IN DE NEVELEN
ROND LEUSDEN
Hij kon de wind draaien
„Doar heurden ze altied
een afgrijselijke gil"
leustler k
Wereld-Jamboree in 1995
Voorzitter Kamer van Koophandel
vindt 1994 jaar van de waarheid
in Eemland
mogelijk
Materiële schade
bij aanrijdingen
Onstaan Leusden
thema PCOB-lezing
Kluis leeggehaald
bij woninginbraak
Verkeers
controle
Fietsen
gestolen
Omzetten gedaald m 1988, maar optimisme blijft
plaatselijk nieuws
WOENSDAG 18 JANUARI 1989
Dwaallichten, heksen, lijkstaties, doodsvoorspellingen,
tienurenhonden, erfluis, weerwolven en ijzeren veulens.
Het zijn verswchijnselen die je niet verwacht in de nieuw
bouwwijken van Leusden. Toch zijn ze in deze omgeving
ooit eens waargenomen. Leusden was minder dan vijftig
jaar geleden nog platteland. Zonder televisie en video en
met niet meer literatuur dan de bijbel. De mensen zagen in
hun omgeving meer dan wij nu om ons heen zien. Dingen
om nooit te vergeten. Op stille heiden, in mistige weilan
den, op slapende dijken en in donkere bossen. In Leusden
en in de plaatsen er omheen. De mensen vertelden erover.
En zo ontstonden de verhalen, die zich in de nevelen rond
Leusden afspeelden. Spookverhalen zouden wij ze nu noe
men. i
Tussen 1972 en 1977 verzamelde de heer W.E. Heupers
in opdracht van het Amsterdams Instituut voor Dialectolo
gie Volks- en naamkunde deze vertellingen. De Leusder
Krant heeft toestemming een aantal van deze verhalen te
publiceren. Zij werden door Marianne de Valck bewerkt.
De plaatsen die in de verhalen voorkomen, werden met
behulp van onze medewerker Goos van Leeuwen door
onze fotograaf vastgelegd. Elke week wordt in deze krant
iets van de sfeer teruggeroepen die hier vijftig jaar gele
den nog heerste en misschien nog niet helemaal verdwe
nen is. Pastoors en kapelaans, die de wind konden laten
draaien bij brand waren van die bijzondere dingen die een
halve eeuw gelden hier voorkwamen. En de Zwarte Steeg
was een plek waar je beter niet kon zijn.
Was het de pastoor van Hamers-
veld. van Achterveld of Hoevela
ken9 De meeste oude volksverha
len houden het op hier in de buurt,
maar de vertellers van Hamersveld
en Stoutenburg waren er zeker van;
de pastoor van Hamersveld kon de
wind draaien. Alleen bij brand, of
hoogwater en alleen wanneer door
het draaien van de wind een ge
deelte van de opstallen te redden
was, bij uiteraard gelovige boeren
Hermanus van de Pol, geboren
en getogen in Hamersveld, was
daar van overtuigd: „Geestelijken
alleen hebben het in heur macht de
wmd te laten droaien. Alleen bie
hoge nood. Bie braand en bie hoog
woater. Bie braand werd direkt ook
een geestelijke gehoald as de wmd
verkeerd zat en er liep een huus of
een hooibarg gevoar Dan liet die
geestelijke de wmd draaien en 't
huus wier behouden en braandde
niet af." Werkte de pastoor daaraan
mee9 Volgens Peel van de Hengel
uit Stoutenburg wel, „Zo zeker als
een huus. Geestelijken kunnen de
wmd loaten draaien. Als er brand
was wier gauw de pastoor gehaald
en die sting dan bie de brand te
bidden om het gevoar te keren. Als
het nodig was keerde de pastoor
de wind Moar die kon het alleen.
Andere mensen konden dit nooit."
