'Het kamp is nooit een dag
uit mijn gedachten geweest'
N
'Uniek evenement met
gevarieerd programma'
y Cultuur
Leusder Krant
Armando maakt kunstwerk in omgeving van voormalig kamp Amersfoort
Eemland organiseert eerste Ziekenhuisfilmfestival
Het programma
Theater De Lieve Vrouw
Theater
Expositie
Jeugdfilmtheater
Filmtheater
Woensdag 19 mei 1993
AMERSFOORT - Van 3 tot en
met 9 juni vindt de omvangrij
ke manifestatie plaats, waarin
de kunstenaar Armando cen
traal staat. De manifestatie
speelt zich af op verschillende
kunstgebieden. Beeldende
kunst, literatuur, podiumkun
sten, film en muziek. Doel van
de manifestatie is het totale
werk van Armando onder de
aandacht brengen van een
breed publiek. Armando's oeu
vre is, behalve in publikaties,
nog niet eerder in één context
gepresenteerd. Dat dit nu in
Amersfoort gebeurt heeft alles
te maken met de tijd dat Ar
mando in Amersfoort woonde,
en de ervaringen die hij hier
opdeed. Van zijn vijfde tot zijn
twintigste jaar bracht Arman
do in Amersfoort door.
Armando was elf jaar toen de
oorlog uitbrak. Hij heeft in
1938 de barakken van het Ne
derlandse leger zien opbou
wen. Die enkele jaren later
door de Duitsers als gevange
nenkamp werden gebruikt
Gedurende de Duitse bezetting
zwierf hij rond Het Kamp. Hij
heeft alles meegemaakt wat
daar in- en uitging Hij woonde
in de Stephensonstraat. Vanaf
die plek zwierf hij met zijn
vriendjes vaak in de buurt van
Het Kamp
De indruk die het Polizeili-
ches Durchgangslager op hem
maakte heeft hem nooit losge
laten. Wat hij daar zag en hoor
de werd bepalend voor zijn la
tere leven en werk. Oorlog, ge
weld, misdaad, macht zijn
steeds terugkerende thema's in
zijn werk.
Recent werk
Het accent van de manifestatie
komt te liggen op Armando s
recente werk. Op het uitvoeren
van eerder geformuleerde of
nog te formuleren concepten.
Armando zelf zal in onderde
len van het programma een bij
drage leveren. Soms in samen
werking met andere kunste-
naars. Op initiatief van de ACR
is het voorstel ontwikkeld om
in Amersfoort een monumen
taal kunstwerk van Armando
te realiseren.
In het kader van de voorbe
reidingen voor het Armando-
festival heeft Armando recen
telijk een concreet voorstel
voor een kunstwerk ontwor
pen Het gaat om een dertien
meter hoog bronzen beeld, 'De
Ladder van het Kamp'. De Ad
viescommissie Kunstaankopen
en Beeldende Vormgeving was
enthousiast over het ontwerp
Is van mening, dat het kunst
werk een bijzondere aanwinst
voor Amersfoort betekent.
Het onderwerp van de ladder
is Armando's eigen keuze. Het
is het thema, waarmee hij de
afgelopen twee jaar is begon
nen. Armando vond dit een
goede symboliek van de vraag
die de ACR aan hem voorlegde
om een beeld te ontwerpen, dat
in relatie staat tot Het Kamp
Het bronzen beeld is niet be
doeld als monument voor Het
Kamp Het Kampmonument,
De Stenen Man, staat er im
mers al tal van jaren.
De Ladder is dus uitdrukke
lijk niet bedoeld als Kampmo
nument. De Ladder is bedoeld
als beeldend werk van iemand,
die een speciale relatie met Het
Kamp heeft. Vandaar ook dat
het beeld niet in Het Kamp of
op het terrein van Het Kamp
wordt geplaatst. Maar erbui
ten. Wel in de nabijheid, maar
in de indirecte nabijheid Dat
zal de hoek van de Doornseweg
en de Laan 1914 zijn.
