I
,Speelgoed moet warm en creatief zijn"
Wat we maken, moet vooral leuk zijn om mee te spelen"
K
h
Spanish Night met
Fruta Bomba
Wie heeft mijn maat?
Ipeelgoedmakers José Adriaans en Rob ten Hoeve
[andra en John van Dijk zijn speelgoedmakers van huis uit
Discussie-avond over
milieu en bedrijf
ALTIJD 25% TOT 50%
KORTING OP ALLES VAN
LEGO BIJ
mann intertoys
«t
Bromfietser
gewond
tfSDEN- „Speelgoed moet uitdagen. Het moet iedere nieuwe
g op een andere manier te gebruiken zijn. Speelgoed ge-
jakt van natuurlijke materialen heeft warmte. Daarmee wil-
wij kinderen graag zien spelen en daarom zijn we het zelf
iar gaan maken," aldus de speelgoedmakers van huis uit Rob
Hoeve (40) en José Adriaans (35). Zij maken speelgoed
Igens de door filosoof en pedagoog Rudolf Steiner omschre-
n principes.
fe werken volgens de antroposofische uitgangspunten. Dat
iets anders dan te durven beweren dat we antroposofisch
pelgoed maken. Rudolf Steiner heeft geen speelgoed 'voorge-
ireven', slechts uitgangspunten. Wij hebben wel honderd
jeen die we in speelgoed om willen zetten. Alleen de tijd en
geld ontbreken ons om ze allemaal uit te voeren."
Marianne de Valck
heeft een opleiding tot kleu-
leidster gevolgd. Ze werkte ja-
in peuterzalen en buurthuizen,
is creatief en inventief. Speel-
ed maken deed ze al jaren. Meer
nood dan uit overtuiging. Ze
g af op haar eigen smaak zonder
die op een of andere methodiek
laseerd was. Meer op gevoel en
nuit het idee dat speelgoed mooi,
ik en simpel moet zijn.
en geleden volgden ze een cur-
poppenmaken en kwam op die
mier met de ideeën van Rudolf
aner in aanraking. Ze spraken
ir aan. Over poppen schrijft Ru-
Steiner bijvoorbeeld. „Goed
eelgoed geeft het kind de moge-
heid innerlijk actief te worden
or zijn fantasie. Kleine kinderen
aden veel van warme kleuren:
el. oranje, rood. Bij een pop is het
ofd het belangrijkste. Al het an-
re dat bewust wordt weggela-
moet het kind door zijn fantasie
ian toevoegen." Hetgeen resul-
rt in poppen gemaakt van na-
rlijke materialen met vage ge-
hten. Voor de baby leeftijd
chts een lap met een bol, voor
de dreumessen met schapenwol of
zand gevulde popjes, voor kleuters
poppen met haar en voor de onge
veer 7-jangen poppen met haar en
draaibare ledematen. Zoals José ze
maakt hebben ze niets meer van de
stijfgestopte worsten die door de
antroposofische school ooit als
voorbeeld werden aangedragen.
Het zijn vooral lieve smaakvolle
poppen.
José's dochter Lotte (nu 7) ging
naar de Vrije School in Amersfoort
en José raakte nog enthousiaster
over de manier waarop de ideeën
daar worden uitgewerkt. „Daar
mogen kleuters nog kleuters zijn en
spelen." In het telefonische voorge
sprek zegt ze: „Soms zou ik zo
graag willen dat ik zo naar school
had kunnen gaan, met dat speel
goed had kunnen spelen. Dat op
die manier met mij, maar ook met
mijn speelgoed was omgegaan."
Later vult ze aan: „De warmte waar
mee daar de mensen met elkaar
omgaan. Bijvoorbeeld de manier
waarop de juf een in een hoek te
recht gekomen pop oppakt. Zo van
ach, hoe ben je hier nu gekomen.
Wie zou haar even terug naar haar
bedje willen brengen. De liefde die
daaruit spreekt voor de dingen die
voor kinderen belangrijk zijn. Dat
José Adriaans en Rob ten Hoeve: ,,Wij hebben de indruk dat er steeds
meer behoefte bestaat aan dit speelgoed.
is respect voor andermans waar
den. Daarbij het omgaan met sim
pele dingen. Vaak dezelfde dingen
waar ik als kind mee speelde, om
dat er niet anders was, zoals eikel
tjes en kastanjes in je winkeltje."
