'Comapatiënten uitstekend verzorgd,
maar ze missen een juiste therapie'
Geslaagde toneeluitvoering Culdoto
Topambtenaar zwijgt
door aanwezigheid pers
Regionale speldag
voor ouderen
I
Mervrouw T.A. Janzen van de stichting Brem:
Bromfietser
aangereden
Jubilerende regisseur Bakkenes m de bloemen gezet
Ik moet eerst aan de minister toestemming vragen'
Knutselavond KPO
plaatselijk nieuws
DINSDAG 1 MAART 1988
„Nu gebeurt er helemaal mets",
volgens mevr. T.A. Janzen. „Fami
lieleden van deze patiënten zijn
vaak enorm bang voor wat er gaat
komen Ze denken snel aan het
geval Stinese". Mevrouw Stinese
onderging een bevalling door
middel van een keizersnede waar
bij ze in coma raakte. „Natuurlijk
vragen deze mensen om een
oplossing. Voor vragen over mo
gelijke medische behandeling
verwijzen wij naar Professor Min
derhout in Groningen, die op ons
verzoek met deze mensen praat
en eventueel de patiënt gaat op
zoeken".
Pleit de stichting voor euthanasie
mogelijkheden? „Momenteel is
euthanasie voor comapatiënten
uitgesloten, omdat de patiënt
hierom zelf, in volle bewustzijn,
moet vragen. De Stichting Brein
wil zich met uitspreken voor eu
thanasie voor comapatiënten. Wij
willen ons wel uizetten voor de
mogelijkheden die medisch ge
zien verantwoord zijn." Wanneer
wat verantwoord is, is een moeilijk
te beantwoorden vraag voor me
vrouw Janzen. Haar eigen zoon is
immers een duidelijk voorbeeld
van hoe het tegen alle verwachtin
gen in, toch nog redelijk is goed-
gekomen. „Of iemand uit coma
kan komen is in de eerste plaats
afhankelijk van de leeftijd. Men
sen onder de vijfentwintig jaar
hebben daarbij de beste kansen.
Daarbij speelt natuurlijk de diepte
van de coma en hoe lang het duurt
een rol."
VOORLICHTING
De eerste stap naar het realiseren
van de vele wensen van de stich
ting is het uitdelen van folders bij
apothekers, ziekenhuizen en bi
bliotheken waarin de bedoelin
gen van de stichting uit de doeken
worden gedaan. Hierdoor hoopt
mevrouw Janzen in de regio
Utrecht een steunpunt op te kun
nen zetten. „Ik zoek naast leken
met ervaring, bijvoorbeeld ook
een fysiotherapeute die op vrijwil
lige basis voor de Stichting wil
werken, en een arts die zich be
reid verklaart tot het beantwoor
den van vragen." Momenteel ver
vult mevrouw Janzen de taak van
'regionaal steunpunt', met lande
lijke ondersteuning, in haar een
tje. Maar ze wil meer dan vragen
beantwoorden en folders ver
spreiden. Zodra een regionaal
team door kadercursussen ge
schoold is, wil mevrouw Janzen
streven naar „een officieel op
vangcentrum in ieder ziekenhui
alleen voor comapatiënten
mensen met een hersenbescha<
ging en hun familie". Daar fc
men de familieleden direkt na h
ongeluk opvangen, terwijl met <j
vragen iets gedaan kan worden.
De landelijke organiatie werkt a»;
een vidoefilm. Een dia-klan
beeldserie is al beschikbaar
het najaar staat een congres vo;
familieleden, in Raalte, op het pr
gramaa. Daar zal Nelly Frijda ee
monoloog houden „over iemai)
die in coma ligt en over euthan
sie", aldus het stichtmgsbla
Brein.
PAPENDRECHTSE VROUW
Stichting Brein is geen aktiegroe
maar wil wel de belangen behai
gen. Zij wacht daarbij niet tot c
mensen de stichting gevondc
hebben, maar de vrijwilligers n
men zich vast voor de mensen oo
op te zoeken. „Die mevrouw in B
pandrecht, ze is nu gelukkig we
vrij, kan rekenen op onderste
ning van de Stichting Brein". N
mens de Stichting stuurde m
vrouw Janzen een brief aan de ol
cier van Justine, de advocaat
het comité 'Help Papendrecht
vrouw'. Bovendien is de Stichtir
bereid eventueel bij te dragen
de proceskosten.
