NIEUWE
- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR
VUURSCHE, SCHERPENZEEL EN
Het pluk van ROODEN BASTIAAN.
Feuilleton.
No. 4
Zaterdag 12 Januari 1884.
Dertiende Jaargang.
Uitgever: A. M. Slothouwer,
Participatie.
W. ROMBOUTS.
Abonnementsprijs voor Amersfoort per 3 maanden f 1,
Franco door het geheele Rijkx 1,10.
Afzonderlijke nummers3 Cent.
Dit Blad verschijnt des Woensdags en des Zaterdags.
te Amersfoort.
Advertentiën van 10 regelsf 0,40.
Iedere regel meer 0,05.
Voor het Buitenland0,075
Reclames per regel i> 0,20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Advertentiën kunnen ingezon
den worden tot uiterlijk 's mor
gens 10 uur des Woensdags en
Zaterdags.
Eene viermaal geplaatste ad
vertentie ivordt slechts driemaal
in rekening gebracht.
Onder de vele middelen die uitgedacht
zijn en toegepast worden om den gelde-
lijken toestand der arbeidende klasse te
verbeteren, neemt het stelsel, dat met
bovenstaanden naam wordt aangeduid,
een niet onbelangrijken plaats in. Niet
weinigen beschouwen het zelfs als het
systeem der toekomst, als de meest be
vredigende oplossing van het maatschap
pelijk vraagstuk.
In elk geval staat het op den midden
weg tusschen twee uiterste richtingen, en
in zekeren zin is dat reeds een aanbe
veling. Terwijl aan den eenen kant wordt
gepredikt: Het kapitaal is doode arbeid,
die levenden arbeid tot zich trekt, in
zich opneemt en alzoo den maatschappe-
lijken rijkdom brengt in handen van hen
die zelf niet voortbrengen, leer van
Karei Marx, en aan de andere zijde
de oude meening wordt gehandhaafd, dat
arbeid een artikel is welks marktwaarde
geregeld wordt naar de verhouding van
vraag en aanbod, zoodat, wie aan den
man die voor hem werkt den overeenge
komen prijs betaalt ten volle is verant
woord en geen andere bemoeiing heeft,
trachten de voorstanders zoowel van
coöperatie als van participatie een vasten
grond te leggen voor een betere en
voortdurende betrekking tusschen de beide
groote factoren in de productie. En daar
DOOR
„Moeder deed zoo," „moeder wilde het dus'
„Zoo was moeder het gewoon," Dit zou moe
der niet hebben toegestaandit waren de richt
snoeren, die hen allen nog leidden nadat zij
reeds lang van hen was heengegaan.
Met de buren kwamen zij ook niet in conflict,
dewijl de hut zich eenzaam in het woud bevond
en de naaste houtvesterswoning zeker '20 minu
ten en de naaste dorpen Broeken en Göttingen
wel drie kwartier verder, waren gelegen.
Zoo hadden zij reeds twee jaren vreedzaam
en gelukkig onder elkander voortgeleeftd, toen
er eene gebeurtenis plaats greep, die eene
gansche omkeering in hunne levenswijze dreigde
te veroorzaken, en die hen dan ook aanvanke
lijk in niet geringe verlegenheid bracht.
Op zekeren avond toch, tei wijl de oude Gos-
wijn op de bank voor üe deur zat om de on
dergaande zon te beschouwen en Bastiaan, naast
hem op den grond gezeten, de bijlen voor den
volgenden dag aanscherpte, kwam Freerk op
eens met drift op hen toe.' 'open, reeds in de
verte een brief omhoog idende, dien hij, on
derweg, van den bestell nad opgevangen. Nog
hijgendenaar den adem van den snellen loop gaf
hij hem zijnen vader met de woorden: „Zie eens
vader een brief uit Kleef, zeker van oom Teun!
„Wie oom Teun was?. De eeuige brieder
vanGoswijn, lezers! die vroeger ter zee gevaren
en na in Amerika aangeland te zijn en daar
wij evenmin geneigd zijn Marx's leer te
omhelzen als ons te vereenigen met de
steile begrippen van zijn tegenvoeters op
sociaal gebied, zullen wij wèl doen met
beide stelsels van verzoening wat nader
te beschouwen.
