„Grote restauraties heten bij het
rijk al gauw een kanjerprobleem"
)e advocatuur
Feestdag bij
kasteel Stoutenburg
Wel of niet
(te)recht?
beursj;
ran Hoogevest-architecten voltooien grootste restauratieproject van Nederland
'WmZT..-
WOENSDAG 25 MEI 1988
—4
plaatselijk nieuws
-v •-
„Het is een der hoogste
•n schoonste torens van
iet land, aan die van de
Jtrechtse dom niet onge-
ijk, iets langer, maar veel
m ierlijker". Aan die uitla-
ingen denken we als we
ip een zonnige meidag in
Ie portiek van het pand
Vestsingel 9 staan te
/achten tot de deur ge
pend wordt en onze blik
imhoog laten gaan naar
le O. L. Vrouwetoren, die
ich in al haar schoonheid
ftekent tegen de blauwe
ucht. De O. L. Vrouweto
en sierlijker dan de
'trechtse Domtoren, sym-
ool van de stad, die ei-
enlijk aanleiding is voor
ns bezoek aan architek-
enbureau ir. T. van Hoo-
evest.
Want dat bureau is wel
eel nauw betrokken bij
iet vijfkerkenrestauratie-
lan in de stad Utrecht,
/aarvan de voltooiing dit
lar wordt gevierd met de
manifestatie „Utrechtse
ïiddeleeuwse kerken-
tad 1988".
AMERSFOORT - Ir. G. W.
n Hoogevest noemt het vol-
ekt uniek dat - onder één
ectie, met één aannemer
één opdrachtgever - in een
neensluitende periode van
jaar vijf grote kerkrestau-
ies zijn uitgevoerd. Gedu
ide die periode zijn ir. T.
n Hoogevest, zijn zoon, him
riseurs en medewerkers
ïl nauw betrokken geweest
de restauratie van de
ur-, Jacobi-, Jans-, Klaas-
Domkerk in Utrecht.
)e heer Van Hoogevest zegt dan
„1988 is voor ons een belang-
jaar. Niet alleen is het 75 jaar
eden, dat mijn grootvader G.
Hoogevest zich als architekt
tigde, maar ook omdat het
otste restauratieproject van Ne
land voltooid is",
literaard is er voldoening over
resultaat, maar „hoewel er ge-
kig nog wel werk is, ziet de
komst er wat de monumenten-
g niet rooskleurig uit. We heb-
alle moeite om de mensen aan
gang te houden",
loewel architektenbureau Van
Dqevest met trots kan wijzen op
de nieuwbouw van 70 scholen, van
20 kerken, van raadhuizen en ande
re utiliteitsbouw, van woningen -
„we zijn in feite een uniek bureau in
Nederland, dat alle facetten van het
bouwen beheerst of het nu om
nieuwbouw, restauratie of renova
tie gaat" - betekent het gereedko
men van het vijfkerken-project met
name voor de nu 73-jarige heer T.
van Hoogevest, die daar nog dage
lijks bij betrokken is, dat toch een
stuk levenswerk wegvalt. Want het
is met name sinds hij actief bij het
architektenbureau werd betrok
ken, dat het restauratiegebeuren er
een hoge vlucht heeft genomen,
een grote kennis en ervanng is
opgedaan.
De lijst van gerestaureerde ker
ken en torens, van „kastelen" als
Huis Groeneveld m Baarn en De
Salentein in Nijkerk, van de Vis-
poort in Harderwijk - om enkele
voorbeelden te noemen - toont dat
wel aan.
En hoewel er nog een aantal
projecten m uitvoering zijn, zoals
de Nieuwe Kerk in Delft, waarin
zich het grafmonument van Willem
van Oranje bevindt en waar bijna
alle leden van het Oranjehuis een
laatste rustplaats hebben gevon
den - de torenspits is vorig jaar
gerestaureerd - en andere in voor
bereiding is de monumentenzorg
op dit moment een zorg, zijn „de
perspectieven op dit moment rond
uit somber".
