NIEUWE
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR
t, Baarn, Bnnsclioten, Eemnes, Hamemelö, Hoevelaken, Hoogland, Lensden, Soest,
1, Stonti
Zaterdag 25 September 1880.
Verborgen Goud.
No. 77.
Negende Jaargang.
Uitgever: A. UI. Slothouwer,
Zij, die met 1 October 1880
op dit blad abonneeren, voor
den prijs van ft.— binnen de
stad en f 1.10 franco per post
in de 3 maanden, ontvangen
van at heden de nog te ver
schijnen nos. gratis.
Advertentiën kunnen inge
zonden worden tot uiterlijk
's morgens 8V3uur,des Woens
dags en Zaterdags.
Eene viermaal geplaatste ad
vertentie wordt slechts drie
maal in rekening gebracht.
ANIERSFOORTSCKE COURANT
Abonnementsprijs voor Amersfoort per 3 maanden f 1,
Franco door het geheele Rijk1,10.
Afzonderlijke nummers 3 Cent.
Dit Blad verschijnt des Woensdags- en des Zaterdags.
te Amersfoort.
Agent voor Baarn en Omstreken:
W. Z. MULDER te Baarn.
Advertentiën van 16 regels0,40.
Iedere regel meer 0,05.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Advertentiën zende men den dag vóór de uitgave in.
Er zijn in ons lieve vaderland, gelijk
wellicht in ieder ander waar de beschaving
zeker peil heeft bereikt, een behoorlijk
aantal niet volkomen tevreden lieden. Dat
is volstrekt niet te verwonderen, evenmin
te betreurenindien we allen ons volmaakt
thuis gevoelden in de bestaande toestan
den, dau zou er van verbetering natuurlijk
geen sprake behoeven te zijn en ware het
woord //vooruitgang" een zinledige klank.
Zeer verschillend is de wijze, waarop men
zijn ontevredenheid aan den dag legt. A.
keurt met een enkelen uitroep alles af,
zonder meerhij mort en moppert, maakt
het zichzelven en anderen lastig, zonder
een grein verbetering aan te brengen. B.
is onuitputtelijk in het uitdenken van her
vormingsplannenvoor elk onderdeel van
het regeeringsbeleid heeft hij een nieuwe
regeling in den zak, en, dat het in ieder
FEUILLETON.
XIX.
Ik vertelde Grandison, dat Pekton mij
beleedigd had, en dat ik hem verboden
had weer in de fabriek te komen, wanneer
hij zich niet behoorlijk gedroeg.
//Hij heeft zeer onaangename manieren,
en hij kan zijne drift niet bedwingen,"
zeide Harold; //maar ik weet bij ondervin
ding, dat hij goedhartig is; hij zal zijne
excuses wel komen maken."
Maar Peyton kwam niet. Integendeel,
ik geloof, dat hij zijn best deed Grandi
son tegen mij op te zetten, door hem dat
te vertellen, waarop hij tegen mij gezin
speeld had.
Ik kon zien, dat dat alles Grandison niet
bevielhij wilde den vriend beschermen
jegens wien hij zich zoozeer verplicht ge
voelde; tegelijkertijd wilde hij tegenover
mij rechtvaardig zijn. Hij was eenigszins
verlegen met zijne houding. Hij wilde mij
ervan overtuigen, dat zijne verhouding tot
mij niet veranderd was, en beproefde daar
om zich te gedragen alsof er niets gebeurd
was, dat zijn vertrouwen in mijne eer aan
opzicht niet beter gaat, komt alleen daar
door, dat zijn medeburgers hem niet aan
het roer plaatsen. C. bestudeert ernstig
den samenhang der dingen, en gaat de
gronden na, waarop wijziging der toestan
den moet berustenhij beschouwt zoowel
den Staat als de Maatschappij als een le
vend organisme, dat zich trapsgewijze en
zonder sprongen kan en moet ontwikke
len, zoodat onze voornaamste zorg moet
zijn, de hinderpalen te kennen en weg te
nemen, die dat natuurlijk proces belem
meren. D. is een voorstander van krasse
maatregelenhij wil eenvoudig al wat er
is onderste boven werpen, ons met de brok
stukken iets nieuws en zoo hij zegt
iets beters samen te stellen.
Dat laatste is de leer van het socialis
me, waarover we vroeger al eens gespro
ken hebben, en ook nu voor een oogen-
blik de aandacht der lezers vraagt.