José greep een kans op bijscho
ling met beide handen aan om een
cursus houtbewerking bij de SBBO
school te volgen. Ze kreeg als do
cent Rob ten Hoeve. Rob was oud
bouwvakker. De restauratie van
boerderij 't Claeverenblad was zijn
laatste grote klus als bedrijfsleider.
Daarna ging hij les geven. Zijn hart
ligt bij hout. Van antroposofie wist
hij niets. Nu wel en vanuit een iets
ander gezichtspunt dan José. Deze
zomer zijn ze in Duitsland naar het
Rudolf Steiner huis geweest. „Wan
neer je daar ziet hoe Sterner vor
men verwerkt m natuurlijke mate
rialen... hoe bijvoorbeeld de kozij
nen zijn gemaakt, dan gaat mijn
hart open en gaan mijn vingers jeu
ken. Dat is zo mooi." José en Rob
vonden elkaar. Rob maakte een
roos van haar, helemaal opge
bouwd uit dunne laagjes hout. Een
kunstwerk. Sindsdien heeft hun 'a-
telier* een naam; de Houten Roos.
Het is meer naam dan atelier maar
ideeen zijn er genoeg.
Rob zette zich aan het speelgoed
maken van hout. Daarbij gebruikt
hij al zijn vakmanschap en liefde
voor het hout. Door hem wordt
geen schroef gebruikt. Timmer
mansverbindingen zoals zwaluw
staarten en liever nog het gebruik
van houten duvels. José merkt la
chend op: „Het werk van Rob
wordt gekenmerkt door duvels."
Rob zijn uitgangspunten zijn: „Alles
is eenvoudig en alles kan voor alles
dienen." Als voorbeeld noemt hij
een schommelbank, ook te gebrui
ken als tafeltje met stoeltjes of als
hut of toonbank of poppenkast. Hij
kiest vooral voor berkenhout en
Douglas. De laatste houtsoort is Ne
derlands en wordt door Rob hoog
geprezen. Hij heeft twee jaar gele
den een hele boom gekocht. Het
vier meter lange en 90 centimeter
dikke gevaarte ligt sindsdien te
drogen. Het moment waarop dit
hout geacclimatiseerd is, wordt
een groots moment. Het tot speel
goed verwerkte hout wordt be
schermd door bijenwas of natuurlij
ke oliën waardoor zowel de struc
tuur als de warmte behouden blij
ven.
In ruil voor zijn lessen aan haar,
kreeg Rob les van José. Zijn eerste
werkstuk was een pop van vijftig
centimeter hoog waar hij veertien
uur aan gewerkt heeft. Ze kunnen
beide alles, maar ieder doet graag
wat hij en zij het beste kan. Samen
zijn ze op een teken en schildercur
sus gegaan. Ook dat blijken ze bei
de te kunnen en om te kunnen zet
ten in orgmele speelgoedideeën.
Ze laten de eerste versie zien van
wat een wandschilderijtje in een
diepe lijst lijkt. Een boerderij met
voor de lijst een hekje. Daarachter
zitten losse fijngemaakte beestjes
zoals een schaap van schapenwol.
„Het is nog niet genoeg uitge
werkt," zegt Rob „In de boerderij
moeten deurtjes komen en er zijn
veel variaties mogelijk." Hetzelfde
geldt voor de door dit paar uitge
vonden lampjes en kiekeboe spel
letjes met verrassing. Sinds kort
zijn ze begonnen hun werkstukken
te fotograferen. Zoals de stokpaar
den, de tafelpoppenkast, het pop
penhuisje voor peuters met meu
beltjes gemaakt van berkenstam
metjes.
VERKOOP
José en Rob hebben nog weinig
ervanng met verkoop. De eerste
kennismaking met braderiemark-
ten zijn niet allemaal positief verlo
pen. Veel kijkers, weuug kopers.
