volgt dat gedeelte in extenso.
"Voor het Steenbikken betaald
Fedrik den Waal 43250 en betaald 21-
En groten 550 en betaald
Fedrik 11320
Elbert Sliet 7500
en 950 groten
Hannes van den bijtel 4540
Wouter Jansen 3200
den vremdeling(!7) 2000 1-
gert van de bijtel 2650 1
Wilm van Renswoude 5250 2-
Henk van Een 12300 6-
en grote 725
gert den Jager 1650
Jacob 22325 11-
Verweij 19100 9-
en groten 1500
Van Meteren 2000
Kees van Leusden 7825
Klaas 3200
3-18-
1-12-
12-8 Men ontving dus 50 cent per 1000 gebikte ste-
- 6-8 nen! En voor de grote stenen werd "nog beter"
-13betaald: wel 60 cent per 1000. Er zijn opgeteld
i-15dus 151835 stenen gebikt,waaronder 3725
,-12"groten".
!-12Er blijven dus nog ongeveer 75.000 stenen over
-12voor de binnenmuren van de nieuwe kerk wat
- zeker niet voldoende is geweest.Zie hierboven.
- 6-8 En nu de tufsteen, die in dit verband steeds
-12-8 duifsteen wordt genoemd. Dit is een zachte
- 3natuursteen, die in de 12e en 13e eeuw veel
10werd gebruikt. De tufsteen werd indertijd van-
16uit Duitsland aangevoerd.Het onderste deel van
3-8 de kerk zal hieruit bestaan hebben.Bij de
11afbraak van de kerk wordt de duifsteen voor het
18eerst genoemd in de vergadering van de bouw-
commissie van 23 februari 1827. "Op de verga
dering aanwezig en de Meester
knecht van de glashut van den Eem in verband
met het malen der tras van de afbraak tegen de
prijs van 45 cents het schepel". Men vindt dit
echter te duur en één van de commissieleden
zal met de eigenaar gaan onderhandelen.Op de
rekening staat later een bedrag dat overeen
komt met 40 cent per schepel.
Dit behoeft enige verklaring. De glashut, vaak
ook glasblazerij genoemd, staat inderdaad aan
gegeven op een kaart van de Grebbelinie in het
boek van H.R Deijs "De Gelderse Vallei" en
ligt dicht bij de Eem ten noorden van
Amersfoort. Een nota geeft een verdere verkla
ring: "Rekening van de onkosten omtrent de
zogenoemde duifsteen der oude kerk, transport
en maalloon, nevens de opbrengst van den zei
ven en van de Cement". Wat gebeurde er dus?
De duifsteen werd vervoerd naar de glasblaze
rij aan de Eem en werd daar vermalen tot
tras(cement). Deze cement kon men dan weer
goed gebruiken bij de bouw van de nieuwe
kerk.
Er zijn een paar gespecificeerde rekeningen
bewaard gebleven van Jacob van de Gumster
de uitvoerder van dit werk, op handgeschept
papier met watermerk, keurig netjes geschre
ven, die er na ruim 160 jaar nog uitzien alsof ze
gisteren geschreven zijn.
Er zijn nogal wat kosten gemaakt. Voor maal
loon van 1807 schepel oude maat duifsteen
moet aan de glashut betaald worden f 722,80
oftewel 40 cent per schepel; het transport van
dit zware goedje per paard en wagen eiste bijna
f 180,-. En"bij t aflevere van cement 2 vies-
se Genever f 1,-".
Er wordt hier gerekend in een voor ons onbe
kende inhoudsmaat: de schepel, hier ook wel
genoemd de schepel oude maat, die bestond uit
45 koppen.Rond Amersfoort was in gebruik de
schepel voor graan van 47 liter, maar die
bestond uit 64 kop en volgens een andere bron
uit 32 kop. De overzetting naar ons maatsys-
teem is vrij moeilijk aan te geven. In een ander
stuk wordt ook de Amersfoortse schepel ge
noemd.Als we een voozichtige berekening
maken blijkt toch dat er tussen de 40 en 80 ton
cement van de duifsteen gemaakt is. Bovendien
blijkt, dat na afloop van deze zaak er ook nog
een hoeveelheid onverkochte duifsteen op het
kerkhof is achtergebleven.
In maart 1827 is men met het vermalen begon
nen, maar aan het eind van de maand wordt al
gemeld,dat de hoeveelheid tras zo groot is, dat
een deel wel verkocht kon worden.Achteraf
blijkt; dat voor de kerk en pastorie slechts een
klein deel is nodig geweest en dat er veel ver
kocht is. In mei 1827 wordt gemeld, dat men
1000 tonnen cement kan verkopen. De prijs
wordt vastgesteld op I I,- per Amersfoortse
schepel (hier wordt de oude maatnaam
gebruikt!).
Overigens, de tonmaat,die hier gebruikt wordt,
is een andere dan die wij nu gebruiken: ca. 114
liter waarschijnlijk.
Later besluit men om een "annonce in dc
Courant" te plaatsen en er ook "bekendmaking
bij biljetten in de omliggende dorpen" zal
plaats vinden om kopers voorde cement te lok
ken.Van uit de verre omtrek komen de kopers,
tot Amsterdam toe.
Er komt een bericht van de glashut, dat dc
gemalen tras vervoerd moet worden, daar er
niet voldoende opslagruimte is Men besluit
om zonodig tegen verlaagde prijs tot versnelde
verkoop over te gaan.Maar een maaand later
wordt dit besluit herroepen.De verkoopprijs
blijft f 1,-per schepel.
In juni 1829 besluit men de resterende cement
ca. 80 mud a f 1,90 te verkopen en in november
ook de cement, die nog op het kerkhof ligt.De
netto opbrengst van de duifsteen bedroeg onge
veer f 660,-, een Hink bedrag,als men in aan
merking neemt, dat de nieuwe kerk met pasto
rie gebouwd zijn voor f. 20.000,-. Hier volgt
nog de letterlijke tekst van twee rekeningen,
die betrekking hebben op de afbraak van de
oude kerk.
"ik ondergetekende Aard pothoven bckenne bij
ondertekening deses ontfangen te hebben uit
hande van C. van de Geest dc Zomme van twee
Toen de kerk er nog stond was er ook sprake van andere activiteiten in wat we nu Oud-Leusden noe
men. (Gewassen tekening oostindisch inkt van Jordanus Hoorn, 1784. Koninklijke Verzamelingen Den
Haag, met toestemming van H.K.H. Prinses Juliana der Nederlanden. lnv.nr.MCS/553).
