IN DE NEVELEN
ROND LEUSDEN
,Het ijzeren vul kan
e wel eens griepen"
„De ouwe Tolboom,
die kon weerwolven"
Veertig plussers in
dressuurwedstrijden
Peter Prent redt zijn
werkgevers Bom en Haas
A.. Moraal koninklijk
Dnderscheiden
ï)e
gesloten
beurs jj
Aangepaste
kerkdienst in Johanneskerk
Toneelstuk PJGU in De Korf trekt veel publiek
VERGROTEN?
VERKLEINEN?
LEUSDER
KRANT
LEUSDER
KRANT
DONDERDAG 15 DECEMBER 1988
plaatselijk nieuws
9
Haas (links, gespeeld door Frank van de Bunl) bespreekt met zijn
medefirmant Bom (Hairy Moesbergen) hoe zii /,utt werknemer Peter Pren.
zijn erfenis afhandig kunnen maken
Burgerlijke
Stand
geboren: 25 nov: Franciscus Ge-
rardus, z.v. B.M. Aben en M.J.T.
Uilenbroek; 27 nov: Femke Natha
lie. d v H J Kok en M.C.J. Boer-
sen; 25 nov. Marlot Dianne, dv.
Ferwerda en MD Langelaar; 1
dec Gemt Christiaan, z.v. P. Nap
en J. van Eek; 2 dec Florentine Ca-
thelijne. d.v. J.A. van Keulen en
Y D Jekel
gehuwd: 24 nov: A G. van Daatse-
laar en A.J.M. Rutte; 25 nov: J. Kats
en I.M. Dauwerse; 1 dec: C. Berk
hof en H M. Boshoven; 2 dec: A.C.
van den Hengel en P M H. van den
Berg.
overleden: 19 nov: A W. Sleeking,
geh. gew. met H Anema. oud 62
jaar; 19 nov: A.C.E. Buré, geh.
gew. met D W O A Schut, oud 93
jaar; 20 nov: J. Srrut, geh. gew. met
J. Texier. oud 86 jaar. 22 nov H M
Nijland. oud 83 jaar; 26 nov: C van
der Mark. geh. gew. met J.W. van
Hattem. oud 87 jaar; 30 nov P Op
het Broek, oud 80 jaar; 4 dec. C M
Flipsen. geh met ASM van He-
mert, oud 90 jaar; 5 dec: G. van
Dijk. oud 97 jaar
AMERSFOORT - De heer A. Moraal uit Amersfoort is koninklijk onderscheiden. Vorige week donderdag
kreeg hij de eremedaille verbonden aan de Orde van Oranje Nassau in goud uitgereikt ter gelegenheid van zijn
ifscheid. De heer Moraal was als docenVklassebegeleider (adjudant van politie) verbonden aan de Opleidings
school voor gemeentepolitie „De Boskamp". Burgemeester C. H. Goedkoop van Leiden, voorzitter van het
algemeen bestuur van De Boskamp, speldde hem de versierselen op (foto).
Op zondag 18 december zal er
sn kerkdienst met verstandelijk
gehandicapten worden gehouden
ft de Johanneskerk. Deze dienst
!aat onder leiding van Ad van
heuwpoort en ds. J. R. Nienhuis.
tet thema van deze dienst is „Uw
•oninkri|k kome.
In deze dienst zal medewerking
worden verleend door de muziek
groep „Samenspel", bestaande uit
verschillende bewoners uit de hui
zen voor verstandelijk gehandi
capten van Amersfoort en omge
ving. Deze muziekgroep staat on
der leiding van Leoni van Son en
Jan van Straaten, en zal m het ko
mend voorjaar haar tienjarig jubi
leum vieren. In de dienst van 18
december worden ook verschil
lende vlaggen getoond, die betrek
king hebben op het thema, en ge
maakt zijn door de mensen van de
werkplaats „De Wissel" uit
Amersfoort.
De kerkdienst begint om 10.30
uur, Johanneskerk, Westsingel 30,
Amersfoort Iedereen is van harte
welkom in deze dienst.
LEUSDEN - In het Nimmer-
dor-Centrum werden indoor-
wedstrijden dressuur gehou
den, die speciaal bestemd wa
ren voor veertig-plussers.
Deze veteranenwedstrijden
werden gejureerd door de
heer B. H. G. M. Lamers uit
Eibergen en golden als de
vierde krachtmeting in de
competitie.