Bij de keuze voor deze loka-
tie heeft medegespeeld. dat het
kunstwerk bij een belangrijke
toegangsweg tot de stad komt
te staan Indertijd werd het
beeld van Ernst Hazenbroek
voor de Stichtse Rotonde geko
zen, omdat het een aantrekke
lijke markering van een be
langrijke toegangsweg vormt
De Adviescommissie Kunst
aankopen heeft toen in over
weging gegeven om in de toe
komst ook bij andere promi
nente invalswegen een kunst
zinnige markering te plaatsen.
Het onderhavige voorstel past
goed in deze opvatting.
Waarnemend ACR direkteur
Paul Coumans licht de plek als
volgt toe: Tegenover het weg
restaurant. Aan de andere kant
van de weg. Als je van de Leus-
derweg komt en je rijdt onder
het viaduct door, en je zou de
Laan 1914 oprijden, dan heb je
daar een bosschage In die
groenstrook komt het beeld
van Armando te staan. Als je
op de snelweg rijdt zul je het
dertien meter hoge beeld waar
schijnlijk kunnen zien Het
steekt ver boven de bomen
uit."
Het beeld van De Ladder van
Het Kamp wordt door Arman
do op zijn eigen karakteristie
ke wijze omschreven. Het lijkt
goed om hier Armando's eigen
woorden te citeren. Waarmee
hij treffend zijn motivatie on
der woorden brengt Paul Cou
mans verleende de toestem
ming.
,,Lang, lang geleden, als
was het de dag van giste
ren, werd dit kleine land
door een groot land
kwaadschiks veroverd. De
veroveraar werd de be
zetter' genoemd, voor ve
len was hij van nu af aan
'de vijand' Hij maakte
zich meester, en zette naar
zijn hand, want hij meende
zeker te weten wat goed
was: hij verkondigde een
leer. En wie denkt de wijs
heid in pacht te hebben,
moet andere meningen tot
zwijgen brengen. Mensen
die afwijkende meningen
hadden, laat staan zij die
tot daden overgingen, wer
den opgesloten in oorden,
waar ze gretig vernederd
werden."
,,Er was zo'n oord in
Amersfoort, beter gezegd
bij Amersfoort. Het werd
'Het Kamp' genoemd.
Kamp Amersfoort. Ik was
destijds toevallig in de
buurt Regelmatig zag ik
de gevangenen voorbijlo
pen en ik zag ze niet alleen,
ik bekeek ze ook Toen men
mij vroeg om over een
sculptuur voor het kamp
na te denken, was dat voor
mij een buitengewoon in
dringende vraag, want het
kamp is nooit een dag uit
m'n gedachten geweest."
,,Het verzoek kwam op
een merkwaardig moment,
want het laatste jaar hield
ik mc bezig met het motief
van de ladder, en er is, naar
mijn mening, voor deze
plek geen beter motief
denkbaar dan een reus
achtige ladder.
Waarom een ladder?
Een ladder verbindt laag
met hoog, maar waar
schijnlijk ook hoog met
laag Een ladder verbindt
aarde en hemel, beli
chaamt het reikhalzen
naar datgene wat hoger is
dan het menselijke. De
ladder als troost, als
vluchtweg. Een ladder kan
hulp van boven brengen.
Velen hoopten toendertijd
op hulp van boven, sommi
gen gaf de hulp van boven
kracht.
Voor mij heeft de ladder
van het kamp nog een an
dere betekenis. Zelfs de
vijand, in de gedaante van
een bewaker, had een lad
der nodig om op de plaats
te komen waar hij thuis
hoorde en huishield: op de
wachttoren. Daar kon hij
op de gevangenen neerkij
ken, hij hield ze van daar
uit in toom, omdat hij een
wapen en de macht had.
