Kattenbroek droomwijk van Bhalotra
yaH i
Panorama Lisiduna
.Leusder Krant.
Markanter, opvallender, verrassender en gevarieerder
LEUSDEN
m
Woningen zijh zeer in trek
(foto Hans Verhorst)
„Een interessant gebied"
Yoensdag 7 augustus 1991
Pagina 5
In binnen- en buitenland bestaat er al veel
belangstelling voor deze opvallende stede-
bouwkundige structuur. Nu de eerste wonin
gen bewoond zijn. kan men al een redelijke
indruk krijgen van de voor Europa unieke
ideëen van Ashok Bhalotra. Deze pioniers
zullen het uiteindelijke beeld van de wijk
fchter nog moeten gaan bepalen. Maar dat is
dan ook juist de bedoeling van Bhalotra, de
uitzonderlijke opzet van de wijk moet met
name de bewoners inspireren
Hun inzet bepaalt dus mede, of er in de
loekomst nog meer van deze aparte woonwij
ken zullen volgen. Voorlopig zullen ze nog
veel uit moeten leggen, want elk weekend
komen veel (vak)mensen een kijkje nemen en
de architecten zijn dan niet bij de hand
Ondanks het feit dat Amersfoort nog
steeds te maken heeft met een tekort aan
woningen, groeit Amersfoort harder dan ver
gelijkbare steden met ongeveer 100.000 in
woners. De oorzaak is gelegen in het feit dat
de minister van ruimtelijke ordening en
volkshuisvesting de Keistad in 1982 als
groeistad aanwees. Die taak duurt 12 jaar, in
die periode moeten 15.000 huizen worden
gebouwd. Voor de opvang van de eigen wo
ningzoekenden, maar ook voor de regionale
vraag. Momenteel wordt 38 van de wonin
gen voor de regio gebouwd De vraag is veel
groter, maar de criteria worden streng ge
handhaafd. Ongeveer 2000 huizen zullen
binnenkort in het Bestaand en het Centraal
Stedelijk Gebied worden gebouwd, de rest
wordt in Amersfoort-Noord gerealiseerd.
De groeistadtaak van 1982 wordt voorlo
pig afgerond met de wijk Kattenbroek, daar
om wilde de gemeente Amersfoort er iets
bijzonders van maken. Markanter, opvallen
der, verrassender en gevarieerder.
Op basis van zijn filosofie en zijn eerder
werk werd stedebouwkundige Ashok Bha
lotra van Bureau Kuiper Compagnons uit
Rotterdam gevraagd een ontwerp te maken.
Daarmee werd voor het eerst een extern bu
reau ingeschakeld door de groeistad Amers
AMERSFOORT/REGIO - Wonen op het Kootwijker- of Harskamperzand en dan toch markten
en grote warenhuizen op loopafstand hebben? Het klinkt onmogelijk, maar in de nieuwste wijk in
Amersfoort-Noord, Kattenbroek, is dat binnenkort mogelijk. Maar er is nog veel meer unieks te
zien en te beleven in deze wijk, waar momenteel 4650 woningen, waarvan 1000 huurwoningen,
worden gebouwd. Zo verrijzen er onder andere supermoderne brug- en ruïnewoningen, even
verderop wordt een grote ronde kasteeltoren (voor lift en trappen) op de traditionele manier
gemetseld. Normaal gesproken zou de schoonheidscommissie tegensputteren bij zoveel vormen
en kleuren naast elkaar, maar in Kattenbroek mag het, moet het eigenlijk.
foort. Er werd gekozen voor een integrale
planontwikkeling van wonen en woonomge
ving, waarbij sprake is van een wederzijdse
beïnvloeding van stedebouw en architectuur
Onder eindverantwoordelijkheid van de ge
meente werd Kattenbroek in samenwerking
met private partners (WBV, SCW en het
ABP) ontwikkeld. Verenigd in het Beleids
team Kattenbroek vond een uitgebreide se
lectieprocedure plaats van realisatoren
Laatstgenoemden mochten een keus ma
ken uit een aantal geselecteerde architecten,
die affiniteit hadden met de visie achter de
plannen. De stedebouwkundig ontwerper
Bhalotra is tevens belast met de begeleiding
en advisering tijdens de uitwerking. De
nieuwste wijk Kattenbroek ligt tussen
Hoogland en de Al en grenst aan de laatstge-
bouwde wijk Zielhorst.
