw in het bezit is van de
ridderhofstede Oldenbarneveldt bij Nijkerk
Ook deze familie stamt af van de oorspronkeh/ke eigenaren van
Stoutenburg. Hoewel Johan van Oldenbarneveldt nooit op kasteel
Stoutenburg heeft gewoond, is deze raadspensionaris van Holland wel
Heer van Stoutenburg geweest. In 1619 wordt hij op 72-/arige leeftijd In
Den Haag onthoofd. Willem van Oldenbarneveldt, de derde zoon van
Johan, wordt Heer van Stoutenburg en Sint Aldegonde Hij wordt
kortweg Stoutenburg genoemd, welke naam door de nakomelingen van
Johan van Oldenbarneveldt wordt aangenomen
De familie van Oldenbarneveldt-van Stoutenburg verkooptin 1637
Stoutenburg aan Jacob de Beye Deze is katholiek en heeft, tezamen
met een naburig kasteelheer, zeer veel gedaan voor het behoud van het
katholieke geloof in zijn naaste omgeving.
In de /aren 1640-1650 woont er een priester op het kasteel; sinds
1719 is er een kerkgelegenheid in Achterveld Omdat het kasteel in
verval is geraakt, wordt het afgebroken Er komt een nieuw vierkant
herenhuis voor in de plaats in 1725 In 1814 zijn de feodale rechten van
de Staten vervallen, zodat Stoutenburg vrij en onbeperkt particulier bezit
kan worden
Op 11 september 1816 wordt het wapen van de gemeente
Stoutenburg aan het huis bevestigd een heuvel, waarop een kasteel in
de vorm van een sterke toren Nadat in 1833 ook dit huis is afgebroken,
bouwt Johannes Luden, zoon van Anthony Luden. op de oude plaats
een nieuw kasteel in de 16e eeuwse stijl. Ditisin 1864 gereed
Eromheen bevindt zich een prachtige tuin met vi/ver
Het toegangshek staat aan het begin van de Stoutenburgerlaan aan
de kant van Leusden Daar staan ook twee poorthuis/es, waarvan het
linkse, uitgebouwd tot boerderij, behouden is gebleven De
toegangspoort met het hek zi/n jaren geleden verplaatst naar
Oude water, waar zij de ingang tot het katholieke kerkhofsieren
V
et door Johannes Luden (1805-1871) gebouwde kasteel dat in 1864 gereed
en in 1884 alweer werd afgebroken
TEGENWOORDIGE KASTEEL
Het huidige kasteel na de verbouwing Er is een verdieping aan toegevoegd Zo zag het kasteel er in de vooroorlogse periode (tweede wereldoorlog) uit.
Kenneli/k vindt de dochter van Johannes Luden het door haar vader
gebouwde kasteel niet mooi Zij laat het afbreken en een vierde huis
bouwen, het tegenwoordige kasteel Stoutenburg, datm 1888 in gebruik
wordt genomen In 1891 brengt kroonprins Victor Emmanuel van Italië,
de latere koning Victor Emmanuel III - afgetreden in 1946- een bezoek
aan Stoutenburg, waarde Italiaanse politicus Soulier huisheer is Bij
deze gelegenheid schenkt de kroonprins het nieuwe kasteel een fraaie
zuil: een prachtige blikvanger in de entree-hal
In 1940 wordt het huis gekocht door de Johanna Stichting Ook het
koetshuis en het terrein van bi/na 12 hectare be horen hiertoe. De
bedoeling is een eventuele uitwijkplaats voor de Stichting te hebben
wanneer de Duitsers hun gebouwen bezetten. In feite hebben de
Duitsers noch daar noch op het kasteel gezeten In 1939-1940 zijn er
Nederlandse militairen ingekwartierd geweest
De Amersfoortse heer Van Nieuwenhuisbestuurslid van de Johanna
Stichting, moetin 1943 zijn huis verlaten Hij betrekt kasteel Stoutenburg
en biedt onderkomen aan in totaal ongeveer 50 onderduikers. Op 24
april 1945 worden de zich op het kasteelterrein bevindende Duitsers
door de Canadezen verjaagd, waarbij het bos en het huis schade lijden
Een week tevoren hebben de Duitsers de toren van het kasteel
opgeblazen om te voorkomen dat deze een goede uitkijkpost voor de
vijand zal zi/n Vier jaar later koopt de Nederlandse Provincie van de
Minderbroeders, tot wie de paters Franciskanen behoren, het huis en
goed Stoutenburg. In 1952 wordt het kasteel als klooster bewoond,
nadat de paters herstel- en restauratiewerkzaamheden hebben laten
uitvoeren en een verdieping op het kasteel hebben gebouwd
Ook het bijbouwen van een kapel draagt bij tot de vernieuwing van
het kasteel. Stoutenburg wordt in 1956 ti/delijk afgestaan aan het
bisdom Rotterdam om voorlopig als klein seminarie dienst te doen,
maar in 1961 nemen de Franciskanen Stoutenburg weerm gebruik als
conferentie- en retraitecentrum.
