'Ik heb mezelf nog van
geen ding bevrijd'
Panorama Lisiduna
ilit ms
leusder krant
In de ganzenpas door de sneeuw
ig over Maria Vasalisin 't Juffersgat
ispiegel
Valleiconcert
- s»
„Een dorpsvereniging spreekt mij aan"
NSDAG 20 FEBRUARI 1991
cJRSFOORT/RODEN - Er is veel geschreven over het
uan de bekende dichteres Maria Vasalis. Over haar
b weinig bekend, want zij heeft altijd een afschuw
9liciteit gehad en wilde anoniem blijven. „De mensen
jmjnij maar kennen door mijn gedichten. Daarin heb ik
1' beetje gegeven. Wat doet de rest ertoe?".
•waar dat zij tegen interviews heeft is dat je „om iets
en aan informatie over de uiterlijke omstandigheden
a auteur, je iemand volledig moet kennen met zijn
i etc. en dat lukt nooit in een interviewsituatie. En
bovendien is een schrijver zoals die uit zijn werk naar voren
komt, een ander dan de mens die je los van het werk leert
kennen".
Poëziekring Eenüand biedt de mogelijkheid bewonderaars
van Vasalis aangenaam kennis te laten maken met haar
werk. Mar greet van der Valk en Jef van de Sande zullen een
lezing met voordracht houden over haar leven en werk. En
wel op vrijdag 22 februari in Galerie 't Juffersgat, Korte
Gracht 21 in Amersfoort: 20.00 uur.
isalis, pseudoniem van
Droogleever For-
nans, werd op 13 fe-
3 in Den Haag geboren,
hden Kiekie, is de naam
fewoon de Latijnse ver
haar meisjesnaam
Zij debuteerde in 1940
^velle „Onweer", uitge-
de bundel „Drie novel-
boekenweekgeschenk,
aarna verscheen haar
chtbundel „Parken en
(1940) waarvoor zij
er Hoogtprijs kreeg. In
cheen de bundel „De
enix" en in 1954 „Ver-
1 en gezichten". Boven-
ple essays en een ge-
het sterven van haar
die thans 81-jarige
in 1938 het beroemde
idioot in het bad"
in 1974 haar moeder
jare sneeuwwitte astro-
ide?
haar te bellen. Ze stond
een afgesproken tijd-
fonisch - een paar vra-
len. Vrijdag 8 februari
uur was het zover. Ik
iet voorzichtige vingers
ler. Zij, ver weg in Ro-
ier in Amersfoort waar
ichtjes begon te sneeu-
wist dat je geen persoon
gen moest stellen.
dichters en dichteressen
t hefst?
van mijn stemming af.
ibeth Eybers, Ida Ger-
dith Herzberg en F.
yan Beek lees ik graag,
allemaal vrouwen,
voluit.
Leo Vroman ook wel. En
ik houd bij wat er verschijnt, ben
op de hoogte van de dichters en
dichteressen van deze tijd. Eva
Gerlach bijvoorbeeld waardeer
ik zeer".
- Wat vindt u van de huidige sa
menleving?
„Iedereen heeft het over het
materialisme van deze tijd. Vind
ik wel meevallen. Mijn kleinkin
deren hebben wel veel spullen,
maar wezenlijk zijn ze niet anders
dan mijn eigen kinderen. Wat
idealisme betreft: vroeger had je
als jong mens idealen, maar die
werden later de kop ingedrukt.
Nu beginnen ze met weinig idea
len, lopen wat rond te kijken wat
er van terecht komt. Ik weet niet
wat beter is. Verschrikkelijk vind
ik de natuurvervuiling die ik als
een collectieve ramp zie. Ik kan
heimwee hebben naar de vroe
gere „schone" tijd en naar een
hele hoop dingen die nooit meer
terugkomen".
Ik dankte haar voor haar woor
den en besefte dat ik haar stem
waarschijnlijk nooit meer zou ho
ren.
In vele vormen van haar werk is
dat verlangen naar vroeger, naar
die jeugd, met de illusie van tijd
loosheid duidelijk aanwezig. Die
achttien jaar jeugd aan de Sche-
veningse rand van Den Haag heb
ben haar ruimte, vrijheid en
warmte gegeven. De zee met
haar getijden vertegenwoordigt
zowel de gebondenheid aan de
tijd als de eeuwigheid. De zee
brengt rust, wat bijvoorbeeld ver
woord is in het gedicht „Moeder":
„Zijzelf was als de zee, maar zon
der stormen.
