ïL:
Veelzijdige Hugo Claus
verovert Amersfoort
leningen
Roer om
Exposities en toneel met Claus in de hoofdrol
Kievitsei
Witte Klaverzuring
plaatselijk nieuws
Van donderdag 18 tot en
jt vrijdag 26 april 1991
idt op diverse locaties in
nersfoort een festival
lats rond de veelzijdige
nstenaax Hugo Claus.
lERSFOORT - Hugo Claus is
•r, toneelschrijver, roman
filmer, beeldend kunste
vertaler en bewerker. Tij-
dit bijzondere festival wor-
tl deze aspecten van Claus
tit.
ugtepunt van het festival is
reldpremière 'Richard het
jvvijn' van het Nederlands
il Gent.
rder zijn er twee nieuwe
icües: twee éénakters uit de
llenbundel 'De zwarte kei-
Van Claus tot Claus' een
programma van Wim
;en en is er de eerste
ichtstentoonstelling van het
lend werk van Claus,
is de eerste maal in Neder-
Bn Vlaanderen dat een der-
e veelomvattende manifes-
lan Hugo Claus wordt ge-
De Vlaamse cultuurminister
el opent het festival. Claus
kl enkele evenementen bij-
Het festival is het eerste
»n reeks van in totaal drie
nten van het 'Cultureel Festi-
jnersfooit'.
jaar en de daarop volgende
jaren zullen dergelijke ma-
aties worden gehouden,
■erband met het Claus festi-
lag het voor de hand even te
lien met de directeur van de
Jsfoortse Culmrele Raad, die
stival organiseert: de heer
M. Zetz.
ijn kamer op De Zonnehof
ik hem wat hij met een der-
groots opgezet festiviteit
b eerste om de stad Amers-
iiltureel te profileren. Ten
rubriek staat open voor
'elijke reacties (kort, bon-
in actueel) op artikelen in de
\er Krant. De redactie be
lt zich het recht voor brieven
^korten of zonder opgaaf van
nen te weigeren. Anonieme
ten zullen ongelezen in de
mand verdwijnen. Brieven
5ii gestuurd te worden naar
ctie Leusder Krant, t.a.v.
'tjeuring, Asschatterweg 19,
JT Leusden.
OENSDAG 17 APRIL 1991 ICMSllEl* Ni* fit
tweede om grensoverschrijdend
te werk te gaan. We hopen dat de
ogen van andere landen, met
name van België, op Amersfoort
gericht zullen zijn.
Het is natuurlijk een giganti
sche organisatie, temeer daar we
het naast onze andere werkzaam
heden moeten doen. Financieel is
het ook een grote opgave. De
DHV groep Amersfoort wil geluk
kig de hoofdsponsor zijn en de
Gemeente subsidieert natuurlijk.
En daarnaast hebben we een
aantal subsponsors gevonden die
ons willen helpen.
Ik ben blij dat we, ondanks een
paar tegenslagen in het begin,
toch de wereldpremière in
Amersfoort hebben. Toen de Flint
vanwege de brand met meer toe
gankelijk was, moesten we een
andere accomodatie vinden. Het
stuk wordt nu gespeeld in een
grote theatertent, bij de Abraham
Kuyperlaan.
De tent is voorzien van 375
theaterstoelen die allen goed
zicht bieden op de voorstelling.
Het grote speelvlak is voorzien
van alle gewenste technische ou
tillage, vergelijkbaar met een re
gulier theater.
De theatertent geeft een toege
voegde waarde aan dit festival,
immers de theatertent werd van
oudsher gebruikt op pleinen bij
regen en wind toen er nog geen
houten of stenen theaters in ge
bruik waren. Na afloop vindt in
een aparte grote party tent het
festivalsouper plaats.
De ogen van Ad Zetz glansden.
Hij had er veel plezier in.
Hij stond op en het foto's zien van
de inrichting van de feesttent:
Tafeltjes met stoelen in festival
sfeer.
'We krijgen nog mooiere stoelen
hoor. Om het geld hiervoor bij
elkaar te krijgen proberen we ta
fels te verkopen aan het bedrijfs
leven. Op die manier creëren we
De heer Visser wil een aantal
correcties aanbrengen. Naast
ergernis over het taalgebruik
reageert Visser ook op de inge
zonden brief over de keivitseie-
ren.