Bhalotra gaat bij het ontwerpen uit van
verschillende thema's. Voor Kattenbroek
zijn dat 'Reizen' en 'Thuis zijn' en de 'Jaarge
tijden'. Om te voorkomen dat de wijk uni
form grijs en zielloos zou worden, werd door
Bhalotra gekozen voor het verwezenlijken
van dromen. 'Daarom bewegen we ons op de
dunne scheidslijn tussen de verlangens van
mensen en de realiteit', zo verklaarde Bha
lotra zijn keuze. Enthousiast wist hij zijn
plannen over te brengen, soms boog hij zich
na middernacht nog over de grote tekenin
gen, verspreid over de vloer van de raadszaal,
om alles zo duidelijk mogelijk uit te leggen,
"r werd later niet veel meer afgeweken van
de eerste ontwerpschetsen en de studiema
quette. Omdat van verschillende uitgangs
punten werd uitgegaan wordt het een wijk
met veel afwisseling, de oplossing werd ge
zocht in het naast elkaar laten bestaan van
veel verschillende verlangens. 'Kattenbroek
wordt juist daarom een wijk met voor 'elck
wat wils', wat de één mooi vindt, vindt de
ander lelijk, dat voorkomt saaiheid
Ashok Bhalotra is van mening dat een wijk
geen etalage moet zijn, iedereen moet zich er
thuis kunnen voelen. Samen met het reizen
keert dit thema steeds terug, er wordt verwe
zen naar de toekomst; naar een open samen
leving waar iedereen zich thuisvoelt. Hij
koos voor vijf elementen; De Ring, het Mas
ker, de Laan der Hoven, de Kreek en de Ver
borgen zóne. De Ring is al duidelijk te her
kennen midden in Kattenbroek, ondanks het
feit dat men nog niet helemaal rond kan rij
den. De Afrika-, Australië- en Aziëring ver
binden de buurten onderling, de ring vormt
het symbool van het thuiszijn. De verschil
lende seizoenen, die steeds weer terugkeren,
zijn er te zijnertijd ook te ontdekken, 's Win
ters verandert het water rondom de ring bij
voorbeeld in ijs. Rondom deze ring zullen ook
woningen worden gebouwd. Dwars door
deze ring loopt de verborgen zóne, symbool
van de lente. Wat daar gebouwd gaat worden
is nog niet bekend, het wordt een plaats voor
bijzondere woonvormen en woningtypes. De
80 meter brede strook van ongeveer 1,5 kilo
meter. zal worden begrensd door stadsmuren
en muurhuizen, deze verwijzen weer naar de
oude binnenstad van Amersfoort
De haaks op deze zóne gelegen Laan der
Hoven verwijst nog meer naar Amersfoorts
verleden met Hofjes enz. De Hof der Liefde,
Hof der Reflectie en de Hof der Herinnering
verwijzen naar de zomer Elke hof krijgt zijn
eigen vorm, inrichting en sfeer.
Onderdeel wordt ook het grote stadsdeel
centrum 'Emiclaer', dat moet het hart van
Amersfoort-Noord worden. Met winkels,
restaurants, café's en markten en de vijver
die momenteel wordt gegraven bij Zielhorst
en grenzend aan het groene stadsdeelpark
(74 hectare) De vijver is ook bestemd voor
recreatie, het verhuren van roeibootjes enz
Naast de 17.000 vierkante meters voor de
winkels komt er ook ruimte voor kantoren en
kleinschalige bedrijven. De gebruikelijke
voorzieningen, zoals bv. een gezondheids
centrum, zullen ook niet ontbreken. De eer
ste steen werd al gelegd voor de politiepost
In augustus start de bouw van het winkel
centrum. verwacht wordt dat de eerste win
kels in 1992 zullen worden geopend Tot die
datum moeten de eerste bewoners zich behel
pen met tijdelijke voorzieningen.