Op de laatste Culturade voelden zij
zich beter thuis. Daar kregen ze
veel positieve reakties en niet al
leen van de bezoekers. De stand
houders die daar stonden met zij
de, verven en keramiek stelden
voor zich in de nabije toekomst te
presenteren. Hetgeen resulteerde
in het aanwezig zijn op de 'alterna
tieve Sinterklaas beurs' in Soest
aanstaande weekend. De meeste
deelnemers daar komen uit Leus
den. De pogingen om in Leusden
een betaalbaar onderdak voor de
ambachtelijk gemaakte,kunstzinni
ge, cadootjes te vinden, zijn mis
lukt. Daarom tot grote spijt van ate
lier de Houten Roos, wordt uitge
weken naar Soest. „We verkopen
vooral om nieuwe dingen te kun
nen maken. We zijn nog steeds
bezig om te bekijken wat we kun
nen. Soms maken we iets voor Lot
te. Een ander ziet het en wil ook zo
iets. Tot nu toe wordt een tweede
exemplaar niet altijd hetzelfde als
het eerste. Je leert en verzint weer
wat bij." José is voorzichtig begon
nen de mogelijkheden voor de toe
komst te bekijken. De eerste cur
sus bedrijfsvoering is gevolgd en
de eerste aarzelende stappen zijn
gemaakt. „Het probleem is dat ik
memand heb die mij daarbij kan
helpen. Ik knjg wel steeds enthou
siaste reacties. Mijn indruk is dat er
een toenemende behoefte bestaat
voor dit speelgoed. Dat mensen m
toenemende mate een hekel krij
gen aan kunststof en zich bewust
worden van de kilte en het smaak
loze van speelgoed in de gewone
speelgoedwinkels. Maar branche-
gegevens heb ik niet."
Een van de grote inkooporgani
saties van speelgoed liet weten dit
jaar minder dan ooit houten speel
goed te verkopen. Hetgeen niet
hoeft te betekenen dat er minder
houten speelgoed wordt verkocht.
Het kan betekenen dat de consu
ment de weg naar de alternatieve
winkels heeft gevonden en voor
hout de reguliere speelgoedwin
kels voorbij loopt. Voorlopig tast
José de markt voorzichtig af. Af en
toe geeft ze een cursus. „Daar zit
weinig schot in. Niet door het ge
brek aan belangstelling. In tegen
deel. De mensen die eraan begin
nen, houden niet meer op. Ik heb
weinig verloop, ze blijven door
gaan." De Leusdenaren die voor
Sinterklaas nog iets alternatiefs
willen zullen dit weekend naar
Soest moeten. Op vrijdag van zes
tot negen en op zaterdag van 10 tot
5 in gebouw Artishock aan de
Steenhoffstraat 46a.
Minder dan een week voor
Sinterklaas zullen veel men
sen nog druk bezig zijn te
bedenken hoe de Sint hun
kinderen kan verrassen.
Voor de speelgoedzaken
vanouds een drukke tijd.
Daarbij gaat het vooral om
het 'tradionele' speelgoed,
gemaakt van kunststoffen en
metaal. In Leusden is het mo
gelijk om ook 'anderi speel
goed te kopen. X an dra en
John van Dijk kwamen op het
idee speelgoed te maken, na
dat zij een buggy hadden ge
maakt voor hun dochter. Dat
bleek zo'n succes, dat zij veel
opdrachten kregen en van
het een kwam het ander. Op
dit moment maken zij ver
schillende produkten, al
naar gelang de vraag. José
Adriaans en Rob ten Hoeve
zijn een soortgelijk initiatief
begonnen, waarbij zij zich la
ten leiden door de antroposo
fische ideeën van Rudolf
Steiner. Dat uitgangspunt
wordt niet gehanteerd door
Xandra en John van Dijk.
Overeenkomst tussen beide
initiatieven is er echter wel.
Het gaat in beide gevallen
om speelgoedmakers van
huis uit, die iets anders wil
len bieden dan het wat er
doorgaans in de speelgoed
winkels te vinden is. Een mo
gelijk alternatief voor men
sen die nog moeten beden
ken wat Sinterklaas dit jaar
te bieden heeft.
