Gemeente moet wel toetsen
aan de marktprijzen
I
commentaren—
■meningen-
Jeugd-en jongerenwerk
wordt nader bekeken
Raad wil gesprek
met aannemer
Raadsfracties in grote lijnen eens met aanbestedingsbeleid:
Eruit
en erin...
Inbraak
in auto
Omgekeerd
Varkensgras
DINSDAG 30 JUNI 1987
plaatselijk nieuws
PLEIDOOI
(van de redaktie)
LEUSDEN - De raadsfracties van CDA, WD, D66, en PvdA
stemmen in grote lijnen in met het tot nu toe door de
gemeente gevoerde beleid ten aanzien van aanbesteding
van door haar uit te voeren werken. Wel vonden alle
partijen dat met name onderhandse aanbestedingen vaker
zouden moeten worden getoetst aan de op dat moment
gangbare prijzen. De enige politieke partij die met de gang
van zaken grote moeite bleek te hebbben, was Leusden '85.
Deze partij pleitte voor meer openbare aanbesteding. Dat
bleek tijdens de vorige week woensdag in het gemeente
huis gehouden vergadering van de gecombineerde raad-
commissies Openbare Werken/Ruimtelijke Ordening
(OWRO), en Financieel Beleid en Beheer (FBB).
Het was de eerste keer in Leus
den, dat het gemeentelijke aanbe
stedingsbeleid werd besproken in
een openbare vergadering. Blijk
baar kenden de gemeentebestuur
ders grote waarde toe aan de bij
eenkomst, want behalve de twee
wethouders Fons Ummels en voor
zitter Jan Wagenaar, waren behal
ve een secretaresse maar liefst vier
ambtelijk medewerkers aanwezig.
De Leusdense gemeenteraad liet
zich vertegenwoordigen door acht
leden. De enige fractie die geen
afgevaardigde had gestuurd, was
GPV/SGP.
NOTITIE
De discussie over het gemeen
telijke aanbestedingsbeleid con
centreerde zich rond een notitie
over de 'Wenselijk geachte aanbe-
stedingsvorm in de gemeente
Leusden' van de hand van Marius
Pais, directeur Gemeentewerken.
In deze notitie, door wethouder
Wagenaar aangeduid met, 'scrip
tie', zet Pais uiteen welke wijzen
van aanbesteding er zijn, hoe de
aannemerij werkt, en welke wijze
van aanbesteding voor de ge
meente het beste is.
Tijdens de vergadering legde
Pais uit: 'Als we praten over aanbe
steding van een door de gemeente
uit te voeren werk, gaat het niet in
de eerste plaats over: hoe kom ik
aan de laagste prijs, maar over: hoe
kom ik aan de meest geschikte
aannemer.' Hij somde daarna op
waarmee de gemeente allemaal re
kening moet houden, als zij met een
aannemer in zee gaat, zoals de
kwaliteit van het bouwmateriaal: de
kwaliteit van de werklui; de werk
wijze van het bedrijf wat betreft
planning, en betaling onderaanne
mers: de financiële positie; en de
mate waarin plaatselijke bedrijven
worden ingeschakeld. Hij stelde:
'De beste manier van aanbesteding
bestaat met. De vorm ervan wordt
bepaald door de eisen van de op
drachtgever. De ene opdrachtge
ver wil een zo laag mogelijke prijs,
een andere zo hoog mogelijke
kwaliteit.' In dit verband wees hij
op de 'speciale verantwoordelijk
heid' van de gemeente.
