e
Drieduizend kilometer tussen
El Alamein en Achterveld
1
eusd
p
k
pnfit
Canadezen bevrijden Nederland
Gedenksteen
<5R IET HAK
ACHTERVELD - Achter
veld 28-30 april 1945. In de
school zijn er de besprekin
gen over de voedselvoorzie
ning aan de bewoners van
hongerend West Nederland.
Reeds op 29 april 1945 stijgen
tientallen vl?«Hjtvigen in En
geland op en droppen vele
duizenden kilogrammen
voedsel boven de provincies
Noord- en Zuid-Holland.
Na enkele jaren in de strijd te
zijn geweest om Europa te
bevrijden van het Duitse juk
zijn er nu duizenden soldaten
ingezet voor de voedselaan-
voer. Vijf en veertig jaar la
ter komen de 'voedsel solda
ten veteranen' over in Neder
land.
Vrijdag 4 mei 1990 vertrek
ken 10 Canadezen, 5 Austra
liërs, 4 Nieuw Zeelanders, 84
Amerikanen, 10 Polen en 91
Engelsen vanaf het ont
vangstkwartier Crailo bij La
ren NH naar Achterveld.
Deze internationale groep zal
in Achterveld arriveren om 9
uur en mede onder leiding
van Luchtveldmaarschalk
Sir David Berry Evans, chef
van de Britse Luchtmacht
Straf een bezoek brengen aan
het schoollokaal waar de
Voedselconferenties werden
gehouden.
Er is door het 'Archief Ach
terveld Toen-Nu' een kleine
fototentoonstelling in ericht
over deze conferenties' de
teksten zijn in het Engels en
Nederlands gesteld. Burge
meester Panis zal de gasten
verwelkomen. Omstreeks
kwart voor elf gaan de 204
gasten naar Paleis Soestdijk
alwaar zij worden ontvangen
door Prins Bernhard die op 30
april 1945 op de Conferentie
in Achterveld aanwezig was
en hierdoor nauw was be
trokken met de voedselvoor
ziening voor hongerend
West-Nederland.
De dagen van de herdenking van de Tweede Wereldoorlog
naderen weer. Voor Leusden en Achterveld, waar een deel
van de Valleistelling was, zijn dat bijzondere dagen. Ach
terveld was in de nadagen zelfs het toneel van internatio
nale voedselconferenties. De komende weken zal er een
serie verhalen van de hand van J.M. Schouten in deze
krant verschijnen. Zij gaan over de vijf oorlogsjaren in
Leusden en Achterveld. De verhalen gaan met name over
het begin en het einde van de oorlog.
Deze week gaat het over de geallieerden, die aan het
einde van de oorlog hebben meegevochten voor de bevrij
ding. Schouten hield in die dagen een dagboek bij, waaruit
in deze aflevering enkele gedeeltes zijn opgenomen. De
oorlogslachtoffers komen op 9 mei aan de orde.
De serie wordt afgesloten met een verhaal over de
verwoestingen in 1940 en de grote stroom vluchtelingen
die daarvan het gevolg was.
ACHTERVELD - September
1942-Mei 1945 - Tussen deze
twee tijdstippen liggen ruim drie
duizend kilomter, de afstand tus
sen het Egyptische dorp El Ala-
mein en de valleistelling bij Ach
terveld. De strijdende partijen,
zijn Duitsland en Italië enerzijds
en de geallieerde legers van on
dermeer Amerika, Canada en En
geland anderzijds. Op 17 april
1945 is Barneveld bevrijd van de
Duitse overheersing. De vol
gende dagen is Achterveld om de
andere dag bezet door de Cana
dezen en de Duitsers: Niemands
land. Het einde van de oorlog in
Europa is op 5 mei 1945.
Het is op 28 april 1945 bar slecht
weer, het regent en het is win
derig en koud. Maar toch wil ik
even gaan kijken naar de begrafe
nis van Aaltje Pruum. Van de BS-
ers Lauw Baaiman en Cor Bokkers
mag ik niet door naar de Dode-
weg. Dan ga ik wel bij ons over
het distelland Militaire politie,
want er is een belangrijke verga
dering in de school. Vier mannen
dragen de houten latten en karton-
kist van Aaltje. Maar plotseling
zakt op het einde van de kist het
sterke karton iets naar beneden
en nog snel weten de dragers de
kist op de Dodeweg neer te zetten
en te voorkomen dat de beide
beentjes er onderuit zullen ko
men. Er is niet eens goed hout
meer om een kist te maken, de
oorlog volgt de mens tot de dood
toe.