Voorgoed doordrongen door
haar kalm geruis
waren wij steeds op reis en altijd
thuis".
Het gedicht „Avond aan zee",
voorzien van de opdracht „Voor
mijn Vader":
„O grote, oude, grijze zee
in rusteloosheid zoveel rust"
bevat een duidelijk voorbeeld
van de dualiteit en ambivalentie
die zo kenmerkend zijn voor het
werk van Vasalis. Vrijheid in ge
bondenheid, tijdelijkheid en eeu
wigheid, in bijna elk gedicht zijn
ze aan te wijzen.
Na het gymnasium ging ze medi
cijnen studeren en specialiseer
de ze zich in psychiatrie en neu
rologie. In 1937 verbleef ze negen
maanden in Zuid-Afrika, op een
farm in de Kaapprovincie. De
sporen van Zuid-Afrika zijn in ge
dichten van de bundel „Parken
en woestijnen" terug te vinden:
het kale, stenige land, de rode
droge grond en de dunne lucht. In
1938 schreef ze in het Provinciaal
Ziekenhuis te Santpoort het ge
dicht dat haar beroemd maakte.
Al haar inlevingsvermogen, ge
voel en afstandelijk medelijden
legde zij in „De idioot in het bad",
waarvan het eerste couplet luidt:
„Met opgetrokken schouders,
toegeknepen ogen,
haast dravend en vaak hakend
in de mat,
lelijk en onbeholpen aan zusters
arm gebogen,
gaat elke week de idioot naar 't
bad..."
In 1939 trouwde ze met de zenuw
arts Jan Droogleever Fortuyn. Ze
kregen kinderen. De oorlog
brak uit en Vasalis oefende niet
alleen haar beroep als kinderpsy
chiater uit, ze werkte ook onder
gronds. Zo herbergde ze korte
tijd auteur Victor E. van Vries
land, die ondergedoken zat in
Amsterdam en moest vluchten
voor een Duitse inval.
In de bundel „De vogel Phoenix"
(1947) opgedragen aan haar jong
gestorven zoon Dicky, spelen
thema's als liefde, smart en dich
terlijke inspiratie een belangrijke
rol. En het verlangen naar een
oplossing, een verklaring:
„ik zoek een ver, onmenselijk en
zeker teken
uit deze wildernis van pijn".
„Vergezichten en gezichten",
verreweg de omvangrijkste bun
del, kwam uit in 1954. De toon is
gedeeltelijk nieuw. Na de nacht
waait er een ochtendwind, een
voorjaarswind, na het onweer
breekt licht door, zon doet de tot
ijs gestolde kou smelten. De nieu
we wind is echter niet in staat de
kou van de dood, de verstening in
eenzaamheid te verjagen. Voor
het eerst is in deze bundel duide
lijk de thematiek van het ouder
worden terug te vmden. De tijd -
steeds één van de belangrijkste
pijlers van Vasalis' poezie ge
weest - staat hier dan ook in het
teken van de ouderdom:
„Een dans, één dans met
sproeiende ogen,
gloeiende wangen, losse handen.
En dan opzij gaan staan.
Met nog een druppel
loodzwaar bestaan, dat toekomst
heet:
de laatste teug van onverdund en
helend leed".
De gebeurtenissen in de oorlog
en de veranderingen die zij zelf
daardoor onderging, droegen
ertoe bij dat Vasalis na haar der
de bundel nog maar sporadisch
heeft gepubliceerd. Bij de uitrei
king van de Constantijn Huygens-
prijs voor haar gehele oeuvre, in
1974, ging zij m op de oorzaken:
„Wat mij na de oorlog overkomen
is komt hierop neer:
een enorme relativering van mijn
eigen lot, mijn eigen geluk of on
geluk, mijn meningen, oordelen,
mijn kennis en mijn kommentaar".
Zij ging wél door met dichten. Het
enige dat daarvan aan de publi
citeit werd vrijgegeven was „Een
gedicht", geschreven voor haar
moeder:
„Zij zoekt - het is een s.o.s. -
haar herkomst en haar zijn als
kind
en niemand, niemand die haar
vindt
zoals zij was.