In Nederland l^omt het sporadisch voor.
Enkelen hebben eenige moeite gedaan om
uit de soms vrij verwarde geschriften
over de leer van het gemeenschappelijk
bezit min of meer juiste noties op te doen,
en maken daarmede in hun kring propa
ganda. Sedert eenigen tijd wordt in de
hoofdstad meer systematisch gewerkt, en
treedt een wetenschappelijk man als lei
der op, namelijk de gewezen predikant bij
de Ev.-Luthersche gemeenteDomela
Nieuwenhuis.
Wij zullen de laatsten zijn, om aan de
grondstellingen van het socialisme de ver
dienste der nieuwheid toe te kennen. In
tegendeel, voorheen zijn in verschillende
landen, inzonderheid in China, pogingen
aangewend om op denzelfden grondslag de
maatschappelijke verhoudingen te regelen.
het wankelen had gebracht.
Wanneer hij geweten had, dat de be
schuldiging zonder grond was, dan zou
zijn oordeel over mij niet door dergelijke
kwaadsprekerij veranderd zijn. In ieder ge
val was ik blij, dat hij niet wist, hoeveel
hij mij verschuldigd was; want daar hij de
ware reden van mijne belangstelling in hem
niet kende, zoude hij zeer licht geloof heb
ben geslagen aan de redenen, die zijn vriend
hem wilde doen gelooven.
Zijne verlegenheid verdween weldra, toen
hij zag, dat ik evenzeer op hem vertrouwde
als vroeger. lederen dag leerden wij elkan
der beter kennen, en van beide kanten nam
de genegenheid toe. Hij zag, dat mijne be
doelingen eerlijk waren, dat het mij ge
noegen deed, wanneer ik hem met mijne
kennis behulpzaam kon zijnen dat ik
zijne welgeslaagde proeven met ongeveinsd
genoegen aanzag.
Sommige van deze proeven gaven zeer
goede resultaten, en als hij een gewoon
werkman was geweest, zou ik hem bewon
derd hebben, om zijne kennis, zijn onver-
moeiden ijver en de volharding, waarmede
hij alle moeielijkheden overwonen zijne
plannen doorzette.
Toen kwamen er voor ons allen geluk
kige tijden. Hij zag Peyton hoe langer hoe
De proeven, in die richting genomen, zijn
jammerlijk mislukt, omdat zij uitgaan van
een valsche onderstelling, namelijk deze,
dat alle meDschen op een gegeven oogen-
blik afstand kunnen doen van het eigen
domsrecht als een prikkel tot werkzaam
heid. Wat in een bijen- of mierenmaat
schappij mogelijk is, kan daarom niet
worden toegepast in een wereld, bevolkt
door veel minder hartstochtlooze wezens,
wier individueel karakter de meest bonte
verscheidenheid aanbiedt. Voorts kan men
de toepassing en de werking van het ge
meenschappelijk grondbezit gadeslaan bij
eenige volken van lagere ontwikkeling:
men zal dan tot de overtuiging komen,
dat juist die verhouding alle energie doodt,
eiken vooruitgang tegenhoudt.
Ten onrechte beschuldigd men de so
cialisten, zei o. a. de heer Nieuwenhuis in
een toespraak, dat zij //den boel willen dee-
len." Er werd uitgerekend, dat ieder
Nederlander in dat geval, hoofd voor hoofd,
aan grond en andere eigendommen f 4000
zou krijgen, zoodat een gezinuit man
vrouw en drie kinderen bestaande, met
een sommetje van f 20,000aardig
zou kunnen gaan rentenieren. Hoe men
er toe komt, aan den grond zeiven, in
eenig stelsel waarde toe te kennen, blijft
een raadsel: deze waarde toch wordt alleen
bepaald door de opbrengst, die de arbeid
er aan ontlokken kan. De grond zelf is
waardeloos, en dit in aanmerking genomen
zou er op gezegd bedrag wel iets zijn af
te dingen.
Wat het socialisme bovenal kenmerkt,
is zijn haat jegens de liberalen en hun be
ginsel. En toch hebben de eersten een
voudig sommige punten uit het program-
minder, en kwam zeer dikwijls bij ons.
Zondags zou ons huis stil zijn geweest
zonder hem; het scheen, alsof hij reeds
een lid van de familie was.