USDEN - Xandra en John van Dijk zijn letterlijk speelgoed-
ikers van huis uit. Het huis aan de Grondel 1 staat volgepakt
iet opdrachten voor Sinterklaas'. Samen vormen ze de direk-
e van speelgoedfabriek van Dijk, officieel ingeschreven bij de
amer van Koophandel, met twee jongens op zaterdagochtend
dienst en met als specialiteit houten speelgoed.
«elgoed maken deed het echtpaar al lang. Beide zijn volgens
andra „technisch aangelegd en knutselen graag". Het ander-
alve meter hoge poppenhuis, gemaakt voor de oudste dochter,
aat nu te koop. Voor het herenhuis is geen plaats meer.
j~ Hirste
s vier jaar geleden werd het eer
stuk speelgoed in opdracht ge
lakt. De voor dochter Claudia
maakte poppen-wandelwagen,
>del buggy, werd door kennis-
n zo mooi gevonden dat de eer
bestelling geplaatst werd. Na
eerste volgden er meer. Veel
ier. Tegenwoordig maakt het
htpaar van Dijk ongeveer dertig
ichillende artikelen al dan niet
bestelling. De buggy is smds het
model verbeterd, daarbij
en onder andere poppenhui-
n in allerlei maten, pakhuizen,
iiiwagens, bedjes, telefoon, win-
theathers, sjoelbakken en vis-
elen.
De speelgoedfabriek heeft vesti-
igen op zolder, in de schuur en in
huiskamer. De hobby groeit
ar een bedrijfje toe. John heeft
g een volle dagtaak bij de Ne-
rlandse Spoorwegen. Hij is inko-
r, maar heeft bij de spoorwegen
•ts te maken met speelgoed,
lfs met met hout. Xandra zat tot
raalf jaar geleden in de verple-
ig. Net als haar man had en heeft
er plezier in dingen te maken
kar eigen ontwerp. Een echte
akverdehng is er niet. In de prak-
zaagt en schuurt John wat vaker
verzorgt Xandra wat vaker het
komende naaiwerk, maar beide
'aaien er hun hand niet voor om
kaars werk over te nemen. De
innis van speelgoed hebben ze
pgedaan door veel te luisteren, te
raten met fabrikanten, goed te kij-
in en zelf ermee te spelen. Xand-
merkt grinnikend op dat al hun
«elgoed "Claudia gepnift" is.
Steeds meer mensen voelen
ch aangetrokken tot duurzaam,
ooi houten speelgoed. Al ons
«elgoed is gemaakt van berken-
ultiplex, ramin en/of grenen. We
ibruiken zo min mogelijk kleur."
ank hout heeft de voorkeur wan
neer kleur niet essentieel is. Beu
kenhout is het mooiste voor speel
goed omdat het niet splintert of
butst. Beukenhout is nog nauwe
lijks te krijgen en is dan onbetaal
baar. De gebruikte alternatieven
zijn acceptabel. Xandra en John van
Dijk houden zich aan de in het
Speelgoedbesluit genoemde voor
waarden. In het speelgoedbesluit,
een onderdeel van de Warenwet,
worden de veiligheidseisen van
speelgoed geregeld. Wat betreft
houten speelgoed betekent dit bij
voorkeur timmermansverbindin
gen. Bij van Dijk is gekozen voor
het alternatief; verzonken aange
brachte schroeven in combinatie
met gelijmde onderdelen. Uit vei
ligheidsoverwegingen is bijvoor
beeld afgezien van het in elkaar
kunnen klappen van de buggy, ter
voorkoming van klemmende vin
gers. Geen scharnieren zijn altijd
nog beter dan verzonken scharnie
ren.
Bij het uitproberen wordt vooral
de stevigheid duidelijk. Toen
bleek dat een pakhuis omviel wan
neer de vracht opgehesen werd
door kinderen, werd net zolang ge
werkt tot een stabieler exemplaar
ontstond. De meeste 'klanten' heb
ben de voornaamste keuze al ge
maakt, voordat ze bij Xandra aan
bellen. Ze kiezen voor blank hout.