In de Leusder Krant van vorige
week heb ik mij een aantal malen
geèergerd. De dne dingen zijn:
a. taalgebruik. In een artikel 'Pa
norama Lisiduna' staat: 'ik heb 25
een relatiegeschenk. Door dit
hele gebeuren krijgen we wel
weer aandacht van de media en
dat is meegenomen.
Waarom de voorkeur voor Hugo
Claus?
'In de staf van de Amersfoortse
Culturele Raad (ACR) ontstaan de
ideeën. Die dan later door het
bestuur bekrachtigd worden. We
organiseren een festival dat ge
stoeld is op een thema, een per
soon of een historisch feit. Dit
keer is het een persoon. Er is in
Nederland niemand te vinden die
zo'n duivelskunstenaar is als
Claus. Dichter, romancier, filmer,
toneelschrijver, beeldend kun
stenaar. Al die facetten - en daar
ben ik heel trots op - komen aan
bod. Dat vind je niet bij Wolkers,
Cremer of Lucebert. Je wilt een
multidisciplinair festival en dan
kom je onherroepelijk bij Claus
terecht.
Op zondag 21 apnl zal in Thea
ter De Lieve Vrouw het nieuwste
stuk van Hugo Claus 'Winter
avond' worden uitgevoerd. Met
als spelers onder andere Kitty
Courbois en Huib Rooymans. In
hetzelfde theater vinden trou
wens tal van andere activiteiten
plaats. Onder meer: De opvoe
ring van 'Pheadra' door het
Vlaams conservatorium in een re
gie van Dora van der Groen. Een
nieuw theatraal poëzie program
ma van Wim Meuwissen die een
selectie heeft gemaakt uit 100 ge
dichten van Hugo Claus.
Er zal op donderdag 25 april,
ook in theater De Lieve Vrouw,
een poëzie-avond zijn, waarbij
de dichter Rein Bloem de poëzie
van Claus onder de loep neemt.
De bekende acteur Jacques
Commandeur zal de verzen van
Claus voordragen.'
Hopelijk ook het volgende ge
dicht:
jaar raadslid geweest'. Het is
haast net zo erg, als iemand zegt
'ik gaat naar de stad'.
b. typefout. In hetzelfde artikel
staat 'ik denk dat de tijp er best'.
c. ingezonden brief over kievit
seieren. De heer Van Leeuwen
maakt zich daar druk over. Nou,
er zijn belangrijkere dingen om je
druk over te maken, die eerste
keivitseieren of de vroeg gebo
ren kieviten gaan toch meestal
overstuur door de maaimachines
of de natuurlijke vijanden van de
vogel.
J.J. Visser
Leusden
'Op Thomas zijn vierde verjaar
dag* met de prachtige regels:
'Later, mijn jongetje, word je een
man,
later reikhals je als een giraffe
naar het hoe en het waarom.
Men zal je stempelen als bagage.
Men zal je kwetsen om je wens en
je droom.
En jij zal trachten eens en voor
goed te fotograferen
het hoe en liet waarom van de
vrouw
die kantelt in je lakens
die zingt naarmate je ontdubbelt
in haar vel.
En nog later, jongetje, wordt
je leven een plakboek.
Maar nog lange niet, nog lange
niet.'
Zetz:
'Een cyclus bestaande uit films
van en door Claus en een geza
menlijke theaterproductie van
amateurs en semi-professionele
acteurs uit Amersfoort, staan ook
op het programma.
Als sluiting van het festival zal
op vrijdag 26 april, in De Zonne
hof een symposium worden ge
houden over het veelzijdige kun
stenaarschap van Hugo Claus.
Het symposium staat onder lei
ding van A dn a an van Dis.
Alles bij elkaar een magnifiek
festival, met de wereldpremière
en het nieuwste stuk van Claus!'
Eén van de hoogtepunten van
het Claus Festival is de over
zichtstentoonstelling van het
beeldend werk van deze Vlaam
se kunstenaar, in De Zonnehof.
Vlaams schrijver, dichter en criti
cus Freddy de Vree, werkzaam
bij de BRT is Claus-kenner bij
uitstek.
Freddy heeft de begeleidende
tekst, die De Zonnehof uitgeeft,
bij het beeldend werk van Claus
geschreven.
Ook stelde hij, samen met au
teur Daan Cartens 'Het spiegel-
paleis' van Hugo Claus samen, dat
door De Bezige Bij wordt uitgege
ven ter gelegenheid van de ma
nifestatie. Het bevat gesprekken
van Hugo Claus met mensen die
hem goed gekend hebben, waar
onder Ton Lutz en Fons Radema
kers. Op gebied van toneel, film,
proza, poezië en beeldende
kunst.
