I „Bij de andere kinderen was het ook ingewikkeld" Opvoeding zwakzinnigen vaak moeilijk, maar niet onmogelijk Edwin is net zo lief en stout als andere kinderen. Henk is zo zelfstandig geworden, dat onze zorg een heel stuk lichter werd. De oudste dochter zegt, dat het uiteindelijk is neegevallen met Liesbet en accepteert haar zoals ze is." bevallingen deed ik soms in een bedstee, bijgelicht ioor een boer die achter mij stond met een lamp". DONDERDAG 22 DECEMBER 1988 plaatselijk nieuws 15 deren in een leeftijd dicht op el kaar, verliep de aansluiting gemak kelijk," vertelde een ouderpaar. „De een trekt en de ander duwt en Henk deed daaraan zonder manke ren mee. Later liep Henk meer achter en, wat we achteraf pas goed beseften, de rest van het ge zin hield zich meer in. Je beleefde dat eerder niet als een verwer kingsprobleem." uAAT „Liesbet is al weer 18 jaar en de niddelste van dne kinderen," ver- elt haar moeder. „De handicap ipenbaarde zich zeer laat. Ze zag ïr vroeger namelijk niet gehandi- :apt uit. Zelf had ik na een half jaar d wel het gevoel, dat er iets mis vas. De kinderarts, die we hebben jeraadpleegd, vond mets. En na wee jaar zei de wijkverpleegster lard, maar helder: „Zij hoort in het anderdagver blijf voor verstande- ïjk gehandicapten. Ga daar maar :ens kijken." door Anne Bunt „We wisten niet wat ons daar overkwam," zegt de moeder van Liesbet. „Al die uiterlijk andere kinderen. Moest ons normaal uit ziende kind daartussen? Mijn man vond, dat ze daar gek zou worden. Toen ze tweeëneenhalf jaar was en we nog geen vooruitgang bespeur den, hebben we een psycholoog geraadpleegd. Die zei, dat Liesbet een tehuizenkind zou worden. Die harde boodschap schokte ons zeer, maar voor het eerst durfde iemand ons iets anders te vertellen dan dat het misschien nog wel eens goed zou komen met onze Liesbet." De oorzaak van haar handicap is nog altijd onbekend en veroor zaakt mogelijk met alleen zwakzin nigheid. „In het gezin was het verschrik kelijk moeilijk met haar," vervolgt de moeder van Liesbet. „Ze streed voortdurend met de andere kinde ren om mijn aandacht en verstoor de de gezinssituaties. In de zomer ging het nog wel, dan speelde ze veel buiten. Maar in de winter, als we meer op eikaars hp zaten, werd het ons allemaal teveel. Vandaar, dat we een opname in een obser vatiehuis hebben aangevraagd." „Liesbet was vijfeneenhalf jaar bij de opname. Ouderverenigingen en familie verweten ons dat we het bijltje er te snel bij neergooiden Maar voor ons was het wel een opluchting, dat halve jaar observa tiehuis. We hebben ook meteen een plaatsing in een tehuis aange vraagd, voor het geval dat men haar wederom een tehuizenkind zou vinden. Een arts, die het beste tehuis slechter vond dan het slecht ste thuis, kon ons verder met meer van de wijs brengen. Met een te huis in de buurt hebben we een Het leukste is het samenspel met haar broertje van vier. Die beva- dert haar wel, wat ze toelaat. Hij accepteert, dat de oudere Liesbet op haar strepen blijft staan, als het alleen voor hem bedtijd is." „En de oudste dochter zegt, dat het uiteindelijk is meegevallen en accepteert Liesbet zoals ze is. Zou ze later, als wij het niet meer kun nen, er nog zo over denken? Zou dat komen door de vroege uithuis plaatsing van Liesbet9" Minder vragen levert tot nu toe de opvoeding van Edwin op. Licha melijk is hij kwetsbaar, maar er zijn geen omgangsproblemen met hem. Edwin is vijf jaar en zal, naar het zich laat aanzien naar een school voor zeer moeilijk lerende kinderen gaan. Uit huis plaatsing is bij hem nog lang niet aan de orde. KLEURRIJK „We wisten vnjwel vanaf de ge boorte. dat er iets mis was met Edwin," vertelt zijn moeder „Hij wilde na twee dagen nog niet drin ken