Emeritus-pastoor B. A.M. van der Steen
viert vijftig jaar priesterschap
h
P
Zon of regen: Weikoop
heeft alles voor uw tuin
wclko$|»
wHkeop De Grote Groene Vakwinke!
6,75
39,95 Voor: 5,95 "r"
DONDERDAG 23 JULI 1987
interview
eeduizend jaar rooms-katho-
ie is een gegevenheid waar
de wereld vertrouwd is. Met
ook in Nederland heeft de R.
rk een wezenlijke invloed ge-
iie heden ten dage nog altijd
eurhaar is. Sinds het Eerste
Vaticaanse Concihe (1869/1870)
kan er gesproken worden van een
verheviging van het echte rooms-
katholicisme. Daardoor is het
beeld van een centraal geleide
machtsinstantie zeer versterkt.
Geschiedenis kenmerkt zich
door op- en neergaande hjnen;
door golfbewegingen. Ten tijde
van paus Johannes XXIII was er een
sterk streven waarneembaar om
de R. K.-kerk meer „bij de tijd" te
brengen, kernachtig aangeduid
met het woord aggiornamento
Het Tweede Vaticaans Concihe
(196%1965) brak met allerlei verou
derde inzichten: de umeke positie
van het Latijn als kerktaal werd
verlaten; het accent kwam te liggen
op lokale kerken; bisschoppelijke
collegialiteit werd een nieuw tover
woord.
Revolutionaire bewegmgen
kwamen op gang teneinde de La
tijnse hturgie en de klerikale kerk
orde zeker te stellen. In de kerk-
dialoog werd meer dan ooit ge
sproken over de toelating van ge
huwde mannen en vrouwen tot het
priesterambt; het democratisch
kunnen functioneren van het cen
trale en het bisschoppehjke gezag
werd gespreksonderwerp.
Aandacht werd ook gegeven
aan de intercommunie met andere
kerken. Mogehjke kerkehjke steun
aan emancipatorische bewegingen
kwam ter sprake. Met grote open
heid werd gesproken over onder
werpen als anticonceptiemidde
len, abortus, euthanasie en homo-
seksuahteit.
Ter gelegenheid van zijn vijftig
jarig priesterjubileum op zaterdag
25 juh sprak onze medewerker
Jaap Riewald met de Leusdense
emeritus-pastoor B. A. M. van der
Steen over verschillende aspecten
van deze zich veranderende kerk.
^tXU!
^■vorr
Bftbc
Tie ikl
SDEN - „Een geweten van een priester moet goed
irmd zijn. Tot die goede vorming behoort natuurlijk
zeker het leergezag, dat met allerlei uitspraken de
n in goede banen tracht te leiden. Je kunt als priester
botweg zeggen: „Mijn eigen geweten is anders, dus
ik het ook maar anders. Iedereen moet wel zelf verant-
>ording nemen voor zijn eigen geweten." De vraag is of
geweten, dat zich helemaal niet wil richten naar
itlijnen die van bovenaf gegeven worden, goed is... Ik
heus wel het standpunt van een ander eerbiedigen,
eer iemand er andere ideeën op nahoudt, dan is dat
eigen verantwoordelijkheid. Het betreft ook vaak
n die niet over één nacht ijs zijn gegaan. Wanneer
n echter naar eikaars argumenten willen luisteren,
al veel gewonnen. Bedachtzame woorden van emeri-
toor Van der Steen. Hij is in Leusden waarnemend
>r geweest na het overlijden van pastoor Kitselaar,
als zodanig bij veel Rooms-katholieken bekend. Inmid-
is hij opgevolgd door de pastores B. ter Bekke en H.
irom.
tap Riewald
Van der Steen is geboren
1909 te Utrecht. Hij vertelt
„Ik ben net zo oud als de
iningin!" Daarna mijme-
,Wij zijn met ons vijven opge-
vader moeder en dne kin-
Nog twee andere kinderen
j jong gestorven. Mijn twee
leven nog allebei. Mijn va-
een zaak, een groentehan-
een zijstraat van de Bilt-
■fko;
l'H
li: va
V
A jsTEl
aroiT;
T legev
-Ties:
«erSte
jttWOO!
