Het onderwijs moet
tooi zichzelf opkomen'
VAKANTIEPONDJES ERAF?
SLANK^MAISOVIT
GEMAKKELJK, VEILIG, GEEN HONGER
'scheid Leusdense direkteur J. Swank van Christelijke MAVO aan Leusderweg:
'...ikheb de kinderen altijd
een structuur willen bieden.
MA1SOVIT
Bakkerij
v.d. Hengel
plaatselijk nieuws
■donderdag 1 september 1988
iUSDEN- Vandaag, donderdag 1 september, neemt de heer
yank, afscheid van de Christelijke Mavo aan de Leusder-
f. Van deze school is hij de laatste vijentwintig jaar direk-
geweest. De heer Swank neemt afscheid op een bijzonder
nent. Afgelopen maandag begon het nieuwe schooljaar van
JML, voor het eerst in het splinternieuwe gebouw aan de
sderweg. Aan de totstandkoming van deze nieuwbouw
t de heer Swank de afgelopen zes, zeven jaar hard gewerkt.
gebouw had er minstens twee jaar geleden al moeten
in", stelt hij. Nu de nieuwe school ingewijd is, vindt hij het
„mooie gelegenheid" de leiding over te dragen aan zijn
olger de heer Sybrandy (41). Een interview met een aan-
•ekbaar man die voor het geven van goed onderwijs strijd
en streng kan zijn.
Uvengens is hij bijzonder blij dat
de leerlingen tegenwoordig niet
meer „schuw, schuchter, bedeesd
en behoorlijk bang, op zijn deur
kloppen." Een van de goede ken
merken van deze tijd vindt hij „de
open benadering van de huidige
jeugd."
„Wanneer je ziet hoe de leerlin
gen elkaar na de grote vakantie
begroeten, dat is enorm fijn om te
zien, hoe gezellig de jongens en
door
Marianne de Valck
mee mochten doen aan het zoge
noemde MAVO-project eind jaren
zestig. Hetgeen betekende dat we
delskennis, Geschiedenis en Gods
dienst gaf. Daarvoor was hij leraar
op een lagere school m Leerdam,
Bergenschenhoek (Rotterdam) en
hoofd van een lagere school in Blij-
dorp (Rotterdam).
Ervaring als direkteur had hij
sen mocht volgen. „Dat deed toen
veel stof opwaaiien" (I?).
Tegenwoordig kleden de jonge
ren zich volgens de direkteur
„weer leuker, vrolijker. De meisjes
tutten zich weer op, De jongens
voelen zich minder géne er apart
Christelijke Mavo aan de
derweg wordt van oudsher
cht door veel kinderen uit de
eving. „Ruim 78%", volgens de
Swank. Waaronder veel leer-
n uit Leusden. Leusden neemt
rlijk - „Als Leusden niet be-
i was deze school half zo
tn- en figuurlijk een belangrij-
I laats in, in de school.
„oude" zowel als de „nieuwe"
deur wonen in Leusden en in
chool is Leusden ook letterlijk
nden. De nieuwe school is in-
:ht naar de ideeën van de heer
ik, overleg uiteraard. Alle
[en zijn daarbij, zo veel moge-
vermeden. Op strategische
en zijn „werkplekken" inge-
Daar kunnen de leerlingen de
gekregen lesstof uitwerken,
>n de lessen door. De „werk-
ken" zijn verschillend van
itte en vernoemd naar de plaat
waar de leerlingen vandaan
en. Een klein werkplekje heet
rpenzeel, een grote „Leus-
Wij kunnen dus zeggen: „ga
laar naar Leusden", waaraan de
kteur direkt toevoegt niet te
pachten dat een meuwe leer-
daarop zijn fiets zal pakken.
al voor de officiële invoering van
de MAVO konden uitproberen hoe
de nieuwe structuur, na de ULO,
werkte."
