NIEUWE
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR
Amersfoort, Baam, Baoscboten, Een», Hmnsnli, Hoevelaken, lotM, We», Soest,
Zaterdag 28 Mei 1881.
In 't Oosten
No. 43.
Advertentiën kunnen inge
zonden worden tot uiterlijk
's morgens 8'/s uur des Woens
dags en Zaterdags.
Eene viermaal geplaatste ad-
vertentie wordt slechts drie
maal In rekening gebracht.
FEUILLETON.
De Held der schilderkamer.
AMERSF00RTSC1E
t
f>
Advertentiën van 16 regelsJ 0,40.
Abonnementsprijs voor Amersfoort per 3 maanden ƒ1,Uitgever* Al JM iSIotllOHWCr Iedere regel meer 0,05.
Franco door het geheele Kijk1,10. Voor het Buitenland0,070.
Afzonderlijke nummers 3 Cent. TE AMERSÏ001Ï.T. Reclames per regel0,20.
Dit Blad verschijnt des Woensdags' en des Zaterdags. Groote letters norden berekend naar plaatsruimte.
Het is er verre van af, dat er het licht
zou doorbrekenintegendeel, de duisternis
schijnt er zich dubbel zwaar samen te
pakken, en ons op nieuw de vraag op de
lippen te voeren, of het misschien toch
waar is, dat de menschheid zich in een
cirkelgang beweegt?
Nauwelijks is het tien jaren geleden
dat het volk, hetwelk er zich op beroem
de aan de spits der beschaving te staan,
ons gruwelen te aanschouwen gaf zoo ont
zettend, dat de pen des geschiedschrijvers
er voor terugbeeft: en nog klinkt er nu
en dan een kreet tot verheerlijking van
de toen gepleegde wandaden. En thans,
terwijl de herinnering aan die bange dagen
pas een weinig begint te verflauwen, ge
beuren in het Oosten van ons werelddeel
dingen, die ons plotseling schijnen te ver
plaatsen in het hart der Middeleeuwen.
Wij hebben in de eerste plaats op het
oog de gewelddadigheden der tegenwoor
dige Jodenvervolging in Duitschland en
in Rusland.
Zoools bekend is, komt aan een bedie
naar van den Christelijken godsdienst, aan
i.
De dakkamer is het hoofd van het huis.
Beneden, in den winkel, heerscht handel
en bedrijvigheid. Die drukke zaak stelt het
tantum quantum voor der hartelooze mam-
monmaatschappij, dat treurige product van
beschaving. De eerste verdieping daarente
gen maakt het rustige, behaaglijke domein
uit van den achtbaren, verdienstelijken re
presentant der maag, van den rentenier,
wiens drukkendste zorg is, hoe weder //trek"
te krijgen; wiens voornaamste bezigheid
bestaat in de spijsvertering, behalve in 't
afknippen soms van langwerpig-vierkante,
hoogst gewichtige stukjes papier. Maar een
trap hooger woont de poëzie zelve. Staan
daar geen bloemen voor 't venster, waar
soms mooie meisjesgezichten tusschen glu
ren, en wordt er niet den ganschen dag
piano gespeeld en gezongen, dat het een
lust is zoo niet een last? O, het legio pia
nino's is het beste bewijs, dat er oneindig
meer gevoel is in de wereld, dan de met
zwarte ideën behepte pessimisten aannemen.
De menschen weten geen raad met al het
gevoel vandaar de vele schouwburgen,
kerken en slecht betokkelde klavieren.
Een trap hooger, daar wordt het handwerk
den Berlijnschen hofprediker Stöcker, de
treurige eer toe, het meest tot het ont
staan van de onzalige Judenhetzerei'' te
hebben bijgedragen. Met politieke bedoe
lingen, uit haat jegens de liberale begin
selen die naar zijn meening door de reac
tionaire maatregelen van Bismarck niet
krachtig genoeg worden bestreden, heeft
hij niet geschroomd de ruwe hartstochten
der menigte op te wekkenals de onhan
dige toovenaar der legende heeft hij de
booze geesten te voorschijn geroepen,
en waarlijk, niet hij is in het bezit der
formule, die bij machte is ze weder te
boeien. Hij beging de driestheid, een deel
zijner medeburgers de rechten van het
maatschappelijk samenzijn te ontzeggen
zijn priesterwoord sprak het banvonnis uit,
en hij vond maar al te gereede volgelin
gen die niets vuriger wenschten dan het
ten uitvoer te leggen.