Maar hier is slechts
sprake van het armzalige
laddertje dat bestemd was
voor de knechten van de
plek, de knechten van de
kerfstok De gevangenen
hadden geen wapens, maar
ze hadden een veel hogere
ladder tot hun beschikking
dan de vijand, al was het
dan een denkbeeldige lad
der. Het was de ladder van
de gedachten, want ge
dachten zijn vrij. Via deze
ladder vertrokken de wen
sen en verlangens der ge
vangenen en er kwamen
ongetwijfeld gedachten en
wensen van elders terug.
De ladder was er dus al
De ladder is juist in die
barse jaren ontstaan. Maar
hij was tot nu toe niet
zichtbaar Ook deze ladder
is geen echte ladder. Het is
een kunstwerk dat aan een
ladder doet denken. Het is
de ladder van het kamp. de
ladder van de plek. Hij is
groot en hoog. en, naar ik
hoop, trots en ongenaak
baar Hij is van brons. Ar
mando
Typerend voor Armando is dat
hij begrippen als macht, ge
weld, oorlog met minimale
middelen weet uit te beelden
Zijn uitbeelding en vormge
ving zijn nooit overdone. Wor
den nergens dik aangezet of
melodramatisch uitgewerkt.
Hij houdt afstand Laat altijd
de ruimte aan de kijker om de
interpretatie te geven, die hij
wil. Een element als De Ladder
is vol van symboliek. Maar die
druipt er toch niet vanaf. ,,Op
een of andere manier", zegt
Paul Coumans. „weet hij daar
op een afstandelijke manier
mee om te springen, zodat de
ladder vooral ook een eigen
betekenis gaat krijgen, en niet
alleen die symbolische beteke
nis. Die heeft zo'n ladder na-
AMERSFOORT - Een zieken
huis is geen somber naar ether
ruikend gebouw waar enge
dingen gebeuren. Dat beeld
past niet meer in deze tijd en
daarom moet het doorbroken
worden. Om die reden organi
seren vijf ziekenhuizen in ver
schillende steden in de maan
den mei en juni het eerste zie
kenhuisfilmfestival. Zieken
huis Eemland is één van de
deelnemers.
Samen met het theater De Lie
ve Vrouw organiseert dit zie
kenhuis van 20 tot en met 26
mei de Amersfoortse editie van
het Ziekenhuisfilmfestival. Dit
festival, dat de titel 'Dokter,
Dokter' draagt, is een geza
menlijk initiatief van een
zestal ziekenhuizen in Amster
dam, Nijmegen, Deventer,
Harderwijk, Amersfoort en
Eindhoven.
Eén van de organisatoren is
de heer drs H. Janssen, secre
taris Raad van Bestuur van
Ziekenhuis Eemland Volgens
hem kan „dankzij de samen
werking van gerenommeerde
partijen uit de filmwereld en
de gezondsheidzorg het festi
val zowel vanuit cinematogra
fisch oogpunt als vanuit pu-
blieksoogpunt worden gekwa
lificeerd als een interessant
evenement."
„Het festivalprogramma
biedt een een selectie uit de
betere publieksfilms, cinema
tografisch interessante films
en films over de gezondsheids-
zorg. Het festival", vervolgt de
heer Janssen, „is opgezet als
een publieksevenement dat
met een knipoog wordt gepre
senteerd, maar eveneens met
serieuze ondertonen De zie
kenhuizen willen met dit festi
val zichzelf en de gezonds-
heidszorg op een andere ma
nier laten zien: meer toegan
kelijk en open. Het festival
moet de ziekenhuizen nieuwe
stijl onder de aandacht bren
gen van huisartsen, potentiële
werknemers in de gezonds-
heidszorg en van de bevolking
in het verzorgingsgebied".