Hij woonde dicht bij de fabriekwant
somtijds bleef hij een halven nacht op,
om bij aansteken van een oven tegenwoor
dig te zijn, wanneer eene proef van het
branden afhing; maar hij kon in een half
uur naar ons huis wandelen. Somtijds ging
hij Zaterdags met Iris en mij mee, om tot
den volgenden Maandag te blijven; was
dit niet het geval, dan kwam hij Zondags
's morgens, vóór het ontbijt.
Ik herinner mij nog, dat hij eens niet
op den gewonen tijd kwam.
z/Zoo," zeide ik, terwijl ik op mijn hor
loge keek; //wij zullen Harold van morgen
niet zien. Hij heeft eene proef in den steen
oven, en is zeker den geheelen nacht op
gebleven om hem te zien uithalen."
z/Wij zullen hem nog vijf minuten tijd
geven," zeide Grootma vol hoop.
Na tien minuten was hij er nog niet.
z/Ja, Grootma" zeide ik.
Grootma begon toebereidselen voor het
ontbijt te maken, maar vijf minuten gin
gen voorbij, zonder dat ik eenige vorde
ring kon merken.
ma der laatsen overgenomen, om verband
te brengen tusschen hun stelsel en de
staatkundige vormen waaronder zij tot dus
ver genoodzaakt zijn te leven. Het libe
ralisme vraagt verheffing van den minde
ren stand door uitbreiding van onderwijs
en beperking van kinderarbeid; uitbreiding
van kiesrecht; meer billijke verdeeling van
den militairen drukontheffing van den
minder bemiddelde in zake belastinghef
fing, door deze in verband te brengen met
elke draagkracht; uitbreiding der staats
bemoeiingen, overal, waar het algemeen
belang de tusschenkomst van den wet
gever noodzakelijk maakt.
Welnu, roept misschien de socialist
triomfantelijk uitdatzelfde willen wij
ook. Inderdaad? Maar hij gelieve dan in
aanmerking te nemen, dat dit alles niet
zoo in één slag te verkrijgen is: we trach
ten steen voor steen het gebouw onzer poli
tieke volmaking op te trekken. Bovendien
heeft die staatkundige hervorming niets te
maken met het dwaze onteigeningsplan,
dat door de socialisten op den voorgrond
wordt gesteld en waaraan al het andere,
zoo het heet, dienstbaar wordt gemaakt.
Vreemde motieven worden somtijds aan
gevoerd, om zekere stelsels te verdedigen,
en niets is verwonderlijker dan dat een
man als de heer Nieuwenhuis ze kan aan
voeren. Zoo lezen we in het verslag zijner
jongste verhandeling: //De grondslagen der
maatschappij deugen niet. 9/10 der mis
drijven zijn vergrijpen tegen den eigendom,
een bewijs dus dat de eigendomsbegrippen
niet goed zijn." Ja, van de lui die be
doelde misdrijven plegen: ze weten den
grens tusschen het mijn en dijn niet te re
specteeren. Doch de heer N. meent er stel-
z/Willen wij wat in den tuin gaan wan
delen, papa?" vroeg Iris.
Wij gingen in den tuin; maar hare
dunne pantoffels waren oorzaak, dat wij
niet verder dan het hek kwamen, waar
Iris opmerkte, dat de weg wel droog zou
zijn, ofschoon ik er niets van zien kon. Ik
ging heel gewillig den kant van de kerk op.
z/Dien kant niet, dat weet u ook wel,"
zeide Iris, en zij bloosde, terwijl zij mij
met zich meetrok naar den anderen kant.
z/Wij loopen dien weg iederen morgen,
als wij naar de fabriek gaan," bracht ik
er tegen in.
//Daarom is hij juist zoo prettig. Wij
houden van oude bekende paden, evenals
van oude gezichten."
z/En van jonge," merkte ik op.
Wij waren nog niet ver gegaan, toen wij
de welbekende gestalte van onzen Harold
met versnelden pas den hoek om zagen
komen. Het deed mij goed, de gelaatstrek
ken van de beide jongelieden van vreugde
te zien schitteren, toen zij elkander ont
moetten.
Toen wij het tuinhek openden hoorden
wij Grootma Marie toeroepen, dat zij het
ontbijt maar moest klaarmaken.
Daarna hoefden wij niet lang op het
ontbijt te wachten; en te oordeelen naar