yï fes is g
Kfer sic
- bewoi
Tst. D;
__LO
Herij)
:iule>
odsd
neemt een jongen op
iven ogenblik het besluit
:er te worden? Pastoor
Steen is heel eenvoudig m
>rd: „Gegroeid. Hoe het
is gegaan, kan ik niet zeg-
slot van rekening ben ik
'oon op de lagere school
Daarna heb ik een paar
gedaan. In die tijd is het
jpt om priester te worden,
serd door het voorbeeld
;ers in je buurt. Ik kan met
dat er door de priesters
odsdienstlessen gaven, erg
ruk werd uitgeoefend om al
priester te worden. De mo-
teid van het priesterschap
tatuurlijk wel genoemd bij de
Op het besluit om priester te wil
len worden doorfilosoferend,
merkt de emeritus op: „Het was
natuurlijk een godsdienstig gezin,
waar ik ben opgegroeid. Dat is iets
dat me wel heeft getroffen. Ik ben
toen naar het Klein Seminarie in
Culemborg gegaan."
BESLIST
Heel beslist is pastoor Van der
Steen wanneer ik hem vraag, waar
om hij nu juist niet heeft gekozen
voor het bedrijfsleven. Er was de
mogelijkheid om het bedrijf van
zijn ouders over te nemen. „Nee,
daar had ik niet zoveel idee in,
omdat ik zag hoe enorm gebonden
zo'n leven eigenlijk is. Mijn vader
kon wel eens een vrije dag nemen,
maar hij is nooit met vakantie ge
weest, behalve dan die drie dagen,
toen hij trouwde. Dat had je in die
tijd..."
Pastoor Van der Steen begint
hartelijk te lachen wanneer ik hem
vraag, of de mogelijkheid voor een
priester om op vakantie te gaan
hem heeft aangetrokken. Hij zegt:
„Nee, dat had er helemaal niets
mee te maken! Het was eenvoudig,
omdat ik veel te veel thuis had ge
zien. Wanneer het avond was,
moest alles niet alleen nog worden
opgeruimd, maar ook worden ver-
frisd. Tijdens het eten was mijn va
der boven. Verder was hij nooit
eerder klaar dan 's avonds een uur
of tien."
Hoewel het natuurlijk vijftig jaar
geleden is dat de jubilaris tot
priester werd gewijd en het besluit
om priester te worden nog vroeger
m de geschiedenis moet worden
geplaatst, kan hij zich goed herin
neren wat de verwachtingen waren
van hem als wat oudere jongen. Hij
vertelt:Je zag het leven en werken
van de priesters in die tijd. Op een
of andere manier werd je daardoor
getrokken. Het gelovige voorbeeld
sprak boekdelen. Dienst doen in
de kerk en klaar staan voor de
CONCILIE
Zoals hiervoor al aangegeven
werd, kenmerkte de tijd na het
Tweede Vaticaanse Concihe zich
door grote veranderingen, die niet
door een ieder in dank zijn afgeno
men. Zorgvuldig zijn woorden af-
wegtend, zegt pastoor Van der
Steen: „Er zijn natuurlijk verande
ringen die je wèl en die je niet zo
goed kimt appreciëren. De in
spraak die er is gekomen, is op
zich natuurlijk goed. Maar zich niet
kunnen of willen neerleggen bij
besluiten die door de kerkehjke
overheid in het belang van het ge
heel worden genomen, kan ik niet
waarderen. In de jaren zestig en
zeventig is dat natuurlijk op ver
schillende plaatsen op een ver
schrikkelijke manier gebeurd. Het
gevolg daarvan is geweest, dat
veel mensen hebben afgehaakt.
Voor sommigen werd de kerk on
geloofwaardig. Anderen noemden
zich nog wel katholiek, maar leef
den er nog heel weinig naar."