Het is drager Kees Wouters die
zag dat een been te zien was. Tim
merman Theus werd gewaar
schuwd en die kwam met een
oude deur, ze werd onder de kist
geplaatst en zo kwam Aaltje toch
op het RK Kerkhof. De mannen
waren nat geregend en goed
koud geworden en hebben een
paar eigen gebrouwde sneveltjes
gedronken bij Aart Bosman, ach
terom in "De Roskam".
Het is onbegrijpelijk maar kenne
lijk zijn niet alle soldaten op de
hoogte van een tijdelijke wapen
stilstand. In de buurtschap "Ee-
melaar" is er een kort gevecht tus
sen de Duitsers en Canadezen. De
31-jarige burger Roel Tijmensen
geraakt hierbij door kogels zwaar
gewond. Hij wordt overgebracht
naar Apeldoorn en is daar de
zelfde dag overleden.
Dagrapport Seaforth. Achteveld.
The weather was turning bad.
Rain, storms and wind make us
grateful for our billets, temperatu
res were low also. Visibility. The
truce was stille force. We heard
that among the other notables at
the conference at Achteveld.
In het kantoor van de Coöperatie,
DONDERDAG 3 MEI 1990
10
Canadese soldaten in buurtschap ,,De Fliert"
i Gerarda v.d. Hengel-v. DijkJohanna Aleida v.d. Hengel; Lies v. Aalten; Diet v. Aalten; Wim v. Aalten.
de tegenpartij een Canadese
groep is. Een Duitse soldaat raakt
zwaar gewond en wordt binnen
gebracht in het huis van dokter
Braun. Diens vrouw verleent eer
ste hulp en haar wordt zwijgplicht
opgelegd door de Duitsers die ge
zegd hebben: "We komen hem
(de zwaar gewonde) morgen op
halen."
De volgende dag gaan de Cana
dezen, waaronder Bolton op on
derzoek uit. Ze vinden er de zwaar
gewonde Duitser en maken hem
krijgsgevangen. De witte villa van
de dokter is vanuit de Duitse linie
onder Amersfoort goed te zien.
Als tegenmaatregel wordt hierop
vuur gericht. Echter de kanonslo
pen zijn zodanig uitgesleten dat
de projectielen teveel afwijken en
daardoor weirug schade aanrich
ten.
Bolton is uitkijker op de Achter-
veldse toren. Op zondag 22 april
1945 is er Duits granaatvuur vanaf
de stad Amersfoort op Achter
veld. Het is omtrent 18.00 uur. Bol
ton zoekt dekking achter het huis
van de bovenmeesterswoning.
Enkele granaten ontploffen vlak
bij. Hij ziet de bakkersvrouw Ma
ria van Ommen hevig bloedend
met een afgerukt been liggen en
vlakbij ligt er de 15-jange Griet-
van Arie Hak, zij is dood. Adres
van Wilbert Bolton: RR 4, Picton,
Ontario, Kok TO, Canada.
Brouwn Hunter. Ik moet een rog
gebrood brengen bij boer Moes
bergen in Sibenë, te voet, want de
moffen pikken je fiets zo af. In de
Postweg, bij de Lorum, lopen on
geveer 20 Duitse soldaten. Plotse
ling hoor ik het geratel van car-
riërs en zie daarvoor Canadese
soldaten lopen. Het wordt een
vuurgevecht. Ik ga voorover lig
gen in een droge sloot. De kogels
fluiten over en weer. Ik hoor het
enorme gesis van een vlammen
werper en voel de warmte. Ein
delijk dan is het stil en kruip ik de
sloot uit.
Er staan zwaar gewapende Cana
dezen bij twee gesneuvelde ka
meraden waaronder de soldaat
Hunter Brown. Die naam hoor ik
en heb dat direct opgeschreven in
mijn klantenboekje. Het bos bij
het huis O ra et Labora van de Ge
zusters van Voorthuizen is zwart
gebrand. Vooraan liggen twee
zwart geblakerde lijken en aan de
helmen kun je nog net zien dat het
Duitse soldaten zijn. Maar voor de
rest zijn ze onherkenbaar. Ze wor
den in groene lakens gelegd en
per carriër weg gereden naar de
richting De Glind en verder, hoor
ACHTERVELD - Op 4 mei zal
omstreeks 18.25 uur een gedenk
steen worden onthuld in Achter
veld ter nagedachtenis aan de bur
gerslachtoffers van de Tweede
Wereldoorlog. Daarbij zullen en
kele nabestaanden aanwezig zijn.
De onthulling wordt voorafgegaan
door een middagprogramma met
onder meer een diaprojectie en
een broodmaaltijd. De muziekver
eniging DWS zal tijdens de herden
king spelen.