De uitslagen van de proeven wa
ren als volgt:
B-dressuur, proef 5:
1. E. J. v.d Brink, Harskamp op Ca
lypso, 129 pnt; 2. F. Ruppert, Putten
op Terpan, 128 pnt; 3. A. Wolfswin
kel, Doorn op Semper, 115 pnt;
4. D. v.d. Geest uit Bunschoten op
Zotopsie, 111 pnt.
L-dressuur, proef 7:
1. Mevr. E Poels, Breukelen op
Casper, 125 pnt; 2 J. Bunruk, Putten
op Orca's V., 124 pnt; 3. H. Vink,
Barneveld op Napoleon, 123 pnt,
4. C. Schimmel, Barneveld op Dal-
fila, 122 pnt; 5 Mevr. C. J. W Mod
derman, Leusden op Slaighn Cast-
Ie, 115 pnt.
L-dressuur, proef 11:
1. Chr. Pluim, Harskamp op Biljant,
118 pnt; 2. Mevr. M. Gillis, Lunteren
op Sandy, 112 pnt.
M-I M-II-dressuur, proef 15 en
19:
1. Mevr. R. Verhoeven, Vleuten op
Sunday, 123 pnt.
Tijdens wedstrijden ïndoor-
springen in Nijkerk werk Anne-
miek v.d. Burg met Noble vijfde in
de klasse B.
(advertentie)
De Gesloten Beurs loopt op rol
letjes, zodat ik sinds kort een
meuwe coördinator heb aangeno
men. Haar naam is Conelly. Als u
vragen heeft, kunt u ook bij haar
terecht.
Nu zoekt de Gesloten Beurs we
gens ziekte van onze chauffeur een
meuwe vrijwilliger voor korte tijd
met bestelwagen, die grote spullen
wil vervoeren tegen een vergoe
ding van de benzinekosten. Heeft u
interesse en wilt u een morgen of
middag in de week njden, bel dan
even met Ursula, tel. 633924 of kom
even langs voor een praatje, Bloe-
mendalse binnenpoort 7, hoek Ha
vik.
Hier onder de lijst wat gevraagd
wordt en aangeboden:
Aangeboden:
Bankstel 3 en 1; 2 pers. bed (hts); twijfe
laar; dekens; electra fornuis; geyser; 2
matrassen 140-200; zwart wit tv; 2 pers.
bed; 2-1 pers. bed met matrassen.
Gevraagd:
2-zitsbankje; bromfiets; barkrukken;
babyspullen v tweeling; buggy's: bu-
ro's; centrifuge, commode; diaprojector
met scherm; eettafel; fietsen; hang en
legkasten, koelkasten, kinderstoelen;
keukengordijn (blauw); keukentafel,
kast voor tv; naaimachine, opvouwbed;
paraplubak, stapelbed; salontafel; stof
zuiger; tekentafel; toilettafel.
Op A3- of A4-formaat?
Hel kan allemaal bij de
Een snelle
fotokopieerservice
tegen redelijke prijzen.
Asschatterweg 19
(Bij de Biezenkamp)
Kantoor geopend van
maandag tot en met
vrijdag van 9 uur tot 12 uur,
van 14 Uur tot 17 uur.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
Dwaallichten, heksen, lijkstaties, doodsvoorspellingen,
tienurenhonden, erfluis, weerwolven en ijzeren veulens, f
Het zijn verschijnselen, die je niet verwacht in de nieuw- 1
bouwwijken van Leusden. Toch zijn ze in deze omgeving
ooit eens waargenomen. Leusden was minder dan vijftig
jaar geleden nog platteland. Zonder televisie, video en met
niet meer literatuur dan de bijbel. De mensen zagen in hun
omgeving meer dan wij nu om ons heen zien. Dingen om i
nooit te vergeten. Op stille heiden, in mistige weilanden,
op slapende dijken en in donkere bossen. In Leusden en in 1
de plaatsen er omheen. De mensen vertelden erover. En zo 1
ontstonden er verhalen, die zich in de nevelen rond Leus- f
den afspeelden. Spookverhalen zouden wij ze nu noemen. 1
Tussen 1972 en 1977 verzamelde de heer W.E. Heupers f
in opdracht van het Amsterdams Instituut voor Dialectolo-
gie Volks- en naamkunde deze vertellingen. De Leusder I
Krant heeft toestemming een aantal van deze verhalen te
publiceren. Zij werden door Marianne de Valck bewerkt. 1
De plaatsen die in de verhalen voorkomen, werden met 1
behulp van onze medewerker Goos van Leeuwen door
onze fotograaf vastgelegd. Elke donderdag zal in deze 1
krant iets worden teruggeroepen van de sfeer die hier f
vijftig jaar geleden nog heerste en misschien nog niet f
helemaal verdwenen is. Dit keer gaat het over weerwol- i
ven en ijzeren veulens. 1
llllllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIII
moeten daarna op de fiets naar
huis.