Een bedrag op de rijksbegro
ting van 200 miljoen per jaar
voor de monumentenzorg in heel
Nederland is volgens de heer Van
Hoogevest een te gering bedrag.
„Aan de andere kant: we restau
reren nog altijd".
In vergelijking met de periode
van het kabinet Den Uijl - Van Agt
toen - mede als gevolg van het
Monumentenjaar 1975 - veel geld
voor de monumentenzorg werd uit
getrokken, wat maakte, dat een
hausse in restauraties plaatsvond
en de werkgelegenheid flink
bevorderd werd, ligt op dit mo
ment het beschikbaar stellen van
gelden voor restauratie van monu
menten politiek erg moeilijk. Des
ondanks spreekt de heer Van Hoo
gevest over „een welwillende mi
nisterie van WVC onder leiding
van een monumentenminded mi
nister Bnnkman", vertelt, dat hij da
gelijks wordt geconfronteerd met
opdirachtgevers, die wel plannen
laten maken, die uiteindelijk met
kunnen laten uitvoeren omdat er
geen geld voor is. „Grote restaura
ties heten bij het rijk al gauw een
kanjer-probleem".
RAADHUIS-HILVERSUM
Toch wachten architektenbu
reau Van Hoogevest nog een aantal
interessante restauraties, zoals van
het kasteel Amerongen, die deze
UTRECHTSE
RESTAURATIEPROJECT
Met 't vijfkerkenrestauratie-
project, dat met de restauratie van
de QomJterk is voltooid, aanleiding
is voop de manifestatie-„Utrecht
middeleeuwse kerkenstad", che op
17 juni in aanwezigheid van konin
gin Beatrix officieel start, heeft ar
chitektenbureau' Van* Hoögevëst
opnieuw een visitekaartje afgege
ven. Het fsr opmerkèlijk; ÖM" dit
unieke restauratieproject veel
mensen heeft aangesproken
aanspreekt, ^dat „de tman .in, de
straat" ër bijzonder In geïnteres
seerd was en is, dat uiteen door het
ministerie van WVC ingesteld on
derzoek cte waardering voor het
Pehoyd en het opknappen van die
oude kerkgebouwen bij die „man
ui de straat zelfs hoger was dan-bij
derdeskundioen
Men-kan dat we? anders inter
preteren darrals eén rea'Ctie op" dé
tmifoTTTtfteft en de rijtjeshuizen vaii
nu, die bijdragen tot de onherberg-"
zaamheid van onze steden - -
Het zou tevergaan hier uitvoerig
in te gaan op de restauraties, die
verricht zijn, op de uitvoerigë stu
dies door deskundigen, zoals de
heer Th. Haakma Wagenaar. die
helaas het einde niet mag meema
ken", op de inventiviteit, die vaak.
ten toon is gespreid door de hoofd-
opzichters en de oprichters.
In het boekje „Oude kerken -
nieuwe luister", dat ter gelegen
heid van het gereedkomen van
de restauratie van de Dom en de
Janskerk, de Buurkerk, de Jaéó-
bikerk en de Nicolaaskerk is Uit
gegeven, wordt erop gewezen,
dat eerder de Pieterskerk, de Ca-
tharijnekerk, de Ursulakapel en
de Agnietenkapel zijn gerestau
reerd, dat de aanwezigheid van
tien middeleeuwse kerken in een
Nederlandse stad anno 1988 een
grote rijkdom lijkt.
„Toch is dit grote aantal mei
me.er dan een derde van wal er. uv
middeleeuws Utrecht bestond. De
bisschopsstad telde als middelpunt
- -ven Ctawtelijk "Noordnetferland in
- wtwlTtftemtemg kerken en kerk-
-tes'Vljf kupitïëïkërkëft, Waarvan de
OüdfflUfÊfër ért <3? WatiakerR ver-
'dttëftêiT&Qft; 'vier parochiekerken,
ffié" hhif jptéaïs 'tót in deze eeuw
béhi?!(3ën; "zestien vrouwenkloos-
sights twee kapel-
len, Cv^A&sf.UrsuUlpooster en het
AguesqonyenU resteren na de slui-
ttfiÉUiv. i§80i en tien mannenkloos
ters, .waarvan- slechts eén kerk
tmaarrdaii ook eeiwomvangrijke!)