Freddy:
'Claus is niet te analyseren. Hij is
alleen te duiden in de verschillen
de fasen van zijn leven, waarin hij
zich op specifieke wijze kenbaar
maakt. Hetzij in proza, poezië, to
neel, schilderkunst, hetzij m een
combinatie van al deze uitings
vormen. Hij probeert elke keer
mensen van de Cobra beweging
en vond zijn eerste tentoonstel
ling in 1949 plaats, in een boek
handel m Oostende. Dat werk
werd opgemerkt door Christian
Dotremont, de theoreticus van de
Cobra-beweging. Sedertdien
gmg Claus ook in deze geest
werken en sloot zich aan bij de
Cobra-beweging. Vanaf 1950 had
hij ook regelmatig contact met de
Nederlandse schilders Appel en
Corneille. In zijn eerste collages
gebruikt Claus een surrealisti
sche techniek, nameUjk het sa
menbrengen van elementen, die
normaal niet samenhoren, waar
door een verrassingseffect ont
staat.
Hij heeft ook toneelstukken ge
schreven en films gemaakt. Hij is
vooral geïnteresseerd en gericht
op het beeld. En heeft een voor-
hefde voor het samengaan van
(1949-1955) en werd in 1950 als
schilder lid van Cobra. De man
die veel van het beeldend werk
van Claus weet is Willem Rogge
man, Vlaams schrijver en journa
list. Hij is adjunct-directeur van
het Vlaams Cultureel Centrum De
Brakke Grond te Amsterdam en
redacteur van de 'Vlaamse Gids'.
Ik zocht hem op in Amsterdam.
In een lekker rommelige werkka
mer kwam het gesprek losjes op
gang.
Is Claus begonnen als schrijver
of beeldend kunstenaar?
'Als schrijver, maar daarnaast
maakte hij tekemngetjes en schil
derde hij, maar vertelde dat aan
niemand. Zelfs niet aan de schil
der Roger Raveel, die hij leerde
kennen en bewonderde. Zij wer
den vrienden voor het leven. Een
aantal jaren later ontmoette hij
Claus vindt zelf zijn beeldend
werk van veel minder belang
dan zijn literaire activiteiten.
Vandaar de schaarse exposities
van zijn beeldende kunst. Hoe
komt dat, denk je?
'Daar spelen een aantal psycholo
gische aspecten mee, die ik niet
kan achterhalen. Misschien komt
het omdat er lange tijd geen vraag
was naar het beeldend werk van
schrijvers. Momenteel duikt de
belangstelling voor zijn penseel
streken op. De expositie op De
Zonnehof zal menig toeschouwer
versteld doen staan, denk ik.
Hugo Claus werd op 5 April 1929
geboren te Brugge.
Hij behoorde tot de redactie
van het tijdschrift 'Tijd en Mens'
iets nieuws te doen. Op hem past
geen etiket.'
tekst en beeld. Om die reden
gaan zijn poëzie, proza, films, to
neelstukken en schilderijen hand
m hand.
Heeft hij een bepaalde stijl?
'Hij heeft zich nooit gebonden
gevoeld aan één bepaalde stijL
En heeft ook nooit gestreefd naar
continuïteit, maar mtegendeel
naar een zo groot mogelijke di
versiteit van stijlen, zoals hij dat
ook in zijn hteraire werk heeft.
Want 'het leven zelf is divers en
breed' en zegt Claus: zowilik het
schilderen. Natuurhjk komen dan
de grote levensthema's aan de
orde die hij schilderend vastlegt.
Claus werkt m zijn beeldend en
hterair werk graag naar voor
beelden, waarbij hij een voorlief
de heeft voor persiflage en paro
die.
Er ontstaan vormen, die men in
latere werken herkent, vooral
omdat Claus vaak in seriever-
band werkt, waarbij hij telkens
een bepaald thema behcht:
strandgezichten, schepen, da
ken, krijgers.
