„Het herstel van het totale ecosysteem is belangrijk''
Leusder Krant
L E U S D E N
Natuurorganisaties zetten zich door aanleg paddepoelen in voor voortplantingsgebied van amfibieën
„We zijn bang dat de
poelen gevolgen hebben
voor de aangrenzende
bedrijven"
Door Jolanda Denekamp
Woensdag 11 november 1992 Paginal
„In 1989 is er een inventarisatie gehouden
van poelen en soorten ambifieën en daaruit
bleek dat veel poelen verdwenen waren en de
nog aanwezige in slechte staat verkeerden.
De stand van de ambifieën was gedaald. Het
gaat om ongeveer vierhonderd poelen. Een
aantal was verland en een aantal dichtge-
stort," vertelt Bart van Driel van Stichts
Landschapsbeheer in Utrecht. Hij is coördi
nator ^an het door het Ministerie van Land
bouw, Natuurbeheer en Visserij gesubsi
dieerde project dat drie jaar zal beslaan en
van start is gegaan in 1990. Het gaat er niet
alleen om om bepaalde soorten dieren voor
uitsterven te behoeden, maar het gaat tevens
om het behoud van karakteristieke elemen
ten in ons landschap.
Het betreffende gebied bestaat uit een
kleinschalig agrarisch cultuurlandschap
met houtsingels, houtwallen en bosjes. De
Gelderse gemeente Scherpenzeel vormt een
landelijke eenheid met de rest van het gebied,
zodat deze ook in het project is opgenomen.
Het project van Stichts Landschapsbeheer
dient als voorbeeld voor de Stichting Coördi
natie Landschapsbeheer Gelderland. Het is
de bedoeling in de toekomst gegevens uit te
wisselen en een groot gebied te creëren
waarin de dieren zich makkelijk kunnen ver
plaatsen. In Limburg is al langer een soort
gelijk project aan de gang, met positief re
sultaat.
Stichts Landschapsbeheer is in 1977 opge
richt en ondergebracht op landgoed Oost
broek. In haar bestuur zijn vrijwilligersgroe-
pen, natuurbeschermingsorganisaties en ge
meenten vertegenwoordigd, maar ook
Utrechtse landbouworganisaties.
De poelen werden vroeger veelal gebruikt
als drinkplaats voor het vee. Inmiddels zijn
er andere manieren waarop koeien aan water
komen, bijvoorbeeld via drinkwaterinstal-
laties. De poelen zijn gedempt, of worden
niet meer onderhouden waardoor ze na ver
loop van tijd verlanden.
In en rond de poel kwamen allerlei dieren
en planten voor die afhankelijk zijn van stil
staand water. Met name voor de voortplan
ting van amfibieën zijn drinkpoelen van
groot belang. Daar paren ze en leggen ze
eitjes. De meeste soorten verlaten daarna het
water en leven verder op het land. „De kikker
bijvoorbeeld heeft water nodig om zich voort
te planten en land om op te leven. Bosjes,
singels zijn er nog wel, maar het water is
verdwenen," legt Bart uit.
„Het totale gebied bestaat uit een aantal
kerngebieden waar tenminste vier soorten
ambifieën óf de heikikker óf kamsalamander
leven Deze gebieden moeten versterkt wor
den en daartussen moeten verbindingszones
worden aangelegd. De poelen tussen de ver
schillende kerngebieden zorgen er bijvoor
beeld ook voor dat dieren in het geval van
overbevolking in de ene poel, naar een andere
kunnen trekken." Er wordt dus niet alleen
gewerkt aan verbetering van de water- maar
ook aan de landomstandigheden.
„Wij willen niet zorgen dat er veel kikkers
en reptielen komen, maar het herstel van het
totale ecosysteem waarin zij een doel hebben,
is belangrijk." Deze ecologische structuur is
vastgelegd door de rijksoverheid in het Na
tuurbeleidsplan waarin de hoofdlijnen en
doelstellingen van het natuur- en land-
schapsbeleid zijn weergegeven voor een pe
riode van dertig jaar.
Op dit moment zijn nog zo'n vierhonderd
poelen. Het ministerie stelt geld beschikbaar
voor het herstel of de aanleg van 240 stuks.
Ter vergelijking: de Stichting Landschaps
beheer Gelderland streeft op het Gelderse
deel van de Vallei naar een aantal van 120.
