Nederland, kikkerland wordt bedreigd door verzuring
Panorama Lisiduna
leusJep hmnt
Weer zit mee op kindermarkt
jonderpadden en Addergebroed'in milieucentrum Schothorst
r Z
„M'n eerste kennismaking met Leusden"
plaatselijk nieuws
WOENSDAG 18 JULI 1990
)e Veluwe is het laatste bolwerk
rorden van de reptielen, is nu
rijkste reptielengebied van Ne-
rtand, terwijl de Utrechtse heu-
naast adder en gladde slang
tel veel andere soorten is kwijt-
akt.
3e tentoonstelling „Donderpad-
en addergebroed" laat zien
ie amfibieën en reptielen nog
Het weer werkte goed mee bij de kindermarkt van de Gereformeerde Basisschool. De leerlingen van deze
school zamelden geld in voor het vluchtelingenkamp Ban Vinai in Thailand. Ze konden bij slecht weer
eventueel uitwijken naar de hal van het schoolgebouw, maar dat was dus niet nodig. Er werd zelfs buiten
gemusiceerd. De belangstelling was bijzonder groot.
selmeer en in zandafgravingen. Het
dier, dat van open terrein houdt,
van polders en zand met plassen,
wordt veel gezien in de Eempol-
ders. Ook de kleine watersalaman
der komt redelijk voor, terwijl de
kamsalamander nog op twee of
drie plekken in de buurt van
Amersfoort leeft. Dit dier begint
landelijk zeldzaam te worden. Het
moet mooie grote poelen hebben,
liefst zelfs meertjes, met veel wa
terplanten.
Wat de reptielen betreft: de
muurhagedis leeft nog op de oude
vestingwal m Maastricht. De le-
vendbarende hagedissen komen
nog in en rond Amersfoort voor. Bij
deze dieren komen de eitjes uit in
het moederlichaam: het vrouwtje
gaat breeduit in de zon zitten, waar
door de eitjes uitkomen. De hazel-
worm, waaraan ook een van de
expositieschotten is gewijd, kun je
beschouwen als een hagedis zon
der pootjes, zegt Vincent van Laar.
De adder en de gladde slang zijn
hier uitgestorven. De nngslang
komt nog talrijk rond Amersfoort
voor. De flank van de Heuvelrug
blijkt het beste nngslanggebied
van Nederland te zijn. Dat valt lan
delijk op, en geeft Amersfoort een
extra verantwoordelijkheid: er zal
een beschermend beleid voor de
ringslang moeten worden gevoerd,
vooral ook omdat de dieren het in
dit gebied goed maken.
Tenslotte: willen mensen die
over waarnemingen beschikken
ten aanzien van amfibieën en rep
tielen deze doorgeven aan bioloog
Vincent van Laar, Centrum voor
Natuur en Milieu, Schothorsterlaan
21, 3822 NA Amersfoort, telefoon
033-803797. De onderzoeken vanuit
Amersfoort worden daarmee ge
steund.
De expositie duurt tot 29 augus
tus, en is van maandag tot en met
vrijdag te bezichtigen van 13.30 tot
17.00 uur en op zondag van 13.00 tot
17.00 uur.
en reptielen, geleend van terra
riumhouders. Er is een axolotl bij,
een grote larve waaraan je alle
kenmerken van een amfibie-larve
kunt zien, schildpadden, een parel
hagedis, en dieren die je in de om
geving van Amersfoort kunt tegen
komen als de kleine watersalaman
der, de gewone pad en de bruine
kikker, die na de tentoonstelling
weer zullen worden losgelaten.
GEWONE PAD
„De gewone pad", vertelt Vin
cent van Laar, „is een soort cultuur
volger, die je in het poldergebied
altijd in de buurt van boerdenjen
vindt, m de stad in tuinen en
schuurtjes. Ook al zijn padden am
fibieën, die bij het water horen, het
zijn toch meer landdieren, die ech
ter om zich voort te planten naar het
water toe moeten. De pad houdt
wel van een vochtige omgeving, zit
in een kelder- of afvoerputje. Pad
den hebben een opvallend hobbe
lige huid. Ze kunnen niet echt
spnngen als kikkers, het zijn wan
delaars die hun tijd nemen. In te
genstelling tot de kikkers die er
twee hebben bezitten padden één
keelblaas.