Stoutenburg bli/ft een centrum van bijeenkomsten Ook zijn hier vele
studieweken gehouden voor missionarissen-op-vakantie van allein
Nederland gevestigde orden en congregaties De cursussen worden
georganiseerd door een speciale commissie van de Stichting
Nederlandse Priester Religieuzen
Op dit moment trekken met alleen religieuzen zich in het kasteel
terug maar ook wel andere groeperingen
werd de tegenwoordige versie van Kasteel Stoutenburg gebouwd
(door Josien Blomhoff)
STOUTEN
BURG - „Franciskaans bezin
ningscentrum". Het lijkt iets ge
heimzinnigs. Wat houdt het in,
wat doet men daar? Tot voor
kort wees een bordje met een
aanduiding naar het kasteel
Stoutenburg, schitterend gele
gen, door bos omgeven. Enige
tijd geleden echter is dit bordje
van de lantaarnpaal aan de Stou
tenburgerlaan gestolen. Toch
weten zeer velen ook zo wel hun
weg te vinden naar het bezin-
nings- en gesprekscentrum.
Wie Ier plekke mannen in bruine pij
en verwacht, moet rekenen op een te
genvaller Weliswaar worden deze
door de .bruine paters" nog wel bij
speciale gelegenheden gedragen,
maar niet meer iedere dag De dracht
blijkt te onhandig, zo vertelt pater W
Happel. vooral bij het autorijden Hij is
de gardiaan de bewaker, de behoeder
van het terrein en de mensen
Meestal gaat hij gekleed in burgerte
nue Ti|dens het interview draagt hij
een vlotte trui met stropdas
FRANCISKANEN
Pater Happel woont drie jaar op kas
teel Stoutenburg en heeft als hoofdtaak
de zorg voor het terrein en de bewoners
van het kasteel Dat zijn negen man
nen, de Franciskanen vier 65-plus-
sers. waaronder één tuinman en een
koster/organist. Voorts zijn er nog een
tuinman, een kok. iemand die Francis-
kaanse spiritualiteit studeert, een oud-
missionaris en de gardiaan zeil Deze
is tevens mederedacteur van het ie
dere drie weken landelijk verschijnen
de Franciskaanse tijdschrift ..Variant"
De enige vrouw onder de bewoners
is een zuster Franciskanes van de con
gregatie van de zusters van Heijthuij-
zen, in dienst van de communiteit Zij
allen hebben in het kasteel met de tallo
ze kamers een eigen zitkamer en
slaapkamer
Pater Happel, graag bereid om een
rondleiding te geven, laat ook zijn eigen
onderkomen zien ruim en gezellig, met
prachtig uitzicht. Uit alles blijkt dat hier
wereldser wordt geleefd dan ik eigenlijk
had verwacht De gardiaan heeft zelfs
op de radio popmuziek aanstaan en hij
vertrouwt mij toe dat hij daar dagelijks
met plezier naar luistert. In de gemeen
schappelijke huiskamer kan men el
kaar ontmoeten, relaxen, lezen of tele
visie kijken.
Maaltijden worden gezamenlijk ge
bruikt, niet alleen door de kasteelbewo
ners. maar ook door anderen die zich
vooral in het weekeinde in kasteel
Stoutenburg terugtrekken Dat kunnen
individuele gasten zijn, maar vaker nog
groepen van maximaal 20 personen
Aan broeders en zusters van de Orde
der Franciskanen. aan leken, of aan
geheel andere groeperingen, zoals art
sen of dominees die in alle rust willen
vergaderen of in retraite willen gaan.
worden kamers verhuurd
Het koetshuis, zo vertelt de gardiaan,
staat ter beschikking van het jeugd- en
jongerenwerk Hier wordt training ge
geven en houdt men cursussen ter reli
gieuze vorming Voor het overnachten
is niet al te veel ruimte nodig Zoals
pater Happel het uitdrukt .matras op
de grond en liggen Op die manier
kunnen er zo'n 20 jongeren slapen
Koken doen zij zelf in het koetshuis
Op zaterdagavonden en zondagen
worden in het kasteel kerkdiensten ge
houden, die worden bijgewoond door
per weekeinde in totaal zo'n 80 mensen
uit de omgeving uit Stoutenburg. Hoe
velaken. Leusden en Amersfoort De
vier priesters onder de bewoners leiden
om beurten de diensten
Het prachtige terrein van bijna 12
hectare bestaat uit bos en een groot
grasveld met een vijver bij het kasteel
Het is een heel karwei voor pater Hap
pel dit mooie stukje natuur te onderhou
den Hij toont zijn handen het is te zien
dat hiermee hard wordt gewerkt Konij
nen. fazanten en soms reeén huppelen
geregeld vrolijk rond het beeldje van
Franciskus (van Assisië) De kok haalt
groenten uit eigen tuin
Pater Happel noemt het kasteel
Stoutenburg liever geen klooster ..Het
woord ..klooster" schermt zo af van de
buitenwereld Wi| willen het huis juist
opengooien en een onderdeel van de
gemeenschap zijn In een echt klooster
doet men alles zelf, het is een wereld op
zich Hier hoeven we maar te kikken en
de buren staan direct klaar, omgekeerd
ook
De buurtvereniging Stoutenburg houdt
hier zelfs jaarlijks een kaartavond Je
leert mensen kennen en dan ben je niet
zomaar ..die pater met die krullen
Binnen die sfeer zouden we graag feest
willen vieren aldus pater Happel
Op 11 september 1816 wordt het wapen van de gemeente Stoutenburg aan het
huis bevestigd een neuvei. waarop ee/< kasteel in de vorm van een toren
De kapel van Kasteel Stoutenburg Op zaterdagavonden en zondagen worden ver kerkdiensten gehouden
STOUTENBURG - Volgend jaar vieren de bewo
ners van kasteel Stoutenburg feest. Het kasteel bestaat dan 100 jaar
en werd 40 jaar geleden aangekocht door de Orde der Franciskanen.