Had ik je maar als kind gekend,
die nu mijn kind en moeder bent".
Het gedicht sluit aan bij „Verge
zichten en gezichten" waarin de
thematiek van het verouderen en
oud-zijn voor het eerst werd ver
werkt.
In Vasalis' werk is niet alleen de
nacht, de dood, eenzaamheid en
onpeilbaar verdriet te vmden. Er
is ook voorjaar, licht, vuur, sym
bolen van een soms ongebreidel
de vitaliteit:
„Niemand weet, hoe vreeshjk
wild
ik met los haar loop te rennen!
Want ze kennen slechts mijn huid,
en die nog alleen bij stukken".
In een gesprek dat zij - bij uitzon
dering - had met de criticus P. H.
Ritter zei Vasalis:
„Het is m de eerste plaats het
beeld dat mij bezighoudt".
Hoewel Vasalis voor zichzelf koos
voor een schrijverschap in anoni
miteit, heeft zij geen van de prij
zen die haar werden toegekend,
geweigerd.
Wél stelde zij dat door de toeken
ning van een onderscheiding de
dichter een stukje vrijheid („het
wilde bestaan") prijsgeeft. Zeker
is dat Vasalis de jaren door en
recentelijk weer in toenemende
mate gelezen wordt. Aan leeftijd
noch milieu of opleidingsniveau
kan men haar lezers herkennen.
„Ik heb mezelf nog van geen ding
bevnjd - een titel naar de 7e regel
uit „Herfst" in „Parken en woestij
nen" - richt zich dan ook tot een
ruime lezerskring.
Ellen de Jong - de Wilde
- Op de Ursulineweg
e donderdag bij een
g een buitenspiegel van
Een Leusdenaar en een
van Putten reden elkaar
It, waarbij één van de
pte. De ander reed door,
het passeren raakten de
degels elkaar.
Onbekenden hebben
in de omgeving van de Kupers-
singel autobanden vernield. Op
de Rosmolenstraat sneuvelden in
de nacht van vrijdag op zaterdag
alle vier de banden van een al
daar geparkeerde auto. Zondag
werd bij de politie aangifte ge
daan van de vernieling van een
tweetal autobanden op de Ku-
perssingel. Later kwam bij de po
litie nog een tweetal meldingen
binnen van lekgestoken banden,
eveneens op de Kuperssingel.
De Culturade 1991
jtancipe op zaterdag 31
Igehouden. Hoewel er
binnen de Culturele Raad nog
wordt gediscussieerd over de
vraag of het organiseren van de
Culturade nog wel zinvol is en zo
ja in welke vorm, is in principe al
wel een datum vastgelegd.
Collecte
LEUSDEN - In het kader van We-
reldvluchtehngweek wordt aan
staande vrijdag centraal gecol
lecteerd. Belangstellenden kun
nen aanstaande vnjdag (22 fe
bruari) hun gift kwijt in colelcte-
bussen, die staan opgesteld in de
winkelcentra Hamershof, Biezen-
kamp en Bieshaar, de basisscho
len Bongerd en De Holm en de
verzorginsgtehuizen 't Hamers-
veld en St-Joseph in Achterveld.
De bussen zijn van 19.00 uur tot
20.30 uur geopend.
BARNEVELD/LEUSDEN - In de serie kamermuziekavon-
den, die de Stichting Valleiconcerten jaarlijks in Leusden en
Bameveld organiseert, concerteert op donderdag 28 februa
ri in de Veluwehal te Barneveld het Quinck Vokaal Ensem
ble.
Quink heeft zich sinds het de
buut m 1978 een vaste plaats ver
worven op de internationale po
dia. Het ensemble bestaat uit vijf
professionele zangers en heeft
een eigen stijl ontwikkeld waar
mee het een nieuwe dimensie
geeft aan de verschillende as-
pekten van de a capella-muziek.
Quink's repertoire omvat muziek
van de vroege Renaissance tot en
met hedendaagse composities,
inclusief arrangementen in clo
se-harmony. De aktiviteiten van
Quink strekken zich ook uit tot
onderzoek naar minder bekende
componisten in onder meer Ne
derland, Duitsland, Engeland en
de Verenigde Staten. Verschei
dene meuwe Nederlandse, Duit
se en Amerikaanse composities
zijn speciaal opgedragen aan het
ensemble.
