De magie van de orchidee
.Leusder Krant.
Geheimzinnig
Hobby
510
iensdag 26 MEI 1993
Pagina 11
taar:
pro-
i hel
een
no-
ijkse
hei
'ogel
ursit
ver-
ndsr
zijl
el
ei
ind.
egf
ezel-
i-trn-
kan'
onze
1 (te-
zal
ver-
kat
g tol
;USDEN - Ik zal een jaar of acht, negen
reest zijn toen ik voor het eerst van m'n
een orchidee zag. We bezochten in die
ren vrienden, die ergens in Drente op een
nping vertoefden en op het toegangspad
de kampeerplaats hielden we ineens
Mijn moeder dook in de berm naar de
ad en bekeek aandachtig een tamelijk
loglijk plantje met puntige, gevlekte
adjes en kleine rose bloempjes. Aan de
nier waarop ze de naam uitsprak, begreep
.chter toch dat we hier niet met de eerste
jeste madelief te maken hadden. „Gevlekt
idekenskruid, een wilde orchidee",
imde ze het plantje en wees ons enthou-
op deze vondst. Vanaf die tijd heeft het
jrd 'orchidee' toch een wat magische la-
gekregen.
fet plantje stond -aan de rand van het
idpad- op een zeer kwetsbare plek. Het
de daar -en dat leek een kwestie van
vermorzeld te worden onder de wielen
aanstormende caravans en ander rollend
ipeermaterieel. Daarom leek het mijn
eder beter het plantje uit te graven en mee
lemen. Hoewel daar in die jaren nog niet
ioodstraf op stond, begreep ik al wel dat
ook in het midden van de jaren zestig niet
gebruikelijke manier was om met wilde
nten om te springen en zeker niet met dit
zeldzame planten. Toch bleek dit
ntje in de omgeving waar wij op dat mo
lt waren geen zeldzaamheid; eenmaal op
amping aangekomen zagen we op diverse
jtjes limonadeglazen vol geplukte orchi-
én staan, die 'voor de gezelligheid' een
hte dood stonden te sterven. Argeloos af-
ilukt door goedwillende kampeerders, die
ik niet eens wisten waarmee ze hun boe-
jes hadden samengesteld,
lm kort te gaan, het orchideetje heeft nog
inlang in onze tuin in mijn toenmalige
jnplaats Assen gegroeid en gebloeid. De
>ie werd alleen nog maar groter, toen elk
•in het vroege voorjaar intensief naar de
nd werd getuurd of de orchidee alweer
kopje opstak. Het had iets van een dage-
terugkerend, heidens ritueel, dat werd
iracht als de eerste blaadjes voorzichtig
itbaar werden. Ironisch genoeg is het
ïtje uiteindelijk gesneuveld in de knoesti-
erkmanshanden van de plaatselijke ho-
ïer, die onze tuin opnieuw kwam inrieh-
Een moment van onachtzaamheid werd
orchidee noodlottig; voor wij er erg in
den stond bovenop z'n rose hoofdje een
«Isaaie conifeer.
let orchideetje verdween, maar de lief-
ibenj in planten bleef In mijn eerste
itje, een lapje grond van twee meter bij
ng centimeter, kweekte ik vol vuur m'n
ite goudsbloemen. Later verschoof mijn
nesse meer naar de wilde flora. Orchi-
jèn werden in Nederland in de jaren ze-
acht tig steeds zeldzamer en er waren buiten-
dse reizen voor nodig om de planten in
elfde overvloed te zien groeien als eens in
Drentse bos. De planten bleven mede
irdoor iets geheimzinnigs houden, zeker
in biologielessen duidelijk werd dat or-
deeën hele specifieke eisen stellen aan
omgeving. Omdat het, in het licht van de
lutie bezien, gaat om tamelijk primitieve
m di nteni is het wortelsysteem van orchideeën
lal niet in staat op eigen kracht voedsel uit
bodem op te nemen. Daarvoor is een sa-
nlevingsverband (symbiose) nodig met
(voor het oog onzichtbare) schimmel
de organismen zijn op elkaar aangewezen
in leven te blijven. De afwezigheid van de
maakt het leven voor de ander onmoge-
In de tropen groeien de planten meestal
eens op de grond. Ze zoeken een lekker
kje in een boom en voeden zich slechts met
langs de stammen afdruipende regenwa-
jdens een korte werkperiode in één van
botanische tuinen die ons land rijk is,
or di
t vai
celen
liet
ar hft
naai
ch di
nous
itukji
t
;t pat
en e
,e toe
i-man
n hel
sekt geworden Door die specialisatie zijn er
ook bijna oneindig veel soorten ontstaan.
Met bloemen in alle kleuren van de regen
boog, in grootte variërend van enkele milli
meters, tot enkele decimeters. Over de hele
wereld zijn er op dit moment naar schatting
20 000 a 30.000 soorten bekend. En nog bijna
dagelijks worden er nieuwe soorten ontdekt.
Toch duurde het nog enkele jaren voor ikzelf
begon te proberen om in de huiskamer orchi
deeën te kweken. En zelfs dat ontstond toe
vallig. Gewoon, omdat ik dacht dat zoiets
slechts voor specialisten was weggelegd, met
een kasje in de tuin. Ik kreeg op een gegeven
moment een plant van een kennis, die er zelf
geen raad meer mee wist. Het ding kwijnde
wat weg en aangezien mijn planten er thuis
florissant bijstonden, leek mijn vensterbank
hem wel een passend asiel. Het alternatief
was de composthoop, dus ontfermde ik me
over de plant. Het was een orchidee, maar dat
was ook het enige wat ik erover wist. De
verzorging ervan zou dus voor een groot deel
op basis van 'fingerspitzengefühl' dienen te
geschieden. Enfin, met de plant ging het al
snel de goede kant op, maar het duurde nog
jaren voor de beloning kwam Zeven jaar om
precies te zijn (over magie gesproken!) Ik
kwam terug van vakantie, toen onze aan
dacht ineens werd getrokken door een merk
waardige uitstulping. Bij nadere bestudering
bleek dat een bloemknop te zijn en enkele
weken later werden we voor de jarenlange
inspanningen beloond met een paar fraaie
bloemtakken.
