nieuwe
Nieuws- en Advertentieblad
UTRECHT EN GELDERLAND.
N. 9!.
Zaterdag 13 November 1886.
Vijftiende Jaargang.
abonnementsprijs:
Verkeerd begrepen.
\ERSCHIJi\T WOENSDAG M ZATERDAG.
advertentien:
BINNENLAND.
F euillet on.
THEA.
AMERSFOORTSCM COURANT.
VOOR
Per 3 maanden 1.Franco per post door het gebeele Kijk.
Afzonderlijke Nummers 3 Cent.
Ingezonden stukken en berichten intezenden uiterlijk Dinsdag en Vrijdag.
Toen de Wet op het Middelbaar
Onderwijs en haar uitvoering ons
land begiftigden met een groot aan
tal scholen, waar de burgerklasse,
voor een niet al te drukkende gelde
lijke opoffering gelegenheid zou vin
den, haar zonen in het genot eener
breedere verstandelijke ontwikkeling
te doen treden dan op de inrichtin
gen van Lager Onderwijs kan ver
kregen worden, lag het zeker niet
in de bedoeling der wetgevers, deze
Hoogere Burgerscholen te doen strek
ken als de voorportalen, die toegang
verleenen tot den Staatsdienst in
zijn onderscheiden vertakkingen. Dat
denkbeeld is langzamerhand gegroeid
en het feit, dat een niet gering deel
onzer landgenooten den openbaren
dienst beschouwt als iets zeer be
geerlijks, heeft de woekerplant een
bijzonder weligen wasdom gegeven.
Zoekt men naar een verontschul
diging, zij is wel te vinden. Elk
ambt eischt vooreerst een zekere
mate van algemeene ontwikkeling,
opdat zij, die met het publiek in
dagelijksche aanraking komen, niet
staan beneden de eischen, welke men
aan een beschaafd man mag stellen
of, indien het meer betreft de be
hartiging van belangen, die binnen
de muren van een bureau worden
bezorgd, dan kan met recht worden
verlangd, dat de ambtenaar eenig
doorzicht, eenige scherpzinnigheid
bezit, die, onder meer, de vrucht is
van geregelde geesteswerkzaamheid.
Daarenboven zijn voor de onderschei
den takken van den Staatsdienst
zekere bijzondere bekwaamheden
noodig, in verband met de werkzaam
heden waarmede men zal worden
belast, zonder dat dit nog bepaald
den naam van vakkennis behoeft te
dragen.
Nu is het wel eenigszins verklaar
baar, dat het bezit van een Hoogere-
Burgerschool-diploma wordt be-
Uitgever A. M. SLOTHOUWER, Amersfoort.
Van 16 rogels 0,40 iedere regel meer B Cent.
Advertentien. viermaal geplaatst worden slechts driemaal berekend.
Groote letters en vignetten naar plaatsruimte.
schouwd als een voldoende of bijna
voldoende waarborg van bekwaam
heid, zoodat het vrijstelling verleent
van zekere examens, waaraan anders
de candidaat zich zou behooren te
onderwerpen. Waarom zou tweemaal
onderzoek gedaan worden naar de
zelfde zaak? Reeds al te veel wordt
er geofferd aan de heerschende
examen-manie: laat ons het kwaad
niet zonder dringende noodzakelijk
heid versterken.
Dat alles is waar, en toch leidt
het tot de consequentie, waarvan
we hierboven spraken. Het einddi
ploma wordt aangemerkt als een op
vele sloten passende sleutel; die te
verwerven is het eehig doel. Wat de
kundigheden betreft, die men bij
gesehikten aanleg door vlijtige studie
aan de Hoogere Burgerschool kan
opdoen, deze nemen in de alge
meene waardeering slechts de tweede
plaats in.
Er is in deze verhouding iets, dat
afkeuring verdient, en daaraan heeft
eigenlijk het diploma-stelsel schuld.
Men heeft nu eenmaal, voor een
van Rijkswege benoemde commissie,
bewijzen van bekwaamheid afgelegd,
en acht nu den Staat zedelijk ver
plicht, voor de toekomst der gedi
plomeerden verder zorg te dragen.