Dat het kapitaal voor de productie on
misbaar is zal wel niet meer ontkend
wordenen hoe grooter vorderingen de
nijverheid maakt aan de hand der na
tuurwetenschappen, in des te sterker
mate zal dit het geval zijn. Kapitaal is
niets anders dan opgespaarde arbeidhet
zal dus noodig zijn. dat elk geslacht meer
arbeid verricht dan bepaald noodig is
voor de voldoening aan zijn oogenblik-
kelijke behoefte, om dat meerdere in
den eenen of anderen vorm vast te leg
gen, opdat hel later bij nieuwe voort
brenging zijne medewerking verleene.
Van dien opgespaarden arbeid gaat een
niet onbelangrijk deel weer verloren:
door oorlog, door brand, door aardbe
vingen, door roekeloosheid, ook, door
dien het nedergelegd is een vorm die de
latere deelneming aan den arbeid onmo
gelijk maakt. Om maar iets te noemen
tot toelichting van het laatste. Iemand
heeft opgespaard een zekere som, die hij
besteedt voor den aankoop van parels.
Zoolang nu die parels een zelfde betrek
kelijke waarde behouden, en hij er dus
ten allen tijde zijn kapitaal voor terug
kan krijgen, is er geen arbeidersverlies.
Wel is dat het geval, als door ruime
visscherij of het uit de mode geraken
van het artikel later een veel geringer
bedrag er voor verkregen kan worden.
De gewone vorm waarinde opgespaarde
arbeid wordt vastgesteld, is die van geld,
omdat het zoo gemakkelijk weer is om
te zetten en de meest vaste waarde bezit.
Voor de voortbrenging is het eigenlijk
eenig fortuin te hebben gemaakt, zich, na den
dood zijner vrouw, met zijne eenige dochter
Geerte-Mie te Kleef rnet der woon had geves
tigd om daar, in dat aardige paradijs, zijne
verdere dagen in stilte te slijten. Hoewel de
beide broeders elkander best mochten lijden,
was toch de briefwisseling niet druk geweest
en daarom bracht ook dit schrijven, in den be
ginne, eenige consternatie te weeg. Naauwelijks
echter had Goswijr. het opschrift gezien of hij
riep uit: „neen, jongens! dat heeft oom Teun
niet geschreven, dat is een vreemde hand Als
er maar geen ongeluk gebeurd is of er bezwa
ren zijn." Met eenigszins bevende han verbrak
hij dan ook het zegel en werd, hoe meer hij
las, hoe langer hoe bleeker, zoodat Bastiaan
opstond en zeide„om Godswil vader wat is
er dat u zoo ontroert? Geef mij den brief, laat
ik hem lezen en komt gij intusschen wat tot u
zelf. „Ja, Jongen ziedaar lees jij maar ik ben
geschrikt want mijn voorgevoel is waarheid, oom
Teun is plotseling aan eene beroerte gestorven
en de notaris schrijft dat Geerte-Mie, die zooals
gij weet, geene andere bloedverwanten heeft
dan ons, hier zal komen, Wat zullen wij begin
nen wij kennen haar niet eens, en hoe zal zij,
die het zoo goed gewend is, zich hier kunnen
schikken
Die arme Teun, pas 50 jaar en nu zoo in
eens weg, wat is toch die wereld? Wat ons
leven? Geen uur is rneu zeker dat men het an
dere beleven zal. Zie jongensdat stemt tot
ernstig nadenken, vergeet dat niet en leef steeds
zóó dat gij altijd bereid bevonden kunt worden
om gerust dat stervensuur af te wachten, meer
zeg ik u niet. Kom Bas lees nu maar eens
hardop wat de notaris schrijft:"
Bastiaan las
„Mijnheer Goswijn Ik vervul bij dezen de
treurige plicht u medeteueelen, dat uw goeue
broeder Teunis Omslag, door eene hem plot-
van weinig belang, of het kapitaal zich
bevindt in dezelfde handen die den ar
beid verrichten als er maar samenwer
king plaats heeft, dan is alles in orde.