Hoe gaat dat nu in de praktijk? Zoals te
verwachten blijft het voorlopig behelpen, het
weer werkt ook niet mee, dus laarzen zijn
bijna onmisbaar.
Toch ligt alles op schema, Wh2 Amersfoort
BV realiseerde sinds 1989 al honderden wo
ningen, onder andere de woningen 'aan de
zanden', zoals het Kootwijkerzand In de
Stille Steeg begon Kattenbroek, het bedrijf
Heymans realiseerde 'de Donken' achter de
witte wal en de bedekte weg. Beide bedrijven
namen een deel van de hoogbouwwoningen
aan het Masker voor hun rekening. Bouwbe
drijf Moes zal de ruimte tot de Australiëring
voor haar rekening nemen, evenals het Fort
met kasteel, Iselotto en bastion.
e eerste woningtypen verschillen al duide
lijk in materiaal en kleuren De meningen
zijn verdeeld, de één houdt van strak en recht
met golfplaten, de ander zweert bij de letter
lijk golvende daken. De materiaalkeuze en de
kleuren versterken de sfeer, soms zie je zon
nige witte huizen, even later de donkere som
bere ruinewoningen Zeker is echter dat de
belangstelling van aspirant-bewoners groot
is, met honderden melden ze zich tegelijk
aan, vooral de meest opvallende woningen
zijn in trek.
Zo leverden de eerste twee advertentieron
den voor de 132 woningen met wintertuinen,
700 reacties op. Bouwbedrijf Van Bekkum
uit Hooglanderveen startte inmiddels met de
Basilica, 16 koopwoningen verbonden door
een glazen overkapping. De gemeente zal
voor het groen in de gemeenschappelijke tuin
gaan zorgen. Ook dat projekt is uniek, er is in
Nederland slechts één wintertuinprojekt in
Boskoop. Het Masker is eigenlijk de afslui
ting van de wijk, het vormt het decor, maar
ook het gezicht en de gelaagdheid van Kat
tenbroek Het bestaat uit woongebouwen
van 3 tot 5 lagen met een galerij of portiek.
Het thema Masker krijgt gestalte door de
balkonnen, galerijen, kleuren en decoraties.
De perste bewoners hebben er sinds enkele
dagen hun intrek genomen, ze zijn enthou
siast over hun ruime woningen, met name de
badkamers zijn opvallend groot en de slaap
kamers.
Enkele verhuizers: 'Weet U zeker dat dit
met de woonkamer maar de slaapkamer is?'
Zowel jong als oud kozen voor het masker, nu
kijken ze nog tegen bergen zand aan, maar
straks is dat een grote vijver Een jong stel
reageert verbaasd als ze, na vertaling, horen
dat er naast en gedeeltelijk boven de vijver
een groot winkelcentrum komt. Valt dat even
mee, dat wisten ze nog niet Nog enthousias
ter gaan ze verder met het inrichten van hun
nieuwe woning. Zo blijft Kattenbroek ver
rassen, als men zich in de achtergronden ver
diept, ziet men steeds meer. 'De stenen' die
twee aan twee in de singel liggen, zijn bij
voorbeeld in werkelijkheid lange stevige pa
len, waar de brugwoningen op komen te lig
gen. De woonkamers komen naast elkaar bo
ven het water te liggen, van elkaar geschei
den door een spouwmuur, het eerste duo is al
bijna klaar
Wie niet zo van water houdt zal een andere
woning in de wijk moeten zoeken, dat is mo
gelijk, maar er worden in Kattenbroek wel
opvallend veel waterpartijen aangelegd
Waarschijnlijk ook omdat veel rekening
werd gehouden met het bestaande landschap
met afwisselend sloten, bomenlanen en boer
derijen. Dat blijkt ook duidelijk komend
vanuit de richting van de Al, Amersfoort/
Amsterdam, al slingerend volgt men dan de
toekomstige Kreek. De Kreek benadrukt met
haar kronkelige vorm het verloop van de
bestaande sloten en verkavelingsstructuur,
zo worden de te handhaven boerderijen tot
een route. Verder zullen aan de Kreek woon
erven komen; boerderijachtige woningen
rond een gemeenschappelijk erf Hier kan
men in de toekomst landelijk wonen, zelfs
onder een rieten dak.
