Wanneer mogen we weer in ons eigen huis"
!k ga niet alleen bij de grote stieren'
leusderknml;
jlewoners en oud-soldaten waterlinie herdenken mobilsatie
[andbouworgansaties organiseren open dag
UW AANKONDIGINGEN IN
DE SNELSTE KRANT VAN
LEUSDEN?
LEUSDER KABELKRANT
WOENSDAG 27 SEPTEMBER 1989
plaatselijk nieuws
11
(door Jan Schouten)
NEUSDEN/ACHTERVELD Het is vijftig jaar geleden dat
w de Nederlandse regering de mobilisatie (het op voet van
rlog brengen) werd afgekondigd. De Valleistelling moest
rden aangelegd. Assacht, Laappeers, Leusbroek en een
is gedeelte van Stoutenburg werden als inundatiegebied
igewezen. Tegen de vijftig gezinnen moesten huizen en er-
H verlaten en elders onderdak vinden, alles moest wijken
>r het in dit gebied wassende water, soldaten van het 16e
Jiinent infanterie en van het 6e regiment veld artillerie moes-
daadwerkelijke meehelpen bij de aanleg van ondermeer
pgraven. De soldaten kwamen bij de boeren en burgers
Ee drinken of even een tehuis zoeken, totdat daar door de
jerwaterzetting een einde aan kwam.
Na 1939 hebben ze elkaar niet
proken maar er komt een weer-
op woensdag 4 oktober 1989 in
Gebouw te Achterveld. Ze zul-
elkaar dan ontmoeten: de 94-
ge Kapitein M. van Zalingen, de
ange R. Schoonderbeek en zijn
arige echtgenote, de families
De Berkt, Lagerweij, Van Groot,
rnbeek, Van de Salm, van Eij-
Schreuder, Brouwer en Herder
Asschat en Leusbroek, verder
juier en Huis in *t Veld, de ser-
ints uit 1939 Kragting, Quint en
Vink en de manschappen van de
Voorposten De Schans, de Asschat-
terkeerkade en de Hoofdweer-
standslijn. Bijna 100 Asschatters en
soldaten zien elkaar na vijftig jaar
op woensdag 4 oktober in het oor
logsdorpje Achterveld terug.
Enkelen van hen schreven over
deze periode. Hieronder volgt een
bloemlezing uit dagboeken en no
tities. Ze geven een indruk van de
omstandigheden waaronder de
betrokkenen in deze tijd moesten
leven.
-■
Moeder Schreuder en met drie kinderen in het watergebied.
ONDER WATER
jpjrein M. van Zalingen, die bijna 300 soldaten aanvoerde in de voorpos-
van De Schans en de Asschatterkeerkade.
Op de boerenbedoening Klem
Taayland aan de Langesteeg F 103
in de gemeente Leusden, parochie
Hamersveld, woont het gezin van C.
de Ridder-Steenkamp en de doch
ters Mien 8 jaar, Truus 6 jaar. De
11-jarige Rika weet te vertellen:
„De burgemeester komt zeggen
dat we het huis mt moeten want het
komt onder water te staan. Vader is
jarig maar dat kan niet worden ge
vierd. De soldaten helpen met de
kleine oogst binnen te halen en de
inboedel op te laden op een auto.
Het is heel erg van huis weg te moe
ten en we gaan wonen bij Opa en
Opoe in Hoogland, daar hebben we
het goed. Een klein beetje Sint Ni-
colaasfeest deze keer op 4 decem
ber, want de volgende dag trekken
we naar Achterveld in een leeg
staand huis in de Klettersteeg, eer
ste huis links, vochtig en niks aan.
Bij ons oude huis kunnen we met
komen door het hoge water maar
éds het gaat vriezen gaan we er
schaatsnjden. De deuren staan
open, je rijdt naar binnen en zittend
op de hilt zit je te denken: wanneer
mogen we weer in ons eigen fijne
huis zijn.