•de-Gatherijnekerk; bewaard bleef.
Het-behoud ven deze tien kerken is
te-danken-aatf het voortbestaan van
hun rehgieröe*fUïictfes. Pas in deze
eeuw ftëbbëfi tWfeë VSLii dê sacrale
gëb'oïïWeiï "éë'rt ifutëèaal gebruik
'gëkrêfcfëh: dé'Agnietenkapel en de
BtKfrkefl?*.
.la he; laatst kerkgebouw heeft
-het ..„Nationaal- Museum van
Speelklok-»lot Pierement een on
derkomen gevonden, De andere
-kerker*ais-wakker k, als
studentenkerk -ofr zoals de Dom-
De heer Van Hoogevest die enkele foto's laat zien van kerken die door het architectenbureau zijn gerestaureerd
zomer - na het bezoek dat koningin
Elisabeth van Groot-Brittanme zal
brengen - gaat beginnen en waar
bij niet alleen de kap, die volledig
verrot is, maar ook het gevelwerk
hersteld zal worden. Ook het kas
teel Beverweerd in Werkhoven,
waarin de Internationale School is
gehuisvest, en Huize Doorn staan
op het programma, evenals het
raadhuis in Hilversum, de schep
ping van Dudok, dus een jong mo
nument, waarvan de toren m ver
band met afbrokkelende steen al in
plastic is verpakt".
Die restauratie en herindeling
van het Hilversumse raadhuis is be
groot op 33 miljoen „Daar zijn we
al gauw vijf jaar mee bezig". En dan
is er het Koninklijk Instituut voor de
Tropen - het Tropenmuseum - m
Amsterdam, dat aan een groot on
derhoud toe is
Wat Amersfoort betreft noemt
de heer Van Hoogevest het pand
op de hoek van de Westsingel en
het Spui - de Turfton - en het
ernaast liggende Westsingel 48,
terwijl ook de restauratie van de
O. L. Vrouwetoren „een leuk pro
ject" zou zijn.
Het gesprek komt op de studie,
die vooraf nodig is, op de tegen
vallers, die bij restauraties onge
twijfeld optreden. Terwijl bij
nieuwbouw en dergelijke regel
matig aanvullende credieten wor
den gevraagd, worden door de
Rijksdienst voor de monumenten
zorg overschrijdingen van het bud
get niet geaccepteerd. „Wij kun
nen vooraf met alles zien, hebben
ook geen rontgenogen", zegt ir
Van Hoogevest, die erop wijst, dat
op dit moment kostenbewaking
van de grootste betekenis is, de
Rijksdienst erop staat, dat tegen
vallers gecompenseerd worden
door meevallers, die dan maar ge-
creeerd moeten worden. „We zijn
daar nog altijd in geslaagd".
Een ander probleem vormen de
vakmensen. „Het is een grote zorg
van architekten en zeker ook van
de aannemers, dat ambachtslieden
om een oude kap te restaureren of
een oude muur goed te herstellen,
steeds kleiner m aantal worden. En
dan hebben we het niet eens over
steenhouwers, die in natuursteen
kunnen hakken, pinakels kunnen
maken. Er zijn er nog maar een
dertig in Nederland en als we niet
oppassen sterven die achter elkaar
uit".
Hoewel er echt wel jongeren
geïnteresseerd zijn in het restau
ratievak haken die veelal af om
dat ze elders in de bouw meer
kunnen verdienen.
De stichtmg Vakgroep Restau
ratie. waarin de 12 a 15 belangrijk
ste aannemers samenwerken, pro
beert met eigen middelen tot oplei
ding van jonge mensen te komen,
die zich in het restauratievak wil
len bekwamen, maar van over
heidswege wordt aan het vormen
van een nieuwe generatie am
bachtslieden te wemig aandacht
geschonken
Werkgelegenheidsprojecten,
waarbij langdurig werklozen moe
ten worden ingeschakeld zijn in de
restauratiesfeer volkomen dwaas.
