Van romantiek naar dynamiek
Tolboom b.v.
Hoe bedrijvig is Leusden?
Serie over ambacht en dienstverlening
bedrijfsreportage
LEUSDEN - Dit is in feite pas het begin. De
gemeente Leusden, in oppervlakte de grootste
van de provincie Utrecht, is in de afgelopen
twintig jaren explosief gegroeid. Het aantal
inwoners is met enkele tienduizenden geste
gen, waarbij de concentratie heeft plaats ge
had in het centrum van het voormalige, char
mante agrarische dorp Hamersveld.
Maar de dagen van historische herinnerin
gen en nostalgie liggen (helaas) achter ons, ook
al zouden we^ze graag terug willen brengen
naar de dag van vandaag. De realiteit van
alledag is daar. Bedrijven gingen, bedrijven
gaan. Van de oudjes van weleer hebben we
afscheid moeten nemen. Ambachtelijke bedrij
ven in en om het oude Haxnersveldse hebben
onder de druk van de financieel-krachtige on
dernemingen van buitenaf helaas moeten afha
ken, maar gelukkig heeft een aantal zich kun
nen handhaven. Zij krijgen een plaats in de
serie, die de Leusder Krant wil gaan presen
teen. Historie, ontwikkeling en hoe het verder
zal gaan in de serie, die de Leusder Krant wil
gaan presenteren. Historie, ontwikkeling en
hoe het verder zal gaan met de bedrijven, die
hun wortels hebben binnen de gemeentgrenzen
van Leusden. Op welke wijze hebben zij zich
kunnen handhaven en welk perspectief bestaat
ten opzichte van marktpositie en werkgelegen
heid?
Het ondernemersklimaat blijkt gunstig in deze
snel gegroeide gemeente, zo kan van Vele kan
ten worden vernomen van de zijde van de
„newcomers". Problemen met de werving van
medewerkers zijn er niet of nauwelijks, de wo
ningbouw heeft nagenoeg gelijke tred gehou
den met de behoeften aan de centrale ligging
van de gemeente blijkt in vele gevallen een van
de belangrijkste factoren te zijn geweest bij de
keuze van de plaats van vestiging.
Een voornaam aandeel in de ontwikkeling van
het bedrijvenbestand binnen de gemeente
Leusden lig bij de aktiviteiten van de overkoe
pelende organisatie van de ter plaatse geves
tigde ondernemers, de Bedrijvenkring Leus
den. De branche-indeling van het ledenbestand
leert dat er sprake is van zes categorieën:
de bouw- en aannemingsbedrijven;
commerciële dienstverlening;
niet-commerciéle dienstverlening;
(groot)handelsbedrijven;
industrie en ambacht en tenslotte;
leden op persoonlijke titel.
In totaal vermeldt de ledenlijst van oktober
vorig jaar tussen de zestig en zeventig aange
sloten bedrijven, waarvan ongeveer de helft in
de sector van de commerciële dienstverlening.
Daartoe behoren uiteraard de banken, de advo
caten-, notaris- en makelaarskantoren, de ac
countants, adviseurs, de administrateurs en
restaurateurs.
Het is alles bijeen een boeiend, breed gescha
keerd landschap dat zich nog vrijwel wekelijks
blijft uitbreiden. Deze krant wil daarvan een
beeld schetsen en dan met name de lezers
meenemen binnen de muren van de bedrijven.
Achter de soms sobere, dan weer uitbundig op
de tekentafels fraai en met fantasie geschetste
facades wordt geleefd en gewerkt aan wat
onontbeerlijk is in een lokale gemeenschap als
de onze, waarin de hartslag van de hedendaag
se economie wellicht door de snelle expansie
van de laatste decennia sterker wordt gevoeld
dan in vele andere vergelijkbare gemeenten in
den lande.
Redacteur Gerard Trebert maakt de komende
weken een rondje langs de meest uiteenlopen
de bedrijven in Leusden. De lezer wordt mee
genomen binnen de muren van een bedrijf en
dan blijkt dat achter soms sobere gevels een
complete wereld aan organisatie en werk
kracht schuil gaat.
Directeur A. A. Tolboom voor het pand van het gelijknamige bedrijf (Foto Hans- Verhorst)
De kalender wees 1 januari 1953 toen Hamersvelder
Ian van den Hengel besloot afstand te doen van wat
toen nog heette zijn hoef-, grof- en kachelsmederij. De
nieuwe eigenaar werd de toen 27-jarige Tolboom, die
van diens dertiende jaar in dienst was geweest Deze
herinnert zich nog hoe zijn loopbaan m het bedrijf van
Van den Hengel is begonnen.
'Ik kwam van de lagere school en moest meteen aan
de slag; zo ging het immers in die tijd in de meeste
gevallen. Mijn eerste loon bedroeg zes gulden per
week en daarvoor werkte ik vijf dagen van 's morgens
zeven uur tot 's avonds zes; zaterdags tot één uur 's
middags. Dat waren dus m totaal 61 uren. Tegenwoor
dig geldt wettelijk een werkweek van 38 uur. Mijn loon
van zes gulden was in die tijd niet slecht, ik was er best
tevreden mee'.