Uit het dagboek van een elfjan-
ge. Hij schrijft over Tiemen Herder
en zijn vrouw die wonen op de Punt,
huisnummer G 1. Hij is boer van tien
melkkoeien, één vaars, één puik en
een mooie paard. Ze hebben zes
bunder grond en drie bunder huren
ze nog. Veel weiland maar ook een
stukje rogge en soms knollen, die
zijn lekker om te eten, en hele grote
bieten maar da's in het najaar want
de rog maaien ze al einde juli. Dan
komt de Mobilisatie, dan komen er
een boel soldaten te slapen bij de
boeren op de deel of hilt en bij an
dere mensen in de voorkamer maar
dat is dan voor de hoge soldaten, de
kapitem en zo. Er komen meer dan
veertig soldaten en die slapen op
de houten zolder boven de koeien.
Er is ook een keukenwagen bij.
„Daar heb ik wel eens een stuk
worst van gekregen en ook pud
dingpap, maar die was soms aan
gebrand. Want ik ga langs de sol
daten met een bak op nujn buik en
daar zijn op gestald sigaretten,
merk Rooie Riek, gevulde koeken,
en soms van die taartjes, slappe
tompoucen en zo meer. De burge
meester van Leusden, die loopt
kreupel en hij heet de Boefoor en
met nog een meneer, komt ie bij
Herder zeggen dat ze het huis uit
moeten. Dat is denk ik dat ze den
ken dat er oorlog kan komen en nu
gaan ze stellingen bouwen in As-
schat en alles komt onder water te
staan. Kees is krek een half jaar
oud, dat is hun eerste kindje, en nu
moeten ze weg. Da's heel erg want
die menschen blijven toch ook lie
ver thuis en bij de koeien en het
land. Nee ze moeten weg, dat is wel
vreselijk."
De toen 7-jarige Johan van Eijden:
„De Hollandse soldaten waren druk
met het bouwen van stellingen in de
dijk vlak bij ons. Een groep solda
ten was m Achterveld ingekwar
tierd, die kwamen 's morgens op de
fiets naar ons en omdat het koud
was gingen ze in de keuken bij het
warme fornuis zitten. Anna Midde
laar was toen bij ons als hulp m de
huishouding, die gaf de soldaten
chocolademelk, dat was in oranje
bekers. Daarop stonden Prins Bern-
hard en Pnnses Juliana want die be
kers hebben we gekregen, toen ze
getrouwd waren. Als dat opwar
men door de soldaten te lang duur
de stuurde sergeant Kragting ze de
deur uit en moesten ze gaan graven
aan de stellingen. Maar er waren er
ook die van de keuken de deel op
gingen en dan op de hilt in het hooi
kropen."
Nicolaas Brouwer getrouwd met
Johanna van de Hengel woont op
„Loppeers", groot 18 bunders, 16
koeien en 2 paarden. Op de 2e za
terdag van september 1939 komt de
burgemeester de Beaufort de aan
zegging doen dat men de boerderij
zal moeten verlaten, wegens onder
waterzetting van dit gebied en de
stellingbouw op korte afstand van
de boerderij. Vader en moeder en
vier jonge kinderen moeten huis,
hof en erf verlaten. Weg van huis, ze
gaan enkele weken wonen op de
boerderij Roozendaal op Hamers
veld. Daarna gaan ze op zichzelf
wonen in een leeg huis dat men
huurt van Evert Kaas. De eigen
boerderij en landerijen staan ruim
één meter onder water. In de winter
vriest het 20 graden. Het gebied As-
schat is dan één ijsvlakte. Hierop
hebben de kinderen het schaatsrij-
den geleerd en even uitrusten was
er dan op de hilt.