En terwijl sedert eenige weken de be
richten over de vervolging der Israëlieten
in Duitschland eenigszins minder zijn ge
worden, werden we plotseling verschrikt
door soortgelijke tijdingen uit het diep
geschokte Czarenrijk, alsof de maat
schappelijke toestand aldaar ook zonder
die nieuwe gebeurtenissen niet dreigend
genoeg ware. Dat de omvang der onlus
ten evenredig is aan het beschavingspeil
van hen die ze verwekken, is een te al-
gemeene regel dan dat wij er ons over
kunnen verwonderen dat het getal slacht
offers er zoo groot is geworden.
Wie gewoou is de verschijnselen op
maatschappelijk en staatkundig gebied
met eenige nauwkeurigheid gade te slaan,
vertegenwoordigd, de noeste vlijt. Nu komt
de dakkamer, fatsoenshalve frontispice ge
noemd.
Hier pleegt de struggler for life zich op
te houden en de levensmoede. Hier woont
ook wel de arme Excelsior, de moede,
doch onversaagde strever, die niet hoog
geuoeg schijnt te kunnen wonen. Hier wurdt
meer gedacht, gedicht en gedroomd dan
elders in de geheele stad. Vanhier vliegen
de adelaars op, en zweven in den glans
der zon over de verbaasde wereld; vanhier
ook fladderen kleine wildzangen vaD lak
tot tak, en minnende harten luisteren er
naar in stille verrukking. Diep in den nacht
licht hier de lamp des geleerden als een
kleine ster. Hier is het rijk der kennis
en der kunst.
De kunst wil brood, maar vooral ook
licht. Daar er beneden in 't gewoel te
weinig van dat hemelsche licht is, moet
de kunst vier trappen klimmen. De beeld
houwer met zijn zware aardsche stof maakt
hierop een uitzondering, maar we hebben
hier met een schilder te doen.
Gaston Tarras had veel moeite, een ate
lier naar zijn zin te vinden, en werd des
wege omgedreven als een gevederd zaad dat
wortelen wil. Zijn penseel had nog niet
de werking, alles wat het aanroerde in goud
te veranderen, want hij was niet beroemd,
en vergenoegd als het volstrekt noodige
ten einde tot de kennis der oorzaken te
komen, zal ongetwijfeld opmerken, dat hier
onderscheiden krachten samenwerken.
In de eerste plaats komt het ons voor,
dat in de tweede helft der negentiende
eeuw zeker godsdienstig fanatisme zicli
sterker dan ooit doet waarnemen. De
toekomstige geschiedschrijver zal misschien
het gewicht van het feit beter doorgronden
en doen uitkomen dan ons thans mogelijk
is; m3ar wij meenen er toch op te moeten
wijzen dat het zich niet tot enge grenzen
beperktdoch over een belangrijk deel
van de aarde kan worden aangetoond. In
de jaren na 1830 deed het zich vooral
gelden in de Mohammedaansche wereld
onder de volgelingen van den Profeet van
Mekka ontstond een opgewekte geloofsijver,
die zich openbaarde in strenge inachtne
ming van de voorschriften van den Koran,
toeneming der bedevaarten naar den tempel
te Mekka, en andere uiterlijkheden,
zicli vooral over Azië uitbreidde en onder
meer voor het Nederlandsch gezag in Indië
groote gevaren opleverde. Een soortgelijke
strooming deed zich twintig jaar later
gelden in de Boedhisteu-wereldj, en daar
mede stond de opstand in Britsch-Indië
in nauw verband. Intusschen werden ook
in het Christendom de verschillende rich
tingen scherper afgeteekend: bij toene
ming werd de waarde van bepaalde mee
ningen hooger aangeslagenen gelijken
tred daarmede hield de stijgende onver
draagzaamheid jegens andersdenkenden.
Nogeens, we wagen het niet te beslissen
in hoeverre we hier aan een algemeene
//cultur-historische'' strooming hebben te
UMM—I——————BOMrn
zilver te voorschijn kwam.