„We waren toen onze tijd voor
uit. We hebben veel geleerd. Toen
de vrijheidsdrang losbarstte, begin
jaren zeventig, konden wij ons door
niet, maar het MAVO onderwijs zag
hij wel zitten. „Met behulp en met
steun van het bestuur en de leer
krachten" bracht hij de oude school
opnieuw tot bloei. Hij schat dat hij
sindsdien ongeveer 3500 kinderen
„meegeholpen heeft het diploma te
verwerven. Op al hun diploma's
uit te zien. Ook wat de mode betreft
zijn we op de terugweg van de
totale vrijheid."
Terug naar de leraar die vroeg
de lastige jongen zijn colbert uit te
doen en vervolgens met zijn lineaal
een paar flinke tikken uitdeelde...
op het colbert. De klas was diep
VO
school telt nu 640 leerlingen,
eeld over 22 groepen. „In ver-
ling zijn wij een van de groot-
middelbare scholen. Daarbij
'f/end dat wij alleen MAVO-
igen hebben". De school
een samenwerkings-over-
:omst met het Corderiuscolle-
de scholengemeenschap zon-
Mavo. Veel leerlingen die het
niet kunnen bolwerken ko
naar het CML. „Leerlingen
van-of-na de Mavo overstap-
naar de Havo gaan naar het
lenus. Maar het is zoals water,
oomt makkelijker naar bene-
dan naar boven", verklaarde
nk het grote aantal „oud
leerlingen". In tegenstelling
eel anderen, heeft de leiding
de CML nooit de behoefte ge-
;d tot uitbreiding van een scho-
gemeenschap. „Ik heb er altijd
gekozen om te werken met
deren die moeite moeten doen
wat te leren. Hier zitten kinde-
op school die hard moeten
ken Daarbij moeten ze goed
olpen worden onder leiding
een leraar, om de lessen zelf-
dig te kunnen verwerken",
cifieke methoden zijn onder lei-
[van de heer Swank nooit inge-
rd, „Wij stelen overal waf', be-
hij. „Uitgangspunt is bij mij
d geweest dat een kind als indi-
itot zijn recht dient te komen en
men moet leren elkaar te hel-
Diiekteui J. Swank voor de nieuwe school aan de Leusderweg. Op de achtergrond het oude schoolgebouw, dat momenteel wordt gesloopt.
RENG
e heer Swank noemt zichzelf
ïnover de kinderen „streng",
hend haalt hij een zinsnede aan,
nnee leerlingen een fotoboek
r hun schooltijd op de CML af-
en; „Een ijzeren tijdperk loopt
einde."
RUCTUUR
en strengheid die de heer
nk overigens weet te combine-
met een vriendelijk, aimabel
rag en de bereidheid te willen
eren. „Ik heb de kinderen altijd
structuur willen bieden. Gren-
willen vaststellen, waarbinnen
Ie vrijheid hadden. Ik heb altijd
eft dat ik kinderen klaar moest
ten voor de maatschappij. Dat
in onze samenleving op school
gelegenheid hebben vroegtij-
te comgeren bij het zondigen
en de regels die hier gelden,
correcties zijn heel wat tole-
ler dan m de echte samenle-
9- Straks moeten deze kinderen
irin hun weg weten te vmden."
meisjes met elkaar omgaan. Zoen
links, zoen rechts, gewoon, leuk,
spontaan, hartelijk. Gezond, niet
flauw, erg positief', luidt zijn oor
deel. En de direkteur spreken ze
netjes met meneer aan.
„Ik ben altijd meneer gebleven,
sinds ik m Rotterdam hoofd van een
lagere school werd in de jaren '50.
Aan de zogenaamde democratie
van het tutoyeren heb ik niet mee
gedaan. Jongeren die dit doen lo
pen straks m de samenleving tegen
de lamp. Een baas wenst met altijd
met zijn voornaam te worden aan
gesproken."
„Ik weet dat ik wat dat betreft
een verouderd standpunt inneem,
maar ik geloof nog altijd dat zeker
een jonge leraar om gezag te heb
ben, afstand moet scheppen. De
aanspreektitel „meneer" is daarbij
een van de hulpmiddelen." De ka
theders zijn ook weer terug in de
klas. „Om puur praktische rede
nen. Kijk maar eens hoe klem ik
ben en hoeveel lange lummels er in
de klas zitten. Ze zijn zoveel groter.