Gemt Brouwer, zijn vrouw Neel-
tje van Burken en de kinderen Bep
en Riet wonen in Asschat op huis
nummer G 9. Hij is soldaat „ergens
in Nederland". Kapitein Ijzerwaar-
den zegt: ,Je moet direct naar huis
en nu alle soldatenkleding en ge
weer inleveren, waarvoor je weg
moet is me niet bekend." Met alle
angst gaat hij naar huis en hoort er
dat het huis vanaf 16 september on
der water zal worden gezet. Toen
direct gegaan naar de Heiligen
berg, samen met Roel Tijmensen,
waar de burgemeester hem mede
deelt dat het gezin Tijmensen en
ons gezin in een leegstaand huis -
twee onder één kap - op Waterloo
kan gaan bewonen. Maar ik heb vijf
koeien, die wil ik niet missen en ik
wil ook met op de hei gaan wonen,
daarom gaat Niek Blom er wonen.
De soldaten helpen met de laatste
andijvie in te maken, alle huisraad
op een auto te laden en dan weg,
weg van het plaatsje üat je zo graag
wilde opbouwen. Weg voor het
wassende water. Zullen we ooit ons
huis terugzien? Op een achteraf
boerderijtje in Stroe is een bakhuis
leeg. Elf jaar is het niet in gebruik
geweest. Er ligt een stapeltje dode
kuikens m en de stank blijft er han
gen. Daar zit mijn vrouw en twee
kinderen, want ik moet weer in sol
datendienst in Apeldoorn, verdre
ven door het water en ook nog
doordeweeks weg van mijn gezin.
Een hele nare en harde tijd. Later in
een goed huis op de Schaapsweg
23 in Apeldoorn zodat ik elke dag
weer even „thuis" was.
Bijeenkomst „1939 Mobilisatie
1989". Aankomst gasten tussen
12.30 en 13.00 uur. Toespraak door
dhr. J. v. Ginkel, hoofdredacteur
van de Leusder en Barneveldse
Krant. Fototentoonstelling Mobili
satie 1939-1940. Onthulling van Ge
denkplaat Asschat. Foto opnamen
door de Leusder Krant aangebo
den. Warme soldatenmaaltijd 1989.
Organisane „Groep Achterveld
1939-1945". Alle inwoners van de
gemeente Leusden, Achterveld,
Stoutenburg zijn welkom op woens
dagavond 4 oktober 1989 in Ons
Gebouw te Achterveld. Vanaf 20.00
is er een fototentoonstelling „Mobi
lisatie 1939" en om 21.00 uur een
diaprojectie met gesproken woord.
Bijdrage 5,- (minimaal) per per
soon voor de fototentoonstelling en
diaprojectie. De bijdrage is voor de
bekostiging van een Gedenksteen
in 1990.
Stelling van het Pantser Afweer Geschut.
fSDEN - Meer dan 300 mensen bezochten de open dag van
gezamenlijke landbouworganisaties Leusden en Achter-
Id. Zij organiseerden de open dag onder het motto „kijken
het werk van de boer en tuinder". Het jongerencentrum de
in Leusden fungeerde als startpunt. Er was een fietstocht
igs de zeven deelnemende bedrijven uitgezet. Om de bezoe-
rs te stimuleren de hele tocht te fietsen was er een prijsvraag
geschreven. Bij ieder bedrijf hing een bord met een rebus. De
lossingen vormden een slagzin. Verder moest er voor deelna-
bij elk bedrijf een stempel gehaald worden. „Hee, waar kan
stempelen" was dan ook een veel gehoorde kreet.
de tocht waren twee rundvee-
lnjven opgenomen. In het be-
f van de heer Bremer wordt het
ren van de koeien per computer
egeld. Alle koeien lopen met
zendertje om hun nek, als ze in
voerstal komen leest de compu-
hoeveel krachtvoer de koe no-
heeft.
ij het bedrijf van de heer Over-
r was er een stand van een gro-
suivelfabnek ingericht. Bezoe-
mochten Biogarde, een pro-
i van het bednjf proeven. Een
jetje wilde weten of de Biogar-
écht van deze koeien kwam.
n de mengvoederfabriek Eem-
stroom werden alle grondstoffen
van het veevoer getoond. Eén van
de grondstoffen bestaat uit gema
len citroen- en sinaasappelschillen.