Namens de Stichting schreef rr
vrouw Janzen nu al een brief na
de Hoge Raad. Voorbarig? „V
hebben niet zo vreselijk veel ho<
dat ze vrijgesproken wordt", v<
zucht mevrouw Janzen. „Je mc
wel verschrikkelijk wanhopig z
om op deze mamer een einde a
het leven van je zoon te willen m
ken. Maar de manier waarop zij q
wilde doen, staat nu met ter d
cussie. Geen enkele manier is to
gestaan. Een voorbeeld van h<
het keurig geprobeerd is via alli
lei rechtszaken heeft onlangs
Zwolle ook geen nieuw standpu
opgeleverd. De man die vroeg
het verpleegtehuis de behand
ling (verzorging) van zijn vroi
wilde staken kreeg zijn zin niet".
„Misschien dat afschuwelijl
voorbeelden duidelijk maken d
er in Nederland iets moet v<
anderen, ten opzichte van de b
handeling van comapatiënten,
zeg met nadruk: ze worden uits
kend verzorgd, maar we miss
een therapie, begeleiding vani
familie en de juiste houding I
opzichte van een patiënt die jar
en jaren in coma kan blijven
ven'."
ACHTERVELD - Zaterdag
avond en zondagavond werd
door Culdoto het toneelstuk
opgevoerd „Wat een gekke
man... en zijn vrouw" van
Alan Ayckborn. Hij obser
veert mensen haarscherp in
situaties die normaal en alle
daags lijken, maar die in zijn
visie dramatisch-absurd en
meestal verrassend lachwek
kend worden.
Het stuk speelt zich af op kerst
avond in 1985, 1986 en 1987, res
pectievelijk bij de families Sidney
en Jane Hopman (Ben Middelaar en
Margaret van Druten), Jeff en Eefje
Jacobs (John van Middelaar en Bet
ty van Bekkum) en Ronald en Ma
rion Broester (Henk Smit en Evelien
Hak)
In het eerste bedrijf verwachten
Sidney en Jane Hopman bezoek
van kennissen op kerstavond. Jane
Hopman is nog volop bezig met het
schoonmaken van de keuken en is
nog met klaar als de bezoekers
arriveren. Alles wordt nog vlug ge
regeld. Mevrouw Broester ver
schijnt ui de keuken en spreekt
haar bewondering over de keuken
uit Ook de andere bezoekers ver
schijnen in de keuken. Als men
weer naar de kamer gaat en men
wil de gasten van drankjes voor
zien, blijkt er een drankje met aan
wezig te zijn.
De gesprekken zijn soms zeer
serieus, maar ook grappig. Als al
len vertrokken zijn komt de gast
vrouw geheel verregend als een
zielig vrouwtje weer binnen waar
na alles tussen man en vrouw wordt
opgelost.
Het tweede bedrijf speelt zich
een jaar later af op kerstavond in
de keuken van de familie Jacobs.
Er blijkt een ruzie geweest te zijn
tussen de beide echtelieden. De
vrouw zit steeds wezenloos voor
zich te kijken en geeft de man op
geen van zijn vragen antwoord.
Hij kan doen wat hij wil, maar de
echtgenote blijft zwijgzaam. De
man gaat de dokter bellen en tij
dens dat moment wil de vrouw uit
het raam springen.
VERMAKELIJK
Het derde tafereel speelt zich af
op kerstavond, een jaar later in de
keuken van de familie Broester.
Mevrouw Broester is van slag af en
ligt meer in bed dan dat ze bene
den is. Ook hier is het tussen de
beide echtelieden niet alles koek
en ei. Mevrouw Jacobs komt bij
haar op bezoek en als zij beneden
komt ontstaat er een heel gesprek
tussen haar en de echtgenoot. Als
de heer Jacobs inmiddels ook is
gearriveerd komt de echtgenote
van Broester plotseling naar bene
den. Ook nu ontstaan er weer ver
schillende vreemde en ook lach
wekkende situaties.
STERK GESPEELD
Een heel sterk en zeer goed ge
speeld stuk. De rollen werden heel
sterk en vlot gespeeld stuk De rol
len werden heel sterk en vlot ge
speeld. Men was heel rolvast en
heel duidelijk. Zowel de zaterdag
als zondagavond werden de spe
lers en speelsters met een dave
rend applaus beloond.
