•I
r- - -- -
„Overheid moet keuze maken: kwalitatieve
goede zorg met bijbehorend prijskaartje,
of aangeven waarop bezuinigd kan worden"
leusd
en
knn
Is
Drs. A. van Sluijs, directeur van ziekenhuis De Lichtenberg, over het geldgebrek in de gezondheidszorg:
De kwaliteit van de zorg mag niet
worden aangetast, dus hebben we het in
de kwantiteit gezocht"
Aan de snelle medisch-technische
ontwikkeling hangt een duur prijskaartje".
Wij willen een brede maatschappelijke
discussie over onze financiële problemen"
Eendracht brengt
twee eenakters
LoENSDAG 6 DECEMBER 1989
plaatselijk nieuws
Onlangs werd bekend dat het Amersfoortse ziekenhuis
De Lichtenberg de tweede helft van december alleen nog
maar acut^ gevallen gaat behandelen. Hierin staat het
Amersfoortse ziekenhuis niet alleen. Twintig algemene
ziekenhuizen uit alle delen van het land constateren dat
het huidige knellende bezuinigingsbeleid niet meer is te
handhaven. Ruim zestig procent van alle ziekenhuizen
heeft vorig jaar namelijk zijn budget overschreden. Bij
gebrek aan reserves moesten toen ongeveer 25 hospitalen
geld lenen. Reden om een kijkje te nemen bij De Lichten
berg, één van de meest noodlijdende ziekenhuizen in ons
land.
(door Jos Scholten)
AMERSFOORT - „Nu is het moment gekomen dat 'neen' moet
orden verkocht. Het halsstarrig vasthouden van de overheid
an de onjuiste gedachte dat uitgaven voor de gezondheidszorg
nderdeel van de overheidsuitgaven zijn die moeten worden
•ruggebracht, bemoeilijkt de kwaliteitsverbetering van het
ven. De gezondheidszorg én zeker de ziekenhuiszorg wordt
hoofdzaak niet door de overheid, maar door de verzekerde
atiënt betaald. Uit opinieonderzoeken blijkt steeds weer dat
Nederlandse burger bereid is meer geld uit te geven voor
en goede en vernieuwende gezondheidszorg. De mogelijkheid
kostenstijgingen op te vangen door verschuivingen binnen
et ziekenhuisbudget zijn echter uitgeput. In de toekomst kun-
en nieuwe medisch-technische ontwikkelingen niet meer
oor iedereen, of zelfs helemaal niet meer ter beschikking
forden gesteld. Dit betekent dat de overheid én haar verant-
Qordelijkheid moet nemen en moet kiezen: geld beschikbaar
ellen om het gebruik van nieuwe ontwikkelingen mogelijk te
laken, zodat de kwaliteit van het leven kan worden verbeterd,
■grenzen stellen die voor iedereen duidelijk zijn en daar ook
te politieke consequenties van accepteren." Dit zegt drs. A.
an Sluijs, directeur Algemene Zaken van ziekenhuis De Lich-
nberg in Amersfoort.
Hoe heeft het zover kunnen ko-
len? Van Sluijs: „Het is een ontwik-
eling die in de loop der jaren is
ntstaan. Tot 1982 werkte het zie-
enhuis, net als ieder normaal be-
rijf, voor een bepaalde prijs. De
osten en opbrengsten van bij-
oorbeeld laboratoriumonder-
Dek, opnamen van patiënten, of
peratieve handelingen werden
llemaal op een rekening gezet,
ie naar de overheid ging. De hoe-
eelheid verpleegdagen, onder-
oek en aan te schaffen apparatuur
epaalde dus de eindafrekening."
„In 1983 wilde de overheid van
at systeem af. Zij kwam met het
Dgenaamde budgetsysteem: de
osten van het aankomende jaar
\oeten vooraf worden geschat. De
erste keer was dat natuurlijk nog-
moeilijk, dus werd er besloten
at de ziekenhuizen voor 1983 het-
elfde budget kregen als m 1982.
n daar moesten we het maar mee
ioen,!" aldus Van Sluijs. „We
nochten niet meer uitgeven. Er
?erd echter niet bij gezegd wat we
1985 werd een budgetkorting van
twee procent ingevoerd. Op 1 ok
tober 1985 kwam de ADV (arbeids
duurverkorting). In 1986 weer
tweeeneenhalf procent budget
korting. Dit betekende onder meer
dat de arbeidsplaatsen, die door
de ADV ontstonden, niet konden
worden opgevuld. Omdat we die
ADV met konden compenseren
begonnen we het knellen van de
bezuinigingen goed te voelen. Het
personeel moet immers vijf pro
cent minder werken, maar in die
tijd wel dezelfde hoeveelheid werk
als voorheen afleveren. De werk
druk neemt dus toe."