Dit ontlokte de reactie: „Jeetje, dit
ruikt naar cake".
In de varkensfokkerij van de
heer Barten hangt een zeugenka
lender. Hier wordt precies op bij
gehouden wanneer de zeugen
moeten biggen. Naast de pasgebo
ren biggetjes trok een zwarte zeug,
de enige van een ander ras veel
aandacht. Op het bedrijf wordt het
dier daarom het zwarte schaap van
de familie genoemd.
Bij de stierenfokkerij van de heer
door
Michaela du Pon
Verwey waren kleine stierkalfjes
van een maand oud tot grote stieren
van 15 maanden. Op de vraag of ze
gevaarlijk zijn, antwoordde de
boer: „Hun horens zijn er wel afge
haald maar het blijven stieren. Bij
de kleintjes ga ik nog wel alleen de
stal in, maar bij de grote doe ik dat
zeker niet."
De familie van de Wel had in haar
kassen een tocht langs de rozen,
anjers en alstroemeria's uitgezet.
Deze zomer is voor de snijbloem
kwekers financieel gezien niet
goed geweest. Door de warmte
was het aanbod van bloemen heel
groot, daardoor ging de pnjs om
laag. Bovendien kochten de men
sen weinig bloemen, omdat ze met
het mooie weer vaak buiten waren.
Om de kleur en bloeiwijze van elke
soort te tonen had men een paar
bloeiende bloemen laten staan. Op
de grond lagen tot grote vreugde
van een aantal kinderen, die ze
meteen gingen verzamelen nog wat
eens hoe hef.
bloemen zonder of met te kromme
steel.
In het kippenfokbedrijf van de
heer Rozenboom vormden de één
dag oude kuikentjes een trekpleis
ter. Deze kuikentjes mochten naar
hartelust opgepakt en geknuffeld
worden. Enkele ouders kregen hun
kinderen nauwelijks bij de kuikens
weg. „Maar mama, kijk dan hoe
lief."
Bel 03420-94292
en vraag naar Boudewrna de Boer.
Uw bericht vanmorgen opgegeven, vanmiddag al
te zien op de
de beeldboiskrant van Lensden!
Een overzicht van de stierenfokkerij van de familie Verwey.
rein van de onderwijsmensen be
gaf. Swank: „Natuurlijk hadden wij
zeer regelmatig zeer diepgaande
discussies over wat nou precies de
taak van het bestuur, de directeur
van de school en het team was.
Waar liggen de grenzen was
steeds opnieuw de VTaag. Het had
alles te maken met het vaststellen
van de eigen identiteit. Daarin mag
je het je als bestuurder niet gemak
kelijk maken. Het onderwijs veran
derde. Zowel wat betreft de oplei
ding van de leerkrachten, de te
hanteren leermethoden, de menta
liteit van de leerling als inbreng van
de ouders. Natuurlijk hielden wij
ons als bestuur alleen bezig met de
grote lijnen van de nieuwe ontwik
kelingen. Wij hadden als taak het
voorwaarden scheppen. We
bevorderden het volgen van cur
sussen en raadden ons personeel
bijvoorbeeld aan eens met de on
derwijs begeleidings dienst (OBD)
te gaan praten. Dan moet je beden
ken dat een aantal leerkrachten in
die tijd de oude opleiding had,
waarbij men nog veelal werkte
vanuit de visie dat de leerstof cen
traal stond, in plaats van de leer
ling."
TAAK
De bestuurlijke taak bestond in
deze tijd, het begin van de jaren
zeventig, ook uit het twee maal per
jaar officieel bezoeken van de
school.
Swank: „Wij kondigden ons be
zoek van tevoren aan. We zaten die
dag in iedere klas een half uurtje.
De juf of meester vertelde dan zo
goed mogelijk een verhaal of liet
een liedje zingen wat voor deze
gelegenheid speciaal was ingestu
deerd."