Voor de voortplanting gaan man
netje en vrouwtje gelijktijdig naar
het water. Daar omklemt het man
netje het vrouwtje, dat in een lang
snoer de eieren afzet, terwijl het
mannetje op hetzelfde moment het
sperma eroverheen stort. Daarna
gaat zeker het vrouwtje het land
weer op, en de eitjes ontwikkelen
zich m het v/ater tot een embryo
naal diertje dat uit het dnl breekt
waarmee het zich grotendeels
voedt, waarna het overgaat op
plantaardig voedsel en later een
insecteneter wordt. Van vegetariër
met een lange darm schakelen ze
om naar carnivoor met een korte
darm. Salamanderlarven eten al
kleme diertjes, dat zijn vanaf het
begin rovers.
De ogen van padden zitten nogal
hoog en kijken zijdelings, waar
door de dieren een heel breed
blikveld hebben. Het is voor een
jager die het moet hebben van
prooien die bewegen heel belang
rijk om ver om zich heen te kunnen
kijken en elk beweginkje goed te
kunnen lokaliseren. Je ziet een pad
ook altijd eerst rustig zitten, en dan
zie je hem een slag draaien, waarna
hij door zijn poten zakt en heel ge
richt ergens op af gaat. Hun wat
kleverige tong slaat naar buiten uit
waarmee ze een insect, wormpje of
slakje pakken. Overigens moet
elke pad wel leren dat hij niet alles
kan eten. Zo zal een pad misschien
eens de fout maken, dat hij een
wesp grijpt, hetgeen een zeer on
aangename ervaring is Hij gaat er
niet dood aan, maar hij zal dat een
tweede keer niet meer doen. Hij zal
in het vervolg alle insecten, die een
wespenkleur hebben met geel
bruine zebratekening, mijden,
waardoor hij ook zweefvliegen, die
hij goed zou kunnen eten, met rust
laat."
De tentoonstelling „Donderpad-
den en addergebroed", die afkom
stig is uit het Natuurmuseum Zwol
le, is qua tekst aangepast aan de
Utrechtse omstandigheden. De ex
positie begmt met een algemene
inleiding en toont welke soorten
amfibieën en reptielen je in Ne
derland kunt verwachten. De die
ren waren er veel eerder dan de
zoogdieren en stammen van de vis
sen af Duidelijk is de ontwikkeling
vanaf het larvestadium te volgen.
De expositie is door fotomateriaal
en heldere tekst zeer informatief,
en vervolgt zijn beeldgeving per
groep dieren.
Men heeft ontdekt dat er twee
soorten groene kikkers zijn: kleine
en grote, en dat deze kunnen bas
taarderen. Je kunt het verschil al
leen meten aan een knobbel op de
voet. De groene kikker is zeldza
mer geworden, de bruine kikker
komt overal voor. De heikikker zit
hier en daar in de Amersfoortse
Eempolder. Deze komt voor op ho
gere zandgronden en m het Vecht
plassengebied. De boomkikker of
verkleurmannetje komt in het
zuiden van Nederland, Twente en
de Achterhoek voor. Ze kunnen
van helgroen naar bruingeel ver
kleuren. Als ze op een blad zitten
moet je weten waar ze doorgaans
zitten, anders kun je ze heel moei
lijk ontdekken. Aardig om te ver
melden is, dat de stippen op de
kaartjes van Nederland, die in de
expositie zijn opgenomen, berus
ten op Amersfoorts onderzoek.
De rugstreeppad komt het meest
voor m het kustgebied van het IJs-
jyvlERSFOORT - In het grote leslokaal van het Centrum voor
jtnur en Milieu, landgoed Schothorst, Schothorsterlaan 21,
aar door de vakantieperiode twee maandenlang geen school
leren hoeven te worden ontvangen, is de tentoonstelling
jonderpadden en addergebroed" te zien. Amfibieën en rep-
jenzijn gelukkig in de belangstelling gekomen bij publiek en
trheid: amfibieën zijn immers kenmerkende dieren voor ons
tfterlandje, en dienen voor uitsterven behoed te worden,
herland is van origine een heel rijk amfibieenland, zowel
at betreft soorten als aantallen. Nergens in het buitenland heb
de grote kikkerconcerten, zoals je die bij ons in de polders
l0 en hier en daar nog kunt horen.