In de notitie concludeert Pais:
'Het moet duidelijk zijn, dat het
voordeel van de vrije concurrentie
door de organisatie van de aanne
merij te niet is gedaan, en in het
bijzonder voor werken waar grote
materiaalleveringen bij betrokken
zijn.' Even verder staat: '...daar de
lage inschrijvingengeen basis
voor goede kwaliteit zijn. Bij onder
handse aanbestedingen kan gere
kend worden met de reële kost
prijs, hetgeen op langere termijn
gezien zeker een lager prijspeil zal
opleveren. Bovendien kunnen af
spraken in tijd, hetgeen voor bouw
programma's uitermate belangrijk
kan zijn, ruim van tevoren gemaald
worden. Concluderend kan wor
den gezegd, dat zeker voor civiel
technische werken (werken op het
gebied van weg- en waterbouw -
Wethouder Wagenaar voerde
tijdens de vergadering een plei
dooi voor de wijze waarop de ge
meente in het verleden vaak heeft
aanbesteed. Daarbij voerde hij on
der meer aan: 'De gemeente Leus
den hoeft maar een kleine van di
verse materialen in voorraad te
hebben. Als we iets nodig hebben,
kunnen we altijd bij onze leveran
ciers terecht. Dat heeft veel voor
delen. We hebben altijd voorraad,
de opslag ervan kost ons geen
geld, en we tasten nooit mis.' Daar
naast wees hij op de bijdragen die
aannemers als Van Schoonhoven
en Spitman hebben geleverd aan
de Leusdense samenleving. Wage
naar: 'Tijdens diverse festiviteiten
hebben deze bedrijven nogal eens
gratis geholpen. Deze voordelen
kreeg de gemeente alleen als ge
volg van vaste relaties met deze
aannemers.'
Volgens hem is de Leusden met
de enige gemeente die veel werk
onderhands aanbesteedt. Hij ver
telde: 'Ik heb een korte enquête
gehouden onder buurgemeenten.
Daaruit bleek, dat Barneveld, Wou
denberg, en Hoevelaken nage
noeg net zo aanbesteden als wij.
Ede heeft dne aannemers, en
Amersfoort vier. Maar m al deze
gemeentes is het principe hetzelf
de.' Zijn betoog mondde uit in de
volgende zin: 'Ik stel u voor op de
ingeslagen weg door te gaan.'
dat de omstandigheden in Leusden
bijzonder zijn, maar ik betwijfel dat.
Ik denk, dat de gemeente vaker
zou moeten kiezen voor openbare
aanbesteding.'
CDA-er Jan Konijnenbelt ver
woordde: 'Mijn fractie vindt dat de
gemeente bij de onderhandse aan
bestedingen goed om zich heen
heeft gekeken naar de situatie op
de markt. Dat moet in de toekomst
ook zo blijven.' Hij vond echter:
'Ons is niet geheel duidelijk welke
criteria de gemeente aanlegt, om
over te gaan tot controle van een
aanbesteding door een derde. Als
wij als raad een toetsende vinger
daann zouden krijgen, zou ons dat
heel wel wezen.'
Daarop doelde ook WD-er Joost
de Jongh toen hij zei: 'Mijn fractie
heeft geen enkele moeite met de
politiek die tot nu toe op dit gebied
is gevoerd, maar de gemeente zou
wat meer meetpunten moeten in
bouwen, als was het maar om mis
verstanden te voorkomen.'
AUTOMATISME
VERPLICHTEN
Wethouder Jan Wagenaar: '...bijdragen aannemers aan Leusdense sa
menleving...'
red.) onderhandse aanbesteding
een goed uitgangspunt is.'
VOORWAARDEN
Pais vermeldt er wel bij dat bij
onderhandse aanbesteding, waar
bij slechts aan één bedrijf prijsop
gaaf wordt gevraagd, enige voor
waarden gelden. Deze houden on
der meer in, dat de gemeente 'zich
bij voortduring tot in detail' op de
hoogte dient te houden van de
prijsontwikkeling op de markt, en
dat zij na oplevering van elk werk
'een goede nacalculatie' moet krij
gen.
Voor wat betreft de niet-civiel-
technische werken, zoals de bouw
van huizen, scholen, gemeentelijke
gebouwen, en dergelijke, wordt in
de 'scnptie' geconstateerd, dat 'de
huidige wijze van werken goed
blijkt te voldoen en 'bestendiging
lijkt aan te bevelen'. Ambtelijk me
dewerker Henk de Jager legde tij
dens de vergadering uit, dat 'de
huidige wijze van werken' inhoudt,
dat de gemeente veel van deze
werken aanbesteedt 'op uitnodi
ging'. Dat betekent dat één of meer
bedrijven voor inschrijving op een
project worden uitgenodigd. Vol
gens De Jager gebeurt dat bij bij
voorbeeld 'nieuwe bouwprojec
ten'. Hij benadrukte: 'Bij deze wijze
van aanbesteding is nog steeds
sprake van concurrentie.'
De eerste die na hem het woord
vroeg, was Joop Kool (Leusden '85).