Inmiddels zijn er in het Utrechtse deel ruim
100 poelen aangelegd. Het ministerie betaalt
80%, de rest moet het Stichts Landschapsbe
heer er zelf bij leggen. Daarvoor hebben ze de
mogelijkheid van adoptie in het leven geroe
pen. „Er was zelfs een vrouw die haar echtge
noot een poel voor zijn verjaardag cadeau
deed," zegt Bart om aan te geven dat er wat
adoptie betreft van alles mogelijk is. Natuur-
verenigingen adopteren een poel, maar ook
Rotaryclubs en bedrijven. Bij adoptie is spra
ke van een eenmalige gift. Hieraan kunnen
verder geen rechten worden ontleend. Maar
de mensen kunnen bijvoorbeeld wel een ex
cursie maken naar zo'n poel. Het minimum
bedrag voor adoptie is 1500,-. De drink
plaatsen liggen in toegankelijke terreinen
zoals landgoederen of terreinen van staats
bosbeheer. Het is niet mogelijk een poel te
adopteren op particulier terrein. De gedach-
Kleine watersalamander (Foto: Gcrrit de Graaft)
In landgoed De Boom in Leusden is het Stichts Landschapsbeheer bezig met de aanleg van een nieuwe poel en worden
bestaande poelen hersteld.
te achter het adoptieplan is natuurlijk ener
zijds fiancieel, maar „mensen krijgen ook de
idee dat ze daadwerkelijk aan natuurbeheer
in eigen streek doen."
„De eigenaar gaat een Regeling Onder-
houdsovereenkomsten Landschapselemen
ten (ROL) aan en krijgt jaarlijks geld voor het
onderhoud van de poel. Zo moet een poel,
afhankelijk van de lokatie een keer in de tien
jaar uitgebaggerd worden."
Niet iedereen staat te juichen bij het 'pad-
depoelen-initiatief'. In Leusden kwam deze
week de werkgroep agrarische aangelegen-
heden bijeen. Een van de agendapunten was
de kwestie poelen. De gemeenschappelijke
standorganisaties zijn bang dat de poelen
ingetekend worden en worden opgenomen in
bestemmingsplannen en ecologische richtlij
nen. „De paddepoelen alleen zijn geen pro
bleem, maar ze worden met groen omkleed
(bos en singels, red) en worden daardoor
groter," zei W. van de Hengel, voorzitter van
de ABTB, afdeling Achterveld tijdens dat
overleg. „We vinden de paddepoelen prima,
maar als het gevolgen heeft voor de naburige
bedrijven dan wordt het wel een probleem."
Van de Hengel is bang dat het project onder
de ecologische richtlijn valt en onder een
nieuw gewijzigd bestemmingsplan waardoor
de poel een natuurgebiedje midden in het
land van de boer wordt, met als gevolg aller
lei restricties voor aangrenzende boerenbe
drijven.
„Dat soort verhalen hoor je vaak," zegt
Bart. „Maar de angst is ongegrond. Poelen
worden niet als verzuringsgevoelig aange
merkt en vallen dus met onder de ecologische
richtlijn. Zou dat wel zo zijn, dan wordt de
basis van het hele project weggehaald." In
een brief aan de Leusdense werkgroep vraagt
Van de Hengel zich ook af „waarom bij hin
derwetvergunningen buren wel in de gele
genheid gesteld worden bezwaar in te dienen
en hier niet."
Bart merkt op dat de poelen niet alleen m
natuurlijk opzicht van grote waarde zijn,
voor boeren kan zo'n poel ook economisch
aantrekkelijk zijn. Een poel voorziet het vee
nog altijd van een goedkope manier van
drinkwater. Hij haalt als voorbeeld een boer
in Leusden aan die vijf poelen heeft laten
aanleggen op zijn land. Door de droogte deze
zomer werkten zijn waterpompen (Nortons)
niet meer. De koeien konden toen drinken uit
de poel die overigens gedeeltelijk is afgeras
terd om vertrapping van de oevers te voorko
men. Van de Hengel is wat minder positief
Volgens hem functioneren de poelen niet al
tijd en loopt het water, vooral in zandgron
den snel weg in plaats van achter te blijven in
een poel.
Een ander veel gehoord bezwaar tegen de
paddepoelen is dat ze leverbotziekte zouden
veroorzaaken. Dat is een ziekte die veel voor
komt bij vee dat te lang op natte grond staat
„Dat is een cowboyverhaal. Het tegenoverge
stelde is juist waar," bestrijdt Bart. „Het
water uit de omliggende hoger gelegen wei
landen stroomt juist naar de poel toe." Van
de Hengel: „De ziekte wordt via slakken ver
plaatst en laat zich in het ene jaar meer gel
den dan in het andere. Het ene jaar is het
gewoon wat natter. Ja, of het echt een heel
groot gevaar oplevert, dat moeten we af
wachten," zegt Van de Hengel.