Z'n broer Jan vulde aan: ,,'t Stond er
toen ook zo veur een keer. Er sting
een felle wmd en dat huus moar
branden. De pastoor die kwam en
die het de wind omgedraaid en toen
was de brand gauw geblust." Het
geloof m deze bijzondere macht
van een katholiek geestelijke was
algemeen, ook bij de protestanten
Vanuit het motto bij nood moet je
alles proberen, riep ook een pro
testante boer bij brand om de pas
toor, volgens Cornells van de Hen
gel uit Hamersveld. Als er een gro
te brand was op een boerderij of
een hooiberg dan werd altied gauw
een geestelijke gehaald. Als er ge
vaar dreigde dat het vuur over zou
sloan op de wonmg, de stal woar
het veel stond of noar een andere
hooiberg dan kwam er een geeste
lijke aan te pas. Het werd aan hem
overgelaten. De brand was dan
gauw geblust of de wmd keerde en
't gevaar was over. De geestelijke
alleen kon de wmd laten draaien.
De dommee met. Hier had je zelfs
protestantse boeren die de pastoor
bij een brand haalden. Want ook
de protestanten wisten hoe groot
de macht van de geestelijke was
Logisch, dat een gewone burger
ook wel eens probeerde of hij het
zelfde gedaan kon knjgen door
veel en mtens af te bidden. Gemt
van Leeuwen bijvoorbeeld „die
noar Amersfoort fietste en de wind
tegen had. Hij was goed rooms en
onderweg bad hij dat de wmd zou
draaien, net als bij de pastoor. Hij
had er zo'n hinder van. Toen hij
terugreed uut Amersfoort had hij
de wind weer tegen Z'n gebed was
verhoord geworden. Maar met een
pastoor is het heel wat anders. Dan
vraagt het een pnester in z'n gebed
en dan is er nood. Dat begreep
Gemt van Leeuwen toen wel."
Maar welke pastoor was in het
bezit van deze bijzondere macht?
De pastoor van Hamersveld, vol
gens Gijs de Kruijff uit Stoutenburg,
„Ik heb 't zeluf horen verteilen,
meer of 't woar is weet ik met, want
ik bm met rooms. Meer vroeger
wier het veul verteld deur roomse
mensen Heel veul hoofde je het.
De pastoor van Hamersveld, die
bezat grote kracht en macht. Als hij
wilde, alleen dan, dan kon hij de
wind loaten draaien noar de goede
hoek. Meer hij kon dat allenig als 't
hoog nodig was As er brand was of
zo".
Welnee, 't was de pastoor van
Achterveld, volgens Lambertus
Rutten in 1877 geboren m Achter
veld en Nederlands Hervormd;
„Geestelijke heren hadden vroe
ger een groter macht dan op dit
ogenblik, de dag van vandaag, 't Is
eens in Achterveld gebeurd dat er
een geestelijke, een pastoor of ka
pelaan, was die de wind liet draai
en. Meer alleen als 't hoognodig
was. 't Is veurgekommen dat er bie
een huus alleen een hooibarg m
brand stond. De wmd was noar "t
huus toe. De mensen haalden de
Willem Houtveen was een
Hooglander, maar hij kwam als
los-landarbeider „overal'. Het was
een goed verteller, vooral van grie
zelverhalen. Z'n voorraad moet re
gelmatig zijn aangevuld door het
geen hij hier en daar hoorde. „Op
de Ruif op Hamersveld doar had je
een bosje. Doar heurden ze altied
een afgrijselijk gegil, 't Ging je deur
merg en been heen. Hel, heel vroe
ger moet doar een mens vermoord
zijn en één keer in 't joar kon je die
gil goed horen. „Moet wel woar
zijn."
ZWARTE STEEG
Bijgaande foto is genomen op de
Zwarte Steeg. Zo zagen alle wegen
rond Stoutenburg, richting Achter
veld en Hoevelaken er vijftig jaar
en langer geleden uit. Veel verha
len werden genoteerd over ge
heimzinnige gebeurtenissen die
zich op deze donkere lanen af
speelden. Veel lijkstaaties, witte
juffrouwen zonder hoofd of met een
boerenkoolstronk m plaats daar
van dwaallichtjes en on
verklaarbare wmden. Vandaag de
laatste verhalen die zich voigens de
vertellers op of rond de Steeg af
speelden;
Cornelis van den Engel in 1880
geboren in Hamersveld, rooms-
katholiek boer wist; „Hier op de
Lange Steeg stond een hete boom.
Als je er onderdoor ging werd je
heel warm, zo warm dat je er onder
vandaan moest. Je kon het er niet
geestelijke erbij. Hij liep gewoon
tussen 't huus en de barg hooi en de
wmd draaide onmiddellijk en de
boerderie bleef gespoard Dat de
den alleen geestelijken."