Maar het gevolg is ook, dat er
meer werkkrachten worden aange
boden dan benuttigd kunnen worden,
en dat daardoor het aantal teleur-
gestelden van jaar tot jaar grooter
wordt. Zij die, na eenige malen te
vergeefs zich beschikbaar te hebben
gesteld, niet voor plaatsing in aan
merking komen, achten zich in hun
rechten gekrenkt, en beschuldigen
het Staatsgezag van miskenning
hunner billijke aanspraken.
Het is daarom dat wij een kleine
hervorming op dat gebied niet over
bodig achtenDe Hoogere Burgerschool
moet zijn en blijven een school,
niets meer; geen kweekplaats van
ambtenaren, zelfs niet van beambten
in particulieren dienst. De leervakken
moeten zich dan ook bepalen tot
hetgeen een beschaafd mensch dient
te weten, om in de rij zijner mede
burgers een fatsoenlijk figuur te
kunnen maken.
Heeft voorts de Staat adspiranten
noodig voor een of andere openbare
betrekking, hij stelle de eischen vast,
waaraan zij moeten voldoen, en
onderzoeke, door middel van een
examen, in hoeverre de candidaten
daaraan beantwoorden. Het komt er
dan volstrekt niet op aan, waar en
op welke wijze zij hun kennis heb
ben verworven. In hoofdzaak zou
vastgesteld kunnen worden, dat het
examen éénmaal per jaar voor eiken
diensttak wordt afgenomen, en dat
het onderzoek vergelijkend is, zoodat
de ranglijst van plaatsing voor dat
jaar daaruit wordt vastgesteld. Wie
dan overschiet, kan een volgend jaar
opnieuw mededingen.
Maar, zal men wellicht vragen,
wordt op die wijze de nu reeds
overstelpende stroom der examens
niet nog breeder en dieper gemaakt?
Als al het andere zoo blijft, voor
zeker. Maar juist dat wenschen we
niet. Met name de eindexamens der
Hoogere Burgerscholen zouden we
afgeschaft willen zien, en vervangen
door een diploma van voldoende
bekwaamheid, afgegeven door den
Directeur, en overeenkomstig een
besluit van de vergadering der leera
ren. Deze heeren toch kennen hun
leerlingen het best; na minstens
vijf jaren met hen te hebben gewerkt,
zal het hun gewis niet ontbreken
aan de noodige gegevens, tot het
uitspreken van een oordeel voor
hetwelk zij de volle verantwoordelijk
heid aanvaarden.
De bezwaren tegen die eind-examens
zijn vaak genoeg in het licht gesteld;
een der meest ernstige is de abnor
male toestand, waarin de leerling
verkeert in den tijd dat hij »voor
zijn examen moet blokken." Van
rustige verwerking van het geleerde
kan dan geen sprake zijnde scholier,
volgens de teekenachtige uitdrukking
van Beets, pompt zich vol of laat
zich volpompen, opdat hij in de
dagen der verschrikking niet al te
spoedig zij leeggevraagd.
Voor de gymnasiën zouden wij de
eindexamens, mits hervormd naar
het plan van de in den loop dezes
jaars gehouden vergadering van rec
toren, bestendigd willen zien, omdat
zij toegang verleenen tot de univer
siteit. Het Ilooger onderwijs vormt
met zijn voorbereiding één keten,
waaraan elke schakel stevig verbon
den moet zijn.
Doch waar wij aan het bezit van
het diploma der Hoogere Burgerschool
geen stoffelijke voordeelen verbonden
wenschen te zien, zou ons de afschaf
fing van het officieel eind-examen
toeschijnen, een goede stap te zijn
ter wegneming van het verkeerde
begrip, hetwelk door velen aan het
doel en den werkkring van onze
inrichtingen van Middelbaar Onder
wijs wordt gehecht.
Het Ministerie heeft aan de leden
van de Tweede Kamer, die zich ongerust
maken over het wegblijven van de nieuwe
regeling van het kiesrecht, beloofd, de
daartoe strekkende voorstellen zoo spoe
dig mogelijk te zullen inzenden. De
Raad van State moest nog over dit
belangrijke vraagstuk gehoord worden.