Het concert begint om 20.15
uur. Kaarten worden 15,--
(65+ en CJP 12,50) vanaf 19.30
uur aan de zaal verkocht. Jonge
ren tot 18 jaar hebben gratis toe
gang. Inlichtingen 033-940835.
LEUSDEN - Afscheid van de winter. Zo zou de kop bij deze foto waarschijnlijk ook kunnen luiden. Afgelopen
vrijdag nam Koning Winter knallend afscheid van deze contreien met een sneeuwbui, die Nederland zich
nog lang zal kunnen heugen. Gouden tijden voor free-lance fotografen om hun voorraad kerstplaatjes weer
eens te actualiseren. Gouden tijden ook voor de jeugd, die het niet beter kon treffen: Winter m de
Voorjaarsvakantie.
Enfin, na deze week zal de kou waarschijnlijk definitief naar noordehjker streken zijn verbannen en maakt
de natuur zich langzamerhand op voor de naderende lente. Fotograaf Hans Verhorst legde Leusden nog één
keer vast tijdens het hoogtepunt van de winter. En daar zullen we het dan mee moeten doen. Tot volgend
jaar?
Mens en omgeving
AMERSFOORT Museum
Flehite organiseert een tentoon
stelling over figuratieve kunst
in Nederland tussen de Wereld
oorlogen in samenwerking met
Stichting OOK (Operatie On
misbare Kunst) te Amsterdam.
Deze stichting heeft zich ten
doel gesteld de 20ste eeuwse fi
guratieve kunst in Nederland
onder de aandacht van een bre
der publiek te brengen.
Het doel van de expositie is niet
zozeer een overzicht te geven van
wat er aan figuratieve kunst is ge
weest m de periode 1918-1940.
Veel meer wil ze een beeld schet
sen van de grote mate van diversi
teit, die de figuratieve kunst in Ne
derland toen kenmerkte.
Immers, in een betrekkelijk
korte tijd hebben tal van stromin
gen als surrealisme, magisch-
realisme of een sociaal-realisme
kunnen bloeien. Vertegenwoor
digers van deze stromingen zul
len op de tentoonstelling te zien
zijn, alsook meer traditie-getrouw
werkende schilders. Centraal in
deze werken staat het thema:
Mens in/en omgeving.
Er zal werk aanwezig zijn van
Jan van Heil, Chris Beekman, Hen
drik Valk, Hendrik Chabot, Else
Berg, Raoul Hynckes, Charley
Toorop, Edgar Fernhout, Kees
Maks, Harrie Kuijten, Jan Sluijters,
Dirk Hidde Nijland, Herman Kruij-
der, Johannes Moesman, Carel
Willink, Dick Ket, Pyke Koch, Wil
lem van Leusden, Wim Schuhma-
cher, Ferdinand Erfmann.
16 februari t/m 7 april 1991.
Museum Flehite, Westsingel 50,
Amersfoort, 033-619987.
Geopend: dinsdag t/m vrijdag
10.00-17.00 uur; zaterdag en zon
dag 14.00-17.00 uur; 's maandags
gesloten.
KPO Dagreisje
KPO Achterveld organiseert
een dagreisje naar Den Bosch.
Men brengt een bezoek aan een
groothandel m materialen voor
handvaardigheid. Leden en
met-leden kunnen zich opgeven
voor 1 maart. Opgeven en betalen
bij: mevr. Voskuilen-Vos, tel.
03495-2012. Vertrek: Groot Ach
terveldplein, 09.00 uur. Terug in
Achterveld 16.00 uur.
LEUSDEN - In de Dorpskerk m
Leusden-Zuid zal zondag 24-2-
1991 om 17.00 uur een bijzondere
kerkdienst gehouden worden
met als thema: Asielzoekers in
Leusden! Wat moeten we ermee?
De dienst staat onder leiding
van ds. E.J. Baljet, Hoofdvlootpre-
dikant. Burgemeester Panis ver
leent er medewerking aan.
Na afloop kan nog van gedach
ten gewisseld worden over de
vragen of m een of andere vorm
meer aandacht aan deze zaak be
steed moet en kan worden en of
men vindt, dat vaker in een kerk
dienst een actuele gebeurtenis en
de positie daarbij van christenen
aan de orde gesteld moet wor
den.
