74)
X
gewoon was. Maar het moest formeel worden
geregeld en dus werd bijvoorbeeld in Duyst de
kosterswoning van de Koelhorsterkerk aange
wezen als kookplaats, terwijl de kerk zelf als
hospitaal dienst zou doen.
In Leusden werd de leegstaande school
bestemd voor hospitaal en de onderwijzerswo
ning voor het koken van water en voedsel. De
lessen zouden worden verplaatst naar het koor
in de kerk. Voor voedselverstrckking aan armen
in een ander deel van de gemeente werd ruimte
gehuurd bij de weduwe C. de Kru ij ff.
Misschien is er in Stoutenburg weinig gezocht
naar geschikte ruimte voor een hospitaal. In
1848 berichtte de burgemeester tenminste dat
de huizen van de meeste inwoners groot
genoeg waren om patiënten naar behoren te
verplegen. Maar in 1832 drong de Gouverneur
aan en gelukkig stond ambachtsheer Ooijens
'gunstiglijk' een vleugel van zijn landhuis af. Er
waren geen 'liggingstukken en meubelen' maar
de Gouverneur drong aan dat er iets zou gebeu
ren.
De burgemeester van Stoutenburg schreef
schuldbewust: 'Bemoedigd door het vertrou
wen op Gods alleen Almachtig bestuur der
wereldsche gebeurtenissen, en met ter zijde
stelling van alle nodeloze vreesachtigheid voor
onafweerbare onheilen, zouden wij ons des
noods getroosten onder die Gemeenten gerang
schikt te zijn, waarop aanmerkingen gemaakt
zouden kunnen worden ten aanzien der verzor
gingen bij hel onverhoopt uitbreken de Cholera
ziekten'. Maar de 'pecuniële omstandigheden'
van de gemeentekas lieten niet toe 'alle die
onkosten te maken, welke uit de aankoop en in
werking brengen der aanbevolene placatiën
voortvloeijen'. Het was zinloos een collecte te
houden, omdat het merendeel van de inwoners
weinig geld had en de ervaring had geleerd dat
collectes weinig opbrachten. Hoogstens vijftig
personen plachten iets bij te dragen. Toch is er
in 1832 gecollecteerd en van de opbrengst -
nog geen elf gulden - werden direct genees
middelen gekocht. Maar het was een druppel
op een gloeiende plaat en de burgemeesters
vroegen om in geval van nood een hoofdelijke
omslag te mogen opleggen. Een belasting naar
vermogen dus.
Zonder het steeds met zoveel woorden te zeg
gen, klaagden de burgemeesters dat de voor
zorgsmaatregelen wel erg overdreven waren.
Bovendien vonden zij een aantal ervan overbo
dig omdat de mensen gewend waren elkaar te
helpen. Wat had het dan voor zin om bijvoor
beeld ergens in de gemeente een rijtuig
beschikbaar te houden tijdens een epidemie?
Normaal reed iemand van de familieleden of de
omwonenden in dringende gevallen naar
Amersfoort voor medische hulp. Als de
gemeente een rijtuig paraat hield, zou dat eerst
opgehaald moeten worden en dan pas kon de
tocht beginnen. Dat betekende langdurige ver
traging, zeker als het Hink had geregend en de
wegen moeilijk begaanbaar waren.
De burgemeesters vroegen zich ook af wat het
voor zin had een hospitaal in te richten. Dat
kostte veel geld terwijl men van te voren wist
dat de mensen er niet heen zouden willen.
Omdat de gemeenten niet een echte dorpskern
hadden en de inwoners op grote afstand van
elkaar woonden, kon de tocht naar zo'n hospi
taal weieens net zolang duren als naar
Amersfoort. Was het daarom niet veel beter om
een patiënt uit Leusden direct 'optezenden, naar
zoodanige Plaats alwaar de locale gelegenheid
beter toelaat de bevolene precautiën in het werk
te stellen, en de stad Amersfoort slegts een uur
van hier gelegen is zoude deze daartoe ligtelijk
in aanmerking kunnen komen, te meer daar
men in andere ziektens meestal van die stad het
benodigde ter genezing moet erlangen'?
Een groot probleem was ook het ontbreken van
een 'geneeskunstoefenaar' in de gemeenten.
Blijkbaar was dat voor Stoutenburg het lastigst.
De hoofdcommissie adviseerde om een chirur
gijn uit Amersfoort daarheen te 'designeeren'.
Maar deze weigerde omdat er in Amersfoort al
te weinig chirurgijns waren en hij zijn eigen
verloskundige praktijk niet wilde verlaten.
75)
STADSWIBXJWSENZ.
sc
Datzelfde zei de chirurgijn uit De Haar 'moe
tende hij aan verscheidene vrouwen bijstand
verleenen wier bevalling nabij is'. Er zat voor
de hoofdcommissie niets anders op dan te con
stateren dat er echt iets gedaan zou moeten
worden in de 'buitenpractijk' als de cholera uit
brak.
Zo hebben de gemeenten - uit geldnood tegen-
spartelend - de minimale voorzieningen
geschapen. In Stoutenburg stond op den duur in
het 'hospitaal' een krib, er lagen vier dekens die
iemand cadeau gedaan had en een paar zakken
geneesmiddelen zoals kamillethee. In Leusden
was het nauwelijks beter.
Op 4 september 1832 stierf in Amersfoort (dat
toen 11.000 inwoners had) 'een knaapje van
ongeveer elf jaren uit de zeer armoedige klas
se'. Hoe hij de ziekte had opgelopen, wist men
niet, 'daar men met geene mogelijkheid kan
berekenen dat hij met besmette personen of
goederen in betrekking heeft gestaan'. Of hij
echt aan cholera had geleden, was daardoor
onzeker, al had hij wel ernstige ingewands
klachten gehad. Maar ja, hij had zijn buikje
rond gegeten aan onrijpe vruchten en rauwe
garnalen. Het was dus zijn eigen schuld
geweest en die van zijn ouders. Na zijn dood
waren er veertien dagen geen andere gevallen
gemeld, maar toen verspreidde de ziekte zich
snel over de hele stad. In totaal noteerden de
HISTORISCHE KR/^
HISTORISCHE KR/a.
CHOLERA
Ziek geworden. Overl.
AMSTERDAM, 25 October9
Sedert het ontstaan der Ziekte.1446
LEIDEN, 24 October3
Sedert het ontstaan der Ziekte1027
AMERSFOORT, 25 October1
Hoor de BEHOEFTIGE CHOLERA-LIJDERS
de Redactie van dit Blad wederomhet
staande toegezonden
Herst. In Beh
I
5
42
768
.636
42
1
3
24
.453
550
24
3
21
is aan
onder-
V. u
Yan J. V. C. op hoop van navolgingeen
Bank-Billet, voor de navolgende plaatsen, als:
Amersfoort.f 15. 00.
IJsselsteina 10.00.
Oudewater10.00.
Maarsena 10.00.
Katwijkena 15.00.
Rijnsburga 15.00.
Groningena 15.00.
Zwartsluisa 10.00.
te zamen f 100. 00.
Yan H. H. voor: Katwijk Buiten Katwijk Binnen
en Rhijnsburg ieder f 5. 00, te zarnen...'.a 15.00,
a
b
r
c.
k
Ti
b.
m
hi
v<
w
cc
3'
vc
!i.
Zl
a.
di
e<
De kranten hielden de statistiek van de cholera-epidemie bij. Hier een publicatie uit het Algemeen
Handelsblad, waaruit ook blijkt dat de charitas opbloeide.