De gedenksteen is betaald uit
vrijwillige bijdragen. Het is moge
lijk om geld te storten op de rke-
ning van de 'Groep Achteveld
1939-1945' rekeningnummer
300753373 van de Rabobank.
De 15-jarige Griet Hak, die bij een granaataanval dodelijk werd getroffen.
achter de zaal van Zandbrink, is
het onderkomen gevestigd van de
Binnenlandse Strijdkrachten. Het
zijn jongemannen van Achterveld
of directe omgeving. Eén van hen
Kees Bouthoorn is doende de
stengun te ontgrendelen. Dat ge
beurt niet goed. Plotseling gaat
een schot af en een kogel vliegt
door het rechterbeen van Mees
Bunt. Hij bloedt hevig en wordt
verbonden. Daarna snel naar Bar
neveld. Men acht het noodzakelijk
dat hij naar een ziekenhuis gaat.
Apeldoorn zit vol met gewonden,
Amersfoort is nog bezet, Arnhem
vernield. De reis in een legerwa
gen gaat heel ver weg, naar een
ziekenhuis in Gent - België. Daar
wordt hij geholpen, de genezing
duurt vrij lang Want het is pas
eind juni 1945 als Mees m zijn ou
derlijk huis m de buurtschap Mus-
schendorp terug keert.
Eieren
Op het moment van de wapenstil
stand in Achterveld en bezetting
door de Canadese soldaten was
Hamersveld nog bezet door
Duitse soldaten. De nederlaag van
Duitsland was in direct zicht. Maar
toch was het de Ortskommandant
van het dorp Hamersveld die da
gelijkse vijftig eieren vorderde.
Canadezen
Ook al is de Engelse taal voor mij
niet zo eenvoudig, ik kan het toch
wel iets volgen en heb met meer
dere soldaten kunnen praten.
Alley Cyril Jack. Hij behoort bij de
15e Batterij, 56e Heavy Regiment.
Royal Artillerie. Hij begon de stnjd
in Tunesië, invasie bij Salerno, al
vechtend naar Napels en Rome,
dan in Frankrijk en tenslotte in
Achterveld. Hij draagt en bedient
een 7.5 houwitser 200 lb. en die is
ongeveer 85 kg zwaar. In Achter
veld is hij gelegerd bij de familie
G. Kok-Koller NW scuin tegen
over de kerk. Hij is uitkijker op de
toren. Veel later schrijft hij een
boekje van 75 bladzijden in de En
gelse taal: "The story of 56 Heavy
Regiment 1940-19462. Woonadres:
46 Sea View Estate. Nearly Abbey.
Southampton. Engeland.
Bolton Wilbert. Luitenant Princess
Patricia Canadian Light Infantry.
Kwartier bij een arts in Barneveld
en daama in de bovenmeesters
woning te Achterveld. Op vrijdag
20 april 1945, in de nachtelijke
uren raken twee Duitse soldaten-
groepen met elkaar in vuurge
vecht, in de veronderstelling dat
ik later, naar de buurt Oldenbar-
neveld
Cochrane Murray. Hij is een paar
denfokker. Ik zie hem bij De
Kleine Riet met nog een paar sol
daten. Ze gaan daar het bos in om
Duitsers krijgsgevangen te ma
ken. Een paar uur later zie ik hem
en zijn kameraden met vier Duitse
soldaten in een jeep bij de zaal
van Zandbririk-Coöperatie, daar
zijn ze aan het koffiedrinken. Ver
der gaat de reis naar richting Bar
neveld. De Duitse soldaten zijn
niet meer gewapend.
Davis John. Dunedin. 70 Fawkham
Avenue. Ned.Bam. Longfield.
Kent. Van hem mag ik - in het
zandgat van de boerderij "Groot
Achterveld" van Mardelis Rutte -
schieten met een geweer. Zes
schoten. Dat is leuk werk.
Deutsch Rudy. Hij is 21 jaar en
Rode Kruis soldaat. Zijn kwartier is
- tijdens Duits granaatvuur in de
kelder - op de kelderkamer,
schuin tegenover ons, van de eier
boer Hein van den Hengel. Enkele
keren zie ik hem met gewonden
wegrijden in de richting van Bar
neveld. Hij woont RRI, Red Deer.
Alta,T4N5El, Canada
Donald Neil. Hij is met vechten be
gonnen in Italië. Zijn kwartier is bij
boer Lagerwey op de hoek Scher-
penzeelseweg/Postweg, buurt
schap De Glind. Op een benzine
brander zie ik hem eieren bakken.