Er zouden opleidingen moeten ko
men waar jonge timmerlieden,
metselaars, schilders, enz in de
praktijk door ervaren vaklieden
worden ingewijd in deze speciale
ereen heeft te maken met
uitgebreide regelgeving in
land. Deze regelgeving
kt zich uit van belastingen
caal recht), politie en jusi-
(strafrecht), vergunnin-
e.d. (administratief recht)
blemen rond koop, met bu-
schade ten gevolge van
onzorgvuldig handelen
een ander (civiel recht)
Het recht is een uitermate
il omvattend en ingewik-
d gebied geworden.
is duidelijk dat men m voorko-
ide gevallen te rade gaat bij
htshulpverleners. Deze rechts-
iverleners kunnen zijn:
Ivocaten;
narissen;
ireaus voor Rechtshulp;
lurwaarders;
cassobureaus;
chtsbijstandsverze-
inngsmaatschappijen;
ndische diensten van vak-
)nd, ANWB, consumentenor-
nisatiese d.;
ndische adviesbureaus;
dere adviseurs zoals accoun
ts, belastingconsulenten, ver-
kenngstussenpersonen, de
ink, de Kamer van Koophandel
De juridische rechtshulpverlener
bij uitstek is de advocaat De advo
caat onderscheidt zich van andere
hierboven genoemde rechtshulp
verleners in de volgende opzich
ten:
- De advocaat is bevoegd voor
alle gerechterlijke instanties op
te treden. De advocaat staat in
geschreven bij een rechtbank,
bij welke rechtbank hij procu
reur is. Alleen de procureur mag
in civiele zaken schriftelijk pro
cesstukken bij de rechtbank in
dienen
- De advocaat wordt zonder eruge
volmacht als vertegenwoordiger
van de procederende partij aan
vaard. Andere vertegenwoordi
gers dienen een schriftelijke vol
macht over te leggen.
- De advocaat heeft een verscho
ningsrecht en een geheimhou
dingsverplichting. Dit betekent
dat de advocaat nooit verplicht
kan worden om een getuigen
verklaring af te leggen over het
geen u met hem heeft bespro
ken of hetgeen hij van u weet. U
kunt te allen tijde volstrekt ver
trouwelijk met de advocaat spre
ken zonder dat u nsico loopt dat
wat u hem meedeelt aan ande
ren bekend gemaakt moet wor
den.
- De advocaat is onafhankelijk dat
Mr. H. G. Punt.
wil zeggen hij is aan memand
verantwoording verschuldigd
dan aan u.
- De advocaat is vnj toegankelijk
dat wil zeggen u hoeft met een
verzekering te hebben of lid te
zijn van een orgamsatie of wat
dan ook, u kunt te allen tijde een
beroep doen op een advocaat
Indien u on- of minvermogend
bent, worden de kosten van de
advocaat door het Rijk betaald
- De advocaat mag als bekwaam
en vertrouwd worden gekwalifi
ceerd. Iedere advocaat leert het
vak in een verplichte stagepe
riode welke drie jaar duurt. Hij
staat voorts onder toezicht van
de Orde van Advocaten die
stringente gedragsregels hante
ren. U kunt ervan op aan dat de
advocaat correct en getrouw zijn
taak vervult, immers indien hij
dat met doet, kan hij door zijn
eigen orde van Advocaten tucht-
rechterhjk worden gestraft.
Wezenlijk in de rol van de advo
caat is zijn onafhankelijke positie
en zijn proceservaring Het is een
onjuist beeld van de advocaat dat
deze uitsluitend zou procederen
ADVISEREN
Juist de advocaat is zeer geschikt
om inzake juridische kwesties te
adviseren (opstellen contracten,
beleidsbepaling, het maken van
leveringsvoorwaarden etc.). Door
zijn kenms en ervanng in proces
sen weet en £an hij inschatten hoe
zaken moeten worden aangepakt
juist om een procedure te voorko
men. Uiteraard is hij ook degeer,
die als een procedure onvermij
delijk is, deze kan voeren
DREMPEL
In de praktijk blijkt er een grote
drempel te bestaan om zich tot
een advocaat te wenden Wat ik
met deze column beoog, is die
drempel te verlagen De advocaat
is de rechtshulpverlener bij uit
stek waartoe men zich kan wen
den.