„Een filmfestival is ook een
geschikt middel om onder de
aandacht te komen van scho
lieren. Het maakt een leukere,
diepere indruk dan een stan
daardadvertentie in een jaar
lijkse banenkrant Als je als
ziekenhuis problemen hebt om
personeel te vinden - geen on
bekend probleem in de bran
che - kan zo'n festival als me
dium veel effectiever zijn" al
dus de heer Janssen. Kortom,
ziekenhuizen zoeken naar
nieuwere wegen om in te spe
len op veranderingen in de ge-
zondsheidszorg. Het eerste zie
kenhuisfilmfestival is daarvan
een voorbeeld.
Een ander reden voor het
festival is volgens de heer Jans
sen „dat de gezondsheidszorg
zich sinds mensenheugenis in
de belangstelling van het pu
bliek mag verheugen. Gezond
heidszorgthema's voeren stee
vast de lijst aan van populaire
onderwerpen in de publiek dis
cussie. Voorbeelden hiervan
zijn euthanasie, hbortus, Aids
en kanker Het is dan ook niet
verwonderlijk dat een aantal
film- em tv producenten zich
hierdoor hebben laten inspire
ren. Ziekenhuisfilms bieden
ideale ïdentificatiemogelijhe-
den want iedereen heeft wel
eens in een ziekenhuis gele
gen"
Gevarieerd
Het programma van het festi
val is zeer gevarieerd. De films
kunnen alle worden gerang
schikt onder een specifiek the
ma. De titel van het eerste the
ma is- „Van Dr Kildare tot Dr.
Jan" Het beeld dat mensen
hebben van de ziekenhuis
dokter is veranderd. Vroeger
werd de dokter als braaf en
betrouwbaar gezien Nu is het
beeld meer menselijker en rea
listischer geworden en wordt
de dokter soms zelfs als cor
rupt gezien. Blijkbaar staat de
samenleving kritischer tegen
over het ziekenhuis en is de
patiënt mondiger geworden.
De brave Dr. Kildare uit de
jaren '60 is verworden tot de
corrupte collega's van dokter
Jan in 'Medisch Centrum
West'
Het tweede thema waar het
festival om draait is het 'Pa
tiëntenperspectief'. In het ka
der van dit thema komen films
aan bod waarin vragen rondom
medische ethiek naar voren
komen. Verder wordt de relatie
tussen patiënt en dokter be
licht. Een indrukwekkende do
cumentaire over dit onderwerp
is 'Levensberichten' van de
Nederlandse Cherry Duyns
Een wat luchtiger thema is
'Humor in de ziekenhuisfilm'.
Binnen deze categorie zijn er
vele films maar geen één kan
zich meten met die van de on
overtroffen Laurel Hardy.
Helaas ontbreken deze in het
Amersfoortse filmprogramma.
Wel is er een andere als klas
siek te bestempelem komedie:
'MASH'. De avonturen van het
artsenteam in Korea hebben
nog niets aan kracht ingeboet
en zijn nog steeds wel ergens op
een TV-zender te bekijken.
Dat vele mensen angst heb
ben voor ziekenhuizen is be
kend. Speciaal voor deze groep
is het thema 'Horror/Thriller'.
Een klassieker op dit gebied is
„Dr Jekyll and Mr Hyde In
deze film probeert Spencer
Tracy zich te verzekeren van
het eeuwige leven. Helaas heeft
zijn medisch experiment wat
vervelende bijgevolgen. Het
laatste thema staat in het teken
van de algemene gezonds
heidszorg Daarbij kan ge
dacht worden aan interne con
flicten, bezuinigingen, intriges
en spannningen.
Discussie
Voor de organisatie was het
een hele uitdaging om een zie
kenhuisfilmprogramma samen
te stellen Voordat het pro
gramma klaar was heeft de or
ganisatie vele problemen
moeten overwinnen. Zo waren
bijvoorbeeld niet alle copieën
vrij in Europa Daarom moest
de film 'Near Death', die als
belangrijkste documentaire uit
het programma kan worden
beschouwd, geïmporteerd
worden uit de USA. Ook
moesten er titels uit Groot-
Brittamë komen.