LATIJN
Eeuwenlang is het Latijn dè litur
gische taal bij uitstek geweest in de
kathoheke kerk. Daarmee werd
onder meer de grote eenheid van
het Rooms Kathohcisme waar ook
ter wereld, tot uiting gebracht. Vrij
plotseling kwam tijdens het Twee
de Vaticaanse Concihe groen hcht
voor de invoering van de volkstaal
in de hturgie.
Pastoor Van der Steen heeft dat
op zich als positief ervaren. Hij
merkt op: „Alleen vraag ik mij wel
af waarom de overgang zo abrupt
is geschied, van vroeger uitsluitend
Latijn tot tegenwoordig uitsluitend
volkstaal, terwijl het Latijn in het
verdomhoekje staat. Laten we
maar precies zeggen, zoals het is!
Volgens mij zijn ze samen heel wel
mogehjk. In de Latijnse hturgie heb
je een rijke schoonheid en luister.
Het is zonde als dat helemaal aan
de kant zou gaan!"
KLEDING
Een opvallende verandering na
Vaticanum II is ook, dat steeds
meer religieuzen zich met meer tra
ditioneel staken in de voor velen zo
herkenbare kledij. Priesters, pa
ters, zusters en broeders leken niet
meer te bestaan. Schijn natuurlijk,
want ze gingen meer en meer als
andere burgers gekleed.
Pastoor Van der Steen geeft rui
terlijk toe, dat hij met bij de eersten
hoorde die de priesterkleding ruil
de voor burgerkleding. Hij legt uit:
„Toen ik in een grote stad werkte
waar het eigenlijk niet meer geac
cepteerd werd dat je als herken
baar priester rond liep, moest ik
mij natuurlijk aanpassen. Op zich
heeft de veranderde kledij zowel
voor- als nadelen. De voor ieder
een duidelijk herkenbare kleding
bracht altijd met zich mee, dat je
wat meer beschermd was. Het
voordeel van de burgerkleding is,
dat je niet meer zo opvallend hoeft
te verschijnen."
BEDEVAART
„Als ik met een bedevaart mee
ga, bijvoorbeeld naar Kevelaer,
dan reis ik gewoon in burger", ver
telt de emeritus. Hij gaat verder:
„Als ik dan meeloop in een proces
sie, dan trek ik wel een toog aan;
het meest priesterlijke gewaad."
Wanneer bedevaarten goed
worden geleid, spreken ze pastoor
Van der Steen zeer aan.
Hij vertelt: „Mijn eerste buiten
landse reis vond plaats in het begin
van de vijftiger jaren, wegens ge
zondheidsredenen, en had Mallor-
ca als reisdoel. Ik moest een paar
weken in een zonnig klimaat ver
toeven, het hefst aan zee. Die reis
heb ik toen gemaakt via Lourdes.
Daar ben ik drie dagen geweest,
niet alleen om te kijken, maar om
het echt te beleven, om mee te
doen."
AANVAARDEN
Een priester had vroeger een
aantal dingen gewoon maar te aan
vaarden. De afgelopen decennia
(advertentie)
Houtskool
Optima Grill Zak van 4 kg.
Van: 8,95
Voor:
Barbecue
Rond model met pijp. I loogte
1,20 meter, 0 40 cm. Rooster ver
stelbaar in 4 standen.
Van 52,50 Voor
Regenmeter
Plastic uitvoering,
inkt grondpën.
Van: 7,95
Gardena zwenksproeier
Traploos instelbaar. Sproeiopper-
vlakte max. 160 m2 O 7 CA
Van 36,50 Voor .Z/ ,UU
Regenton
Inhoud 168 liter Hoogwaardige,
groene kunststot: zr\ rr\
Van: 87,50 Voor O/,OU
Tuinfakkels
Set van 3 stuks. 1,95
Van: 3-
Voöf:
Prijzen zijn inclusiel liTW en
geldig zolang de voorraad strekt.
BARNEVELD, Van Zuylen van Nievcltlaan 75, tel. 15177
ACHTERVELD, Hessenweg 206, tel. 1604 WOUDENBERG, Parallelweg 4, tel. 2314
begon het „eigen geweten" een
steeds centralere plaats te krijgen.