Maar voor de arbeiders zelf is dat lang
niet onverschillig. Het kapitaal toch
maakt terecht aanspraak op zeker deel
van de vruchten van den arbeid: bevindt
het zich in handen van den arbeider, dan
kunnen dezen de vruchten geheel voor
zich behouden. Nu bestaat altijd de mo
gelijkheid, dat door gebrekkig beheer,
onvoldoend toezicht, slechte leiding van
de werkzaamheden, de arbeid nog min-
drr resultaat oplevert dan wanneer hij
die over het kapitaal beschikt de directie
over het werk uitoefentmaar dat geval
willen we niet in rekening brengen. De
vereeniging van kapitaal en arbeid in
dezelfde handen, en zonder op verkregen
rechten eenigszins inbreuk te maken,
geschiedt langs den weg der coöperatie:
een zeker aantal werklieden, in staat om
gezamenlijk zekere nuttige vooi werpen
te vervaardigen, vereenigen zich en bren
gen de noodige gelden bijeen terwijl zij,
hetgeen hun ontbreekt, door leening
trachten aan te vullen. Hoe meer waar
borgen zij aanbieden dat de uitvoering
van hun plannen niet zal worden gestaakt
en voordeel zal opleveren, des te grooter
is natuurlijk hun crediet.
Participatie is heel iets anders. Het
kapitaal blijft daarbij aan ééne zijde, de
arbeid aan den anderen kant. Maar bij
de verdeeling van de vruchten wijkt men
af van den verouderden économischen
regel dat de uitbetaling van het bedon
gen loon voldoende is. Dat loon wordt
eerst uitbetaald, daarna worden de
productiekosten vastgesteld, vervolgens
een billijke rente voor het kapitaal aan
gewezen. Ieder heeft nu wat hem toe-
seling overvallen beroerte, het tijdelijke met
het eeuwige heeft moeten verwissellen. Ik be
hoef u de droefheid zijner eenige dochter, die
nu alléén in de wereld staat, met te schilderen.
Gij zult die kunnen gevoelen en begrijpen. Ik
ben met de regeling der zaken belast en dus
óók verplicht voor dut meisje te zorgen.
Daarom moet ik u, als haar naaste bloedver
want, beleefd verzoeken haar eeniger. tijd on
der uwe hoede te nemen daar zij slechts 17
jaren oud is en dus nog niet op zich zelf kan
staan. Unontgeldelijk behoeft dit niet te ge
schieden, want uw broeder heeft, hoewel geen
groot fortuin, toch genoeg nagelaten om in hare
behoeften te kunnen voorzien, en daar ik, bij
testament, ben aangewezen om haar vermogen
tot hare meerderjarigheid te beheeren, zullen
we het, over de conditiën wel eens worden.
Als ik dus geen tegen berigt ontvang kunt u
haar over 8 dagen ten Uwent verwachten.
Ik heb de eer te zijn.
Uw dw. dienaar.
Den Heer Goswijn Omslag KASTOK.
in den Hartz. Saksen. Notaris.
Daar was de rustige rust al verstoord. Allen
zagen elkaar, na geëindigde lectuur al even
verbijsterd aanja zelfs de hond Wolf, die
tot nog toe stil in een hoek had gelegen, kwam
nader legde den breeden kop op 's meesters
knie eu keek hem met zijne verstandige oo-
gen deelnemend aan. Eindelijk vei brak Freerk,
zooals der onbezorgde jeugd eigen is, het eerst
het stilzwijgen met de wooiden; „Nu vader!