Met een onderbreking van drie militaire dienstjaren
in Indonesië bleef Tolboom trouw aan de smedenj aan
de Hamersveldseweg. Hij stortte zich niet alleen op
nieuw in zijn (zware) beroep, maar ging ook aan de
studie. Niet zonder succes overigens, want na twee
jaar slaagde hij aan de Veeartsenijschool in Utrecht
voor het rijksdiploma hoefsmid. 'Ik herinner me die
hete zomer van 1952 nog heel goed. We stonden als
examenkandidaten aan twaalf vuren op een rij paar
den te beslaan. Iedereen moest twee hoefijzers sme
den; dat betekende dus per paard twee man. Ik slaag
de en mocht mij van toen af gediplomeerd hoefsmid
noemen'
Als gezegd werd het aan het emd van de zestiger
jaren een uitstervend beroep. Er zijn op het ogenblik
nog maar enkele hoefsmeden, die als 'rijdende sme
den' door het land trekken om rij-, draf- en ringpaar-
den te beslaan.
NIEUWE WEGEN
Was het op een gegeven moment afgelopen met de
hoefsmederij, ook aan het beroep van de kachelsmid,
zoals dat in het bednjf van de voormalige eigenaar Jan
van den Hengel werd uitgeoefend, kwam op zekere
dag een einde. Voor het beslaan van de paarden
kwam het constructiewerk in de plaats en toen de
gemeente Leusden in 1968 werd angesloten op het
aardgasnet was er ook voor de kachelsmid geen
emplooi meer. Tolboom: 'We hadden de bui zien
hangen en inmiddels had binnen het bednjf de om
scholing plaats gehad tot gasfitter. De centrale ver
warming deed zijn intrede en dat zou wat betreft
werkpakket en omzet de belangnjkste plaats gaan
innemen binnen het bedrijf. Op dit moment is er dus
sprake van twee sectoren:
1. de verkoop en service van centrale verwarmings
ketels, die de plaats heeft ingenomen van de vroegere
kachelsmedenj en
2. het constructiewerk en de apparatenbouw, in de
voormalige bedrijf van Van den Hengel aangeduid als
de grofsmederij.
In het eerste geval gaat het om zestig procent van de
totale bedrijfsvoering. In beide gevallen heeft het
bedrijf Tolboom bewezen op tijd en plaats de juiste,
nieuwe wegen te hebben gevonden om de zich snel
wijzigende maatschappijvormen op een verantwoor
de zakelijke wijze het hoofd te bieden.
Een anticipatie die blijk geeft van een gezond on-
dernemersbeleid.
UITBREIDING
Het mag duidelijk zijn dat een en ander eveneens
heeft moeten leiden tot uitbreiding van het bestand
van medewerkers en de noodzaak tot een verbeterde,
modernere behuizing. Tolboom daarover: 'Ik heb het
eerst gezocht in het huren van panden links en rechts,
een schuurtje hier, een leegstaande garage daar. Maar
op den duur, als het steeds beter gaat met het bednjf
en als gevolg van de techniek ook de werkomstandig
heden zich wijzigen, blijkt dat met alleen inefficiënt,
maar ook volstrekt onvoldoende. De oude smidse van
Jan van den Hengel was nog altijd het centrale punt.
Daaromheen wilde ik een nieuw bedrijf, een pand,
WOENSDAG 29 MEI 1991
LEUSDEN - 'Aan het einde van de zestiger jaren ben
gestopt als hoefsmid. Dat vond ik eigenlijk erg
mmer, want het was een prachtig beroep Per slot
an rekening is het vaak gemakkelijker om met dieren
m te gaan dan met mensen. Als je met een paard
oed werkt en er mee spreekt zal hij je nooit iets doen;
net een mens is dat met altijd het geval. Met de
oefsmederij is een mooi stuk van het bednjf verloren
egaan. Voor het mooie vak met levend matenaal is
et dooie werk in de plaats gekomen'.
Peinzend over het verleden gaat Antonius Adnanus
Tolboom, direkteur van het gelijknamige bednjf aan
de Hamersveldseweg terug in de geschiedenis. Als in
elke bednjfstak is er m de loop der jaren, met name in
de afgelopen drie decennia, veel veranderd. De
romantiek van de oude smidse heeft moeten wijken
voor de dynamiek van het constructiewerk van van
daag. De kachel m de woonkamer moest plaats maken
voor de radiator van de centrale verwarming. 'Maar
ach', geeft de 65-jarige Tolboom toe, 'de maatschappij
verandert en het zou niet goed zijn als men met met zijn
tijd zou meegaan'.
Tolboom b.v. van romantiek.(Foto Hans Verhorst)
waarin zowel het constructiewerk, alsook alle werk
zaamheden rond de verkoop en service-aktiviteiten
met betrekkmg tot de centrale verwarming behoor lijk
zouden kunnen worden uitgevoerd'.
