199
2.3 Het begrip woestevnge in Leusden
Nu volgen wat vermeldingen van de woes-
teynge, waarbij de onderstrepingen van
mijn hand zijn. De oudst gevonden vermel
ding stamt uit 1412: - Eigendom van een
morgen land in den nijenlande (in het
opschrift en ook in de andere brieven staat:
inde nye woestevgen) by veltdorp after dat
vredecruys (6). -
(Toelichting: Er is in 1412 sprake van nye
of nieuwe woesteygen. Er was kennelijk
ook een oude woesteygen. Velddorp lag
zuidelijk van de Kamerlingh Onnesstraat in
Amersfoort, ter hoogte van de huidige
sportterreinen. Het vredeskruis stond langs
een karrespoor en markeerde de grens tus
sen Amersfoort en Leusden).
In de Blaffaard van Oudsehilden (7) kwam
ik de naam Woesteijger op pag.51 en de
naam Westeyger op pag.60 tegen. Ook is in
deze blaffaard regelmatig sprake - en dan
vooral in de 17e eeuw - van voormalige
akkergronden in de noordpunt van
Leusden, die na 1536 met 'hout of eyken
werden bepoot' (pag.55, 56, 58, 62, 64 en
66). Ik eiteer in dit verband nogmaals
C.G.van den Hengel: - Bij de lage graan
prijzen gingen grote grondbezitters tot
bebossing over, het eerst op de marginale
percelen (op het randje af niet lonend),
zoals op de schrale gronden te Leusden en
op de lage percelen in Hamersveld Bij
hun aankopen was steeds sprake van akkers
(8). - Dat speelde in Leusden vooral in de
eerste helft van de 17e eeuw, toen de Heren
van Vlooswijck zich in Leusden roerden. Ik
heb daar een afzonderlijk paragraafje aan
gewijd.
Leerzaam is ook een grensbeschrijving uit
1594 van de marke van de Leusderberg (9):
Annotatie van het Leusdervelt.
Het Leusdervelt begint aan den
Dyffwech opstreckende ter galchwert
ende van de galge over de Loopbergen
ende soe door den Nort ende voirt tus-
schen beyde de Santbossen daer over den
Swerten berch ofte Vosberch in de
Striloo toe ende vandaer weder kerende
langens het Heynschoter velt over de
Schouwschen hoevel benevens de
Woudenberchsche meente ende di oude
Heygrave tot op den Rave sloot, voorts
langens dieselfde ende opclimmende en
verbij sommige eynge landen aldaer
gelegen ende bij Loveseyn, Treeck,
Óyevaershorst etc. den Bavoord toe, van
Bavoord langes de vestevnge ende de
vrijheyt van Amersfoort weder aan de
Dyffwech toe.
De 'eynge landen' zijn weer de akkerlanden.
Men groef vaak een greppel of sloot op de
grens van heide en bouwland. De Ravesloot
op het Heetveld is hiervan een voorbeeld.
De boeren hadden niet veel op met het zure
en voedselarme water van de natte heide.
Dat water dreigde hun akkers uit te logen.
Het kalkgebrek was van nature al groot
genoeg. In later eeuwen, toen de wolven
voorgoed waren verdreven, werd de grens
tussen heide en akkers min of meer door de
schaapskooien gemarkeerd. Voor de
bedrijfsvoering was dat de meest economi
sche situatie.
Ter verduidelijking heb ik op bijgaand
kaartje wat namen aangegeven (afb.2).
Ouderen onder ons herinneren zich mis
schien nog dat de huidige Frans Halsstraat
in Amersfoort ook wel de Dievenweg werd
genoemd. Deze weg liep schuin over het
terrein van de voormalige Juliana van
Stolberg kazerne naar het Vondelplein.
Leusden bereikte hier destijds zijn meest
noordelijke punt.
HISTORISCHE K/f/v