Ik kijk iemand graag aan wanneer
ik wat tegen hem of haar zeg. Daar
heb ik, en vele leraren, tegenwoor
dig een verhoging bij nodig."
PROJEKT
Hij beaamt dat het tegenwoordi
ge onderwijs een stuk strenger is
dan een aantal jaren geleden, toen
„buitenschoolse aktiviteiten", „in
spraak" en „tolerantie" sleutel
woorden waren. „Back to the ba
sic" van het leren is nu (weer) uit
gangspunt. „Aan die zogenaamde
onderwijsvernieuwingen hebben
wij nooit meegedaan. Maar dat
kwam omdat we al enige ervarin
gen hadden opgedaan. Onze
school was namelijk een van de
vijftien uitverkoren scholen die
onze ervaring laten leiden. Sinds
dien loopt onze school slechts lang
zaam achter de trends aan."
Want verandering is er wel, in de
school. De onderwijsvernieuwing
gaat door en de kmderen van nu
groeien op in een beeld-geluid
cultuur, tegenover de lees-en-leer
cultuur van twintig jaar geleden.
Strengheid en gezelligheid zijn niet
noodzakelijkerwijs eikaars tegen
gestelde. Aan de sfeer op school
wordt veel aandacht besteed. Bij
voorbeeld door het nieuwe school
plein te voorzien van veel hoekjes
die uitnodigen om er samen „een
boom op te zetten". Een van de
uitgangspunten is immers, de kin
deren zoveel mogelijk uit de stad te
houden. Ze moeten niet rondhan
gen in het winkelcentrum. De ou
ders moeten weten waar de kinde
ren zijn. Daarom ook ons scherpe
controle systeem. Een leerling die
om tien uur niet is waar hij hoort te
zijn, weet dat er om 5 over 10 ge
beld wordt naar huis."
Vijf en twintig jaar geleden werd
de heer J. Swank benoemd als di
rekteur aan de Christelijke ULO
aan de Leusderweg. Veel over de
toenmalige problemen wil hij niet
kwijt. Slechts: „de aanvang was niet
zo gunstig. Ik kreeg de taak de
school uit het slob te halen, waarin
deze door omstandigheden ver
zeild was geraakt. Iedereen was
uitermate somber over de vooruit
zichten en de aankomende Mam
moet-wet."
BENOEMING
Het was de eerste benoeming als
direkteur voor de heer Swank.
Voor die tijd was hij onderwijzer
geweest op een ULO in Leiderdorp
waar hij, voorzien „van nogal veel
aktes" vooral Frans, Engels, Han-
staat mijn handtekening."
De oudste leerlingen moeten
ongeveer vijftig zijn. Regelmatig
krijgt hij hun. kinderen op school of
wordt hij even naar buiten geroe
pen om „in een kinderwagen te
kijken". Ruim 25 tot 27% volgde na
de MAVO-opleiding nog een ver-
volg-opleiding. Veel leerlmgen is
hij uit het oog verloren. Af en toe
hoort hij iets onverwachts. „Pas nog
belde een moeder mij op. Ze ver
telde van haar zoon, waarmee we
toen niet wisten welke kant hij uit
zou moeten. Ik had toen het onder
wijs voorgesteld. Nu vertelde ze mij
dat hij afgestudeerd was m de pe
dagogiek."
FANTASIE
Het lesgeven is m de loop der
jaren veranderd. „Ik heb altijd ge
probeerd consequent te zijn. Af
wisseling te brengen. In je lessen
moet een verrassingselement zit
ten. Een stukje eigen fantasie. Dat
moet wel van jezelf zijn. Je moet het
niet nadoen omdat het bij een an
der zo leuk lukte." Waarop hij het
verhaal vertelt van de leraar die
een lastige leerling op onverwach
te wijze aanpakte. De jongen moest
zijn jasje uittrekken... Waarmee het
voorval gedateerd is, want tot aan
de zestiger jaren was de kleding
van de leerlingen „traditioneel"
Jongens van veertien-vijftien jaar in
colbert.