In Gijsbertha (Giepje) van
Tweel-Westerlaak zat een goed
journaliste of in ieder geval iemand
die na jaren een brand kan doen
herleven: „Er sting hier uns een
huus m brand en de wmd zat ver
keerd en toen moet 't ebeurd we
zen Ze hebben toen gau een poater
ehoald en toe die er bie kwam, hie
an 't bejen. De tussendeur was al
open, zo ver was 't al en toen draai
de de wind. Ineens! Nog is ebejen
en toen zat de wmd in de goeie
hoek. 't Volk hier zei met zo'n
knoop (vloek mdv) d'r op; Kiek noe
is, 't gebeurt ok nog ook. ,Ja die
poater die kon dat".
Zouden de huidige geestelijken
in Leusden en Achterveld eigenlijk
wel lid van de vrijwillige brand
weer zijn? Zouden we ze daartoe
kunnen verplichten?
Neen. de mensen gmgen vroeger
niet graag door die Steeg, langs het
bosje woar die hete boom stond."
Boerden) „De Ruif'. Elk jaar werd vanuit een bosje vlakbij een afgrijselijke gil gehoord.
onder uithouden. In die zelfde
steeg liep Warnekke, een boer die
zich te kort had gedaan, zelfmoord
had gepleegd. Hij liep altied m de
buurt van de hete boom. Na zijn
sterven was hij weerom gekom-
men, weer terug in Hamersveld
waar hij altied had gewoond en
waar hij 't kwaad had bestoken.
Jan van de Pol had positievere
ervaringen met een boom aan de
Zwarte Steeg. „Als je met een don-
derbu onder een hoazelaar goat
stoan dan kan de bliksem je niet
raken. Je wordt wel nat. moar het
onweer treft je niet. Ik zelf heb
meegemaakt op de Zwarteste<
op Hamersveld. Er kwam een
weer opzetten, net toe wullie op
land waren. Ik met nog een pa
kropen onder de hoazeloars
doar stmgen en er gebeurde ni
met ons. We waren wullie drijfni
Maar of dat zo eigenaardig w
waagde ik te betwijfelen.
LEUSDEN/STOUTENBURG
Twee auto's raakten vorige week
woensdag beschadigd bij een
aanrijding op de kruising Mid
denweg/Noorderinslag. Automo
bilist J. van L. uit Leusden, die op
de Noorderinslag reed, verleen
de geen voorrang aan P.S. uit
Leusden. Er deden zich geen per
soonlijke ongelukken voor.
Op de Hessenweg m Stouten
burg raakten twee automobilisten
betrokken bij een aanrijding,
stuurder J.E.M. uit Barneveld ha
de een personenauto in, op ej
moment dat uit de andere richt;
een tegenligger naderde,
frontale botsing kon juist voort
men worden, maar de auto's raj,
ten elkaar nog wel. Lichte mater
le schade was het gevolg. Er dedsr
zich geen persoonlijke ongelukk
voor. Beide voertuigen konden
weg op eigen kracht vervolgen.;j
"Iz
eri' V
LEUSDEN - De Leusdense afde
ling van de Protestants Christe
lijke Ouderenbond heeft woens
dagmiddag 18 januari haar vol
gende bijeenkomst. Tijdens deze
bijeenkomst spreekt de heer G.
van Leeuwen over het ontstaan
en de ontwikkeling van Leusden.
Hoe zit het met de namen Leus
den, Hamersveld. Leusbroek en
wat hebben Stoutenburg en Ach
terveld met Leusden te maken?
Op deze en vele andere vragen,
die zowel bij nieuwe als oude in
woners van Leusden leven, zal de
bekende Leusdense historicus
Goos van Leeuwen ingaan tijde:
de PCOB-bijeenkomst. De PCC
vraagt zich ook af: zijn er ond
ons nog echte Leusdenaren of z
we allemaal import? En wat bel
kent Leusden dan voor ons? Soi
migen herinneren zich nog
grootste feesten rond 'Leusdt
1200'.