Na afloop van het spel zaterdag
avond verscheen de wethouder
(van één van onze medewerkers)
LEUSDEN - Drs. P. E. van Staveren, topambtenaar op het
ministerie van onderwijs heeft zijn aangekondigde praatje
voor de algemene ledenvergadering van het plaatselijk CDA
niet gehouden. Als reden werd door voorzitter D. Tigchelaar
genoemd het late tijdstip waarop de spreekbeurt zou kunnen
beginnen. Inmiddels was echter duidelijk geworden dat de
heer Van Staveren niet veel voelde voor het houden van een
praatje in het bijzijn van de pers.
„Als ik vooraf had geweten dat
de vergadering openbaar zou zijn
had ik de minister kunnen vragen
of ik wel een spreekbeurt mocht
houden", aldus de reactie van de
topambtenaar na afloop van de ver
gadering.
Drs. P. E. van Staveren is vorig
jaar benoemd tot plaatsvervan
gend directeur-generaal voor het
voortgezet onderwijs Tot voor kort
is de Leusdenaar lid geweest van
het bestuur van de afdeling Leus
den-Achterveld van het CDA. Mo
menteel is de heer Van Staveren
nog actief in de politiek als voorzit
ter van de kamerkring van het CDA
in Utrecht.
In zijn functie op het ministerie is
de heer Van Staveren nauw betrok
ken bij de politieke besluitvorming
met betrekking tot onderwijsza
ken. „Vanuit deze positie, direct
onder de minister wordt het poli
tiek handelen op een zeer specifie
ke wijze beleefd", zo stond te lezen
in de uitnodiging voor de algemene
ledenvergadering van het CDA in
het jongerencentrum „De Til".
In de uitnodiging werd verder
aangekondigd dat de heer Van Sta
veren een „tipje van de sluier van
het Haagse politieke handelen op
te lichten".
Omdat het bestuur van het CDA
van mening was dat ook de pers
belangstelling zou hebben voor de
verhandeling van de ambtenaar,
werd dit deel van de vergadering
„openbaar" verklaard. De heer
Van Staveren liet echter weten
geen behoefte te hebben aan een
persvertegenwoordiger als hij zijn
praatje zou houden.
LEUSDEN- Vrijdagmiddag werd
een bromfietser het slachtoffer van
een onoplettende automobilist. Bij
ACHTERVELD - De KPO hield
donderdagavond een knutsel
avond. Er werd heel enthousiast
gewerkt hetgeen tot een mooi en
bij nei inuusierie van unaerwijs
blijkt de afspraak te bestaan dat
spreekbeurten in het land gehou
den worden na overleg met de mi
nister. In dit geval had dat overleg
met plaatsgevonden.
Toeval wilde dat de „baas" van
de heer Van Staveren, minister
Deetman, dezelfde avond een
spreekbeurt hield in het Corde-
riuscollege in Amersfoort.
het veiitucu vcui ecu paxr.cciplaats
op de Biezenkamp keek een be
stuurder van een auto niet goed uit
bij het oversteken van het fietspad.
Een bromfietser, die daar juist
reed, kon een aanrijding niet meer
voorkomen. Persoonlijke ongeluk
ken deden zich niet voor. Aan de
bromfiets ontstond lichte schade
goed resultaat leidde
Op 3 mei zal er 's morgens een
show worden gehouden van hand
werken, vervaardigd van het mate
riaal, dat tijdens een reis in Den
Bosch is gekocht.
LEUSDEN - In samenwerking met
zusterorganisaties in de regio
Zuid Oost Utrecht - Veluwe orga
niseert de vereniging voor Wel
zijn Ouderen in Leusden (WOL)
weer een regionale speldag voor
ouderen. De dag zal gehouden
worden op 6 april in de Valleihal
in Veenendaal.
Verschillende plaatsen uit de re
gio zullen elkaar bestnjden in zes
spelen. Niet het competitie-ele
ment, maar de gezelligheid staat
voorop. Deelnemers aan de spelen
dienen te beschikken over sport
schoenen of stevige pantoffels.