Gehoorzaamheid werd steeds
meer „gelovig zoeken", door som
migen ervaren als ongehoorzaam
heid, door anderen als twijfel. Pas
toor Van der Steen daarover: „Ik
geloof dat dat meer als twijfel werd
ervaren, tenzij men natuurlijk ge
woon niet wilde luisteren. Gelovig
zoeken naar de verantwoording en
de redenen is goed. We hoeven
niet zo maar voetstoots aan te ne
men wat een ander zegt. Je moet
daarentegen niet een houding aan
nemen van: ze zeggen het daar zo,
maar wat heb ik daar mee te ma
ken? Je moet juist wèl naar de be
weegredenen zoeken."
Even later zegt hij daarover: „Bo
vendien moet je je ook realiseren,
dat zowel de paus als de bisschop
pen mensen zijn die godsdienstig
zijn grootgebracht, en in dat op
zicht met veel meer mensen heb
ben gesproken dan jij."
TRAGISCH
Door veranderingen na het
Tweede Vaticaans Concilie heb
ben allerlei elkaar bestrijdende
meningen post gevat bij priesters
en het „gelovig volk". Binnen de
ene R. K.-kerk ontstonden diverse
groeperingen: van extreem moder
nistisch tot extreem orthodox. Door
pessimisten werd gesproken van
een kerkelijk schisma, wat ande
ren weer tot iedere pnjs ontken
den. Als priester wordt je onge
twijfeld geconfronteerd met de
verschillen. Je hebt te maken met
collega's en gelovigen die stand
punten huldigen die lijnrecht in
druisen tegen alles wat jij voor het
enig juiste hebt gehouden en nog
houdt.
Emeritus Van der Steen steekt
dat niet onder stoelen of banken:
„Het is natuurlijk tragisch, wanneer
collega's over principiële dingen
heel anders denken. Het doet je
soms veel pijn. Je gaat er ook wel
eens tegen in; soms ook wel met
succes..."
Wel constateert hij: „Maar ik heb
heb het gevoel, dat we de periode
van de allerergste scherpslijperij
achter ons hebben."
DAGTAAK
In de loop van vijftig jaar is niet
alleen de taak van een pnester ver
anderd. Men is er ook anders te
genaan gaan kijken. Pastoor Van
der Steen diept op uit zijn herinne
ringen van een halve eeuw gele
den: „De gewonen dagtaak van
een priester begon met de heilige
mis. Avond- en middagmissen wa
ren toen nog totaal onbekend.
Daarna had je het breviergebed,
dat heel wat langer duurde dan het
tegenwoordige. Priesters die nu
nog hun breviergebeden bidden,
weten dat. Er zijn natuurlijk colle
gae die het met meer doen, maar
dat moeten ze zelf weten. De ver
plichting bestaat officieel nog wèl
altijd."
Starend vertelt hij verder. Hij
zegt: „Na de heilige mis had je dan
meestal een paar uur lessen op de
scholen. In Laren bijvoorbeeld wa
ren dat vier ochtenden m de week.
De twee andere ochtenden was je
zogenaamd vnj. Maar die vnjheid
werd vaak in beslag genomen door
rouw- en trouwmissen.
In één van de parochies had je
iedere maand een zogenaamde
ziekenweek. Dan moest je elke
morgen de communie rondbren
gen aan zieke parochianen die op
grote afstand van elkaar woonden,
soms wel twintig kilometer. En
daar was je dan echt hele morgens
mee bezig..."
HUISBEZOEK
Pastoor B. A. M. van der Steen
„Het huisbezoek was trouwens
een van de allerbelangrijkste ta
ken", gaat hij voort. Van der Steen:
„Toen ik in Purmerend zogenaamd
bouwpastoor was, had ik het zo
druk, dat ik onmogelijk iedereen
meer ieder jaar kon bezoeken.
Maar ik heb toch getracht om ie
dere parochiaan eens m de drie a
vier jaar te bezoeken.