Dat pand kwam er twaalf jaar geleden. Van de
gemeente Leusden werd in de onmiddellijke nabij
heid van de oude smidse een perceel grond aange
kocht waarop een bedrijfspand van 26 bij 18 meter
werd gebouwd. Daarin werden kantoren, magazijnen
en een constructiehal ondergebracht.
Het moderne, royaal ingerichte bedrijfspand, dat
('ik blijf het nog even zeggen.voorlopig') voldoende
ruimte biedt om alle werkzaamheden naar behoren uit
te voeren, staat in het hart van het vroegere Hamers
veld ingeklemd tussen de woonhuizen en werkpan-
den van de Hamersveldseweg en het winkelcentrum
De Biezenkamp. Levert dat geen problemen op?
Direkteur Tolboom: 'Het is eerlijk gezegd destijd
voor nuj vnj verrassend geweest, dat wij een vesti
gingsvergunning hebben gekregen voor een con
structiewerkplaats zoals die nu bestaat. Men zou kun
nen veronderstellen dat zo'n werkplaats, waar met
machines wordt gewerkt, toch problemen zou kunnen
opleveren voor de woonomgeving. Maar daarvan is
nooit sprake geweest; er is in al die jaren nooit een
enkele klacht gekomen. Maar daar hebben we zelf
natuurlijk ook aan gewerkt. Ik ben er vanuit gegaan,
dat mijn bednjf milieuvnendelijk moet zijn m een
bewoonde buurt als deze. Daarom zijn er van het begin
af afdoende maatregelen genomen, namelijk een opti
male geluidsisolatie en Liters voor de afgevoerde
lucht om elke vorm van luchtvervuiling te voorkomen'
LAGE UITSTOOT
Ook in een ander opzicht streeft het bedrijf Tolboom
naar een bijdrage tot milieu-bewustzijn. Tolboom na
drukkelijk: Bij de verkoop van CV-ketels wijzen wij in
de eerste plaats op de noodzaak tot aanschaf van
toestellen, waarbij de lucht van buiten af wordt aange
zogen en na verbruik ook weer naar buiten verdwijnt,
dat wil zeggen: de m de woning aanwezige zuurstof is
er voor de bewoners en dient aan hen niet door de
ketel te worden onttrokken. En wat de uitstoot betreft:
een CV-ketel blaast stikstofoxyde de lucht m. Die
stikstofoxyde behoort tot de belangrijkste veroorza
kers van zure regen. Er bestaat een aantal ketels, die
zodanig zijn geconstrueerd, dat die uitstoot van stik- j
stofoxyde met driekwart kan worden verminderd. Dat
soort ketels bevelen wij de kopers aan en zo kunnen
wij ook in dat opzicht bijdragen tot verbetering en
behoud van het milieu'.
Als wij samen met de heer Tolboom letterlijk terug
keren naar de plaats waar het allemaal is begonnen,
de oude smidse van Jan van den Hengel, kan hij niet
nalaten nog even het vuur op te stoken en als van ouds I
de hamer te hanteren. 'Soms werk ik hier nog wel
eens, meer als hobby overigens. Maar voor het uitsme-
den en harden van bijvoorbeeld hakbeitels gaat het
vuur no g wel eens aan'.
Hoe lang zal de nog altijd enthousiaste, dynamische I
Tolboom senior nog aan het roer blijven?
'In tegenstelling tot Jan van den Hengel, die het
bednjf destijds aan mij verkocht omdat hij geen opvol
gers had prijs ik mij meer dan gelukkig, dat ik twee
zoons heb, die zich volledig met de bedrijsvoering
bezig houden: Ab, die zich met de verwarming bezig
houdt en alles, wat daarmee samenhanbt en Antoon,
die de leiding heeft over het constructiewerk en de
apparatenbouw, dat wil zeggen het maken van machi
nes, de vervaardiging van o.a. spiltrappen en contai
nersluitingen. Daarmee ben ik erg gelukkig, evenals
mijn voortreffelijke ploeg van medewerkers, waarvan
er vier al bijna een kwart-eeuw in onze dienst is. Maar
het allerbelangrijkste vind ik dat het bednjf m handen
van de familie blijft'.
En over die familie Tolboom gesproken, dit oerou
de geslacht stamt van het begin van de zeventiende
eeuw. Rond de Slag van Nieuwpoort waren er al
Tolbooms. Vorig jaar hielden de zogenaamde stam
houders een reünie in Hoogland. Bij die gelegenheid
werd aan de aanwezigen door een van hen, een onder
wijzer uit Wychen bij Nijmegen, een zelfgeschreven
boekwerkje over het geslacht Tolboom uitgereikt. Hij
kon er 750 uitreiken!
Antonius Adnanus Tolboom, op 18 augustus 1925 in
Asschat geboren: 'Maar de meesten wonen toch hier
m Leusden, Achterveld of Hoogland. Inderdaad,
hoofdzakelijk landbouwers...'
naar dynamiek (Foto Hans Verhorst)