en kreeg longontsteking. Ed win moest m de couveuse. Op grond van de merkwaardige vorm „In het begin hebben we het zeer druk gehad met hem. Voortdurend activeren en oefenen om hem zo veel mogelijk ontwikkelingskan sen te geven. Ondertussen was hij erg veel ziek, vanwege zijn longen. Edwin had ademhalingsproble men. Maar het gmg naar omstan digheden met slecht met hem. Om dat we al wisten, dat hij achter zou blijven, viel de uitslag van de test voor de ZMLK-school, voor zeer moeilijk lerende kinderen, met echt tegen. Op viereneenhalf jange leeftijd had Edwin een verstandelij ke leeftijd van bijna tweeëneenhalf jaar." In de praktijk betekent die uitslag: hoewel testuitslagen van jonge kinderen met vastliggen, moet hij gemakkelijk kunnen mee komen op de ZMLK-school. AANPASSING „Dus Edwin ging vlak voor zijn zesde jaar naar de ZMLK-school," gaat zijn moeder verder. „Na drie maanden aanpassingsproblemen mogen we stellen, dat we op een plezierige manier aan de school zijn begonnen. Hij vindt het met meer vreselijk en begint de juf en inrichting met nodig zal zijn. Mis schien zit het er voor hem in dat hij m een groep in een woning kan leven, als hij later het huis uit wil. Ik kan me namelijk nu al wel voor stellen, dat, zodra Edwin zijn zus sen uit huis ziet gaan, hij daar zelf ook aan toekomt. Maar ver vooruit zien kunnen we met. De wereld verandert zo snel. En momenteel is Edwin net zo hef en stout als de rest." Dat de opvoeding van zwakzinni ge kinderen in veel opzichten vaak niet veel hoeft te verschillen van die van .normale' kmderen, blijkt uit het verhaal van Henk. Deze 21- jange mongool heeft volgens zijn ouders niet alleen een groot sociaal aanpassingsvermogen, maar heeft bovendien verassend veel ge leerd. Zijn ouders wilden hem zo normaal mogelijk op voeden. En dat is zodanig gelukt, dat Henk tot op zekere hoogte zelfstandig kan leven. Uiteindelijk vonden zijn ou ders de opvoeding van hun andere kinderen minstens even ingewik keld. GEMAKKELIJK „De eerste vier jaar met drie Ion- van hun verlovingsplan. Zo van, die gaan spoedig trouwen. Maar dat was de bedoeling met. Ze willen alleen verloven, naar het voorbeeld van anderen in hun omgeving." „Trouwen valt dein buiten zijn ho rizon, te ver weg om ruzie met de moeder van zijn meisje over te ma ken. In het algemeen veegt hij zijn paadje soepel schoon. Hij maakt duidelijk, wanneer anderen te ver gaan met hun vragen. Zo betaalde hij eens tijdens een ruzie tussen de andere kmderen over wie de reke ning voor de geleende boeken moest betalen, zelf de rekening. Daarna was de discussie voor hem gesloten." „Als het erop aankomt, dan is de opvoeding van de andere kinderen minstens zo ingewikkeld geweest. Minder voorspelbaar. Bij Henk was, mede door zijn ingeboren be schaving en zijn bekende beper kingen, tot nog toe alles overzich telijker. Al met al is Henk zo zelf standig geworden, dat onze aan vankelijke zorg wel een heel stuk lichter is geworden." LEUSDEN - Deze maand schrok Nederland op van een foto in kranten en tijdschriften, waarop een naakte vrouw te zien was, die met een leren band vastgebonden was aan de muur. Het ging om Jolanda Venema, die al enige jaren is opgenomen in de Hendrik van Boeyenoordinrichting. Jolanda is gedragsge stoord' en vormt soms een gevaar voor zichzelf en haar omge ving. Omdat zij daarbij haar kleren kapot scheurt, blijft er volgens de staf van de inrichting niets anders over dan haar naakt vast te binden. De ouders van Jolanda Venema zagen in het vrijgeven van deze door henzelf gemaakte foto de enige mogelijkheid om de problemen van Jolanda onder de aandacht te brengen. Jaren lang hadden zij geprobeerd om verbetering in haar situatie te krijgen, maar volgens hen was