Voor de festiviteiten, waarbij onder meer ook de buurtbewoners
uitr de reqio worden betrokken, is uiteraard geld nodig. Vandaar dat
reeds dit jaar diverse activiteiten op touw worden gezet, waarvan de
opbrengst wordt besteed aan de festiviteiten.
VEILING
7 pater W Happel m de tuin van Kasteel Stoutenburg
Pater W Happel van het Francis
kaans bezinningscentrum - tegenwoor
dig is dit meer een ontmoetingscentrum
- benadrukt dat de bewoners niet alleen
feestvieren in eigen kring, maar ook
met de buurtbewoners uit Stoutenburg.
Hoevelaken, Achterveld. Leusden en
Amersfoort
Dit is wel ons huis, maar we zijn een
stukje Stoutenburg Dus vieren we al
lereerst feest met de buurt. Eind de
cember vorig jaar is reeds een comité
opgericht ter voorbereiding van het ju
bileum De gedachten gaan uit naar
een feestweek met een sociaal-maat-
schappelijke tint. na de zomervakantie
volgend jaar.
In ieder geval wordt het dus een ge
meenschapsfeest met de buurt, er
wordt een landdag gehouden met de
Franciskanen (Mattenkapittel) en be
keken wordt of niet alleen de eerste
Orde der Franciskanen bij het feest
wordt betrokken, maar ook de tweede
Orde (de Clarissen) en de derde (de
lekenbeweging)
De eerste activiteit om de komende
activiteiten onder de aandacht te bren
gen en geld binnen te krijgen, wordt
zaterdag 13 juni georganiseerd Op het
voorterrein van het kasteel wordt dan
een Boeldag met rommelmarkt gehou
den. met aansluitend 's avonds een
tuinconcert door de harmonie van Ach
terveld De entree tot de evenementen
is gratis
Na het opruimen van de zoler van het
kasteel kwamen er veel grote en kleine
spullen tevoorschijn, die een goede ba
sis vormen voor de verkoopdag
Hoewel enige iaren geleden ook
grote opruiming werd gehouden, waar
bij veel is weggegeven aan de orgam-
satiegroep ..Werkzaam te Amersfoort,
bleek dat er nog voldoende overtollige
zaken waren overgebleven om te kun
nen verkopen, zoals oude wasbakken,
oud marmer, stoelen, bedden, en nog
veel meer Inmiddels hebben mensen
uit de omgeving ook nog diverse arti
kelen ingeleverd, zodat er vele kramen
gevuld kunnen worden De rommel
markt wordt gehouden van 10 00 tot
circa 16 00 uur. de boeldag in een spe
ciale tent van 11 00 tot circa 15.00 uur
Op de rommelmarkt worden de klei
nere dingen voor enkele guldens ver
kocht. Met de boeldag gaat het anders
Hiervoor komen meer waardevolle arti
kelen in aanmerking, zoals meubels,
schilderijen, elektrische apparaten, etc
Wie iets inleverde, mocht zelf vaststel
len welk bedrag het tenminste zou
moeten opbrengen Dit bedrag gaat
naar de eigenaar, het meerdere - en
men hoopt uiteraard dat dat veel zal zijn
- is voor de festiviteiten op het kasteel
Al deze stukken worden op de boel
dag geveild, waarbij de Hoevelake
Ton Hulsebos - bekend van vele eve
nementen. van carnaval tot de dorps
tnmloop - als veilingmeester zal optre
den. En Hulsebos zou Hulsebos met
zijn als hij niet ook deze gelegenheid
aangreep in passend tenue te verschij
nen Vanaf 's morgens tien uur kan men
de te veilen artikelen komen bekijken
Aan de hand van lijsten met nummers
kan men zien wat de minimum vastge
stelde prijs is
Er zullen vanzelfsprekend ook diver
se kramen worden neergezet voor het
lessen van de dorst en het stillen van de
honger Ook voor de kinderen zijn er
diverse activiteiten, zoals onder meer
een ritje op een pony door het bos. Het
tuinconcerl waarbij ook iedereen vrr
harte welkom is. begint 's avonds or
acht uur