Toen ging het snel; ik was de kennis van
wie ik de plant gekregen had al enkele jaren
uit het oog verloren, maar belde hem op met
de mededeling dat de plant bloeide. We
maakten een afspraak en nog diezelfde week
stond hij op de stoep Hij was echter niet
alleen, onder zijn arm droeg hij een kistje,
waarin nog een flinke hoeveelheid planten
zat. Voor mijik had kennelijk groene vingers
en bij hem wilde het niet lukken.
Gesterkt door de eerdere ervaring, kocht ik
bij een boekhandel wat literatuur voor de
'gevorderde hobbyist' en verdiepte me enigs
zins in de verzorging van de orchideeën. De
angst om de planten überhaupt aan te raken
verdween en de nieuwkomers werden, aan de
hand van wijze adviezen uit de boeken, in een
nieuwe pot gezet en van speciaal voor orchi
deeën samengestelde grond voorzien. Een
potje vloeibare mest maakte de uitrusting
compleet. Succes was echter allerminst ver
zekerd, daar mij in de literatuur werd verze
kerd dat bepaalde soorten uit mijn collectie
beslist in een warme kas dienden te worden
gekweekt. De nachttemperatuur mocht
daarbij niet onder de 15 graden celsius zak
ken In een slechts met een gashaard ver
warmde kamer is dat niet eenvoudig, zeker
niet gezien het feit dat de vorst in de winter
periode in de woonkamer regelmatig bloe
men op de vensters toverde. Het deerde de
planten echter niet zichtbaar Weliswaar
kwam de groei vrijwel tot stilstaand, de
planten bleven in leven. De beloning kwam al
snel en uit onverwachte hoek. Eén van de als
tropisch te boek staande planten toverde in
een kille februari-maand drie ongelofelijk
fraaie, slanke, oranje bloemen tevoorschijn.
In de zomermaanden die volgden, beloonde
de plant de goede zorgen met vier jonge
scheuten, die de afgelopen winter het vol
wassen stadium naderden Dit voorjaar
draagt de plant liefst dertien bloemen
Het kweken van orchideeën is bij mij een
bijzondere plaats in de liefhebberij gaan in
nemen. Niet zozeer omdat de bloemen vaak
zo fraai zijn, maar ook omdat de geheimzin
nigheid, de magie gebleven is. Een orchidee
kan jarenlang een kwijnend bestaan leiden,
om plotseling zijn fraai gevormde bloemen
tevoorschijn te toveren Zonder aanwijsbare
oorzaak. Evengoed kan een gezond ogende
plant in een paar dagen tijd ineens afsterven.
Zonder dat ook nog maar iemand daar iets
aan lijkt te kunnen doen.
maakte ik ook kennis met de orchideeën uit
de tropen en aanverwante streken In het
toenmalige Cantonspark in Baarn werd de
orchideeëncollectie van de Utrechtse univer
siteit beheerd en pas daar me werd echt dui
delijk, waarom de orchidee over de gehele
wereld geassocieerd wordt met liefde, passie,
op vergelijkbare wijze als dat met dure edel
stenen gebeurd. Aan de ene kant zijn de
planten in hun evolutionaire ontwikkeling in
een tamelijk vroeg stadium blijven steken,
aan de andere kant zijn ze haast tot in het
oneindige gespecialiseerd Omdat veel orchi
deeën voor de bevruchting afhankelijk zijn
van één bepaald insekt, zijn de bloemen in
geur, kleur en bouw vaak bijna zelf een in-
Tijdens de Pinksterdagen houdt de
orchideeënvereniging Kring 't Gooi,
in samenwerking met de stichting
Ruimte-onderzoek Nederland, een
grote orchideeëntentoonstelling in de
botanische tuinen van de universiteit
in Utrecht, in de Uithof. Op de
tentoonstelling, die op fraaie wijze is
ingericht in de tropische kassen van
de botanische tuin, zijn planten te
zien van leden van de vereniging,
maar ook van professionele kwekers.
Op de tentoonstelling zijn exposities
ingericht en er zijn deskundigen
aanwezig voor adviezen. De stichting
Ruimte-onderzoek laat, onder meer
via een model van een sateliet, zien
hoe in de tropen onderzoek wordt
gedaan naar de bedreigingen van het
tropisch regenwoud, de belangrijkste
groeiplaats van orchideeën. De
tentoonstelling is vanaf vrijdag 28
mei geopend voor het publiek en
duurt tot en met tweede Pinksterdag.
De tentoonstelling is dagelijks van
10.00 uur tot 18.00 uur te bezichtigen.
Volwassenen betalen 7,50 entree,
kinderen 4,50en 65-plussers 6,-.
Het entreebewijs geeft ook toegang
tot de rest van de enkele hectaren
grote tuinen, waaronder de rotstuin.
Het adres van de botanische tuin is:
Fort Hoofddijk, Budapestlaan 17,De
Uithof, Utrecht. Informatie: 030-
535455.
Tekst: Daan Bleuel
Foto's: Hans Verhorst