de inrichting, waar Jolanda geplaatst was, niet in staat haar op de juiste wijze te behande len. Los van de vraag wat daarvan de oorzaak is en wie daarvoor verantwoordelijk gesteld kan worden, blijkt uit de ,zaak Jolan da Venema' dat het voor ouders van zwakzinnige en gedrags gestoorde kinderen moeilijk en in sommige gevallen onmoge lijk is om deze kinderen op te vangen en op te voeden. In het geval van Jolanda weten zelfs de deskundigen nog geen bevre digende oplossing te vinden. Het is in ieder geval duidelijk dat de opvoeding van deze kinderen voor de ouders een enorme belasting is. Natuurlijk gaat het niet altijd om kinderen zoals Jolanda. Naar schatting wordt 20 procent van de zwakzinnigen in in richtingen als «gedragsgestoord' beschouwd. Kinderen als Jo landa zijn binnen die groep weer een minderheid. Over zwak zinnigheid bestaan wat dat betreft veel misverstanden. Zo hoeven niet alle zwakzinnigen in een inrichting en het gaat niet altijd om gedragsstoornissen. Er zijn in veel gevallen oplossin gen te bedenken die plezieriger zijn dan wat nu met Jolanda gebeurt. Gezinsvervangend tehuis, dagverblijf, begeleid ka merwonen of gewoon thuis blijven maken deel uit van een scala van mogelijkheden. Het zijn meestal de ouders, die vaak de uiteindelijke beslissing nemen. Meestal na jaren van thuis proberen. Anne Bunt had gesprekken met ouders van drie zwakzinni gen uit Leusden over hoe het is om him kinderen op te voeden en welke overwegingen er bij hen toe hebben geleid hun kind wel of niet uit huis te plaatsen. Twee van de ouderparen wensten anoniem te blijven. De namen van Liesbet en Henk zijn daarom niet hun echte namen. De redenen van die wens tot anonimiteit zijn verschillend, maar er blijkt wel uit dat dit onderwerp voor hen gevoelig is. Dat oplossingen niet altijd voor de hand liggen, blijkt onder meer uit de zaak van Jolanda Venema. Dat het niet altijd hoeft te gaan zoals bij Jolanda blijkt uit de verhalen van Liesbet, Edwin en Henk. gesprek aangevraagd, dat verder plezierig verliep en leidde tot een uithuisplaatsing. Liesbet was in middels zes jaar." „Het thuis logeren verliep plezie rig. De andere kmderen vonden dat bezoek fijn. Achteraf hebben we ervaren, dat het moeilijkste aan de opvoeding van een gehandicapt land is het normaal blijven opvoe den van de normale kmderen. Zo geconcentreerd waren we op dat ene kind. Die druk voelden we veel minder, nu Liesbet niet meer thuis woonde, maar op bezoek kwam. En 's zomers, als ze 14 dagen met ons op vakantie gaat, wat heel in tensief voor ons allen is, loopt het ook plezierig. Wat verdrietig blijft, is het huilen van Liesbet, als ze weer terug moet naar het tehms, waar ze al weer 12 jaar zit." SCHULP „Het eerste jaar in het tehms gmg goed. Liesbet woonde aanvanke lijk in een zogenaamde kleuter groep. Na het eerste jaar dachten we, dat ze in de andere groep van het tehuis zou kunnen. In de zoge naamde middengroep. Die veran derde echter, door de opnames van kmderen met een hoger ni veau. Ze werd door hen gedomi neerd. Liesbet is namelijk vaak wel vrolijk, maar verbaal met sterk ge noeg en trekt zich dan gauw m haar schulp terug. In de ZMLK-school, waarop ze nog steeds zit, gaat het verder goed. Het probleem is dus onze behoefte aan een passende woongroep voor haar." „Liesbet ziet er nu meer gehan dicapt uit en wordt daardoor meer dan vroeger door anderen in be scherming genomen. Op het plein tje kan ze bij enkele andere fami lies terecht, als ze daarmee contact zoekt. Ook trekt ze naar andere kmderen toe, die ik soms overi gens wel even moet toespreken. van zijn hand adviseerde een arts ons bij hem een chromosomen-on derzoek te doen. Hij bleek een wat andere afwijking te hebben dan mongolen. Die