Aan deze praktijk kwam een einde
met de komst van de oudercom
missies. Deze hadden geen con
trolerende taak, maar meer een
meelevende functie. In de ene
school ontwikkelde zich dat tot een
soort feestcommissie voor hand en
span diensten, terwijl op andere
scholen ouders hierdoor mee gin
gen praten in onderwijscommis
sies.
Swank verheelt niet dat het
zwaarste conflict in zijn bestuur
speriode 'de grensregeling' betrof.
Om te voorkomen dat de ene
school zou gaan uitpuilen, terwijl
een andere school in de buurt met
lege klassen zou komen te zitten,
werd besloten om een aantal gren
zen vast te stellen. Deze grenzen
bepaalden naar welke (christelij
ke) school kinderen uit een bepaal
de wijk heen konden. Swank er
kent dat deze grenzen weerstan
den hebben opgeroepen. Hij ont
kent dat bij het aanstellingsbeleid
bewust getracht is om scholen te
formeren voor verschillende vor
men van beleving van hetzelfde
geloof. „De levensbeschouwelijke
en methodische argumenten lopen
altijd door elkaar heen. De voor
waarden zijn voor iedere leer
kracht gelijk. Daar werden zij het
eerst op geselecteerd. Daarna
werd natuurlijk gekeken of de be
treffende man of vrouw m het team
waarin een vacature was, paste."
SFEER
„Natuurlijk heeft iedere school
een eigen sfeer. Maar van opzet is
daarbij geen sprake. Het instellen
van grenzen was gewoon een be
stuurlijke noodzaak. Wij konden
het ons niet veroorloven bij de ene
school lokalen aan te bouwen ter
wijl bij een andere van onze scho
len lokalen leeg stonden."
„Ach," mijmert Swank: „Het bestu
ren van scholen is een zaak van de
zachte sector. Wanneer gaat het
goed op een school? Wanneer er
weinig kinderen blijven zitten?
Wanneer de meeste kinderen naar
het Atheneum gaan? Wanneer kin
deren op een school zich gelukkig
voelen? Hoe meet je dat? Zachte
factoren bepalen of een school
goed of met goed is. Factoren die
bovendien nog beïnvloed worden
door allerlei nevenfactoren zoals
hoe ziet de school eruit, waar is hij
gelegen en wie gaan er allemaal
wel of juist niet naar toe." En terug
kijkend op die penode weet hij
onmiddellijk wat hem het meest is
bijgebleven: „De enorme liefde
van de mensen voor het onderwijs
waar ze zo ontzettend veel voor
over hadden. Ook geld, wanneer
de gemeente iets niet goedkeurde
wat men toch wilden betaalde men
het 'zolang' met geld mt het eigen
bedrijf. En in de tweede plaats de
medewerking van de gemeente
Leusden in die tijd van nieuwbouw.
Hoewel de basisschool toen alleen
nog in nota's bestond, bouwden we
toen al allemaal scholen waarbij de
kleuterschool tegen het lager on
derwijs aanstond. We bouwen voor
de toekomst zei ambtenaar Boog
aard altijd namens de gemeente."
AFBOUW
En over de toekomst: „Groei is
omgezet in stabilisatie en zelfs af
bouw. Dat geeft weer andere zor
gen. Oude zorgen die ik al had bij
de aanloop van de basisschool, lij
ken zich nu te verhevigen. Ik ben
altijd van mening geweest dat de
vier tot zes jangen die extra be
scherming nodig hebben, die de
kleuterleidsters met de ouderop
leiding zo schitterend in staat wa
ren om te geven. In het algemeen
voor het christelijk onderwijs in
Leusden zou ik het heel erg vinden
als het aanmeldingsbeleid zoals het
nu is, losgelaten zou worden. Dat
zou het einde zijn van het PC onder
wijs. Wij moeten niet net als de
reformatorische scholen een se
lectief toepassingsbeleid gaan
voeren. Andersom moeten we wel
vasthouden aan de voorwaarden
die we aan de teamleden stellen,
ten einde onze scholen christelijk
te houden."