„Om niet in de problemen te ko
men moesten we allerlei onplezie
rige maatregelen invoeren en de
plezierige afschaffen," zegt Van
Sluijs. „Het koffiegeld wordt nu bij
voorbeeld door het personeel be
taald. Recepties, jubilea en derge
lijke hebben we moeten minimali
seren. We hebben immers jaren
lang geen compensatie gehad, ter
hebben om andere onverwachte
tegenvallers op te vangen. Van de
2,8 miljoen gulden die we vorig jaar
aan reserve hadden, is nu nog de
helft over. Lenen bij een bank kan
ook niet meer. De bank kijkt naar
het risico en weet dat het slecht
gaat m de gezondheidszorg. Bo
vendien zou de overheid lenen
geen leuke oplossing vinden, om
dat zij garant staat als er iets mis
gaat."
Van Sluijs: „Als directie zaten we
toen met het probleem wat we aan
het geldgebrek doen? We hebben
uiteindelijk bepaald dat de kwali
teit van de zorg niet mocht worden
aangetast, dus hebben we het in de
maar voor korte tijd en valt niet zo
op."
Bij de patiënten bestaat volgens
Van Sluijs veel begnp voor de peni
bele situatie waar de gezondheids
zorg zich op dit moment in bevindt.
„Als we de patiënten uitleggen
waarom we gedeeltelijk dicht
moeten in december, dan hebben
ze er ook begnp voor. Wel wordt
men meer ongerust over de toe
komst," zegt Van Sluijs.
„De decembermaatregel heeft tot
gevolg dat de al lange wachtlijsten
flink zullen stijgen"
gulden - kunnen we niet betalen
meneer". Er komen wel patiënten te
overlijden, omdat ze bepaalde ope
raties of middelen niet krijgen. En
dat terwijl de meerderheid van de
bevolking meer voor zijn gezond
heid wil uitgeven. Dat kun je als
overheid niet maken, dus spelen ze
ons de bal toe en moeten wij maar
zien waar we het geld vandaan ha
len en hoe we bezuinigen. Dat is
natuurlijk niet eerlijk!"
De NZR (Nederlandse Zieken
huis Raad) probeert al jaren - dat
blijkt wel uit de jaarverslagen - de
politici aan het verstand te brengen
dat het bezuinigingsbeleid te radi
caal is geworden. Een duidelijk
signaal waren volgens Van Sluijs
Directeur Van Sluijs: „De manier waarop bezuinigd wordt, moet met door de directies van ziekenhuizen
worden aangegeven. Het is een taak van de overheid.
foor dat geld moesten doen. Er
was dus geen taakafbakening."
Volgens de directeur van De
jchtenberg werd langzamerhand
iet budgetsysteem verfijnd: „Er
kwam weliswaar wat nuancering
maar de problemen bleven.
Voor aanvang van ieder jaar wer
den afspraken gemaakt over het
Dudget, maar het is bijna onmoge
lijk te schatten hoeveel patiënten je
in een jaar over de vloer krijgt.
Verwacht je 12.000 patiënten in je
poliekliniek of 50.000? Je weet het
nooit zeker, maar je schatting be
paalt wel dertig procent van je bud
get. Hetzelfde geldt voor de spe-
cialistenbedden, enzovoort."
Van Sluijs zegt op zich geen aan
merkingen op het budgetsysteem
hebben. „Maar wel om de koek!
Ik geeft best toe dat we in de tijd
dat we nog onze eigen boontjes
dopten (voor 1982, red.) en alle
kosten vergoed kregen er heel wat
op de gezondheidszorg te bezuini
gen was, maar die bezuinigingen
ajn doorgeslagen naar de andere
kant. In de periode van 1983 tot
wijl de kosten toch onverwacht
snel stegen.