hebben een chro mosoom extra en bij Edwm mist er iets aan het negende chromosoom. De dokter vertelde ons na dat on derzoek, dat ons kmd, dat er uiter lijk ook al wat anders uitziet, achter zou blijven." „Na die Jobstijding duurde het nog vele weken, voordat Edwm be gon te drinken. Hij begon met zitten en lopen na anderhalf tot twee jaar Omdat hij alles rechts deed en de linkerhelft van zijn lichaam minder ontwikkelde, kreeg hij gedurende een jaar speltherapie. Dat is heel goed voor hem en voor ons ge- andere kinderen al behoorlijk uit te dagen. Eerst liet hij zich op de huid zitten en nu deelt hij ook wel eens het een en ander uit. Zo probeert hij daar zijn eigen grenzen te ontdek ken. Verder is hij een stuk mmder gebonden aan zijn moeder. Dat is een ontwikkeling, die hij al bij de particuliere logopediste is begon nen. Overigens krijgt hij nu van school nog logopedie Zijn praten is duidelijk verbeterd, maar Edwm zegt bijvoorbeeld voor elk woord nog een t." „Door zijn zusjes wordt Edwm volledig geaccepteerd. Zij denken er evenals ik eenvoudig met aan, dat hij zwakzinnig is. Dat vinden ze een raar woord. Gelukkig wordt hij in de buurt ook opgenomen en in „Bovendien is Henk een intelli gente mongool, die op de ZMLK- school heeft leren lezen en schrij ven. Dat zat er voor ons al m, toen hij alle verkeersborden bleek te begrijpen Zonder die ervaring hadden we de school nauwelijks kunnen overtuigen. Hoewel hij die vaardigheden voor een flink deel aan zichzelf heeft te danken, zal onze houding van zo gewoon mo gelijk omgaan met een leerbare verstandelijk gehandicapte er vast wel toe hebben bijgedragen. We hebben nooit willen geloven, dat alle mongolen te lui zijn om te wil len leren." „Ook is het onze grote zorg ge weest de samenleving om ons heen om een zo gewoon mogelijke be handeling van Henk te vragen. Hem echt zo voor vol aan te zien, zoals bijvoorbeeld zijn broer doet, als die hem eens lik op stuk geeft. Die zorg voelen we nu mmder, om dat door de jaren heen talloze men- weest. Je keek naar en deed mee aan een heleboel activiteiten. Maar er is nog meer met hem aan de hand." „Pas na twee jaar kwamen we erachter, dat Edwm zeer slecht ziet. Hij had een bril nodig met glazen met een sterkte van -15 en -8, zo bijziend is hij. Verder leerde Edwm heel laat praten, terwijl hij wel de meeste opdrachten, die ik hem gaf, begreep en uitvoerde Daarom hebben we al ver voor de school leeftijd een particuliere logopedis te ingeschakeld. U moet eens kij ken naar haar schrift met tekenin gen, opdrachten en korte rappor ten." Ze laat het schrift zien waann grote kleurrijke tekeningen staan. „Dat werkte," vervolgt de moeder van Edwm. „Hij leerde via dit schnft dmgen nazeggen en zeg gen. En hij leerde voor zichzelf op komen." huis gehaald. Edwm werkt daar trouwens zelf aan mee. Hij is inne mend en maakt graag hier en daar een praatje. Van babies en kleine kinderen is hij zelfs idolaat. Maar kinderen, die even oud zijn en te snel voor hem bij het fietsen, voet ballen en indiaantje spelen, laat hij gauw met rust. Hij trekt zich dan terug. Misschien is het ook zijn oog handicap. die hem daarbij parten speelt. En hij zit op een andere school dan die vriendjes op straat." „Over zijn toekomst hebben we oris nog niet zo druk gemaakt.We hopen, dat hij ergens zijn eigen stekje vmdt. Ik heb tijd voor hem. En de andere kinderen geven hem zoveel aandacht, dat het gezm ook werkelijk belangrijk voor hem is. Vaak heeft hij van de oudere zusjes ook een voorbeeld gehad om na te doen. Hij gaat vooruit. Ik hoop dan ook, dat een vroege opname in een sen bereid waren iets voor Henk te betekenen in de activiteitensfeer. Dat is het wonder in de opvoeding van hem. Bijvoorbeeld, Henk