Ier
SchooLbioloog Vincent van Laar
jet heel veel af van deze dier-
jort, en kan er met verve over
iiellen. Nog altijd is Nederland
Europese kikkerland, hoewel
dieren behoorlijk bedreigd
trden. Een verhaal dat je bij vrij-
alle dieren kunt houden. „Ze
orden onder andere bedreigd
oor verzuring", aldus Vincent van
ar. „Verzuring van water en bo-
im, en het is dan niet eens zo zeer,
een volwassen salamander of
Jcer daar direct dood aan gaat,
de larven en eieren komen
meer uit in te zuur water. Dan
je vaak in zuur water nog wel
beest rondzwemmen, maar
de voortplanting komt niets
jer terecht. Dat is een probleem."
•en ander probleem is dat hun
otopen, drasse overgangen van
üer naar land, moerasgebieden,
oppervlakte achteruitlopen. Dat
gnt ook door het onderhoud van
tergangen: tegenwoordig wordt
met grote grijpers opge-
soond, er worden grote hoeveel-
den waterplanten uitgeplukt
tardoor veel amfibieën de dood
Zeker in het cultuurland
rden hun woongebieden steeds
yter. Daarnaast speelt nog het
cbleem van de algehele water-
rvmling, van al het afval dat de
Kis in het water kiepert. Ook
ïden sommige biotopen niet
[er onderhouden.
Vroeger bestonden drinkpoelen
het vee, verspreid over het
fcele cultuurland van het zandge-
d, waarin veel amfibieën leef-
Nu heeft elke boer een
apje voor de koeien, en de poe-
ajn of dichtgegooid of ver-
[d. De overheid is nu bezig om
re poelen te graven en oude
in op te knappen.
ienzelfde probleem doet zich
ten aanzien van de reptielen.
Laar zegt dat die grote, rustige,
•n gebieden niet veel zon nodig
ben: de heidevelden vergras-
nrj len groeien dicht met bos, of
drogen, terwijl adders bijvoor-
•!d een vrij vochtige omgeving
tg hebben. De adder is in de
ste twintig jaar volledig uit de
rincie Utrecht verdwenen. Ook
gladde slang is in Utrecht uitge-
^J^en. cioor vergrassmg en
droging van de heidevelden
het aantal hagedissen af en
de gladde slang zich niet meer
in Nederland, en welke soorten in
de buurt van Amersfoort voorko
men. Zuid-Limburg bijvoorbeeld
kent nog de vuursalamander en het
vuurbuikpadje, hoewel ze zeld
zaam zijn geworden. De tentoon
stelling laat zien waar de dieren de
laatste jaren nog zijn waargeno
men, waardoor ze bedreigd wor
den en wat daartegen gedaan kan
worden. Voor Amersfoort is het
zeer belangrijk dat het noord
oostelijk deel van de Leusderheide
onttrokken wordt aan het militair
oefenterrein en hersteld wordt als
heidegebied om hagedissen en
misschien later gladde slangen een
goed biotoop te bieden. Ook kun
nen er nieuwe poelen worden ge
graven, zoals in het stadspark
Schothorst is gebeurd, waarbij de
oevers heel geleidelijk van land in
water overgaan. In de vier jaar
oude vijver van Schothorst huist
momenteel een uitgebreide groe
ne kikkerpopulatie. Ook elders in
de provincies Utrecht en Gelder
land worden poelen aangelegd en
opgeschoond, en zijn er vele boe
ren die daar in méé zijn gaan doen.
Een leuk aspect is dat de laatste
jaren het vrijwilligerswerk naar
amfibieën en reptielen toe gewel
dig is gegroeid. Er zijn vrijwel in
alle provincies regionale studie
groepen ontstaan, die inventarise
ren, de bedreigingen bestuderen
en watertjes opschonen, glooiin
gen aanbrengen, heide afplaggen.