Omdat het duurzaam is en van een
natuurlijk materiaal. De voordelen
van dit laatste klinken vaak meer
theoretisch dan praktisch. De voor
delen van blank hout tellen vooral
voor speelgoed voor peuters en
voor speelgoed waarmee jaren
lang gespeeld moet kunnen wor
den. Kinderen tot een jaar of vier,
vijf geven aan hun speelgoed graag
steeds een andere betekenis. Door
de globale vorm van blank houten
speelgoed en de afwezigheid van
een bepalende kleur kan een blank
houten autobus doorgaan voor zo
wel een melkbussen-auto als een
camper. Zodra hij een rood kruis
heeft, kan het alleen nog een am
bulance zijn.
Door de kleurloosheid krijgen
speelmogelijkheden meer de
ruimte. Een poppenhuis met steen
tjes op de muren en behang op de
wanden bepaald het spel veel
meer dan blank houten wanden.
Bovendien is hout warm en daar
door lekker vast te pakken. Het
ruikt en het voelt lekker wat be
langrijk is voor kinderen die hun
tast- en reukzin nog als primair zin
tuig gebruiken. Ze voelen het blank
houten speelgoed ook beter, om
dat het transpiratievocht van de
handjes in het hout wordt opgeno
men. Bij kunststof blijft als het ware
een drempel zweet tussen handjes
en speelgoed. Dit geldt natuurlijk
in de eerste plaats voor niet gelakt
blank hout. Het meeste blanke hout
wordt bewerkt met blanke lak. Bij
uitzondering wordt, op verzoek van
bijvoorbeeld antroposofen, het
hout geolied. Het gifgehalte m de
gebruikte lak verschilt niet met dat
in de olie. Lakken en oliën bevatten
een in de wet omschreven 'accep
tabel gifgehalte'. Een poppenhuis
aflikken blijft onverstandig.
Iets met een beetje gewicht en
grof of globaal van vorm is makke
lijker op te pakken dan iets lichts
en gedetailleerd. Zwaar en globaal
speelgoed biedt daardoor meer
speelmogelijkheden dan licht en
gedetailleerd speelgoed. Hetgeen
zeker geldt voor jonge kinderen.
De opmerking dat kinderen kiezen
voor kleur is niet helemaal waar.
Wanneer kinderen de keus krijgen
tussen een kunststof poppenhuis
en een vaak groter en globalen
houten huis, is de kans groot dat zij
daarvoor kiezen. Hetzelfde geldt
voor veel van de andere artikelen,
leert de ervaring.
vage ideeën. Het pakhuis was zo'n
voorbeeld. Maar ook mensen die
iets willen voor een kind met een
bepaalde handicap. Niet altijd even
ernstig. We hebben bijvoorbeeld
een hengel ontworpen met een
'molen' eraan. Op verzoek zetten
we die links voor linkshandigen.
We kunnen ingaan op persoonlijke
wensen. Bijvoorbeeld een poppen
huis maken in de vorm van het
eigen woonhuis of wat we nu net
gedaan hebben, het maken van
een kruiwagen. Soms zijn we maan
den op zoek naar onderdelen die
we niet zelf kunnen maken. De te
genwoordige wieltjes van de Bug
gy en van de kruiwagen bijvoor
beeld. We wilden ze eerst van hout
maken, maar ze bleven te veel her
rie geven. We hebben ze uiteinde
lijk gevonden bij een echte kinder-
wagenfabnkant. Zelf maken heeft
natuurlijk ook als voordeel dat we
altijd kunnen repareren of kwijtge
raakte onderdelen kunnen blijven
leveren."
We krijgen alleen klanten door
mond op mond reclame. Daar zit
ten wel speel-o-theken en alterna
tieve speelgoedwinkels bij, tot in
Maastricht toe. In het nabije verle
den stonden we op de jaarmarkt in
Leusden. Daar zijn we meegestopt.
Het wordt te veel. Mijn man heeft
het teveel naar de zin bij de Spoor
wegen om zijn baan op te zeggen.