heeft al weer jarenlang pianoles. Als de een het niet langer meer doet, dan staat er weer een andere leer kracht klaar. Zo is hij ook aan werk gekomen." „Henk geeft verder veel terug. Toen éën van ons in de put zat, speelde hij opbeurende geestelij ke liederen. Die spontane hulp werkte. Ook hield hij bij zijn af scheid van de ZMLK-school een feest, evenals anderen dat doen na het examen op de middelbare school. De daar aanwezige 50 per sonen wisten niet wat ze hoorden, toen Henk hen vertelde, wat ze voor hem hadden betekend. Zijn gevoel voor verhoudingen blijkt ook uit een langdurige verkering De moeder van zijn meisje schrok Kunenborg met zijn moeder onder de kerstboom. „Over zijn toekomst maken we ons met druk. We hopen dat hij zijn eigen stekje vindt. ma 3e' be- rs:e be ren. taai -1 bui- ran- lam md p ze- Mof ee< j? vervolg van pagina 14 iets te doen. Protestanten kaarten iet. Er was geen voetbalclub. Op e bazar kon je schieten, sjoelen, lerwerpen en we verkochten m alles, babykleertjes, sokken en idere zelfgemaakte dingen en er as een lotenj met pnjzen beschik- aar gesteld door de paar winke- :rs die we toen hadden." En een ad van Avontuur? De suggestie saakt veel herinneringen wakker. D ja, samen met mijnheer Van Bu- ïn. Wat hebben we daarbij gela- len. Veel burgers die een leven- 5 kip wonnen durfden die niet aan pakken. Trouwens, ik ook niet >r. Dan verkocht mijnheer Van iren achter 't Rad de kip voor een iksdaalder of zo en brachten hem ,j imeuw in als pnjs. Dat ging soms el een paar maal zo en gaf veel ezier LECTRICITEIT Begin jaren vijftig kreeg Leusden iciteit. In 1957-1958 kwam er is. Voor die tijd gebruikte ïeder- in butagas of petroleum. In de- slfde jaren werd de eerste vuil nisophaaldienst georganiseerd. „De mensen begroeven het vuil al tijd achter in de min, maar de men sen van de kleine nieuwbouwhui zen, met kleine tuintjes konden dat niet doen. Vandaar." Vooral met de aanleg van de waterleiding begm jaren zestig was zuster Prins blij. „We gebruikten altijd eigen water. Ook ik gebruikte water van een wel in de kelder. Het was altijd roestig, geel." De grote verandering in de ge zondheidszorg bestond vooral uit het geven van injecties. Zuster Pnns gaf er honderden. Peniciline maar vooral de kinderinentingen tegen polio, difterie, kinkhoest. De polio-epiderrue, eind veertig, be gin vijftig, eiste ook in Leusden slachtoffers, twee dodelijke en handicap. „Voor één patiënt was het belangrijk dat hij wekelijks kon zwemmen in het Sportfondsenbad in Amersfoort. Nog steeds waren er maar weinig autobezitters in Leusden, maar we kregen het voor elkaar. Wanneer iedereen een maal per week reed, kon hij drie maal per week naar het zwembad. Dat is gelukt." Leusden telde inmid dels zes scholen. Zuster Pruis gmg ze af om kmderen m te enten en om de leerlingen op hoofdluis te con troleren. „De oogst was rijk." BURENHULP Na 1950 begon Leusden echt te veranderen. Ansfridus en de Ba- voort werden vol gebouwd. Boeren hielden op met boeren. Sommige vertrokken naar Friesland. „Zoals de boer die zat waar nu de Rabo bank zit," naar Brabant en een en keling emigreerde. Kmderen wer den geen boer meer en leerden door. Daarvoor moesten ze naar Amersfoort. Ook daardoor begon een andere wind te waaien. „Vroe ger kwamen de mensen nooit van het dorp." De burenhulp verdween met. Boer Van Beek had nog steeds als één van de weinigen een mooi zwart pak. Een reden door zuster Pnns aangehaald om te verklaren waarom juist hij de overledenen naar de begraafplaats aan de Arn- hemseweg, oud-Leusden bracht. En bij geboorten kwamen de buren een krentenbrood brengen of brachten als cadeautjes „iets m na- tura" mee. Zodra er in het dorp getrouwd werd, werd de deel ver