Reizend
planetarium
LEUSDEN - In het kader van het
thema "Ruimte', dat de rode draad
vormt voor de activiteiten van de
Culturele Raad dit winterseizoen,
presenteren de basisscholen De
Bnnk en De Bongerd in De Korf
zaterdag 23 februan de resultaten
van een project. Binnen de han-
denarbeidlessen hebben leerlin
gen van de hoogste groepen zich
binnen het thema uitgeleefd.
Daarnaast zal in De Korf het
'Apollo reizend planetarium' aan
wezig zijn, dat een informatief
prgramma biedt, speciaal gericht
op kinderen. Ook de afdeling
Leusden van de Nederlandse
Vereniging voor Ruimtevaart en
Sterrekunde zal met een voor-
lichtings- en informatiestand aan
wezig zijn.
De Korf is die dag van 11.00 uur
tot 17.00 uur open en de toegang
is gratis. Het planetarium verzorgt
van 11.00 uur tot 16.00 uur elk uur
een voorstelling. De voorstellin
gen duren 50 minuten.
b t
Naam: Theo Hendriks
Beroep: Ambtenaar sportzaken
Bekend van: Werk voor de Sportstichting
Favoriete plek: „De sportvelden van Leusden"
W
„In mijn werk ben ik als sportambtenaar en als secretaris van de sportstichting een groot deel van
de dag bezig met de sport m Leusden. Het ligt dan ook enigszins voor de hand dat ik een plek kies, die
daar ijiee te maken heeft.
„Ik heb uiteindehjk gekozen voor de voetbalvelden van SVA in Achterveld. Ik denk dat dat te
maken heeft met het feit dat ik zelf m de voetbalsport actief ben én dat ik uit een klem dorp kom. Ik ben
opgegroeid m Baak m de Achterhoek. Dat hgt tussen Zutphen en Doetinchem. Dorpsveremgmgen
spreken mij aan. De ervaring leert dat daar over het algemeen meer dingen mogelijk zijn dan bij
'stadsveremgingen'. Dat merk ik ook in Leusden. We nemen hier bijvoorbeeld een proef met het
privatiseren van het onderhoud van de accommodaties. Het is met vreemd dat we daarvoor SVA
hebben uitgekozen."
„Toch wil dat natuurhjk met zeggen dat ik uitsluitend in het Achterveldse veremgingsleven
geïnteresseerd zou zijn. Deze foto had eigenlijk op elk willekeurig sportveld in de gemeente gemaakt
kunnen worden. Het verenigingsleven in Leusden is gigantisch ontwikkeld. De organisatiegraad is
geweldig. En dat vind ik ontzettend leuk. Je kan m deze plaats vrijwel elke sport beoefenen die je maar
wil. Er zijn fantastische accommodaties. Ga maar eens na hoeveel tennisvelden er bijvoorbeeld zijn.
Dik twintig! Er is hier echt sprake van een bloeiend verenigingsleven. Dat zal wel te maken hebben
met de relatieve welvaart van Leusden. De gemeente en de sportstichting proberen zich daarvoor in te
spannen. We hebben ons bijvoorbeeld met voor niets zo sterk gemaakt om de honkbalvereniging
naar Leusden te halen. Dat ontbrak nog in het sportaanbod.
„Ikprobeer m'n werk met alleen maar vanachter m'n bureau te doen. Ik vwd het belangrijk om ook
echt contact te hebben met de veremgmgen. Daarom ben ik ook vaak bij de verenigingen of op
gelegenheden waar veremgingen elkaar ontmoeten. Om je persoonhjk op de hoogte te stellen van de
problemen waar men mee worstelt. Dat is ook nodig. We voeren in de gemeente een actief
sportstimuleringsbeleid. En dan moet je weten wat er leeft.
„Ik woon sinds 1986 in Leusden en volledig naar tevredenheid. In De Wetering geven de hofjes een
beetje de geborgen sfeer van een dorp m een dorp. Zonder de nadelen van een echt dorp. De sociale
controle in negatieve zin heb ik hier nog niet ervaren. Wel kan je een beroep doen op de buren, dat
heb ik zelf ervaren. De hgging van de plaats is ook perfect. Vanuit het midden van het land is m'n
familie goed te bereizen. Maar Leusden is voor mij wel de uiterste grens. Ik schuif niet verder op naar
het westen. Als ik hier nog eens vertrek, zal dat weer naar het oosten zijn of misschien naar het zuiden.