Uiteraard kan met iedere advocaat
alle rechtsgebieden voldoende
beheersen, daarvoor is het recht
te omvangrijk, maar iedere advo
caat zal eigen tekortkomingen
kennen. Indien u zich tot een ad
vocaat wendt met een probleem
waar deze onvoldoende kennis
van heeft, zal de advocaat u door
verwijzen naar een andere advo
caat waarvan hij weet dat diegene
die kennis wel bezit
VERSCHONINGSRECHT
Alles wat u met uw advocaat be
spreekt, blijft geheim en zal nooit
tegen u gebruikt kunnen worden.
De laatste jaren heeft de Hoge
Raad nog eens uitdrukkelijk uitge
maakt dat een accountant, een be
lastingconsulent e.d. geen ver
schoningsrecht hebben. Zij kun
nen dus door een wederpartij
worden gedagvaard om tegen u te
getuigen. De getuige is verplicht
te verschijnen en te antwoorden
op de gestelde vragen De advo
caat kan dat weigeren, en die wei
gering wordt door de rechter aan
vaard
Dit is een belangrijk element in
het functioneren van een advo
caat een zeer grote bescherming
voor de cliënt.
technieken, hen liefde Voor hef
vakmanschap wordt bijgèbrachV
Het is een ianaenjk probleem,
maar wat de heer Van Hoogevest
betreft zou het Amersfoortse, Ge
westelijk Arbeidsbureau best .bet
voortouw mogen nemen om tot zo
een opleiding te komen. ,TDe.ken-.
ms om dat te organiseren is hier
zeker te vinden".
ONDERHOUDSPLANNING
Kennis en ervaring op hei terrein
van de restauratie is zeker bij-het
architektenbureau Van Hoogevest
- m 1913 als een klem eenmans
zaakje begonnen - in ruime rrtatete
vinden. Dat heeft geleid tot het in
het leven roepen van het BcJttw-
technisch Adviesbureau Amers
foort, dat zich speciaal bezighoudt
met de vraag, hoe onderhoudt 'je
gebouwen, bijv ook gerestaureer
de kerkgebouwen goed?
Want - en met alleen na een'res
tauratie - onderhoud is*~een"fieel
belangrijk aspect, kan voorkomen,
dat omvangrijke werkzaamheden
moeten plaatsvmden. De kost gaat
ook in dit geval voor de baal uit.
„Het is toch verschrikkelijk dat je
dingen, die nog geen 25 jaar oud
zijn gaat slopen", zegt de heer Van
Hoogevest, vertelt dat zijn bouw
technisch adviesbureau onder-
houdsplanningen voor 10 jaar en
langer opstelt voor allerlei soort
gebouwen, ook woningen én flats,
want hoewel het architektenbuféaü
Van Hoogevest dan vooral bekend
mag zijn als restauratie-expert, ook
de bouw van utiliteitsgebouwen,
womngen e.d. is met verwaarloosd,
„we hebben ook vrij veel ervaring
met nieuwbouw".
Regelmatig onderhoud-kan-een
heleboel ellende voorkomen en
grote financiële uitgaven voorko
men.
STOUTENBURG - Het kastéél
"Sfoutènbur'g besfaat"<lit jaar
1Ö0 jaar. Daar men dit Heuge
lijke feil niet oi\gen\erkt
voorbij wil laten gaan vindt
er zaterdag 28.mei van ben
tot drie .uur een feestpro
gramma plaats voor jong en
oudL
Er zal een- spelprogramma
voor jong en oud zijnmero a -
sjoelen in een reu2e sjoelbak,
een wedstrijd lh' koefhélkért,
prijzen in de wacht slèpen
met de bibber spiraal, enz.