Een nadere beschrijving die ons
een idee geeft waar we naar ml
moeten kijken gaf Peel van de Hen
gel, geboren m 1885 te Stoutenburg
en daar zijn hele leven blijven wo
nen; „In de oude tied liep tussen
Stoutenburg en Achterveld het ïe-
zeren vul, een klein peerd, Doar
moakten ze je bang veur. 't Was een
wild en vung peerd, meer an de
kleinachtige kant. Ze hadden er
niet veul op, de minsen."
Piet van Barneveld, geboren m
1882 in Achttienhoven; „Ze hadden
De officiële geschiedschrijver E.
(eupers, noteerde m opdracht van
iet Instituut voor Dialectologie,
/oiks- en Naamkunde, minstens
even verhalen over een ijzeren
eulen. Het veulen spookte vooral
issen Stoutenburg en Achterveld,
naar werd ook waargenomen rond
loogland, Hoevelaken en Barne-
eld. Gerrit Lagerweij, geboren m
874 vertelde in 1962,
„Ik bin altied boer geweest. Ik
:eb de tied nog gekend zonder
runstmest. De hei greuiden het
appegat in. Ik was lang thuus en
roade loat. Wie verhuusden in
890 noar Stoutenburg en wie kwa-
nen midden tussen de roomse
>oeren te wonen en doar heb ik
vat meegemoakt. Op de Blinde
iteeg werd op een boerderie zo 's
mchts tegen half een, meer altied
10a twaalven, de schuurdeur wijd
ipengezet deur een onzichtbare
iand. Wie het deed had geen mens
!Oit gezien, meer het gebeurde.
)ver die zelfde steeg, ook weer
10a twaalven, liep een ïezeren vul
veulen), 't Was niet te vangen en 't
unde de steeg op en neer. 't Was
vat m die tied."
Henk van Schalm, geboren in
884 voegde daaraan toe, ,,'t was
iet een klem peerd. Doar moakten
ze je bang veur. Als ik vroeger 's
>avonds wegging, de buurt m of zo,
ian zei moeder, je bent veurt tien
iur thuus Als je loater komt kan het
ezeren vul je wel eens griepen". Ik
<reeg het nogal eens te heuren."
Jouden de geachte raadsleden die
ie commissievergaderingen re-
jelmatig tot ver na tienen laten uit
lopen, waarschuwing eens ter har-
le willen nemen. Vooral vrouwelij
ke raadsleden, om over vrouwelij
ke journalistes maar te zwijgen,
De Blinde Steeg Op een van de boerderijen van deze landweg werd
's nachts vaak na twaalven de schuurdeur wagenwijd opengezet door
een onzichtbare hand.
het altijd over de polder zweven en
ze zagen het door 't land draven. Je
had er die er maar wat bang voor
waren".
Maar waarom bang voor een
veulentje? Misschien wat on
verklaarbaar op die tijd en die
plaats, maar hij deed toch niks. Of
toch? Teus van Barneveld, broer
van Piet, verklaarde; „Ze hoorden
hier wel eens rammelen en rinke
len van kettmgen. Dat was 't ijzeren
veulen, dat losgebroken was. Dat
ging deur de polder, zo hard als
meer 't kon. 't Was een spookpaard
of zo iets, moar dat werd gezegd.
Of het zo is, dat weet ik niet".
Teunis Dorresteyn wist tenslotte
te melden, „Vroeger, moar ver
voor m'n tijd, moet hier een ïezeren
vul, een klem paardje hebben
rondgelopen, dat overal doorheen
draafde. Ze konden het nooit van
gen. 't Joeg schrik an. M'n vader het
het ons duk verteld, toen we nog
klem waren".
Al deze getuigenissen met twijfel
of overtuiging gegeven, maken wel
nieuwsgierig naar het hoe. wat,
waarom van het ijzeren veulen.
Een mogelijke verklaring gaf
Piet van Barneveld in 1963 „ouwe
mensen hadden het er vroeger
vaak over. Ze zagen ook van die
vurige wagens over de weg gaan.