In de zestiger jaren kwam het
spijkergoed: „allemaal dezelfde
kleur met een toegevoegd per
soonlijk accent" en daarna voor de
meisjes „hoe bloter hoe beter".
Slechts eenmaal stuurde de heer
Swank een meisje naar huis, omdat
ze met ontbloot middenrif geen les-
onder de indruk. Het colbert stof
vrij. Een, volgens de heer Swank
„jonge, net beginnende leraar"
nam de geslaagde truc over. He
laas, zijn klas bezag de act gnnne-
kend en joelend.
INZICHT
De tegenwoordige onderwijs
methodes zijn veranderd. „Jammer
dat bijvoorbeeld geschiedenis zo
thematisch gegeven wordt tegen
woordig. Er is nog weinig aandacht
voor feitenkennis. Tegenwoordig
draait het allemaal op inzicht. Maar
inzicht moet mijns inziens geba
seerd worden op een brok kennis."
Juist om meer ruimte te bieden
aan het aanleren van feitenkennis
pleit de heer Swank voor „in de
kortste keren de invoering van een
definitieve drie-jarige basisvor
ming na de basisschool. Kinderen
van twaalf jaar hebben gewoon nog
drie jaar extra nodig. De elementai
re kennis die ze nodig hebben is
zoveel groter als vroeger. Het ver
velende is, dat het onderwijs de
driejarige vorming zelf tegen
werkt. Ik word hierin beschouwd
als een roepende m de woestijn."
SECRETARIS
Iemand die hard roept, dat wel.
De heer Swank is jarenlang, naast
zijn direkteurschap aktief voor de
vakbond, het CNV geweest. Daar
bij was hij als landelijk secretaris
nauw betrokken bij de belangen
behartiging van het leraren-statuut
en het onderwijs. Bovendien voer
de hij de eindredactie van een
groot aantal publicaties. „Ik heb
het als vakbondsman altijd als
voordeel beschouwd dat ik de
school zo goed van binnen ken."
(advertentie)
OOGKLEPPEN
Uit in Amersfoort 88/89 Bestel nu uw abonnement! 10% korting
In het programmaboekje 'Uit In Amersfoort'
staan ruim 155 evenementen voor het
komende seizoen op een rij: toneel, cabaret,
musical, operette, ballet, concerten,
kindertheater, jazz; alles staat er in.
Ontving u 'Uit In Amersfoort' nog niet, bel
dan even De Flint, 033 - 75 11 84, waarna
het u kosteloos wordt toegezonden.
Tot 13 september zijn bestelbonnen welkom
bij De Flint En let op toewijzing gaat op
volgorde van binnenkomst.
De Flint, Coninckstraat 60,
3811 WK Amersfoort-
te denken. Je met andere ruiuaies
bezig te houden. Dat is goed tegen
de verzuring. Goed tegen de
„mid-life crisis" in het onderwijs.
Als leraar ben je immers „alwe
tend" in de klas. Bovendien, alles
wat fout gaat in onze maatschappij
wordt geweten aan het onderwijs.
Ongelukken in het verkeer, goed
voor extra verkeersonderwijs
Agressie, wereldonentatie, stop
het m het onderwijs. Ik heb altijd
getracht wijder te denken dan het
onderwijs. Ik ben er trots op wan
neer ik niet als een overduidelijke
onderwijsman word gezien. Ik
weet wel dat ik een aantal typische
vakgerichte trekjes vertoon, maar
ik strijd er wel tegen."
MANAGER
Eens was de heer J. Swank le
raar, direkteur en conciërge tege
lijk. De laatste funktie bekleedde
hij tijdelijk na het plotseling overlij
den van de toenmalige conciërge
en goede vriend, de heer Oskamp.
Hetgeen hem onmiddellijk in ge
dachten komt, zodra gevraagd
wordt naar minder leuke ervarin
gen. Naarmate de school en daar
mee de functie van direkteur groei
de, veranderde de heer Swank van
leraar in direkteur-manager.
Het direkte contact met de leer
lmgen is daardoor „wat weg-
geëbt." De direkteur wordt alleen
nog betrokken bij grote proble
men, de rest ligt in handen van de
mentor.