Volgens de directeur van het
Amersfoortse ziekenhuis gaat ten
eerste de medisch-technische ont
wikkeling de laatste jaren ontzet
tend snel. „Maar daar hangt wel
een prijskaartje aan." Vervolgens
stijgen de prijzen van medische za
ken, zoals verband, medicijnen en
kunstheupen. Van Sluijs: „De medi
cijnen worden bijvoorbeeld per
jaar zeven procent duurder, terwijl
de algemene prijsstijging - waarop
de overheid haar compensatie
voor de gezondheidszorg baseert -
gemiddeld met één procent stijgt."
Ten derde wordt ook de verzor
ging en verpleging van de patient
steeds duurder. Volgens Van Sluijs
is het aantal ligdagen weliswaar
afgenomen, maar de gemiddelde
leeftijd van de patiënt wordt wel
steeds hoger. „Het aantal 65-plus-
sers is in twee jaar tijd met 25 pro
cent toegenomen en iedereen kan
zich wel voorstellen dat een oudere
patiënt meer en intensievere zorg
nodig heeft. Mede daardoor is ook
de operatietij d met twintig procent
gestegen. Dat is terug te voeren op
de feiten dat het een chirurg meer
tijd kost om een ouder iemand te
opereren: er treden eerder compli
caties op. Bovendien moet er bij
ouderen meer aandacht aan de
narcose worden geschonken."
De afgelopen jaren heeft De
Lichtenberg deze tegenvallers nog
een beetje op kunnen vangen door
wat te schuiven binnen het budget.
Ook had het ziekenhuis een aardi
ge reserve opgebouwd. Van Sluijs:
„Desondanks behaalden we vorig
jaar een negatief saldo van 400.000
gulden. Niet leuk, maar dat hebben
we moeten accepteren. Dit jaar is
de toename van de kosten echter
dermate hoog - het aantal patiënten
is in de eerste periode van dit jaar
met drie procent gestegen en de
polikliruekbehandelingen met acht
procent: driekwart boven de af
spraken die m 1988 zijn gemaakt -
dat we in de knel zijn geraakt. Deze
toename hadden we op geen en
kele manier kunnen voorzien."
„Nu kun je natuurlijk zeggen:
'Pech gehad, volgend jaar beter",
maar dat gaat niet op. De proble
men stapelen zich alleen maar op.
Er zijn nieuwe medische middelen
op de markt gekomen, zoals sytos-
tatica (een middel voor kankerpa
tiënten, red.). Ook de haemodialy-
se (spoeling van het lichaam, red.)
is een goed voorbeeld van een
nieuwe medische techniek die veel
geld kost. Dankzij hemodialyse
heeft de patiënt er geen last meer
van dat zijn witte bloedlichaampjes
worden weggespoeld. Hij voelt
zich daardoor stukken beter. Ik
denk ook aan de afvalproblema-
tiek. Er zijn regels daaromtrent uit
gevaardigd, die echter wel een ton
per jaar meer aan kosten met zich
meebrengen. Hiervoor is geen
overheids-vergoeding. Je zult dat
als ziekenhuis uit je budget moeten
betalen. Ook de regels rondom ste
riliteit zijn aanzienlijk verscherpt.
We hebben nu nog een losse po
likliniek bij het gemeentehuis,
maar dat mag straks met meer. Ste
rilisatie moet centraal gebeuren.
Dat kost geld, maar wederom geen
vergoeding. Bovendien is de pa
tiënt de afgelopen jaren mondiger
geworden. De regenng vond het -
terecht overigens - tijd voor een
klachtenregeling. Ook dat kost
geld dat niet wordt gecompen
seerd. En z kan ik nog wel enkele
voorbeelden opnoemen....," aldus
directeur Van Sluijs.
Al deze problemen leidden in
augustus al tot een negatief saldo
van 1,2 miljoen. De reserves zijn
bijna op en een negatief saldo van
om en nabij de twee miljoen aan het
eind van dit jaar kan het ziekenhuis
met meer accepteren. Van Sluijs:
„We hebben wel efficiency-maat-
regelen doorgevoerd, dat leverde
een besparing van 3,5 miljoen op,
op een jaarlijks budget van tachtig
miljoen gulden. Als we nu een effi-
ciency-buro inschakelen, dan zeg
gen ze: 'Er valt hier niet efficiënter
te werken. U vraagt al te veel van
uw personeel'."
kwantiteit (hoeveelheid zorg, red.)
gezocht. We hebben besloten in de
tweede helft van december alleen
nog maar acute gevallen te helpen.