Sommige tekeningen zijn sur
realistische imitaties of stijlcita
ten, beïnvloed door Picasso, Max
Ernst of Jean Dubuffet. Het spel
element is zeer belangrijk. Schil
deren is voor Claus een spel met
de verf. De tekeningen zijn vaak
onaf, zonder verbeteringen, vol
ledig overgelaten aan het mo
ment van de inspiratie. Claus had
ook contacten met leden van de
Experimentele Groep in Neder
land en hij voelde zelf ook veel
voor het experiment, waardoor
hij binnen de Cobra-groep een
buitenbeetje was. In de jaren zes
tig legt Claus zich vooral toe op
collages. De vermenging van
realistische foto's, symbolische
elementen, autobiografische
fragmenten en geometrische vor
men gaf de indruk van een non
chalante opbouw, maar zou later
gemeengoed worden in de inter
nationale kunstwereld.
Claus heeft altijd zeer veel van
zijn beeldend werk vernietigd, of
wel bewerkt. In sommige series
van tekeningen heeft hij een soort
abstract schrift toegepast, dat be
staat uit slangvormige lijnen,
ruitjes of cirkeltjes. Als zoon van
een drukker is hij ook steeds ge
boeid geweest door de mogelijk
heden van de typografie. Dit ver
klaart ook zijn belangstelling voor
de techniek van het fotocopiëren,
die toen nog vrij nieuw was.
Hij maakt graag werken naar
klassieke voorbeelden. En ook
portretten als: Nieuwe versies van
Swift, Que vee o en Gongora.
In 1979 hield Claus te Hasselt
de grote tentoonstelling 'Claus-
trum' waarop 333 tekeningen en
aquarel/en werden getoond. In
1981 was er bij Anny de Gryse te
Gent de expositie Ordinaire Te
keningen': een hulde aan het
vrouwehjk naakt.
In 1986 hield Claus zijn tentoon
stelling 'Evergreens' in het
Vlaams Cultureel Centrum De
Brakke Grond te Amsterdam.
Deze bevatte mutaties van door
Claus gewaardeerde kunste
naars als Francis Picabia, Roger,
Raveel, Roel D'Haese en R.B. Ki-
tajj.'
Wat een veelzijdig man met een
enorme inspiratie.
'Zeer zeker en dat komt omdat hij
alles gezien, gedaan en beleefd
heeft.
Ellen de Jong-de Wilde
door Jan Versteegt
April heeft ons vorige
week en ook in het afgelo
pen weekeinde op prach
tig, bijna zomers weer ge
trakteerd. De temperatuur
was stevig in vorm en de
zon maakte de nordige
overuren. Zoals vaker het
geval kan april zich echter
heel grillig gedragen. Het
is immers de overgangs-
maand bij uitstek en zo
han je de ene week in zo-
mertenue op de terrasjes
neerstrijken, terwijl een
P^ dagen later de
sneeuwvlokken om de
oren dwarrelen. Niet voor
niets hebben onze voorou
ders aan de maand enkele
otinder plezierige gezeg
den gewijd. Maandag was
er nog geen vuiltje aan de
lacht.
De zon scheen volop en
de natuur ademde op
nieuw een lenteachtige
sfeer uit. Velen hadden
zich buiten in de korte
broek gehesen. Geen won
der, want het kwik wees in
ons gebied opnieuw 20
graden aan, de vijfde war
me dag op een rij. De lucht
die naar ons gebied
stroomde was gortdroog.
De luchtvochtigheid daal
de beneden de 30%. Inmid
dels was april voorberei
dingen aan het treffen om
het roer drastisch om te
gooien. De luchtdruk op
IJsland schoot als een ra
ket omhoog. Het kondigde
de komst aan van een
krachtig hogedrukgebied,
dat een reisje naar het rui
ge eiland had geboekt. Te
gelijkertijd wandelde een
diepe depressie Scandina
vië binnen en een sterke
noordenwind deed het
kwik op het eiland Jan
Mayen tot -18 graden tui
melen. De koudere lucht
drong snel op in zuidelijke
richting, voorafgegaan
door een zwak koufront.
Dat passeerde opnieuw
zonder enige neerslag van
betekenis ons gebied en
daarachter kreeg het ther
mische verval zijn beslag.
Het kwik lag gisteren, bij
veel minder zon, ongeveer
8 a 10 graden lager dan
maandag. De temperatuur
zal de komende dagen
moeite hebben de normale
waarde op de thermome
terbuis te laten verschij
nen en dan moet de trui
weer uit de kast. Naast la
gere temperaturen steekt
ook de wind de kop op en
dat geeft het weerbeeld al
gauw een guur karakter.