Hoe zien zijn leerlingen hem, vol
gens de heer Swank? De heer
Swank moet het antwoord schuldig
blijven. Hij weet het niet. Hij weet
zelfs niet of hij in de loop der jaren
een bijnaam heeft gehad. „Hooguit
Swankie". Hetgeen op zijn lengte
kan slaan, maar ook klinkt als een
troetelnaampje. Zou dat betekenen
dat hij geen bijnamen heeft gehad,
of dat na deze bekentems een paar
duizend leerlingen vergenoegd
kunnen vaststellen dat hij er nooit
achter is gekomen?
PRIMAIR
„Wat voor een direkteur heeft hij
willen zijn? Het antwoord komt di
rekt en overtuigend; „Iemand die
ze wat leerde. Dat is naar mijn ge
voel heel primair. Waar ze terecht
konden, wanneer ze problemen
hadden, ook buiten het vakgebied
en dan niet met de pet in de hand."
Heeft hij als direkteur wel eens
wat van zijn leerlingen geleerd? „O
ja" en na enig nadenken: „Niet om
dat ik het met weet maar omdat ik
het heel goed wil formuleren."
„Ik heb geleerd dat je snel ge
neigd bent m ongeduld een beslis
sing te nemen. Door een vraag van
een leerling kun je dan teruggeflo
ten worden. Daarvoor moet je open
staan. De afstand tussen volwasse
ne en jongere moet zo klem moge
lijk zijn. Je moet daarbij vertrouwen
hebben en je realiseren dat je de
leerlingen moet opvoeden tot zelf
standigheid."
Zijn laatste functie was wel een
hele andere dan de typische on
derwijsfunctie waar hij ooit voor
gekozen had. Wanneer hij het ooit
over zou kunnen doen dan zou hij
„voor een bredere studie dan ik
gedaan heb", kiezen, „meer orga
nisatiekunde en pedagogiek".
„Het onderwijs van tegenwoor
dig komt mijns inziens menskracht
te kort, managementkunde. Men is
de positie kwijt waaraan jarenlang
veel macht is toegedacht. Men
moet een meuwe positie vmden.
Men zou de kwaliteit van het onder
wijs beter moeten verkopen. Die
De heer J. Swank nam afscheid als directeur van de Mavo-Leusderweg.
kwaliteit staat de laatste tijd wat in
een slechte reuk. En dat is niet in de
minste plaats de schuld van het
onderwijs zelf."
AFKOMST
Hoe de positie van een „hoofd
onderwijzer" vroeger, voor de oor
log, was, weet de heer Swank uit
eigen ervaring. Zijn vader was
hoofd van de lagere school m Leer
dam. „Wanneer hij jarig was kwa
men de dominee, de burgemeester
en alle notabelen op bezoek." Van
zijn zesde tot vijftiende jaar zat de
heer Swank bij zijn vader op
school. „Dat was beslist niet leuk.
Al die schoolmeesters die zonodig
alles moesten doorvertellen. Ik was
geen gemakkelijke, dus er was re
gelmatig iets te vertellen. Overi
gens heb ik daar later voordeel van
gehad. Ik kon tegen de leerüngen
zeggen; ik ken al jullie streken."
Zijn vader was niet buitenge
woon gelukkig toen hij, net als zijn
broer, „de kweekschool ziekte
kreeg". „In die tijd waren onderwij
zers bereid voor mets meer dan
hun uitkering voor de klas te staan.
Als ze maar werk hadden en velen
hadden geen werk." Maar de jonge
Swank wilde toch. Waarom? „Ach,
eigenlijk omdat ik niets anders
wist. Ons huis stond tegen de
school aangebouwd. Ik was er mee
opgegroeid. Echt bevlogen was ik
niet. De liefde voor het vak, die nu
zeker aanwezig is, is gegroeid." Hij
werd onderwijzer. Zijn eerste
baantje kreeg hij op zijn vaders
school. Zijn eerste salaris bedroeg
97,10 waarvan hij 65,- kostgeld
moest afdragen, 10,- nodig was
voor het betalen van de studie voor
zijn hoofdakte en 5,- aflossing van
de schuld bij zijn moeder voor de
aanschaf van een kastje met een
slot. Werkzaam in Bergscherihoek
ontmoette hij, op veertig kilometer
afstand, zijn toekomstige en huidi
ge vrouw Annie Brussaard. De af
stand werd fietsend overbrugd.