De ochtend begint om negen
uur, dan worden de ploegen ont
vangen. Om tien uur begint het
spel-programma. De dag wordt om
kwart over vier besloten. Tijdens
de lunchpauze is er gelegenheid
om kennis te maken met het voll j
dansen. Zowel ploegleden als si
porters kunnen hieraan deeli
men. Ook hier geldt dat spc
schoenen of goede pant off
noodzakelijk zijn.
Vorig jaar heeft er één ploeg
Leusden deelgenomen. De ho
bestaat dat er dit jaar twee ploeg
mogelijk zullen zijn. Wie zestig j:
of ouder is en mee wil doen, k
zich opgeven bij de heer J. Hac
stra, telefoon 941337 of de heer
Bakker, telefoon 942168. Wanne
de ploegen volgeboekt zijn, wo:
men op de reservelijst geplaa'
Ook kan men zich als support
aanmelden.
COMA
Een paüënt in coma ligt niet 'be
wusteloos' met geloten ogen, on
beweeglijk, stil in bed. Een coma
patiënt heeft dikwijls zijn ogen
open, maar ziet mets. Sommige co
mapatiënten maken geluiden, be
wegen heftig. „Tijdens het trai
ningsprogramma m de Verenigde
Staten kregen comapatiënten bal
len toegeworpen, die ze met za
gen aankomen of konden vangen,
maar hun 'onderbewustzijn' pro
duceerde een reflex en daar was
het de behandelaars om te doen.
Hetzelfde geldt voor 'de geheu
gentraining' waarbij aan de pa
tiënt vragen worden gesteld waar
van men met wist of hij ze horen of
begrijpen kon en waarvan men
niet wist of slechts het onvermo
gen te spreken het antwoorden
onmogelijk maakte.
Hoe groter de hersenbeschadi
ging is. hoe dieper de coma. Ge
zonde hersencellen kunnen een
aantal functies (soms) overnemen.
Daarvoor is intensieve training no
dig. De niet gebruikte hersenen
moeten geactiveerd worden. Het
grote verschil tussen een comapa
tiënt en een patiënt die uit coma is,
is het tonen van een reactie. Zodra
het vermogen tot reageren terug
komt kan de patiënt beginnen al
les opnieuw te leren, zover dat
mogelijk is.
EUTHANASIE
De vrijwilligers van de Stichting
Brein, willen familieleden van co
mapatiënten, en andere patiënten
met hersenbeschadiging (bijvoor
beeld na een beroerte), begelei
den. Zij willen deze mensen de
gelegenheid geven te praten. Vrij
willigers „bij voorkeur mensen
die ervaring hebben met comapa
tiënten, maar die hun verdriet ver
werkt hebben" kunnen mensen
opvangen die recent bij een der
gelijk ziektebeeld betrokken zijn
geraakt.
Margaret van Druten en Ben van Middelaar als het echtpaar Hopma in de toneelopvoering van Culdoto, dat
afgelopen weekemde in Achterveld twee voorstellingen verzorgde.
van Welzijnszaken Evelien Blom op
het toneel. Zij sprak regisseur Wout
Bakkenes toe die vijftien jaar regis
seur bij Culdoto is. „Vijftien jaar
bent u regisseur van Culdoto. We
zijn meer kritische* geworden,
maar wat vanavond naar voren is
gebracht was geweldig met dne
verschillende keukens en drie ver
schillende families op het toneel."
Namens de gemeente boodt zij
Bakkenes een fles met inhoud aan.
Ook door de assistent van de
regisseur, en tevens souffleur,
Greet Wessels werd Bakkenes toe
gesproken. „Wout, u hebt ons veel
geleerd, soms de zweep er over als
de tekst nog ruet was geleerd, maar
uiteindelijk kwam het toch goed."
Zij bood mevrouw Bakkenes, die
altijd bij iedere uitvoering aanwe
zig is, vervolgens bloemen aan.
Door Nol Wessels werd zowel
zaterdag- als zondagavond veel
dank gebracht aan de spelers en
de speelsters, aan de regisseur, de
souffleur Greet Wessels, de gnmeu-
se Marijke Hulshof en Martien de
Jong die voor de belichting had
gezorgd.
Jammer dat op beide avonden de
belangstelling niet overweldigend
was, zeker op zondagavond viel de
belangstelling tegen. Jammer voor
de speelsters en spelers die onge
veer zes maanden bezig zijn ge
weest om dit op de planken te
brengen.