Een ander probleem dat de
kop opstak bij het organiseren
van het festival was dat er
maar heel weinig films ge
maakt zijn die zich daadwer
kelijk in het ziekenhuis afspe
len. Vaak is het leven in een
ziekenhuis slechts een deelthe-
ma en worden de witte jassen
na loop van tijd toch uitgetrok
ken.
Maar ondanks de problemen
hepft men pen eoed nroeramma
weten te organiseren Zelfs is
er een kinderfilm in het pro
gramma opgenomen: 'Onder
aards geheim Kinderen liggen
per slot van rekening ook wel
eens in het ziekenhuis
Behalve films heeft men ook
nog een aantal nevenactivitei
ten georganiseerd. Zo zijn er
enkele talkshows en presenta
ties rondom de geselecteerde
thema's. Zo zal onder andere
Cherry Duyns te gast zijn op
verschilende lokaties en daar
lezingen en/of optredens in
talkshows verzorgen. Verder
worden afleveringen van 'Vin
ger aan de pols' van Ria Bremer
vertoond in ziekenhuizen en in
de foyer van het filmhuis.
Première
Zo als het een goed filmfestival
betaamt is ook hier sprake van
een première. Het betreft de
Nederlandse première van
'The Waterdance'. Een warme
en menselijke maar nooit sen
timentele film over drie man
nen die in een revalidatiecen
trum moeten leren leven met
een gehandicapt lichaam. De
film toont de (al dan niet
zwarte) humor, de moed en ook
de zwakke en depressieve mo
menten van een aantal mooi
getypeerde personages.
Een ander opvallend onder
deel van het programma is het
toneelstuk 'Corpus Ine Dit
toneelstuk heeft in het land al
veel positieve reacties ontvan
gen Het kan het beste om
schreven worden als een
kwaadaardig toekomstscena
rio, waarin een aantal tenden
sen van onze huidige gezond-
heidszorgh worden uitver
groot.
'Corpus Inc.' werd mogelijk
gemaakt door financiële steun
J
van WVC, ten behoeve van de
publieksdiseussie 'keuzen in
de zorg'. In dit kader licht de
heer Janssen toe dat „alle kos
ten verbonden aan het festival
gedekt moet worden door op
brengsten van advertenties,
sponsoring en kaartverkoop'
Het festival is georganiseerd
onder de stringente voorwaar
den dat geen beroep mocht
worden gedaan op de zieken-
huisgelden".
Met deze financiële midde
len heeft men een uiterst inte
ressant programma in elkaar
weten te zetten. Een program
ma dat voor iedereen wel wat
te bieden heeft. In ieder geval
biedt het genoeg ontspanning
en vermaak Een bezoek is dan
ook zeker aan te raden.
Do. 20 mei, 20.30: Deka-
loog II
Vr. 21 mei. 20.30: Hospital
Vr. 21 mei, 20.30: Corpus
Inc.