„Sindsdien fiets ik en ik fiets nog
altijd. Mijn leerlingen kunnen mij
uittekenen op mijn fiets."
Op 1 september is de heer J.
Swank bijna veertig jaar werkzaam
geweest in het onderwijs, waarvan
de laatste vijf en twintig jaar aan de
Leusderweg. Hij heeft de ULO
meehelpen veranderen in de
MAVO. „Het betrokken zijn bij het
omvormings MAVO-project be
schouw ik altijd als een van mijn
hoogtepunten."
Na de nodige stnjd tegen de po
litiek is de ruimte die de Amers-
foortse SBBO school achterliet na
de verhuizing naar Leusden, opge
vuld met het nieuwe gebouw van
de CML. Het oude, al 12 jaren gele
den afgekeurde gebouw, wordt
momenteel gesloopt. Zijn laatste
dag als direkteur is al gevierd, op
school wordt vandaag opnieuw
groots gevierd in de Flint: „al mijn
relaties komen. Het dreigt een
grote happening te worden Ook
afgevaardigden van de besturen
waarbij ik landelijke functies be
kleedde en hoogwaardigheidsbe
kleders van het departement.
TOEKOMST
En daarna? „Daarna ga ik alles
twee maal zo langzaam doen als nu.
Ik ga en blijf aandacht geven aan
een groot aantal bestuurlijke func
ties. Ik zit bijvoorbeeld m het da-
geljks bestuur van de Onderwijs
Begeleidingsdienst. Ik ben voor
zitter van de onderwijscommissie
van de Hervormde Raad voor Kerk
en School, een adviesorgaan voor
de Synode en ik heb nog een lijstje
bestuursfuncties achterin mijn
agenda staan waarvoor ik ge
vraagd ben."
„Natuurlijk wil ik wat vaker op
vakantie gaan. Maar sociale con
tacten zijn voor mij belangrijk. Ik
geniet een goede gezondheid en
wil de ruimte die ik nu krijg benut
ten voor een meuwe stijl van leven.
Het onderwijs boeit mij nog steeds.
Ik kan nieuwe ontwikkelingen
goed aan en ben er emotioneel niet
op uitgekeken."
Is het geen moeilijk moment om
afscheid te nemen, na zolang ge
dacht en gewerkt te hebben aan de
nieuwe school, met een nieuw con
cept?
„Nee, de nieuwe direkteur is de
heer Sybrandy. Hij heeft zeven jaar
op onze school gewerkt als leraar,
tot dat hij elders een baan als ad
junct kon krijgen. Nu is hij terug als
mijn opvolger In hem heb ik alle
vertrouwen. Terwijl ik mij bezig
hield met de problemen rond het
nieuwe, en vooral het slopen van
het oude gebouw, heeft hij het nieu
we schooljaar voorbereid."
„Ach", haalt de heer Swank de
woorden van zijn broer aan; „het
is het mooiste moment om te ver
trekken. Hierna kan de school
alleen maar lelijker worden."
(advertentie)
Aktiviteiten naast zijn leraar
schap heeft hij altijd belangrijk ge
vonden. Hij zou alle onderwijsmen
sen dnngend willen aanraden om
naast de drukbezette functie, aktief
te zijn in een of andere organisatie.
„Voor mensen die in het onderwijs
werkzaam zijn dreigt het gevaar
dat ze snel met oogkleppen oplo
pen. De maatschappij niet meer
zien en deze verengen tot de sa
menleving van de school waarop
ze werken. Een aktiviteit buiten de
school dwingt je aan andere zaken
ER ZRN OOK MALSOVIT
MAALTIJDKOEKEN
In uw buurt is Malsovit exkl. verkrijgbaar bij:
De Komenij 9, Leusden,
tel. 033-943742.