Zondag 13 maart wordt in Ons
Gebouw het laatste koffieconcert
van dit seizoen gegeven. Culdota
zal dan een eenakter opvoeren.
Kievit
De beste stuntvlieger van
onze weidevogels is onbe
twist de Kievit. Vooral in de
baltstijd, dat is de tijd dat de
paren gevormd worden, laat
het mannetje zijn mooiste
toeren zien. Wij mogen daar
van meegenieten, maar zijn
kunsten zijn natuurlijk be
doeld om indruk op het wijfje
te maken. Hij laat daarbij de
baltsroep horen die klinkt als
"kie-oe-wiet".
De beide seksen lijken veel
op elkaar, alleen de prach
tige kuif is bij het wijfje iets
kleiner. Ze roept ook niet zo
uitdrukkelijk haar naam,
maar een wat minder luid
"ieuw".
Van alle weidevogels is de
Kievit het meest gespeciali
seerd op het eten van wor
men, die met trillende poot-
bewegingen naar de opper
vlakte gebracht worden.
Vooral tijdens maanlichte
nachten zoeken veel kieviten
's nachts voedsel.
Ze hebben in de broedtijd een
scherp begrensd terrein. Het
wijfje kiest uit de vele, door
het mannetje gemaakte kuil
tjes, de beste uit en bekleedt
dat met wat plantedelen. Het
meest geschikte kuiltje is dat
waarin het wijfje, als ze op
het nest zit, het terrein kan
overzien. Daarom ligt het
vaak op een lichte verho
ging. Het gras in de omge
ving mag niet te lang zijn, het
kopje van de zittende vogel
moet er juist bovenuit ko
men.
Nu de begroeiing in de wei
landen, door bepaalde gras
soorten en intensieve bemes
ting, steeds vroeger in het
jaar hoog wordt, wordt de tijd
dat ze een geschikt broedter-
rein zijn, steeds korter. Daar
mee valt de teruggang van
het aantal kieviten te verkla
ren.
Als het nest klaar is legt het
wijfje daarin vier olijfkleu
rige, gevlekte eieren die al
tijd met de spitse kant naar
binnen, als een klavertje
vier, in het nest liggen. Dat
voorkomt dat ze er uit rollen.
Dan begint de broedtijd die
ongeveer vijfentwintig da
gen zal duren en hoofdzake
lijk door het wijfje wordt
waargenomen. Het mannetje
belast zich met de verdedi
ging, die dan ook fanatiek
wordt uitgevoerd. Elke in
dringer, of dat nu een mens,
kraai of ekster is, wordt met
aanvallen vanuit de lucht be
dreigd. Het wijfje gaat alleen
LEUSDEN - „Sneeuwwitje was misschien wel de eerste co
mapatiënte, of anders Doornroosje", oppert mevrouw T.A.
Janzen (58), vice-voorzitter van de Stichting Brein en woon
achtig in Leusden. Denk daarbij aan het verdriet van de ze
ven dwergen die geen definitief afscheid van haar wilden
nemen, Sneeuwwitje in een glazen kist legden, in afwachting
van de prins die haar zou wekken en het beeld van wat de
Stichting Brein wil is compleet.
De in 1987 opgerichte stichting is
een belangenorganisatie voor
coma-, ex-coma- en andere patiën
ten met hersenletsel en de familie
daaromheen. De vrijwilligers die
aan deze stichting hun medewer
king geven, willen patiënten en fa
milieleden begeleiden bij de
emotionele verwerking. Ze willen
er toe aanzetten dat men de hoop
voor comapatiënten niet te snel
opgeeft opdat er meer met deze
patiënten gedaan zal worden. Zij
willen meer aandacht vragen voor
de problemen veroorzaakt door
hersenletsel, in de hoop begrip te
kweken voor de situatie waann
deze patiënten en hun familiele
den verkeren Familieleden die,
net als de dwergen, geen afstand
van hun doden kunnen nemen,
omdat ze niet helemaal dood zijn.
De stichting krijgt momenteel veel
publiciteit. Hoewel de aanleiding
hiertoe schokkend is, is zij even
eens kenmerkend voor de nood
van zoveel mensen die bij coma
patiënten betrokken zijn. Een
moeder in Papendrecht pro
beerde onlangs het leven van haar
zoon, sinds zestien jaar m coma, te
beëindigen. Ze moet wanhopig
zijn geweest. Haar wanhoopsdaad
maakt duidelijk hoe de situatie
rond veel comapatiënten is, hoe
gebrekkig de begeleiding en het
medisch begrip voor de emotio
nele en sociale kant.