Deze zei dat hij een jurist van de
vereniging Wegenbouw Aanne
mers Combinatie (W.A.C.) had ge
sproken, die zou vinden, dat het
verhaal in de notitie van de direc
teur Gemeentewerken over de
werkwijze van de aannemenj niet
zou kloppen. Deze jurist zou ook
graag de gemeente eens komen
uitleggen hoe deze organisatie wel
werkt. Na enig heen en weer ge
praat bleek de commissie dat met
nodig te vinden.
Kool's collega Roelof Blauw van
dezelfde fractie lichtte het stand
punt van de partij op dit punt als
volgt toe: 'Zowel de gemeentewet
alswel de comptabiliteitswet in arti
kel 33, verplichten openbare aan
besteding voor door de gemeente
uit te voeren werken. Onderhandse
aanbesteding is alleen toegestaan
in bijzondere omstandigheden.
Nou kan wel worden geredeneerd
Ep Oostra, raadslid namens D66,
vond over het gemeentelijke be
leid op dit gebied: 'Onderhandse
aanbesteding mag nooit een auto
matisme worden. De gemeente
moet ervoor waken, dat ze met m
slaap valt. Af en toe zou de ge
meente eens openbare inschrijving
moeten toepassen bij een object,
dat zich daar voor leent.' Het argu
ment van wethouder Wagenaar,
dat de gemeente geen voorraden
hoeft aan tehouden, vond hij met
steekhoudend. Hij stelde: 'Te
genwoordig zijn er zoveel gros
siers in van alles en nog wat. Ik
denk niet, dat die voorraadvorming
m dit verband moet meewegen.'
Oostra waarschuwde. 'Dat bedrij
ven die veel voor de gemeente
aanleggen, ook veel en gratis voor
diverse Leusdense instellingen
doen, mag geen verkapte subsidie
worden.'
Als laatste vroeg namens de
PvdA Ineke Jansen het woord. Zij
kon op zich akkoord gaan met de
wijze van aanbesteding van de ge
meente Leusden, maar vroeg wel
opheldering over enige zaken. Zij
vroeg onder meer of het mogelijk
was om grote opdrachten in delen
aan te besteden. Marius Pais rea
geerde hierop: 'Ja, dat kan wel,
maar dan praten we wel over be
dragen van 50 miljoen gulden en
meer. We zouden er eens over
kunnen denken bij aanbesteding
van de geplande aansluiting op de
A-28.' Hiermee was ook zij tevre
den gesteld. De enige partij die
ontevreden bleef, was Leusden '85.
We schreven het al vaker:
de besluitvorming in Leus
den wil nog wel eens op eige
naardige wijze gestalte krij
gen. Het voorstel voor het
aanstellen van een part-time
medewerker voor het jeugd-
en jongerenwerk is daar
weer eens een voorbeeld
van.
Niet, dat er op zich iets te
gen de aanstelling van een
dergelijke functionaris pleit.
Maar wat er in de discussie
binnen de gemeenteraad op
volgt, is toch eigenaardig.
Immers, men komt tot de
conclusie, dat er misschien
toch meer aandacht moet
worden geschonken een de
'tieners', en blijkt bovendien
van mening, dat een evalua
tie van het totale jeugd- en
jongerenwerk eigenlijk op
zijn plaats is.
Het zou in algemene zin
aanbeveling verdienen, als
dit soort overwegingen eens
wordt geuit, alvorens er een
zo ver uitgewerkt voorstel
ligt, om een nieuwe functio
naris aan te stellen. In dat
opzicht vertoont de gemeen
te Leusden toch een eige
naardige discrepantie met
bijvoorbeeld het besdrijfsle-
ven, maar ook met andere
overheidsinstanties. Daar is
het immers goed gebruik om,
alvorens een advertentie te
zetten voor een nieuwe me
dewerker, goed te invantari-
seren, over welke specifieke
vaardigheden die nieuwe
kracht dient te beschikken.
In Leusden gaat dat an
ders. Waarbij als toppunt van
de omgekeerde redenering
de opmerking van wethou
der Van Woudenberg mag
gelden. De wethouder zei na
melijk, dat 'het van belang is,
kennis te nemen van de spe
cifieke kwaliteiten van de
nieuwe medewerker, om die
in te kunnen passen.'
Dat is een twijfelachtige
redenering. Temeer, daar het
jeugd- en jongerenwerk in al
gemene zin al aan zoveel kri
tiek bloot staat, met als voor
naamste reden vaak, dat het
zo 'vaag* is.