sierd. Na de kerk werd daar altijd een broodmaaltijd met drank („de boeren hadden altijd veel drank") aangericht waarbij de halve buurt aanwezig was. En m de winter wa ren er de wmterbezoeken. Buren die gingen buurten bij elkaar. De ene week bij de een, de volgende bij de andere. Het Wit-Gele Kruis werd opge richt. Zuster Prins was met meer het emge „kruis" m Leusden. De laatste twee jaar reed zuster Prins rond in een Fiat 500. „Zelf gekocht hoor, want knjgen deed ik hem niet." AOW Bijna dertig jaar vertegenwoor digde zuster Prins het kruis m Leus den. Eenmaal zestig geworden moest ze eruit. „Dat was de regel." Pas op haar vijfenzestigste had ze recht op AOW. Dat was moeilijk. Ze overbrugde de jaren door hier en daar m te vallen als aanvulling van een klem pensioentje. Op haar lauweren lijkt zuster Prins nooit gerust te hebben. Ze was actief m de diacome en organi seerde uitstapjes voor bejaarden. „De eerste keren reden we wel met twintig auto's weg Later hadden we teveel auto's nodig. Toen mocht het met meer van de politie en moesten we bussen huren. De avond voor vertrek smeerde ik honderden broodjes. Want iedere deelnemer kreeg twee broodjes en een krentenbol mee. Voor de he ren was er bovendien een sigaar. Voor de dames snoepgoed. Onver getelijke gebeurtenissen waren dat. Ik herinner me een dikke dame die we met veel moeite in het trammetje m het Openlucht Mu seum hebben gehesen. Zat ze ein delijk zei ze dat ze een plasje moest doen! Prachtig was dat." De verha len komen los. Hoe zuster Prins toen ze nog in emdhoven woonde, eind twintiger jaren een rondvlucht boven de stad maakte „Dat wilde ik gewoon. Niemand durfde. Maar ik wou het meemaken. Het kostte wel vijf gulden. Dat was een heel kapitaal." Later vloog ze nog een keer van Rotterdam naar Amster dam m een tweedekkertje. „Dat ging een stuk vlugger en was leuk." Vijfentwintig jaar woonde ze m het witte huis en later in de aanleun woning met haar beste vnendin, mevrouw Van Gestel. Na vijftig jaar vriendschap overleed mevrouw Van Gestel, twee jaar geleden. Zuster Pnns (84 toen) verzorgde haar tot haar dood. Nichtje Ans uit Barneveld komt wekelijks bij zuster Pnns op be zoek. Nog steeds zuster Prins. ..Me vrouw is het wel, maar het klinkt zo vreemd." Nog steeds is zuster Prins actief Doodgemoedereerd zegt ze „Ach, mijn zus komt regelmatig op bezoek. Die is negentig. Mijn ande re zus van 83 komt regelmatig uit Veenendaal, met de bus. Ik heb een leuke familie Tsja, ze komt uit een sterk ge slacht mogen we wel vaststellen. Ergens spijt van? Welnee. Ik heb veel belangstelling en krijg veel belangstelling terug Misschien als ik het over mocht doen, dat ik dok ter had willen worden. Maar zo is het ook goed. Ik ben tevreden." Volgend jaar hoopt ze in aanmer king te komen voor een boottocht van het Rode Kruis. Dat zou leuk zijn. Zuster Prins zag Leusden hon derdtachtig graden draaien bij wijze van spreken. Van een ge meente waar de adel het voor het zeggen had over de kleine boer tje die goedkoop pachten maar niet mochten bijwonen, en een paar burgermensen, naar een ge meente, waarin de adel en de boeren grotendeels verdwenen zijn. Landgoed De Boom is na het overlijden van juffrouw Anna on dergebracht in een stichting. Het grote huis aan de Heiligenberger- weg werd een internaat en zal dat binnenkort ook al niet meer zijn. Het jachthuis aan de Hertekop verdween. De laatste De Beauf- fort woont in een voormalig koetshuis en bemoeit zich niet met bestuurlijke zaken in Leus den. En de oude inwoners van Leusden voelen zich soms als een kat in een vreemd pakhuis in hun geboortestreek. Het 'witte huis', waar zuster Pnns jaren woonde.

Historische kranten - Archief Eemland

Leusder Krant | 1988 | | pagina 15