In televisieuitzendingen vroegen
ouders van comapatiënten om
hulp, om een belangenorganisa
tie. Daaruit bleek de onbekend
heid van de belangenorganisaties,
want er zijn er zelfs twee: De Co
mavereniging Nederland en de
Stichting Brem. Het verschil tussen
deze twee organisaties is volgens
mevrouw Tineke Janzen nauwe
lijks aan te wijzen. „Misschien dat
de Comavereruging zich wat meer
op het westen richt en wij ons wat
meer met het oosten van het land
bezig houden". Bovendien 'ver
moedt' ze dat de stichting wat
kleinschaliger en direkter werkt.
Ze is het ermee eens dat de krach
ten beter gebundeld zouden kun
nen worden, maar zover is het nog
niet.
VERENIGDE STATEN
Mevrouw T.A. Janzen kwam kort
na de officiële start van de Stich
ting Brein met de initiatiefneem
ster, mevrouw Gerda Laarman uit
Twello, in contact Daarmee ver
wierf ze „eindelijk het gevoel hier
in Nederland iets te kunnen gaan
doen voor coma-patiënten". Me
vrouw Janzen raakte betrokken
door het ongeval dat haar zoon
Marco, nu tien jaar geleden, over
kwam in de Verenigde Staten. Hij
Mevrouw Janzen: 'De medici hebben daarvoor geen tijd, geen gelden
geen interesse'.
raakte in coma en bleef dat dne
maanden.
„De opvang en begeleiding in de
Verenigde Staten was grandioos
Een heel team was dagelijks be
trokken bij de verschillende thera
pieën waaraan mijn zoon moest
meedoen, nog voor hij uit zijn
coma ontwaakt was." Wat nie
mand lang voor mogelijk hield,
gebeurde. De zoon herstelde zo
ver dat hij nu zelfstandig leeft, een
baan heeft en weer ondernemend
is.
Terug in Nederland ontdekte me
vrouw Janzen dat de behandeling
die haar Marco in de Verenigde
Staten gekregen heeft, hier onmo
gelijk is. „Hier komt eens in de
week hooguit een logopediste en
een fysiotherapeute aan het bed
In een klein aantal ziekenhuizen is
een trainingsprogramma voor co
mapatiënten maar in veel grote
ziekenhuizen, zoals het Acade
misch Ziekenhuis in Amsterdam,
gebeurt dat met."
„De medici hebben daarvoor
geen tijd, geen geld en geen inte
resse", volgens mevrouw Janzen.
Met als gevolg dat reikhalzend
wordt uitgekeken naar Engeland
waar in een ziekenhuis de 'pnk-
keltherapie', waarbij een comapa
tiënt wordt geprikkeld met licht
en geluidseffecten, wordt toege
past en waar zelfs Nederlandse
patiënten naar toe gaan. De thera
pie, die er is in Nederland, wordt
dikwijls afgebroken zodra de pa
tiënt uit de diepe coma in een lich
tere terecht komt. „Want dat is de
indicatie om de patiënt naar een
verpleegtehuis over te brengen."
noodgedwongen op de vleu
gels en zal nooit rechtstreeks
van het nest opvliegen, maar
zal eerst een eind in gehurkte
houding ervan weglopen.
Ook als ze weer naar het nest
terugkeert gaat dat heel om
zichtig.
Twee dagen na het uitkomen
verlaten de jongen het nest
en lopen in de buurt daarvan
rond. De kuikens zijn niet in
staat wormen uit de grond te
trappelen. Ze zijn aangewe
zen op bovengrondse insek-
ten en eten bovenal veel ke
vers en larven van andere in-
sekten, die ze vinden in plak
ken koemest.
Bij alarm drukken de kui
kens zich plat tegen de
grond. Doo hun gevlekte
donskleed zijn ze moeilijk te
ontdekken. Na een week of
vijf beginnen de jongen te
vliegen en al in augustus
trekken ze zuidwaarts.
Naast wormen voeden kievi
ten zich ook met andere
weekdieren, maar ook met
zaden en groene plantedelen.
G. van L.