Bart vindt het belangrijk dat de boeren
positief meedenken en gesprekspartner blij
ven wat betreft de paddepoelen. Hij bena
drukt tevens dat de aanleg of het herstel
„puur op basis van vrijwilligheid gebeurt. In
het geval van een landgoed gaan we eerst
naar een pachter en dan pas naar het rent-
meesterskantoor. Als de pachter niet wil, dan
gaan we niet verder." 11
Van de Hengel vindt dat de goede inzet van
de boeren om de paddepoelen te herstellen
niet beloond wordt, maar eerder bestraft Hi; r
is bang dat de drinkplaatsen uiteindelijk u
toch ingetekend worden op een of anden
kaart waarmee de boeren het uiteindelijk e1
„toch weer op hun brood krijgen."
Wil een poel geschikt zijn en blijven voot
ambifieën en andere dieren dan moet hij aai e
een aantal eisen voldoen. Eens in de zovee
tijd moet een deel van de waterplanten wor
den verwijderd om verlanding tegen te gaan in
Voor het onderhoud zijn de maanden sep e'
tember en oktober het meest geschikt. In dezi
periode zijn de jonge ambifieën het land op
getrokken en overwinteren er nog geen die
ren in de modder op de bodem van de poel
„De poel moet 0,50 tot 1,5 meter diep zijn on
de kans op droogvallen in de zomer en volle
dige bevriezing in de winter te verkleinen
Het ondiepe water warmt ook snel op," som#
Bart als ander voordeel op. n{
„De noordkant moet ondiep zijn, want dir
kant wordt het meest beschenen. Het is niet
erg als een deel van de poel zomers droo
valt. Dat is voor het kiemen van bepaald
planten goed."
„Het is niet nodig planten of dieren uit t
zetten. Als de poel geschikt is, komen ze van
zelf. Als minimummaat wordt een waterop
pervlak van ongeveer 30 vierkante mete
aangehouden. Kleine poelen zullen eerde
verlanden en vragen dus meer onderhoud
ACHTERVELD - Verschillende amfibieën zoals kikkers, padden en salamanders worden
bedreigd. Volgens natuurorganisaties is het verdwijnen van drinkpoelen een belangrijke oorzaak
hiervoor. Herstel van oude en aanleg van nieuwe drinkpoelen kan de achteruitgang stoppen. De
poelen werden vroeger veelal gebruikt als drinkplaats voor het vee. De Stichting Coördinatie
Landschapsbeheer Gelderland is volop bezig met het opstellen van een poelenplan voor het
Gelderse deel van de Gelderse Vallei. Als alles meezit kan dit plan in de nazomer van volgend jaar
worden uitgevoerd. In januari gaat zelfs al een cursus van start om mensen bekend te maken met
het voorkomen en de betekenis van de drinkpoelen. In het Utrechtse deel is men al veel verder: het
Stichts Landschapsbeheer heeft in het kader van het project Drinkpoelen inmiddels al ruim
honderd 'paddepoelen' hersteld of aangelegd waaronder ook in Scherpenzeel.
Natuurorganisaties zijn ontzettend enthousiast over het initiatief. Maar er zijn ook andere
geluiden te horen.
Er is drie jaar voor het project uitgetrok
ken. Volgens Bart is dat te weinig, hoewel
toch al resultaat te zien is. „Drie jaar is goe
om een project op poten te zetten. Graa
zouden we graag verder willen met het pro
ject, maar of dat financieel mogelijk is," be
sluit de coördinator een beetje somber.
Wie meer wil weten over dit project of ee
poel wil adopteren, kan contact opneme
met het Stichts Landschapsbeheer, Huiz
Oostbroek, Bunnikseweg 39 in De Bilt, 031
205534 De stichting geeft ook dia-lezinge
over dit project.
Opgave voor de poelen-cursus die op 19 e
23 januari wordt gegeven in Scherpenzee
kan bij de Stichting Coördinatie Landschap
schapsbeheer Gelderland, t.a.v Jan Huidinl b
Postbus 1030, 6801 BA Arnhem. De cursi
bestaat uit een theoretisch en praktisch gi
deelte.
(Foto: Gernt de Graa
De bruine kikker