De Canadezen hebben een paar
jaar blikvlees en blikgroenten
moeten eten. Daarom zijn ze nu zo
gek op vers gebakken eieren en
op vers vlees braden en op verse
groenten uit de tuin.
Fairfield Maq. Hij is Medicinal Ma
jor. Is de strijd begonnen op het
eiland Sicilië, oversteek Italië,
Frankrijk, België naar Achterveld.
Het is 3 mei 1945 als ik hem zie
rijden op het witte paard van Karei
van de Munt dat op stal staat bij
café De Roskam van Aart Bosman.
Freeman Godfrey. Hij staat op
wacht bij het Baarhuis bij het Ge
sticht. Daar is een opslagplaats
van munitie.
French Corporal. Als ik rogge
brood moet wegbrengen naar
Moesbergen m Siberië zie ik bij
de Siberische beek een paar sol
daten staan bij een gesneuvelde.
Ik mag het oorlogsidentiteits-
plaatje zien en daar staat de naam
van French op. De gesneuvelde is
van de D-compagnie Seeforth
Highlander. Verderop ligt nog
een gesneuvelde Canadees.
Frost C S. Colonel. Adres 50 Bay-
view Wood, Toronto, Ontario,
M4N 1 R7. Hij schreef het boek in
de Engelse taal: "Once a Patria2",
564 bladzijden. Contactadres NL:
H.W. Hanruvoort, Molleruslaan 14
te Apeldoorn. In dit boek be
schrijft hij onder meer de bezoe
ken aan nuj.
Gelfand Robert. 546 Aikins St.
Winnipeg, Manitoba. Canada. In
de buurtschappen Eemelaar en
De Kieftkamp spoorde hij meer
dere verborgen landmijnen met
het blote oog op.
Geachin Walter Q.Mc. 78 Dean St.
W 4. Melbourne. Australië. Trok
soms in zijn eentje naar voren,
korte tijd later hoorde je dan bren-
schoten en was hij kennelijk in ge
vecht geweest met Duitse solda
ten. Een keer heb ik hem gezien
met twee krijgsgevangenen,
jonge Duitse gnjs geüniformeerde
soldaten.
Harper David. Hij is ingekwartierd
bij boer Leenstra op De Glind. Met
enkele soldaten gaat hij het bos
van landgoed De Boom in om er
Duitse soldaten krijgsgevangen te
maken of als het op een gevecht
aankomt ze voor te zijn. Hij is een
scherpschutter en zou al enkele
Duitse soldaten hebben neerge
schoten.
Imbery boer in Canada. Is in vuur
gevecht geweest met de
in het Jannendorp en bij de boer
derij De Fliert.
Mahony P.J. Sergeant. 66 Con-
naught B. Margate Kent. Hij legde
bij ons in de hoek van de kamer zo
maar vijf handgranaten neer. Na
het koffiedrinken, pakte hij de gra
naten op en ging gewoon weer
het huis uit. Richting Duitse linie.
Perett Fr. Lt. Op 24 april 1945 ge
sneuveld bij de Siberische beek.
Colonel Sydney Frost vocht onder meer in de buurt van Achterveld. Op
mei zal hij aanwezig zijn bij de onthulling van het monument vooi
burgerslachtoffers.
ACHTERVELD - C. Sydney
Frost uit Toronto Canada was
in 1942 Colonel van de 'Prin
cess Patricia's Canadian Light
Infantry'. Hij streed daadwer
kelijk mede voor de bevrij
ding van Europa en geraakte
twee keer vrij ernstig ge
wond. De laatste oorlogswe-
ken maakte hij mee in Gelder
land en als eindplaats Achter
veld. Na de oorlog vestigde
hij zich als advocaat en procu
reur en is hoofdzaakgelas-
tigde voor Canada voor de
import van een bekend auto
merk. Hij schreef het 564
bladzijden tellende boek
'Once a Patria', 'The memoirs
of a Juior Infantry Officer in
World War II'.
Hij bracht eerder bezoeken
aan Achterveld. Colonel b d.
Frost zal op vrijdag 4 mei om
streeks 18.30 uur tijdens de
onthulling van de Gedenk
steen voor 25 burgerslacht
offers aanwezig zijn.
De laatste foto in Nederland van twee Canadese soldaten. Zij hoorden tot de Seaforth Highlanders en waren
gelegerd in de buurtschap De Glind. Zij hebben hun brengun opgesteld in de buurt van boerderij De Knip.
Het huis van de familie Van den Hengel-van Laar. De Canadezen hadden dit huis bezet en ingericht als Rode
Kruispost.