In deze omgeving staat ook sinds 1989 de
tijdelijke behuizing van Ing. A F. Vester,
hoofd uitvoering van de Dienst Stadsontwik
keling, afdeling civiele werken. Als men iets
wil weten over de oplevering, zoals de VAD,
komt men bij hem terecht. De heer Vester
werd aangetrokken voor Kattenbroek, maar
geheel Amersfoort is overigens zijn werkter
rein Voorlopig blijft de bouwkeet nog wel
enige tijd staan. Niemand staat erbij stil.
maar als een wijk 'uit de grond komt', ligt er
al een netwerk van voorzieningen onder,
compleet met kelders en pompinstallaties.
Bij de gemalen zijn de Zwitserse rioolleidin-
gen bijvoorbeeld 80 centimeter in doorsnede.
Elke wijziging van de plannen is bijvoor
beeld meer dan wat klinkers opbreken. De
heer Vester vindt Kattenbroek echter geen
bijzonder moeilijk werk, alles verloopt naar
wens en ligt op schema. De 'rode bruggen en
duikers' zijn ook slechts een kwestie van wat
kleurstoffen door de cement Aparte wegen
werden er wel vaker aangelegd, momenteel
wordt de vijver tot 3 4 meter uitgegraven,
daarnaast komt een dieper gedeelte dat aan
sluit op de ecologische structuur van het
stadsdeelpark tussen Hoogland, Schothorst
en Kattenbroek.
De heer T. Slijkerman coördineert het plan
Kattenbroek en kan daarom veel vertellen
over de praktische civiele uitvoering. Hij legt
uit wat er binnen kort waar nu nog koeien
lopen, zal komen. Hij verwachtte dat de ont
eigening van de laatste gedeelten tegen het
einde van 1991 rond zal zijn, dan kan men
verder met het afwerken van Kattenbroek.
Zo ontbreekt nu ook het laatste gedeelte van
de belangrijke ontsluitingsring voor het ver
keer nog Via de moeraszóne slingert de
noodweg Kattenbroek in. Uit de verte lijken
het slechts enkele huizen, met een verdwaal
de school in aanbouw, maar het Masker vol
gend blijkt er al veel meer te zijn. Tegen de
groene rand ontbreken de vrije sectorwonin
gen nog, maar net boven de bebouwing zijn
de markante ronde Donjon en de blauwrode
kubus 'Castellum' al zichtbaar
De Donjon gaat 3- en 4-kamerapparte-
menten herbergen in de sociale huursector,
het Castellum krijgt ook een gemeenschap
pelijke ruimte, het is bestemd voor een woon
groep voor ouderen Via de witte wal en de
stille steeg kan men de kantelen- en paleis
woningen bereiken. Daarachter is de boerde
rijhof te vinden, poorten geven de toegang tot
de Hof. Als men vervolgens weer richting het
middengebied gaat, naar de ring, komt men
op het Herfstplein. Daar zijn de meest op
vallende huizen tot nu toe te vinden, ener
zijds strak en heel modern wit, maar de voor-
en zijgevels zijn donker en grillig met kleine
ramen. Dat zijn de nu al veelbesproken rui
newoningen. De kleur en de vormgeving roe
pen associaties op met de herfst, maar ze
verwijzen ook naar de ruïne van een kasteel
Het kleine aantal (48) maakt deze woningen
nog exclusiever voor de liefhebbers.
Het Fort in de uiterste hoek bij Hoogland
wordt ook zeker een kijkje waard Het gehele
fort bestaat uit 134 woningen, de binnen
plaats met zijn bomen, bestrating en zonne
wijzer moet. te zijner tijd een Italiaanse sfeer
oproepen. De woningen worden onderge
bracht in het Kasteel, het ronde Isolotto en in
het hoge Bastion, op de hoek met het stads
deelpark.