Het blijft voorlopig aan de
koude kant, waarbij zon en
wolkenvelden elkaar af
wisselen. Donderdag kan
een storing de buienactivi
teit wat stimuleren. Een
korrel hagel of een ver
dwaalde sneeuwvlok zijn
niet ondenkbaar. De
kouinval zal ook gevolgen
hebben voor de nachtelij
ke temperaturen. Tijdens
heldere perioden kan het
aan de grond gemakkelijk
tot vorst komen, misschien
zelfs wel in de weerhut.
Beschermingsmaatrege
len zijn zeker te adviseren.
Overdag valt het kwik te
rug naar ongeveer 12 gra
den en dat is iets beneden
normaal. De droogte duurt
echter onverminderd
voort, want de depressies
zijn niet van zins ons met
bezoeken te vereren. Het
zal ook de komende dagen
bij een enkele bui blijven
en dat is veel te weinig om
met de nu al drie maanden
durende droogte af te re
kenen. Ook april heeft
zich tot nu toe nog weinig
van de natte kant laten
zien. Dat is overigens niet
abnormaal, want de gras
maand heeft zich wel va
ker schraal gedragen. De
eerste tien dagen van april
waren in Leusden warm
en droog. De gemiddelde
etmaaltemperatuur be
droeg 10.1 en er viel
slechts 7.5 mm neerslag.
Achterveld kreeg 10 mm.
Witte klaverzuring vinden
we in loofbossen. Daar
wortelt ze in de losse, zure
en vochthoudende bodem
laag en kan grote opper
vlakten bedekken. Vlak
onder het aardoppervlak
heeft zij roodachtige, ver
kruipende en vertakte
wortelstokken. Hieruit
ontspringen de blad- en
bloemstelen.
Witte klaverzuring is een
zeer lage, overblijvende
en altijd groene lente-
bloeier. De tweeslachtige
bloemen zijn wit tot licht
roze met paarse, soms
blauwe verkleurende ade
ren en aan de voet van elk
der vijf bloemblaadjes een
dooiergele vlek die de in-
sekten de weg moet wijzen
naar de nectar, maar be
zoekers zijn schaars. Het
is een uitgesproken scha-
duwplant die zich nog
weet te handhaven bij en
kele procenten van het
daglicht. Door direct zon
licht wordt de plant ge
makkelijk beschadigd. Op
kapvlakten zijn ze dan ook
spoedig verdwenen.
De klaverbladvormige
bladeren bestaan uit drie,
onderling evengrote, hart
vormige deelblaadjes.
Deze staan haaks op een
lange bladsteel waarmee
ze met gewrichtjes zijn
verbonden. Om zich tegen
zonlicht en regen te be
schermen kunnen ze, dank
zij deze gewrichtjes, de
'slaapstand' aannemen.
Dan vouwen de helften
van de deelblaadjes zich
tegen elkaar en die deel
blaadjes drukken zich te
gen de stengel, waardoor
het oppervlak wordt ver
kleind.
Witte klaverzuring dankt
de zure smaak aan oxaal
zuur, dat zijn naam ont
leent aan oxalis, de weten
schappelijke naam van de
plant. Oxalis is afgeleid
van de Griekse woorden
oxis en hali. Oxis betekent
zuur en hali zout. Dat laat
ste omdat de zure smaak
ook iets zoutigs heeft. De
soortnaam acetosella duidt
eveneens op de smaak en
wil zeggen: zwak naar
zure wijn smakend.
De Nederlandse naam
vraagt weinig betoog: de
gelijkenis van de blaadjes
met die van klaversoorten
en de smaak die veel weg
heeft van die van zuring.
Het 'witte' wijst op de
kleur van de bloemen, om
onderscheid te maken met
de Stijve klaverzuring,
waarvan de bloemen geel
zijn.
In sommige streken van
ons land heet de plant ook
wel Hazeklaver. Dat zou
op een oud Germaans
volksgeloof berusten dat
gewonde hazen dit kruid
gebruiken om er hun ver
wondingen mee te behan
delen.
Het is niet verwonderlijk
dat volgens de signatuur
leer, de leer die zegt dat
aan het uiterlijk van de
plant is te zien waarvoor
het in de geneeskunst kan
worden gebruikt, aange
wend kon worden bij hart
kwalen. Dit vanwege de
hartvormige blaadjes.
Ook kon men zich be
schermen tegen liefdes
dranken door het sap van
de Klaverzuring te drin
ken. Tegen heksen en gif
tige dieren was het een
probaat middel en om wa
pens onfeilbaar te maken
had men niets anders te
doen dan het wapen met
het kruid te bestrijken.
G. van Leeuwen