Honderden mensen doen er aan
mee, terwijl tot zo'n vijftien jaar te
rug geen mens omkeek naar kik
kers en padden! In onze provincie
is dat ook zo, en op de expositie is
te zien waar je je kunt vervoegen
als je er aan mee wilt doen. In Leus
den zijn enige tijd terug bij de trek
zo'n 600 padden overgezet, terwijl
er slechts 15 werden doodgere
den.
De expositie is samengesteld uit
foto's, teksten, kaartjes en dia
grammetjes, en wordt verleven
digd door terrana met amfibieën
Naam: Henk Pasman
Beroep: Militair
Bekend van: Voormalig Prins Carnaval van de Gouden Klomp
Favoriete plek: „De bossen van Den Treek"
„Deze plek heeft voor mij toch iets speciaals, omdat het in 196Smijn eerste kennismaking met de huidige
gemeente Leusden betekende Toen wist ik nog met dat ik hier vijf jaar later zelf zou wonen. Ik liep daar
toen rond uit hoofde van mijn functie. Dit deel van Den Treek was toen nog onderdeel van het militaire
oefenlerrem. Nu met meer. Nu is het gewoon recreatiegebied. Ik kom er nog steeds veel. Gemiddeld wel
éen keer per week, denk ik. voor een wandeling, alleen of met de kmderen. Het is een heerlijk gebied.
Een stukje ongerept nahiurschoon binnen de randstad. Je hebt daar alle rust. En daar moeten we zumia op
zijn.
„Ik vind het jammer dat het momenteel naar mijn idee achteruit gaat. Er komen de laatste tijd veel ruiters
met hun paarden. Er zit hier vlakbij een manege en men bezoekt dit gedeelte van Den Treek kennelijk erg
veel. Je merkt het aan de paden, die uitslijten. En het gaat sluipend, hè? Voor je het weel rijden er
crossmotoren.
„Ik had ook andere plekken m de gemeente kunnen kiezen, overigens. Ik wandel bijvoorbeeld ook
graag langs het Valleikanaal. Of de Schoolsteegbosjes, die vndik ook erg mooi. Maar daar zou je eigenlijk
niet moeten komen. Daar moeten we afblijven, om het te behouden."
„In het dorp zelf pak ik met mooi weer graag een terrasje, bijvoorbeeld bij De Swartesteegh. Toch is de
binding met het dorp zelf mmder. omdat ik voor mijn werkmei in Leusden zelf zit. Het grootste deel van m 'n
tijd breng ik elders door. m Utrecht. Ik woon hier overigens wel met heel veel plezier En alweer een
behoorlijke tijd. We zijn hier in 1973 gekomen, juist toen Leusden begon te groei en. Toen we hier kwamen,
was het hier nog Hamersveld. Daar hebben we in die tijd ook bewust voor gekozen. Toen ik voor mijn werk
m deze regio terecht kwam. kon ik kiezen uit Amersfoort. Bunschoten en Leusden We hebben voor het
landelijke element gekozen, maar ook het geloof speelde daarm een rol van betekenis. Hamersveld was
katholiek en Bunschoten bijvoorbeeld bepaald met.
„In Leusden ben ik lange tijd actief geweest in de carnavalsvereniging Vanaf het begin eigenlijk.
Hoewel ik van oorsprong uit de Achterhoek kom, heb ik lange tijd m het zuiden gewoond. Limburg. Daar
ben ik met hel camavalsvirus besmet geraakt. Nu ben ik met meer zo prominent aanwezig bij de
vereniging Ik bekleed nu een besmurfunctie in de Federatie van camavalsveremgmgen Midden-Neder
land'.
Ondanks hel feit dat de binding met het dorp zelf met zo groot is. woon ik hier nog altijd met veel plezier.
Dat komt denk ik vooral door de manier waarop de wijken zjn gebouwd, met veel groen en zo. We hebben
nog met zo lang geleden het gemeentebestuur naar huis gestuurd, maar dan vergeten we weieens dat die
mensen toch ook veel voor Leusden hebben betekend. We hebben hier accommodaties, die hun weerga
w de regio met kennen Ik zei laatst nog tegen gemeentesecretaris Van EIteren, die vlakbij me woont: „Ze
hebben het hier in Leusden nog met zo gek gedaan!"