Ook is er een rommelmarkt.,
.waarvan de opbrengst is be
stemd voor het goede doel: -
het houden van een feest-
week in september
Bovendien zijn er ponyrittefl
voor kinderen, door het
prachtige bos rond het* kan
teel
Op de rommelmarkt worden
fraaie spullen aangeboden,
de naam 'rommer eigerujk'
niet waard Voor een spot-.,
prijsje kan men in het bezit ko=.
men - van -juooie boeken,
goede Weckng.- zilverwerk,
prachtig Chinees porcelein
en tmneke-klokken
•Ook aan-dé inwendige mens
is-gëdSWtf Mèfl kan er een
•gêzéBigéda^Van rftaken voor
bèt héle ^ëZln Dé activiteiten
'vfndéfi pUafs Óp hel terrein
jon<ï ka^feq£aan 'de Stou-
lenburgèrlaarite'Stoutenburg.
£r is. yolpp «parkeergelegen-
Heicg^ij4jëQ men de hiervoor
-aangebrachte .pijlen, -met de
..-auuxvolgu---
- -
Eejj paai .weken geleden -hebben
i wij een .oproep gedaan voor huis
raad en andere spullen voor vier
mensen die (onafhankelijk-van el
kaar) een meuwe start wilden ma*
1 kenr -- *m-
Deee gaat t>nze rubriek over die
mensen, over wat zij alletnaél met
uw hulp hebben gekregen
Er is een gezin van Mèf mensen
bijna no qoed als helémaal in de
mêubels gezét', de kinderen (twe'e
kleine meisjes) hebben ieder een
kinderbedje, de allerklpipstfc zit
nu te eten ïn.een kinderstoel, tot
.grQte vreugde .van haar moeder,
want nu zit ze aindehjk eenssul.
gr is kleding binnen gekomen, in
alle soorten-en-maten, wat heel
erg fijiv is, is dat we eewheleboel
baby kleding hebbeit"'gekregen,
en dat hadden een heleboel men-
sen nodig.-
Er is een enorme Koéveèlheid
borden, kopjes, glazen eh ahdèr
servtesgoe'd birinéh geEottiëh, dét
I allemaal is' veröëéld j5ver de2e
tfiê'nsën Er'vtfas ëé'n mevtoüv^'bij
ons, die i^én Huis tóegejvezejn ge-
kregenvmaar ze had.niet.ée mid-
delen óm Het ïn.te..richten. Deze
vrouw had een aanvraag gedaan
voor de meest uiteenlopen zaken,
en het is gelukt, er zijn lampen,
vloerbedekking, gordijnen, enz
enz naar toe gegaan.
He! is de afgelopen weken een
gekkenhuis geweest, het was echt
enorm zóveel mensen hebben er.
spullen gebracht, of opgegeven.
De laatste spullen gaan er deze
week uit. Er zijn inmiddels ook
weer nieuwe aanvragen binnen
gekomen, vooral om kinderspeel
goed dat nog in goede staat is.- ik
hoop dat de lezers van deze- ko
lom, net zo fijn reageren als de vo-
nge keer Het is inmiddels èen
•heel verhaal geworden, dus Ik
maak er nu maar een eind aan, eh
bsluit zo met de kolommen van ge
vraagde en aangeboden goede-
fén. Maar eerst wil ik allé mensen
•dfe' dë2é^ê2mnéTr hébben gehol-
péïf, U&dfrTiflfl spullen aan te bie-
""dféri.' H^elTfaheÏÏjk bedanken, na-
ltifens affe menden'die geholpen
ajïT
-.-v." -
-...w -V*»*. H. I
2-pèrsbons bed
+*-HTS*tr^sj'"t^)!eraar opklapbed;
'Bab^Tlfëdïhg^ baby commode;
bab^^pu^ri, ^6esjek[ bankstel,
Huggy,.„twqeluig tjuggy; houten
bureau., centrifuge,
diaprojector,, dressoir, eethoek;
qord*)narv..feQts 12 jaar, fiets 8 jaar;
gasstel, .-hui&iaadr hang-leg-kast.
koelkast;- kast voor t v., keuken-
spuüen: icmderbedje met spijlen;
box, kookplaat 2 of 3 pits, speel-
goedi'teffikerra/slopen: lamp; ledi-
-kahtenMirmengoed; matrassen 80-
"19U: matrassen bihfiën vering; naal-
mSbhinéj radio/t v salontafel; ser-
viè§gbeti;' "étófzuigéf;tweeling
'wéndeiwacfèn, naaitalértje; vloer-
j; vitrage; wandel wa
gen; wasmachine.