De anderen komen op de wachtlijst
te staan. Ik wil er overigens met
nadruk op wijzen dat iedereen die
moet worden geholpen, ook wordt
verpleegd en geopereerd. We la
ten nog 360 van de 500 bedden
open."
Er gaan specifieke afdelingen
dicht. De intensive care, hartbewa-
king en psychiatrie blijven zelfs ge
heel geopend. Alleen de meniscus-
operaties, spataderen, heupopera
ties, enzovoort worden niet meer
uitgevoerd. Deze mensen komen,
op de wachtlijst te staan. Van Slmjs:
„We weten dat het mets oplost,
want we schuiven de problemen
alleen maar voor ons uit, maar dat
doen we omdat we hopen dat de
overheid met een oplossing komt."
De beperkte toegankelijkheid
van het ziekenhuis geldt slechts
voor een halve maand. In januari
werkt De Lichtenberg met het nieu
we budget en dan hoopt het zie
kenhuis dat het beter gaat. „Het
jaar begint tenminste iets voor
spoediger, omdat de ziektekosten
verzekeraars ons een beetje ter-
wille zijn geweest," zegt Van Sluijs.
„Zij hebben de stijging van het
aantal patiënten gehonoreerd en
ons daardoor wat meer lucht ver
schaft. Zij kunnen echter ook niet
meer doen, want ook de ziekte
kostenverzekeraars zijn gebonden
aan overheidsafspraken."
De decembermaatregel heeft
geen consequenties voor het per
soneel van ziekenhuis De Lichten
berg. Van Sluijs: „Zij maken alleen
hun vakantiedagen op. Dit be
spaart ons weer geld, want anders
hadden we uitzendkrachten voor
hen moeten huren. Daarnaast wor
den eind december natuurlijk di
verse medische middelen, zoals
verband en medicijnen, niet ge
bruikt, omdat er minder patiënten
zijn. Als je weet dat je per patient
gemiddeld 750 gulden kwijt bent
aan medische middelen, zonder
dat je voeding en personeelskos
ten meerekent, dan is te begrijpen
dat er in twee weken heel wat be
spaard kan worden."
De decembermaatregel heeft tot
gevolg dat de wachtlijst, die toch al
sinds december vong jaar met
veertig procent is gestegen van 850
naar 1.200 patiënten, toeneemt.
Van Sluijs: „Dat is echter niet alleen
bij ons het geval, want we weten
van twintig ziekenhuizen dat ze met
precies dezelfde problemen kam
pen en waarschijnlijk zijn het er
veel meer. Misschien staan er in
Nederland wel 100.000 mensen op
een wachtlijst voor opname m een
ziekenhuis. Dat is niet gering!"
„De overheid negeert echter de
kostenstijging door de oudere pa
tiënt, de nieuwe medisch-techni
sche middelen, de prijscompensa
tie, enzovoort. Bepaalde heupope
raties die vroeger niet konden wor
den uitgevoerd, zijn nu mogelijk
met nieuwe technieken. Zo'n ope
ratie zal de kwaliteit van het leven
van een oudere patiënt heel wat
verbeteren, maar die nieuwe tech
nieken worden straks te duur om
nog op te brengen."
De patiënt kan niet ontkomen
aan een langere wachttijd. De di
recteur van De Lichtenberg: „Die
gene die graag snel geholpen wil
worden en geen genoegen neemt
met een langere wachttijd, kan niet
naar een ander ziekenhuis. Ook het
Elisabethziekenhuis heeft een
wachtlijst die bijna net zo lang is als
die van ons. Zij hebben echter al
leen dit jaar het voordeel gehad dat
hun budget iets is gegroeid. Het
'shoppen in de gezondheidszorg"
(zoeken naar het beste ziekenhuis
of een hospitaal waar je snel aan de
beun bent voor opname, red.) zie
ik niet zo zitten. Er zal heus wel
ergens een ziekenhuis zijn die nog
een gaatje heeft, maar dat zijn er
nooit veel."