Ze gmgen maar van heen en weer,
iedere keer kwamen ze terug. La
ter vertelden ze, dat het voortekens
waren geweest van de auto's, die
nog moesten komen, maar nu toch
over de Steeg rijden. Ik weet met of
het waar is, maar ze vertelden het."
Voorwaar, er is meer tussen he
mel en aarde
Na het lezen van drie boeken
met volksverhalen vol gebeurte
nissen die zich allen hier in de
buurt hebben afgespeeld, zou je
de indruk kunnen krijgen, dat het
hier 's nachts behoorlijk druk kon
zijn. Behalve dwaallichtjes, tien
urenhonden, ijzeren veulens,
liepen er bijvoorbeeld ook nog
weerwolven rond. Op de Schans,
tussen Achterveld en Leusden,
zijn die waargenomen, maar ook
op de Leusderhei en in den Treek.
Jacob van Donkelaar, in 1887 ge
boren in Leusden, was niet hele
maal zeker, maar ,,Ik heb het ook
gehoord over weerwolven. Ouwe
mensen hadden het erover, als ze
bie mekaar zaten, 't Mot wel iets
heel erg geweest zijn, maar wat
het noew was, dat weet ik niet
meer."
Wulfert Houtveen, geboren in
1880 werkte veel binnen onze te
genwoordige gemeentegrenzen.
Hij vertelde met grote stelligheid;
„Ouwe Tolboom die kon weerwol
ven, dat zeien ze tenminste, of 't
woar is. doar blief ik buten. Ik dien
de bie boer Kuier en die had een
ziek peerd. 't Wilde met beter wor
den. Ik moest er op 't lest mee noar
een boer, die 't oflezen kon. Veur
dak weggoang, zei ik terug de
boer; „Ouwe Tolboom zal wel an 't
hek stoan" Ik ermee weg en ik was
nog met bie 't huus van Ouwe Tol
boom of ik zag hem an 't hek stoan.
„Ajie met dat jonge peerd terug
komt is 't aordig weer beter", zie
hie. En 't was zo. 't Peerd sting te
zweten en toen 't belezen was,
goang ik weer terug en 't peerd liep
gewoon. Die oude Tolboom had
het wel eroaden. Ze zeiden dat ie
weerwolven kon, maar wat het was
weet ik niet precies. Meer van dat
peerd had hie zo in de gaten en hier
was ermee op de hoogte".
Het verhaal is mij met helemaal
duidelijk. Maar het is officiële ge
schiedschrijving. Gerrit van Gin-
kel, geboren m 1886 te Renswoude,
woonde in Asschat. Hij wist in 1964
een mooi verhaal te vertellen.
,,'t Is gebeurd, meer wier toen
veul verteld. Er was doar een
meisje van een rieke boer en die
vrijde met een jongen, die een stuk
mmder was als heur. Meer 't mocht
niet natuurlijk, van die ouwelui van
dat meisje. Die wassen erteugen,
want die jongen had ging centen
genog en hie kon later nooit op een
boerderie kommen. Op 't lest
mocht die jongen niet meer bie die
meid thuuskommen. Meer weken
lang kwam hie toch stioekum bie
die meid thuus om te vrijen zonder
dat de ouwelu het merkten. Hie
kroop deur 't geutgat en zo kwam
hie toch bie z'n meid. Die begreep
er mks van en op ene keer toen hie
weer zou kommen, bleef ze achter
de deur stoan en dear komt me een
pad deur 't geutgat krupe en ineens
stond die jongen veur heur. Nou, je
begriept, toen was de verkering
gauw uut en veurgoed uut ok. Die
vent kon weerwolven en doar most
die meid ruks van hebben".
In plaats dat zij zijn handigheid
op pnjs stelde? De pastoor moest
ook mets van weerwolven hebben.
Volgens Hendrikus Ruitenbeek die
sinds 1925 in Stoutenburg woonde,
kon de pastoor daar verschrikke
lijk over te keer gaan, want weer
wolven was erger dan de duivel.