Via de bruggensingel en het toekomstige
villabos komt men weer in de Ring, de loop
van de oude Heideweg tussen Hoogland en
Hooglanderveen is zelfs nog te herkennen. Al
is het met moeite, kijkend over wat wordt
genoemd de eilanden Noord en Zuid ziet men
Nieuwland. Dat wordt de volgende wijk na
de afronding van Kattenbroek in 1994, waar
schijnlijk begint men al veel eerder met de
civiele werken. Want zodra een wijk te zien
is, is er al veel gerealiseerd, iedereen wil
immers gas. water, riolering en telefoon Vol
gens insiders wordt al gefluisterd dat
Nieuwland nog mooier gaat worden dan
Kattenbroek, in die wijk wil men het open
karakter van het aangrenzende polderland
schap nog meer tot z'n recht laten komen. Of
dat lukt zal de tijd leren Ook in Kattenbroek
werd en wordt getracht de landschappelijke
elementen zoveel mogelijk te handhaven en
op te nemen in de nieuwe stedelijke structuur
van Amersfoort-Noord
Naam: Andries Knoppien
Beroep: Voorzitter Belangenvereniging voor Marine-offi
cieren
Functie: Raadslid voor de VVD
Favoriete plek: ,,De Leusderhci"
„De Lensderhei speelt eigenlijk al een groot deel van m'n leven een rol van betekenis Als
marinier was ik ooit in Doom gelegerd en toen kwamen we hier al om schietoefeningen te doen.
En op dit moment, als beroepsmilitair, maar ook als raadslid in de gemeente Leusden, heb ik
opnieuw veel te maken met dat gebied."
„Het is een mooi gebied Maar het is ook een interessant gebied, waar veel verschillende
groeperingen verschillende belangen hebben. Allereerst zijn er natuurlijk de militairen die er
hun vaardigheden oefenen en op peil brengen. Milieubeschermers willen het graag groen en
natuurlijk houden En dan zijn er nog de omwonenden, die last hebben van het gebied. Last van
het stof en het lawaai. Als politicus is het een uitdaging om met die verschillende standpunten
iets goeds te doen."
„Er wordt weieens gesuggereerd dat het militaire gebruik van de Leusderhei het gebied en
het milieu schaadt. Die mening deel ik niet geheel Het is juist vaak het geval dat met name in
militaire oefenterreinen bepaalde planten- en diersoorten nog een laatste toevluchtsoord
vinden Gewoon omdat daar relatieve rust heerst en de recreërende toerist niet voor verstoring
zorgt. Ik denk dat dat probleem weieens onderschat wordt. Ik vraag me dan ook af wat er met
de Leusderhei zou gebeuren als de militairen daadwerkelijk zouden vertrekken en het gebied
opengesteld zou worden voor het toerisme Het is wat mij betreft nog maar de vraag of de
Leusderhei er beter van zou worden."
„Toch valt het niet te ontkennen dat ook het militaire gebruik invloed heeft op het gebied.
Laten we wel wezen, toen ik een aantal jaar geleden nog m Sch»rpenzeel woonde, zag het er
heel anders uit dan nu. Toen ik in Leusden terecht kwam en de Leusderhei weer bezocht, kende
ik het gebied ook niet meer terug
„Alleen, zolang wij er hierin Nederland nog een miliatir apparaat op na wensen te houden, is
er ook ruimte nodig om te oefenen En als elke gemeente zou gaan roepen 'niet hier', dan zijn er
problemen. Ikzelf heb het idee dat we er in Leusden wel uit kunnen komen. Dat we met
Defensie goede afspraken kunnen maken over het gebruik van de hei. En dat is ook nodig We
moeten het milieu beschermen, juist ook op de langere termijn. Dat is een kwestie van de lange
ddem Alleen moeten we zien te voorkomen dat de balans naar de andere richting."