Dat is overigens een zaak,
waar 'welzijn' in zijn totali
teit onder lijdt, omdat het zo
weinig 'concrete' resultaten
oplevert. Indien de gemeen
teraad dan ook een serieus
beleid overweegt op dit ter
rein, en met name waar het
het jeugd- en jongerenwerk
betreft, zou het raadzaam
zijn om de eisen, wensen,
voorwaarden en financiële
mogelijkheden eerst eens de
gelijk op een rij te zetten,
voordat verdere besluitvor
ming op dit punt gestalte
krijgt.
Met een benoeming op
zich is men er niet. En zonder
duidelijke eisen mogen
straks anderhalve beroeps
kracht zich zo verheugen in
de twijfelachtige kritiek van
een gemeenteraad, die het
uitzetten van een duidelijke
koers achterwege liet of die,
met andere woorden, een
omgekeerde redenering
volgde.
Afgezien van het feit, dat
zoiets onrecht zou doen aan
de inspanningen van de
werknemers, zou dat ook
schadelijke gevolgen kun
nen hebben voor het beleids
terrein.
En uit het feit, dat de Leus
dense raad - inderdaad tegen
de stroom van bezuinigingen
in - toch tot personele uitbrei
ding besloot, kan worden af
geleid, dat zoiets toch niet de
bedoeling is.
(van de redaktie)
LEUSDEN - Het jeugd- en jongerenwerk in de gemeente
Leusden zal op korte termijn nader worden bekeken. Daar
toe besloot de gemeenteraad afgelopen donderdag. Het
besluit vloeide voort uit een voorstel, om een 'halve be
roepskracht' voor dit werk aan te trekken. De gemeente
raad ging daarmee akkoord, maar constateerde tevens,
dat een nadere evaluatie van het jeugd- en jongeren in
Leusden op zijn plaats lijkt.
Er bleek namelijk nogal wat kri
tiek te zijn op zowel de stellingna-
me van het college in het raads
voorstel, als op het jeugd- en jonge
renwerk in zijn huidige vorm.
Nadat Joost de Jongh (WD) in
eerste instantie namens zijn fraktie
akkoord was gegaan met het voor
stel, mits er na enige tijd een beoor
deling plaats zou vinden, kwam de
kritiek met name van Ben Stoelinga
(L'85).
GESCHROKKEN
'Wij zijn in eerste instantie nogal
geschrokken van het verhaal, dat
het college erbij vertelt in het voor
stel', aldus Stoelinga. 'Het college
sclirijft, niet overtuigd te zijn van
het feit, dat tieners m Leusden een
probleemgroep vormen. Mijn
vraag is dan. heeft het college dat
onderzocht, heeft het college zich
onder jongeren begeven, of vloeit
die conclusie voort uit de eigen
beperkte waarneming. Om zo
maar, zonder argumenten, zo n
conclusie te trekken, dat vinden wij
zeer gevaarlijk.'
Stoelinga - zelf werkzaam in het
onderwijs m Leusden - stelde daar
op, dat er in Leusden wel degelijk
sprake is van alcohol- en drugsge
bruik onder jongeren. 'U moetg het
alcohol-probleem met onder
schatten', zo hield hij het college
voor. Om daarop volgend meteen
zijn twijfels daarover te uiten met
de opmerking: 'Dit college zei ech
ter ooit, dat alcohol een maatschap
pelijk geaccepteerd verschijnsel
was.'
Namens zijn fractie concludeer
de hij daarop, dat de problemen
van 12- tot 16-jarigen nader onder
zocht dienden te worden, dat het
werk van de huidige beroeps
kracht diende te worden geëva
lueerd, en dat er gewerkt diende te
worden aan 'een echt jongerenbe
leid.'
Naast de conclusie van Evelien
Blom (CDA), dat het aanstellen van
een nieuwe kracht eigenlijk toch
wel als uitzonderlijk moest worden
beschouwd, gezien de bezuinigin
gen, leek ook haar een evaluatie
van de werkzaamheden nuttig. Die
mening was ook Ineke Jansen
(PvdA) toegedaan.