Enthaltsamkeit ist ein Vergnugen
Au Sachcn die maD nicht kann kriegcu.
zegt zeer juist Buscli. Daarom verbande
Tarras de hoogvliegende voorstellingen van
een groot, hoog lokaal, vol kostbare, an
tieke meubels, gobelins, kleeden, wapen
rustingen en andere heerlijkheden, die het
hart van een schilder plegen te stelen, en
trachtte zijn wenschen met zijn middelen
te doen strooken. Maar de bezichtigde ver
trekken voldeden zelfs niet aan veel beschei
dener vordering, of zijn middelen waren
weder een beletsel. Doch ieder heeft een
onzichtbare noordster, en de zijne bracht
hem eindelijk in een stille straat van de
voorstad, vlak voor de woorden: Hier ist
ein Atelier an einen i u hi gen Herrn zu
vermiethen, 4< Treppen Lei Frau Hafner.
Daar hij zich niet onrustig achtte, klom
hij moedig naar de nok, om voor de een
entwintigste maal zijn geluk te beproeven.
Een vriendelijke juffrouw van middel
bare jareu stond hem te woord en toonde
de kamer in quaestie, die hem wel beviel,
al stelde ze hem een weinig in zijne
verwachting te leur. //Nu, 't gaatdacht
hijna te hebben rondgezien. Nadat hij
met de oogen al zijn goederen had ge
rangschikt ijlings de wanden anders had
behangen en gedecoreerden zichzelf aan
den ezel behaaglijk schilderend had voor
denken: we wijzen slechts op het zich onder
allerlei vormen herhalende verschijnsel.
Nu hebben handige lieden van deze
//eigenaardigheid" van onzen tijd partij
weten te trekken tot bereiking van baat
zuchtige politieke oogmerken. In naam
van //godsdienst," en natuurlijk met mis-
bruikimtking van een eerbiedwaardig be
ginsel hebben zij den strijd aangebonden
tegeu de vorderingen der hedendaagsche
samenleving, en pogen zij het werk van
de vrijmaking van den menschelijken geest
zooveel mogelijk ongedaan te maken. Die
strijd is overal aan de orde; het doel is
allerwege hetzelfde, alleen de middelen
verschillen, afhankelijk als zij zijn van de
gegevenswaarvan de tegenstanders van
den vooruitgang zich moeten bedienen.
De invloed, door Israëlieten verkregen
op het gebied van financiën, administratie,
journalistiek, handel, wetenschap en kunst
vooral in het oostelijk deel van het Duit-
sche Keizerrijk, was voor de mannen der
reactie een uitmuntende aanleiding om de
quasi-godsdienstige neigingen der menigte
in een bepacalde richting te drijvenen
het is wel een zeer merkwaardig teeken
des tijds, dat aan de beweging zelfs deel
genomen werd door een klasse van jonge
lieden die anders juist niet de eersten zijn
om zich door vooroordeelen te laten be-
heerscheu, door de studenten namelijk
der uuiversiteiten. Het is nog niet vol
doende opgehelderdwat dezen daartoe
aandreef. Is het een onwillekeurige opwel
ling geweest van rassenhaat, die zich onder
de vormen der beschaving wel verbergen
laat doch niettemin steeds op het punt is
gesteld lachte dit beeld der fantasie hem
toeenhet zoeken moedeinnig ver
langend op rust te komen was hij het
spoedig met juffrouw Hafner eens.
De eerste dagen gingen om met in
trekken inrichten en inruimen. Gaston
Tarras was een van de menschen die be
hoefte hebben door veel dingen omgeven
te zijn. Ware hij niet door zijn beurs en
welmeenenden raad weerhouden dan had
hij, zooals zijn vriend Dariu zich uitdrukte,
reeds lang het laatste gaatje tot werken
toegestopten ware genoodzaakt geweest
buiten zijn atelier te schilderen. Juffrouw
Hafner stond versteld toen haar huurder
met zijn zonderling huisraad zijn massa
voorwerpen en //vodderijen" voor den dag
kwam. Daar waren koppen genoeg voor
een groot gezinen van allerlei vorm
alle behept met iets waardoor ze den
schilder welgevallig waren, eigenschappen
die het huismoederlijk oog van de juffrouw
in 't geheel niet zagof die slechts bij
droegen tot haar verbazing. Daar waren
pruiken slankedikbuikige en ringvor
mige, kruiken tot onbegrijpelijke doeleinden
die er net als gekken" uitzagen. Jezus,
Maria, Jozef!" vloekte de goede vrouw,
//mijnheer, wil u dan uit al die dingen
drinken en te gelijk ging haar een
beangstigende droomige voorstelling door
het hoofd van ten razenden reuzendorst