Jacobus Pieters, geboren in 1879 in
Leusden gaf in 1966 een andere
versie;
„As de nachtmerrie aan het
weerwolven was, dan was niet best
bie je an huus. Is een keer in Leus
den, bie Asschat, gebeurd, meer 't
is al joare geleje, dat er op boerde
rij elke nacht een lawaai geweld
wier gehoord, of de wereld ver
ging. De knechts die leie te sloape
op de keet boven de paardestal en
die heurden het elke nacht meer
weer an. Ze deden gin oog dicht 's
nachts en dat ging weke zo door. 't
Was net of ze de rog noar beneden
smete en dan met geweld begon
nen te dorsen. En de wanmeule die
gong de hele nacht deur. En 's mor
gens de staarte van de koeie in de
war en de moane van 't peerd en
dat ging iedere nacht weer an. D'r
was weinig tege te doen. Meer op 't
lest hebbe ze toch een man gevon
den die er wat aan deed. 't Was een
timmerman uut de stad, een gewo
ne timmerman, uut Amersfoort en
die had er wat veur. Die kon het. Ze
trokke toen de hooikar op de deel
op een aovond. Zo'n soort kar op
kleine wielletjes, deden er wat de
kens m doar gmg die timmerman
op legge sloape, midden op de
deel in 't donker. Er gebeurde niks
en na een paar nachten was er niks
en ook niks meer an de hand. Die
boer was wat blie. Die timmerman,
die had wat, die kon wat en dan
hield het weerwolven op".
Eén van de boerderijen bij de Schans. Rond deze plek zouden weerwolven gezien zijn.
LEUSDEN - Afgelopen zater
dag voerde de PJGU (de Platte
landsjongeren) afdeling Leusden
hun jaarlijks toneelstuk op in de
goed gevulde zaal van De Korf.
De PJGU kan terug zien op een
geslaagde avond want het pu
bliek 250 man) was tevreden
over het opgevoerde toneelstuk
„De laatste Strohalm".
Het stuk speelde zich af op het
kantoor van de firma Bom en Haas,
Commissie en Agenturen. Deze
zaak balanceert op de rand van het
faillisement. De directeuren, dhr
Bom (gespeeld door Harry Moes
bergen) en dhr Haas (gespeeld
door Frank van de Bunt) komen via
een bevriende notaris aan de weet
dat hun jongste bediende de onno
zele Peter Prent (gespeeld door Ro
nald van de Bunt) een erfenis zal
krijgen, van een overleden oom uit
Afrika, van 300.000,-.
De heren Bom en Haas willen
daarom Peter Prent opnemen in
hun firma als derde compagnon.
Spriet (Come Veldhuizen), hun
vrouwelijke jongste bediende, ver
trouwt dit niet en waarschuwt Peter
Prent. Deze wil op advies van Spriet
een proef van 14 dagen nemen. In
deze 2 weken verandert Peter
Prent van de sullige bediende tijde
lijk in een arrogante leider van dit
kantoor. Hij laat Bom en Haas aller
lei vervelende klusjes opknappen,
die dit, zij het mopperend, doen
vanwege de 300.000,- die op het
spel staan.
Intussen proberen Bom en Haas
ook nog Gerda (Annelies van Wee),
de dochter van dhr Haas aan Peter
te koppelen. Peter blijkt echter
meer op Olga (Ellen Heere) te val
len. Peter geeft de firma op zijn,
arrogante wijze, twee weken lei
ding, ook al door dat zijn zelfver
trouwen sterk gegroeid is door een
boek wat hij heeft gelezen „Uw wil
heeft atoomkracht". Hij maakt Ger
da echter wijs dat hij (Peter) dat
boek heeft geschreven en daarom
komt Olga, een journaliste, hem in
terviewen, Peter redt zich hier uit
met een zeer sterk verhaal, wat Ol
ga lijkt te geloven.
Bom en Haas ontnemen Peter
Prent zijn laatste spaargeld, op een
zeer ludieke manier. Bom verkleedt
zich als een oude vrouw en komt op
kantoor zich beklagen dat de heren
Bom en Haas haar bedrogen heb
ben en haar waardeloze aandelen
verkocht hebben. Uit medelijden
en om de naam van de zaak te red
den koopt Peter deze aandelen te
rug. Uiteindelijk blijkt de bevriende
notaris zich vergist te hebben en
krijgt Peter helemaal geen erfenis.
Bom en Haas vertellen dit alles aan
Peter en lachen zich rot omdat Pe
ter zo dom is geweest zijn spaar
geld op te offeren, en weg te geven
aan een verklede Bom.
Maar intussen lijkt de firma op
een haar na failliet. Als de aandelen
plotseling toch goud waard blijken
te zijn wordt Peter als nog compag
non en vraagt hij Olga (die het goe
de nieuws kwam vertellen) ten hu
welijk. Peter schrikt zich rot als Ol
ga hem vertelt dat zij de schrijfster
is van het boek „Uw wil heeft
Atoomkracht". Na afloop was er
een verloting en daarna werden er
nog enkele uurtjes gedanst op de
muziek van discotheek Bebes.