NIET VERDER
Wethouder Gijs van Wouden
berg (CDA) verbaasde zich enigs
zins over de stellingname van Ben
Stoelinga. 'We hebben als college
toch duidelijk laten weten, dat we
met het onderzoek naar de jeugd
niet verder willen gaan', zei hij. De
wethouder doelde daarbij op een
recent gepubliceerde eerste opzet
van een dergelijk onderzoek.
Daarin werd geconcludeerd, dat er
aanleiding was tot nader onder
zoek. De kosten die daarbij wer
den genoemd, bleken echter fors
uit te vallen. Het college liet daarop
inderdaad weten, niets te voelen
voor verder onderzoek.
De wethouder wees op de veel
omvattende taak van de huidige
beroepskracht, en vond kritiek
daarom ook voorbarig. Na de
vakantie wilde hij graag terugko
men op de verdeling van werk
zaamheden, als de nieuwe man of
vrouw aangesteld zou zijn. Hij gaf
overigens toe, dat de begeleiding
van de tieners in Leusden 'iets was
weggezakt', en achtte het juist een
taak voor de meuwe beroeps
kracht, om dat eventueel op te pik
ken. Voor de taakverdeling achtte
de wethouder het bovendien van
belang, kennis te nemen van de
specifieke kwaliteiten van de nieu
we medewerker, 'om die in te kun
nen passen.'
In de daaropvolgende discussie
werd duidelijk, dat alle raadsfrac
ties het er eigenlijk wel over eens
waren, dat het jeugd- en jongeren
werk op korte termijn nader aan de
orde diende te komen.
Zie het kommentaar.
(van de redaktie)
LEUSDEN - De gemeente
raad van Leusden heeft
vorige week donderdag
de wens uitgesproken,
een gesprek te voeren met
de Leusdense aannemer
Van Schoonhoven. Aan
leiding daartoe was een
brief van het bedrijf aan
de gemeenteraad over
gesuggereerde verstren
geling van belangen' van
het bedrijf met belangen
van één of meer raadsle
den.
Die brief volgde op vragen
van Joop Kool (L'85). Vragen,
die wethouder Jan Wagenaar
(VVD) in woede deden ontste
ken, omdat hij uit die vragen
de suggestie proefde, dat hij
zelf bedoeld werd.
Dat leidde tot een eigenaar
dige gang van zaken, waann
de kwestie niet besproken
werd in de commissie voor Al
gemene Bestuurszaken, waar
na besloten werd, er efin be
sloten vergadering aan te wij
den. Uiteindelijk dook de zaak
weer cp in de commissie voor
Openbare Werken en Ruimte
lijke Ordening, waar noch de
bewijslast van Joop Kool, noch
het gevoerde verweer van de
wethouder, als overtuigend
konden worden be stempeld.
Aannemer Van Schoonho
ven zag in de discussie een
beschuldiging aan zijn adres,
en schreef een brief aan de
gemeenteraad. Daann noem
de hij de vragen, van Kool sug
gestief, terwijl Jtij de raad min
of meer verzocht te voorko
men, dat de naam van zijn be
drijf nog in het openbaar, m
negatieve ziri, genoemd zou
worden.
Die brief nu, stond afgelo
pen donde.rdag kort ter dis
cussie. Het voorstel van Ep Oo
stra (D66), om de direktie van
het bedrijf uit te nodigen voor
een - besloten - bijeenkomst
waarin de zaken eens op een
nj kunnen worden gezet,
kreeg de algemene instem
ming van de gemeenteraad.
Eerst stelde Joost de Jongh
(WD) voor, de brief in het
openbaar in de commissie
voor Algemene Bestuurszaken
te behandelen. Daarop volgde
het voorstel van Oostra. Hij
vond de vraag van het college
om zich over de bnef uit te
spreken nogal ongebruikelijk.
'Dat is bij mijn weten nog nooit
voorgekomen', zei hij. Oostra
vroeg zich af, of vragen ruet als
suggesties waren opgevat.
'Maar er zijn in het verleden
ook wel vragen gerezen, met
alleen bij mij, maar bij meerde
ren. Laten we de eigenaar
daarom uitnodigen voor een
gesprek', stelde hij voor.
Burgemeester Rademaker
pakte de suggestie meteen op
en zei, dat een 'open gesprek'
ook hem op zijn plaats leek.