Purmerend was een plaats met
veel jonge gezinnen. Toen ik daar
begon, had ik vijfhonderd paro
chianen. Toen ik wegging, was dat
aantal tot tweeènveertighonderd
gestegen. En dat in acht jaar tijd..."
Hij vertelt verder: „Ik vind het
wel jammer, dat er tegenwoordig
van het huisbezoek steeds minder
terecht komt. Ik heb er wel begrip
voor, dat het heel moeilijk is. Een
moeilijkheid die in twee dingen zit:
enerzijds het tekort aan priesters,
anderzijds dat de mensen veel
meer bezet zijn geworden. Een
huisbezoek wordt nog wel eens
gezien als een inbreuk op het ge
zinsleven; „want dan kunnen we
vanavond geen tv kijken."
Niet iedereen laat het natuurlijk
merken. In de tijd dat ik bouwpas
toor was, was je over het algemeen
nog welkom. In Wijk aan Zee had
den mijn twee voorgangers om ge
zondheidsredenen geen huisbe
zoeken kunnen doen. Toen werd
het toch gewaardeerd, dat ik de
mensen kwam bezoeken."
„Ook hier in Leusden ben ik op
huisbezoek geweest, hoewel dat
natuurlijk onbegonnen werk was.
Je wist dat het maar voor een paar
maanden zou zijn. Dan zou er een
nieuwe pastoor benoemd worden.
Voor de emeritus staat één ding
vast: je moet niet wachten, totdat de
mensen je vragen voor een huisbe
zoek. Eigen initiatieven van een
priester op dat gebied werken
soms veel zegenrijker.
KAPELAAN
De allereerste parochie van
pastoor Van der Steen was Rossum
bij Oldenzaal. Via deze parochie is
hij m diverse andere parochies als
kapelaan werkzaam geweest. Hij
zegt daarover: „Van Rossum ben ik
in Kijenborg gekomen. Die plaats
ligt midden in de driehoek Henge
lo, Hummelo en Zelhem: het was
mijn meest uitgestrekte parochie.
Ik kan me nog heel goed een be
diening op zaterdagmiddag herin
neren. Het was in de winter en er
lag een dik pak sneeuw. Heel erg
koud was het ook m de winter van
1939/1940. Het adres waar ik moest
zijn, lag op ongeveer vier kilometer
afstand. Ik kon tweehonderd meter
fietsen. Toen moest ik mijn fiets
maar ergens tegen een hek aan
zetten en verder gaan lopen, 's
Avonds om half negen was ik pas
thuis..." Zijn volgende parochei was
in Bemmel. Daar maakte hij naar
zijn zeggen het volle oorlogsge
weld meer. „Een grote overgang"
was naar Laren m februarie 1946.
„Daar heb ik de mooiste tijd ge
had", vertelt Van der Steen, Hij ver
voegt: „Bijna vijftien jaar ben ik
daar gebleven. Daarna ben ik
bouwpastoor geworden in Purme
rend. Van Purmerend ben ik naar
een parochie in Amsterdam ge
gaan, de Watergraafsmeerparo-
chie. Toen volgde nog Wijk aan
Zee."
LEUSDEN
Pastoor Van der Steen is uitein
delijk in het Leusdense terecht ge
komen. Dat heeft ertoe geleid, dat
pastoor Van der Steen zich bezig
ging houden met de geestelijke be
geleiding van de bewoners van
„Huize 't Hamersveld" en „Lisidu-
nahof'. Daarnaast is de emeritus
nog verdienstelijk als contactper
soon voor zijn collegae-emeriti in
het bisdom Utrecht, terwijl hij in
Achterveld het koor van „Huize
Sint Josefdirigeert.
VIERINGEN
Voor diverse groepen van vrien
den en bekenden had en heeft de
emeritus recepties op het pro
gramma staan. Zo werd er afgelo
pen zaterdag 18 juli een feestelijk
eucharistieviering gevierd in de
zaal van „Lisidunahof', ter ere van
de jubilaris was de zaal feestelijk
versierd.