Van een billijker regeling der perso-
neele belasting kan niets komen vóór
men met de Grondwetsherziening gereed
is.
In de Tweede Kamer werden gisteren
bij de voortzetting der beraadslagingen
over de Indische begrooting door Schim-
melpenninck v. d. Oye en Keuchenius
sommige regeeringsmaatregelen betrek
kelijk zendelingen enz. aan een critiek
onderworpen, laatstgenoemde kwam vooral
ook op tegen de overdreven en z. i. on
vrijheidlievende toepassing van het druk
pers-reglement. Eenige leden en de minis
ter repliceerden.
Den 24en dezer zullen de drie af-
deelingen van de Staats-Commissie naar
het onderzoek van landbouwtoestanden
en de middelen tot verbetering alhier
bijeenkomen, na afloop waarvan de Com
missie een Algemeene Vergadering zal
houden.
Te Middelburg gaat een adres
rond van koffiehuishouders en andere
belanghebbenden, gericht aan Z. M, den
Koning, waarin zij hun bezwaren formu
leeren tegen het wetsontwerp betrekke
lijk de Zondagswet.
Wijzende op de nadeelen, die zij reeds
ondervinden door de invoering der drank
wet, beklagen zij zich over de bijzondere
bescherming der bierhallen, die hun veel
afbreuk doer..
Adressanten verklaren volkomen in te
stemmen met de Zondagswet, wanneer
de goede bedoeling der hooge regeering
wordt beoogd en niet de halve maar de
heele Zondag worde «afgezonderd.» Zij
wenschen dan echter ook, dat alle koffie-
en bierhuizen, sociëteiten en dergelijke
inrichtingen den gansehen dag gesloten
moeten zijn.
Naar wij vernemen, heeft mr. Ph.
A. Haas Az. te Amsterdam een request
om gratie van verderen straftijd ten be
hoeve van Jeanne Lorette aan Z. M. den
Koning ingeleverd.
Van wege de hoofdcommissie voor
de tentoonstelling van voedingsmiddelen,
die men ir. het navolgende jaar te
Amsterdam wil houden, is een circulaire
verspreid, om op te wekken tot deelne
ming in het waarborgfonds. Wanneer
zij niet door een waarborgfonds van
minstens f'100,000 wordt gesteund, ver
klaart de commissie den begonnen arbeid
niet te kunnen voortzetten. Het fonds
wordt gesplitst in aandeelen van f50,
waarvan 50 pCt. op 1 Maart 1887 als
voorloopige waarborg moet worden ge
stort; aan elke inschrijving van f50 is
persoonlijk vrije toegang tot de tentoon
stelling verbonden. Een eventueel tekort
zal pondspondsgewijze over de inschrijvers
worden omgeslagen.
De heer W. A. Scholten, te
Groningen, heeft weder voor het ver
schaffen van warm voedsel aan behoef
tige schoolkinderen f'1000 geschonken.
Roman van KARL 1IEIGEL.
19)
»Wel ja, tegen mijn keuze had je over
't algemeen genomen niets te zeggen I
Waarschijnlijk dacht je en dat is de
gewone uitvlucht van ouders en bloed
verwanten als een meisje naar 't tooneel
gaat dat men Phryne spelen en een
Vestaalsche maagd blijven kan En on
getwijfeld zijn je daarvan verheven voor
beelden bekend. Zoo heeft in Frankrijk,
zooals ik mij herinner, een balletdanseres
de prijs der deugd behaald. Maar wat
zegt die ééne onder duizenden? En hoe
veel schouwburgdirecteurs hebben wij,
die voor de deugd waken en die deze
begunstigen. Neem eens aan, dat ik,
toen ik naar het Apollinotheater ging,
nog niet door het gift dat alle kinderen
van actrices in 't bloed zit, verdorven
wasneem eens aan, dat ik een
engelrein gemoed had gehad dat ik een
allerliefst kind was geweestzou je dan
denken, dat een directeur als Hahnen-
kamm mijn rokken om die reden minder
kort gemaakt, mij voor de rollen van
vrouw uit de demi-monde en schoen
makersjongen zou gespaard hebben
Ze schaamt zich och komdat is
maar gekheid zegt menheer Hahnen-
kamm met een gezicht als een sater.