Zowel leden als met-leden ziji
welkom woensdagmiddag 18
nuan m de zaal van verzorgingsu
huis 't Hamersveld. Albert Bni
ninggaarde om 14.30 uur. Voor n
dere inlichtingen over de PCO
en over deze middag kan men be
len: tel. 940816 en 942300.
Beeld van de Wereld Jamboree uit 1937, die toen plaatsvond in Vogelenzang Er deden toen 27.000 scouts aa'
mee.
(van de redactie)
LEUSDEN/AMERSFOORT - „In Leusden is het winkelcentrum
De Hamershof nu compleet. De feestelijke opening van het
laatste gedeelte, genaamd H2, zal velen nog lang blijven heu
gen. Alle winkels gaven 25 procent korting die dag en het was
een gekkenhuis. Leusden heeft er overigens toch weer veel
nieuwe inwoners bijgekregen, die werken op het in 1990 in
gebruik gestelde bedrijfsterrein De Horst. Daar zijn ook nogal
wat mensen bij, die graag hun boodschappen doen in het geheel
vernieuwde centrum ,De Biezenkamp'."
Dit citaat lijkt op een reclame
tekst ter gelegenheid van de her
en nieuwbouw van de Leusdense
winkelcentra, zoals die bij de vol
tooiing van de werkzaamheden ter
zijner tijd door de winkeliers ver
spreid zal worden. Het is echter
een passage uit de nieuwjaarstoe
spraak van de voorzitter van de
Kamer van Koophandel en Fabrie
ken voor Eemland, de heer Chr.
Karelse. Zijn toespraak is een voor
uitblik op de economische ontwik
kelingen in de regio Eemland de
komende jaren. Hij koos 1994 als
het jaar waarin het allemaal moet
gebeuren Zijn koffiedik-kijkerij
gold overigens niet alleen voor
Leusden. maar had betrekking op
alle gemeenten m Eemland.
Karelse koos 1994 als punt waar
op hij zijn blik heeft gencht, omdat
de andere mogelijkheden al door
anderen was opgeeist: 1992 is het
jaar van de Europese eenwording.
2000 is het jaar van de eeuwwisse
ling, 2010 is het jaar van mevrouw
Smit-Kroes met haar Structuursche
ma Verkeer en Vervoer en het jaar
2015 werd door minister Nijpels
gebruikt in zijn Vierde Nota over
de Ruimtelijke ordening. Volgens
Karelse bleef voor hem alleen 1994
over, maar niet zomaar. Hij heeft
daar vijf redenen voor: het is het
jaar, waann de groeistadtaak van
Amersfoort is afgelopen, de ont
wikkeling van het centraal stads
gebied in Amersfoort al flink is
gevorderd, de 250.000 ste inwoner
van Eeemland wordt verwelkomd,
de Europese eenwordmg die twee
jaar daarvoor al tot stand had moe
ten komen een realiteit wordt en de
Vijfde Nota Ruimtelijke Ordemng
tot stand komt.
Karelse schetste een beeld van
zijn visiejaar', waarin de middel
grote gewesten met pakweg
250.000 tot 350.000 inwoners favo
riet zijn. De bereikbaarheidspro-
blemen elders in de randstad zijn
zo groot, dat de grote steden het
moeilijk hebben hun positie te
handhaven. In de middelgrote ge
westen kunnen de mensen nog
werken, slapen, recreeren, eten en
drinken en hun auto parkeren zon
der forse afstanden te overbrug
gen. Eemland is de noordoostelijke
punt van de Big City Holland (rand
stad) en knooppunt van belangrij
ke assen Amersfoort, als grootste
stad in de regio kan het met alleen.
Baarn, Leusden, Soest, Wouden
berg, Renswoude, Bunschoten en
Eemnes vervullen ook hun taak in
de regio. In 1994 is volgens Karelse
de infrastructurele positie van
Eemland ideaal, de aansluiting op
de A12 via de A30 is dan namelijk
net geopend. De economische
groei zal voor die tijd (gerekend
vanaf 1988 de komende vijf jaar)
behoorlijk zijn.