Vr. 21 mei. 23.00: MASH
Za. 22 mei. 20.30: The Wa
terdance
Za. 22 mei. 23.00: Dead
Ringers
Zo. 23 mei, 14.30: Near
Death
Ma. 24 mei, 20.30: Jekyll
Hyde
Di. 25 mei, 20.30: Rood-
baard
Wo. 26 mei. 14.30: Onder
aards Geheim
Wo. 26 mei, 19.30: Levens
berichten
aansluitend discussie
met Chcry Duyns
Pagina ff1
Vrijdag 21 mei
20.30 uur- De Balie produkties
met 'Corpus'
Zondag 23 mei
14.30 uur: Mattie Boom Con
ceptuele fotografie in Neder
land'
Dinsdag 18 mei tot en met zon
dag 27 juni
Ienke Kastelein en Mare Dor-
leyn 'Twee fotografen'
Woensdag 26 mei
14.30 uur: 'Het onderaards ge
heim'
Mattie Boom: Lezing over
'Conceptuele fotografie in Ne
derland'
In het kader van de tentoon
stelling 'Twee fotografen' zal
Mattie Boom, foto-conservator
van het Rijksmuseum, een le
zing houden Ze behandelt een
thema uit de recente geschie
denis van de fotografie in Ne
derland. de ontwikkeling van
de 'conceptuele' fotografie
binnen de beeldende kunst. In
Wo. 19 mei t/m wo. 26 mei
GRAND THEATRE
SNOUCKAERTLAAN 4
033-618900/614632
SOMMERSBY
Dag. 13 45-18 45-21.30 uur
Zo. 13.30-16.00-18 45-21.30
uur
NOWHERE TO RUN
Dag. 13.45-18.45-21 30 uur
Zon. 13.45-16.15-18.45-21.30
uur
THE DISTINGUISHED
GENTLEMAN
Hort 1 3 45-1 O 4^_?1 ISiiiir
Zo 13 4 5-16 1 5-18.45-21 loQ
uur
SCENT OF A WOMAN
Dag 20.45 uur
CITY OF JOY
Dag. 13 30-18.30-21 30 utf
Zo. 14 00-17 00-20.00 uur
PASSENGER 57
Dag 13.45-18 45-21 15 uur
Zo 13.45-16.15-18.454'
uur
DE KLEINE BLONDE PC
Dag. 13 45-18 45-21 15 u'X
Zo 13.30-16.00-18 45 1
uur
JUNGLE BOEK
Dag. 14.00-18 45 uur
Zo 14.00-16.15-18.45 uur
Armando,,Een ladder verbindt laag met hoog, maar
sehijnlijk ook hoog met laag."
tuurlijk ook. Een symbolische
betekenis hebben èl zijn
werken. Maar geen van zijn
werken heeft het melodramati
sche, en zeker niet het mora
listische
Armando ontwerpt momen
teel het kunstwerk De Ladder
in Berlijn, waar hij woont.
Daar is hij bezig geweest om in
een reusachtige hal het beeld
uit te tekenen, en in een gips
model te maken. Dat wordt in
stukken gezaagd, naar de
bronsgieter gebracht, en dan
weer in elkaar gezet."
Financiering
nu in de fase, dat we de fin:
ciering rond moeten krijg
Er is een bedrag van ruim
ton voor nodig. Er is geld:
schikbaar gesteld door de
meente. (Nog niet offici
gaat de provincie ook een
drage geven. Aan WVC is
bijdrage gevraagd, die
nog over moet beslissen
uitvoering van het beeld h;
daar vanaf. En van het bed'
aan geld, dat aan het bednj
leven gevraagd zal worden,
kunnen dus nog steeds niet
opdracht geven tot de dek
tieve uitvoering van
beeld!
IDE
ede
lecl
ooj
on:
OU'
Hg
0.i
G<
Woensdag 19 mei
20 30 uur: Thelonious
Straight no chaser
Donderdag 20 tot et
woensdag 26 mei
20 30 uur:
tival
Donderdag 20 mei
20.30 uur: Dekalog II
Vrijdag 21 mei
20.30 uur: Hospital
23.00 uur M.A.S.H.
Zaterdag 22 mei
20.30 uur: The waterdi
(Nederlandse première)
23.00 uur: Dead ringers
zondag 23 mei
14.30 uur: Near death
Maandag 24 mei
20.30 uur: Dr. Jekyll and:
Hyde
Dinsdag 25 mei
20.30 uur: Roodbaard
Woensdag 26 mei
19.30 uur: Levensberichte
de conceptuele kunst is hel
dium dat de kunstenaar!
teert ondergeschikt aan de
tentie of het concept, dat
het kunstwerk ten gronfc
ligt. In de lezing zullen os
meer het werk van Annas
Ger van Elk. en Jan Dibbeï
sprake komen
Theater de Lieve Vrouw
Zondag 23 mei
Aanvang: 14.30 uur
Paul Coumans. „We zitten