.l.'W'li 'I
maSrft-4U; elec-
trisch fomtiis;. koffers; kinderbed-
jè;1"pérsóons ledikant; spiraal
Doorrijden na aanrijding
ACHTERVELD Maandag-
Tweede Pinksterdag werd aan
gifte gedaan van het doorrijden na
een aanrijding In de nacht -tfarr
•ondag op maandag werd een op
de -Verjaagde -Ruiterweg gepar-
■keerd staande -aurcr*aangereden
HérwéWUKr~wèM-!idTit bescha
digd DêbëSfOUYÖërVaiTdé aanrij-
dëtfdè htlto Ts'zöfï'det' Zich bekend
'té tftékétt'dbóV^erêdeV
Veel van de tot de leliefamilte be
horende plantesoorten, en daar
behoort de Salomonszegel Ook bijT
bezitten bollen als ondergrondse
overwmtenngsorganen HièrMIt
komen in het voorjaar dan weer
de meuwe bladeren en bloeistën-
gels. De Salomonszegel heeft ech
ter een kruipende, witte, djkke en
vlezige wortelstok, een zo
genaamde rhizoom, waarmee ze
de winter doorkomen en waaruit
in het voorjaar de bloö»6tengels
omhoog komen. Die wortelstok
bestaat uit opvallend veel. vlak bij
elkaar zittende knopen. Hieruit is
de wetenschappelijke geslachts
naam, Polyganum afgeleid. Dié
naam bestaat namelijk üit dé
Gnekse woorden pötys, 'wa! veêl
en uit gony, wat knoop betekent.
De bovengrondse delen v%n ie
plant sterven in het najaar weer al
en laten op de wortelstok littekens
achter, waarin men de afdrukken
meende te zien van een zegelring,
waarmee de Nederlandse naam is
verklaard. Maar waarom dat nu
juist het zegels van koning Salomo
moet zijn is waarschijnlijk -"nie
mand duidelijk.
Doordat de dikke wortelstokken
zich sterk vertakken, ziet mén Sa
lomonszegels meestal groepsg'é-
wijs-oi són.i iingên Dé "larige.
ronde; Overhangende stérigèlS.
die in het vöbrjaéï Uit 'dë Wortel
stokken boven dë grónd groeien,
bè'zitteh talrijke, eivormige onge
steelde bladeren In de oksels .van
die bladeren groeien de bloeiwij-
zep,. die bestaan uit trosjes, van
doorgaans dne of vijf witte bloe
men.
De kelken de kroonbladeren zijn-
tot een lange, klokvomuge, zeslip-
pige buis vergroeid, die in*het
midden- iets is ingesnoerd De
bloemen worden druk bé2ócht
door-langtongigé Trommels. De
vruchten trfjnblauw^WatterWftbë-*
rijpte'bëèseh, die vooï cTé'meris
'giftig 'Zijfi, maar doör allèrlei vo
gels worden gegeten, die. zo
doende de plant uitzaaien
Het gebrufk van de plant voor rue-
disgh^ doeleinden is gebnukt om
wonden te beien. De -verse, -wortel-
stokward,- fijngewreven ea- het
.pepje daarvan op de wond ge
legd. Vanwege de gelijkenis van
de eegelafdrukken op de wortel
met eksterogen was dat vroeger
voor het volk een aanwijzing dat
deze wortel ook deze lastige aari-
groeisels konverwijdeïen
Dodonaeus vertelt- "De sélvê wór-
rel véVÖfljft 'aifêrléye smetjeh,'
Spfbèfèn êhde "blauwe,plaeken
van Butsinghen/1**
C. van L.
«B» -OW i
r.
-•*
«Ver*.
tl
U Vj,
u. H1/ Vv
t 4 i .1
.wj -*r-
t f\3
mm v