„Wat wij nu willen is een brede
maatschappelijke discussie over
onze financiële problemen," zegt
Van Sluijs. Die moet echter niet,
zoals nu gebeun, binnenskamers
aan de tafel van ziekenhuisdirec
ties of in de spreekkamer van de
arts worden gevoerd. De overheid
moet kiezen: of de kwaliteit van de
zorg handhaven en daar dan ook
het prijskaartje van accepteren, of
zeggen: 'jullie mogen gezamenlijk
niet meer uitgeven dan 9,6 miljard
en daardoor mag je dat en dat niet
meer doen, want daar is geen geld
Ook de reserves kunnen niet
meer worden aangesproken. Van
Sluijs: „Zij zijn weliswaar nog niet
tot op de bodem uitgeput, maar als
je kijkt naar onze jaarlijkse omzet
van 88 miljoen gulden, dan begrijp
je dat we nog iets over moeten
Volgens de directeur is een pa-
üentenstop niet eens zo uitzonder
lijk. Van Sluijs: „Het gebeurt gere
geld dat in ziekenhuizen bepaalde
afdelingen een dag dichtgaan of
dat er een korte patientenstop
wordt ingevoerd. Meen dat is
voor. Meen dat willen ze met, want
dat is politiek moeilijk te verkopen.
Zeg maar eens tegen de burger:
•Sorry, die niertransplantatie is niet
mogelijk, te duur'. 'Een pacemaker
- in 1982 nog zesduizend gulden en
nu tussen de acht- en twaalfduizend
ook de vijf procentacties van het
verpleegkundig personeel. „Een
tegemoetkoming voor de enorme
werkdruk kon echter niet, want de
regering is bang dat vervolgens de
ambtenaren op stoep zullen staan."
Volgens Van Sluijs komt de over
heid haar afspraken ook niet na.
„Zij heeft bij de cao-besprekingen
zwart op wit beloofd dat de proble
men omtrent de werkdruk zou wor
den opgelost. Er is nu nog geen
geld om die druk te verlichten. In
het regeerakkoord wordt alleen
over de zwakzinnigenzorg en de
wachtlijstproblematiek gespro
ken."
Van Sluijs is nog niet zo somber
dat hij denkt dat straks de zorg
alleen nog maar betaalbaar is voor
de particulier verzekerden. „Als
we moeten blijven bezuinigen kun
nen we ook voor hen de kwalitatief
beste middelen niet meer aan
schaffen. Hoewel de mogelijkheid
bestaat dat er meer partculiere kli
nieken in het gat in de markt dui
ken om aan de vraag naar dure
goede medische technieken kun
nen voldoen."
De luchtbrug voor hartpatiënten
naar Houston (Verenigde Staten) of
Engeland, vindt Van Sluijs een
goed voorbeeld van de dwaasheid
van onze gezondheidszorg: „Het is
toch te dol voor woorden dat we
zelf de kennis in huis hebben om
die mensen te helpen, maar dat ze
naar het buitenland moeten omdat
de budgetten van de hartafdelin-
gen op zijn. Zo'n luchtbrug kost nog
veel meer geld en dt wordt wel
door de overheid vergoed."
Directeur Van Sluijs: „We heb
ben de hoop nu op de nieuwe rege
ring gevestigd. Als we via een bre
de maatschappelijke discussie de
publieke opinie achter ons krijgen,
dan is het voor Den Haag met meer
mogelijk zich aan de feiten te ont
trekken. Dan moeten zij een be
leidsstandpunt innemen: of geld
uittrekken voor een kwalitatief
goede gezondheidszorg, of aange
ven waarop er bezuinigd moet wor
den."
LEUSDEN - Toneelvereniging
De Eendracht zal op zaterdag 9
en zaterdag 16 december twee
eenakters opvoeren. In Een he
mel op aarde' maakt de excen
trieke Adriaan kennis met de ou
ders van zijn vriendin Jill. Bij
deze ontmoeting komen alle par
tijen voor grote verrassingen te
staan. De treuzelende Helen wil
in Eet bruidje en de ring* niet
opschieten als zij zich moet op
maken voor haar bruiloft.
De voorstellingen beginnen om
20.00 uur en zijn in de zaal van Groot
Krakhorst, Bolderikhof 18. De toe
gangskaarten kosten 7,50 en zijn
te reserveren op de volgende voor
verkoopadressen: Watermolen 3
(telefoon: 943997) en Watermolen
24 (946243). De zaal gaat open om
19.15 uur. Inlichtingen: 946413.