Maar dit is ook leuk. Ik vind het
leuk om met mensen die hier ko
men te praten, over speelgoed,
over spelen en over hoe kinderen
met het speelgoed omgaan. Niet
dat ik opvoedkundig bijzonder on-
derlegt ben. Laat staan dat ik een
bepaalde methodiek aanhang. Ik
hoor graag ervaringen en toets die
aan de mij zeker waar het speel
goed betreft. We willen werk en
hobby zo lang als het kan blijven
combineren. In de afgelopen jaren
ben ik anders tegen spelen en
speelgoed aan gaan kijken dan
voor die tijd. Ik ben steeds bewus
ter bezig geraakt en ben steeds
bewuster naar het spelen van mijn
kinderen gaan kijken. Mijn voor
keur gaat steeds meer uit naar
speelgoed dat je in allerlei hoeda
nigheden kunt gebruiken. Soms
raak ik al kijkend zo enthousiast dat
ik zelf mee ga spelen om nog meer
mogelijkheden te ontdekken."
„Op de beurzen doe je nieuwe
ideeën op maar lang niet alles wat
we zien is geschikt om te maken.
We gaan er altijd van uit dat wat we
maken met alleen mooi en stevig
moet zijn, maar dat het vooral leuk
moet zijn om mee te spelen."
IDEE
Xandra en John maken speelgoed
op bestelling. Een aantal dingen
hebben ze op voorraad. Xandra
wekt de indruk geen groter plezier
te kennen dan een idee in een stuk
speelgoed verwezelijkt te zien.
„Soms komen hier mensen met
LEUSDEN - Jongerencentrum De
Geut viert Sinterklaas in passende
stijl. Op zaterdag 2 december kun
nen de bezoekers in een exotisch
Spaans decor genieten van sangna,
Spaanse cocktails en warme bis
schopswijn. Tijdens deze Spanish
Night treedt de Zuid-Amerikaan-
se/Nederlandse band Fruta Bomba
op. De groep maakte enkele toer-
nees door Frankrijk, Italië en Zwit
serland en is met haar vrolijke
Zuid-Amenkaanse reportoire ook
een veelgevraagde band in Ne
derland. De zaal gaat open om
21.00 uur en de entree is 7,50.
LEUSDEN - De ULG en de PJGU
organiseren voor woensdag 6 de
cember een gezamelijke dis
cussieavond met als thema 'Milieu
en bednjf. De heer H. van Pijkeren
zal een algemene inleiding houden
over dit onderwerp. Daarna is het
mogelijk in te gaan op vragen als:
„Moet de vervuiler betalen?" - „Is
er voldoende aandacht voor de re
latie tussen milieu en landbouw?" -
„Wat kan er gedaan worden om
een schoon en betrouwbaar pro-
dukt te knjgen?" De avond begint
om 20.00 uur enism jongerencen
trum De Til aan de Hamersveldse-
weg 30.
MEER DAN 140 SPEELGOEDWINKELS
LEUSDEN - Een Amersfoortse be
stuurder van een bromfiets reed
zaterdag op de Oude Utrechtse-
weg in volle vaart op een slag
boom, die daar over de weg lung.
Het meisje miste kennelijk het fiets
pad, dat daar naast de weg ligt. Het
meisje, dat opgemerkt werd door
omwonenden, fung krachteloos
over de slagboom en klaagde na
het ongeval over benauwdheid en
pijn in de borst. De Amersfoortse is
ter observatie in het ziekenhuis op
genomen.
LEUSDEN - Veel mensen maakten zaterdag weer van de gelegenheid gebruik om m De Til te kijken of er op de
jaarlijkse schaatsruilbeurs iets van hun gading was. De ïjsclub 'Zwanenburg' organiseerde deze beurs, waarbij
het niet alleen mogehjk was schaatsen te ruilen, maar waar ook een 'nieuw" paar aangeschaft kon worden. De
vereniging had gezorgd voor enkele deskundigen die adviezen konden geven over het onderhoud van de 'ghj-
ijzers'. Als het mee zit, zullen de schaatsliefhebbers er meer gebruik van kunnen maken dan de vorige keer, toen
de winter wel erg zacht was.