Dat betekent wel dat er vanaf dit
jaar een verbetering zal moeten
plaatsvmden. In 1988 bleef de om
zetgroei in Eemland achter bij het
landelijk gemiddelde 2 procent
ten opzichte van 4 procent lande
lijk). Dit teleurstellende resultaat
wordt veroorzaakt door de omze-
tafname bij de groothandel. Het
aantal exporterende bedrijven in
Eemland wijkt nauwelijks af van
het landelijk gemiddelde De hoe
veelheden blijven echter sterk
achter (7 procent ten opzichte van
23 procent landelijk) Het aantal be
drijven dat verhes leed is echter
weer lager dan het landelijke ge
middelde, te weten 7 procent in
Eemland en 11 procent landelijk.
Het bedrijfsleven ziet volgens Ka
relse echter 1989 met vertrouwen
tegemoet. De groothandel heeft het
vertrouwen nog met geheel terug,
maar de dienstensector is erg opti
mistisch.
nacht van zondag op maandag een
benzinestation aan de Doornse-
weg. Er werd een ruitje mgeslagen,
waarna men het interieur van het
tankstation aan een onderzoek on
derwierp. De kassa werd vermeld,
maar die bleek inhoudsloos. De
dieven stelden zich daarna tevre
den met snoep.
LEUSDEN - Bij een verkeerscon
trole, die de politie woensdagmor
gen op de Noorderinslag hield, zijn
in totaal elf bekeuringen uitge
deeld. De politie controleerde met
name het uitzicht van de voertui
gen, m verband met bevroren
voorruiten, en de verlichting. Er
zijn ook bekeuringen uitgedeeld
voor het njden door rood licht.
Het gewest Eemland heeft zich offi
cieel kandidaat gesteld voor de 18e
Wereld Jamboree in 1995 Als locatie
wordt het gebied Vlasakkers genoemd.
De Wereld Jamboree is het grootste
internationale Scoutingevenement,
waaraan minimaal 30.000 jongeren uit
circa 100 landen zullen deelnemen.
Scouting is een wereldwijde or
ganisatie met 24 miljoen leden m
120 leden. De Wereld Jamboree
vindt eens in de 4 jaar plaats. Ne
derland was al eens eerder organi-
I sator in 1937, toen 27.000 jongeren
uit de hele wereld kampeerden m
Vogelenzang De Wereld Jambo
ree in 1995 zal honderdduizenden
bezoekers trekken.
Scouting Nederland zal de ko
mende weken alle aanbiedingen
zorgvuldig bestuderen. De uitein
delijk te kiezen locatie zal moeten
voldoen aan een groot aantal eisen.
Het bestuur van Scoutmg Neder
land zal op 30 maart de definitieve
keuze maken. Omd§t watersport
tot één uur van de activiteiten zal
behoren, moet in de directe nabij
heid van het terrein bevaarbaar
water gelegen zijn. De vereiste ojl
pervlakte voor het Jamboreetd
rem bedraagt 300 tot 360 hectart
Belangrijk doel van de Jamboref
is om jongeren vanuit de hele wt
reld met elkaar yi contact te brev
gen. Door een aantal dagen ml
elkaar op te trekken ontstaat 4
verbondenheid en wederzijds b4
grip, dat hoe dan ook een bijdrad
levert aan een betere (intemati
nale) verstandhouding, ook op lat!
re leeftijd. De Jamboree staat op<
voor jongens en meisjes van 14 t
18 jaar.
LEUSDEN - Bij een inbraak in een
woning aan de Dodeweg ver
dween in de nacht van vrijdag op
zaterdag de inhoud van een kluis.
De dief verschafte zich toegang
tot het pand, door met behulp van
een ladder de slaapkamer van de
woning binnen te gaan. Wat er
precies vermist wordt is nog niet
bekend.
In het weekeinde werden twee
auto's opengebroken en leegge
haald. Uit een auto. die geparkeerd
stond aan de Van Hardenbroek-
laan, verdween een radio/cassette
recorder met booster.
Uit een auto, die geparkeerd
stond op een parkeerplaats aan de
Paradijsweg in Den Treek, werd
een tas met waardepapieren, sleu
tels en 110,- aan contanten weg
genomen.
Onbekenden bezochten m de
LEUSDEN- Uit een schuur bij een
wonmg aan het Arebos, m 't Ruige
Veld, zijn in de nacht van donder
dag op vnjdag twee fietsen wegge
nomen. De deur van het schuurtje
werd daarbij geforceerd.