daar behoeven wij toch zoo sip niet om te kij
ken. 't Spijt me erg voor oom en voor Geerte-
Mie ook, maar het is toch nog zoo kwaad niet
dat zij hier komtZe kon waarachtig wel erger
want .ooreeist is zij goed en wel ouder dak
en zal het hier waarlijk zoo kwaad niet hebben,
maai ten andere kujgeu wij misschien eene
goede huishoudster meer, zoodat wij de oude
komt. Het overige is winst. Van die winst
neemt liet kapitaal, onverschillig wie
dat vertegenwoordigt, één persoon of een
vennootschap, zijn deel, een ander
deel wordt onder de arbeiders verdeeld
als premienog een deel gaat als reserve
om eenige verzekering te hebben tegen
mogelijke verliezen; nog een deel wordt
aangewezen om te voorzien in de behoeften
der arbeiders wanneer zij door ziekte,
door ongeval of door ouderdom niet meer
in staat zijn aan de productie deel te
nemen en toch leven moeten.
Men gevoelt welke ontzaglijke voor-
deelen een regeling van soortgelijke strek
king kan geven, en hoe zij den ijver en
aldus het produceerend vermogen van de
werklieden moet verhoogen. Dat de toe
passing van dit stelsel niet overal en be
alle industrieën mogelijk is, willen wij
gaarne aannemen maar evenzeer geloo-
ven we, dat waar een tak van nijverheid
bloeit, den ondernemer goede winsten
afwerpt en even goede in de toekomst
belooft, een ernstige proefneming met
dit stelsel zeer bepaald aanbeveling ver
dient. Althans, waar het ingevoerd is
bevindt men er zich wederzijds goed bij.
Amersfoort, 12 Januari 1884.
De gemeenteraadszitting van j.l. Don
derdag, de eerste in dit jaar, werd door
de burgemeester met een welkomstgroet
en den wensch dat de beraadslagingen
viuchtbaar zouden mogen zijn voor ge
meentebelangen, geopend,
Het voorstel van Mr. van Zijst, in zake
de Zondagswet, „om niet overtegaan tot
het opzenden van een adres," waarover
in de vorige zitting de stemmen staakten
wei d aan de orde gesteld en verworpen.
Op voorstel van Jhr. Calkoen werden
strompelige nu kunnen misschen, wat dunkt u
Alles wel jongenlief! Uwe jonkheid geeft den
toon aan en spreekt naar uw hart, maar mijn
meerdere jaren zeggen dat wij ons eene groo
te verantwoordelijkheid op den hals halen. Leef
de uwe goede moeder nog. O, dan ware het
niets: maar bedenk eens: een jong, onervaren
meisje, dat het zoo geheel anders gewoon is
als zij het hier zal vinden, zonder vrouwelijke
leiding bij ons die zooveel uithuizig zijn, dat is
een gevaailijke zaak. waar ik erg tegen op zie.
Ik moet er dus den notaris over schrijven en
hem met die omstandigheden bekend maken
op dat men ons later niets kunne verwijten.
God weet hoe gaarne ik het lieve kind wil
helpen maar ik moet vóór alles zorg dragen
dat wij schatvrij blijven en dat zij vóóraf weet
wat haar hier te wachten staat."
„Och, vader! zei Bastiaan nu, op zijn gewo
nen, bedaarden toon, mij dunkt, dat moest u
nu maar niet doen, want zij komt hier immers
niet voor vast. Laat ons eerst eens zien wie zij
zelf' is en er de proef van nemen, valt die dan
later tegen welnu dan hebben wij het onze
gedaan, want wij kunnen haar toch in deze
omstandigheden niet verlegen laten, zou ik
zeggenen ik beloof u wel te zullen zorgen
zooveel ik maar kan, dat haar niets kwaads
overkomt, terwijl Wolf die groot en sterk is, en,
zooals gij weet, zijn man best staat, dan maai
bij haar thuis moet blijven, als wij er soms
allen te gelijk uit moeten
„Nu, jongens! zegt de grijze: als jelui er zoo
over denkt en er niet tegen op ziet, laat haar
dan maar komen, want Bastiaan heeft gelijk
wij mogen de arme wees niet verstooten en,
ronduit gezegd, ben ik ook wel wat nieuwsgie
rig eens kennis met haar te maken.
Wui.it vervolgd.)