Ook wethouder Jan Wage
naar kon zich enn vinden. 'Dat
lijkt me een goede zaak, alhoe
wel de eigenaar daartoe na-
^uotra (D66): '...erzijn in het
verleden ook wel eens vragen
gerezen...'
tuurhjk bereid moet zijn. Maar
daar twijfel ik eigenlijk niet
aan', aldus de wethouder
Van die bijeenkomst zal
overigens verslag worden ge
daan in de commissie Algeme
ne Bestuurszaken.
Ben Stoelinga tenslotte,
fractievoorzitter van
Leusden'85, zei over het schrij
ven van de firma Van Schoon
hoven: 'Dit is een belachelijke
brief, die we veel te seneus
LEUSDEN - Bij een inrit aan de
Dnftakkerweg vond donderdag
avond een aanrijding plaats.
Amersfoorter M. wilde met zijn
personenauto uit een innt de weg
op rijden. Tegelijkertijd probeerde
M. uit Nijkerk de inrit m te rijden.
De twee auio s raakten elkaar daar
bij. Er ontstond lichte materiele
schade.
Toen de poütie ter plaatse
kwam, kreeg zij het vermoeden dat
de Nijkerker wel eens te diep in het
glaasje zou kunnen hebben geke
ken. Dat vermoeden werd na een
blaastest bevestigd. De man werd
meegenomen naar het politiebu
reau voor een bloedproef. Daar
kreeg hij een rijverbod van onge
veer vijf uur.
LEUSDEN - In een auto die stond
geparkeerd bij de Rooms-katholie-
ke kerk aan de Hamersveldseweg,
werd donderdag rond 12.30 uur
mgebroken. Een blonde jongeman
van ongeveer twintig jaar vernielde
het raam van het rechter voorpor
tier, en nam uit de auto een zwarte
tas. In deze tas zaten twee kente
kenbewijzen, een zonnebril en een
scheerapparaat. Zowel de auto ais
de gestolen spullen zijn eigendom
van Leusdenaar Van W.
Jaren geleden woonde, er
gens in Oostenrijk, een
trotse en gierige boer. Deze
boer had een mooie dochter
die, uiteraard, Grete heette.
Niet ver van die boer
woonde een arme houthak
ker, die een flinke zoon had.
Die zoon heette, hoe kan het
ook anders, Hannes. Deze
twee jongelui werden erg
verliefd op elkaar, maar de
rijke boer wilde nergens van
weten. Hij verbood zijn
dochter elk kontakt met de
arme Hannes en dreigde met
alle mogelijke onheilen als
ze ook maar één keer elkaar
zouden treffen. Hannes liet
hij weten, dat hij de hofhond
op hem af zou sturen als hij
in de buurt van het erf
kwam.
Hannes stond uren aan de
weg om een glimp van zijn
geliefde Grete op te vangen
en Grete verstopte zich tus
sen het groen om naar Han
nes te kijken. Dat deden ze
zolang tot ze beiden in plan
ten veranderden. Uit Grete
ontstond "Gretel in der
Staude", bij ons bekend als
"Juffertje in 't groen" (Ni-
gella damascena) en Hannes
veranderde in "Hansel am
Wege", bij ons Hannes aan
de weg.
Meer bekend is hier de
naam Varkensgras voor
deze plant. Varkensgras is
éénjarig, ontkiemt om
streeks mei en vormt eerst
een rechtopstaande hoofd
stengel. Dan vertakt de
plant zich en ontstaat een
mat van, in een kring en plat
op de grond liggende, ver
takte stengels. Die stengels
wortelen niet, ook al kunnen
die matten soms wel een
vierkante meter groot wor
den.
Elke grondsoort wordt voqr
lief genomen, waar de wor
tel diep in doordringt. Maar
toch vinden we "Hannes"
het meest Icings de weg,
waar het ook tussen ae voe
gen van de stenen groeit en
zelfs in scheurtjes van as
falt.
De uiterst kleine bloempjes
van Varkensgras zitten
apart of in groepjes van
hoogstens vijf in de bladok
sels. De bloeitijd is van mei
tot in november.
De wetenschappelijke soort
naam "aviculare" betekent
vogelvoer, omdat de vogels,
vooral kooivogels, de zaad
jes graag eten. Vroeger
werd het kruid aan de var
kens gegevens wanneer ze
ziek waren en dat verklaart
meteen de Nederlandse
naam.
Ook werd het aanbevolen te
gen derdedaagse koorts,
maar dan moest het wel met
de linkerhand geplukt wor
den.
G.van L.