«Allons, opgepast op je laatste woord,
hoor kleine meid. Vooruit!" En het
meisje treedt op 't tooneel, want dit
is haar plicht niet alleen, 't is ook haar
middel van bestaan. En de muziek speelt,
en het publiek applaudisseert, want die
beschroomdheid staat de débutante aller
liefst, en de dubbelzinnigheden werken
van die rozenlippen dubbel pikant. Heden
gaat ze nog met tranen in de oogen
achter de coulissen terug maar mor
gen schreit ze niet meer. Viooltjes en
reseda kunnen in zulk een dampkring
niet leven. Goed gezelschap sluit alle on
zuivere bestanddeelen buiten aldus
tellen de meeste schouwburgen niet tot
dien kring. En het publiek? Och,
komloop heen I Het sluit ons buiten
zijn familiekring, maar de vrouwen en
dochters komen tot ons. Ge kunt ze uit
alle standen, wel niet in groot toilet,
maar des te prettiger en vroolijker ge
stemd, in de loges zien zitten. Ja, 't is
waar, dat de kleine man zijn vrouw
en kinderen thuis laat, maar dat doet
hij meer uit zucht tot sparen dan uit
principe. Ik heb ten minste nog geen
enkelen braven handwerksman aangetrof
fen, die voor een vrijkaartje heeft be
dankt. Wel is waar zijn er brave lui,
die met toorn en verontwaardiging over
de toenemende lichtzinnigheden, die men
op het tooneel ziet opvoeren, spreken.
Maar die pedante lui komen ook niet,
al geeft men goede stukken. Dat zijn
de gelukkige of ongelukkige menschen
met een dikke huid doch zonder eenige
phantasie. Met hen behoeft een tooneel-
directeur geen rekening te houden.
Welken smaak het zoogenaamde volk,
de arbeider met vereelte handen huldigt,
weet ik niet. Volgens hetgeen ik daar
van in gezelschap van pret- en joolma-
kende jongeren in de publieke tuinen,
heb gezien, koester ik daarvan geen
hooge verwachting. En in de provin
cie? Geen mensch komt hier in de resi
dentie of hij betaalt Hahnenkamm zijn
schatting. »Men moet zoo iets toch heb
ben gezien!" Overigens valt zooals ik
reeds gezegd heb aan de stukken uit
ons repertoire ook in de ouderwetsche
landstadjes de zege ten deel, en als daar
de koordedansei es met lange rokken
optreedt, dan komt dat alleen dat ze
geen tricots heeft. Aan den goeden wil
om die laatsten te dragen, ontbreekt
het haar echter niet.
»En nu vraag ik: kan een meisje, die
zulk een ondervinding heeft opgedaan,
braaf, zedig en bescheiden blijven? Ja
als ze geen heet bloed, geen hartstoch
ten heeft. Maar een acteur zonder driften,
zonder passie is nonsens. Ik vraag maar
of wij, die in het leven met den nek
aangezien, ja veracht worden, die in de
kunst van den oogenblikkelijken smaak,
van de luim en van de beurs des direc
teurs afhankelijk zijn, met hen en met
u tevreden kunnen zijn? Neen zeg ik!
Er is niemand onder ons, die niet eens
nu en dan aan die koele, stille zetelplaats
der muze heeft gedacht, waar de kunst
lievende moeder van allen uit eerbaar
heid of uit ijverzucht over den tempel
de wacht houdt en haar beschermelingen
op soirées noodigt om daar over niets
anders dan over Iphigenia's en jonkvrou
wen van Orleans te babbelen. Dat zijn
de oasen in de woestijn, waarnaar wij
rnet meer of minder dichterlijk gevoel
smachten, evenals een kameel naar
water, 't Is alleen jammer, dat die oasen
gemeenlijk zeer klein zijnl Ik heb het
nimmer bijzonder troostrijk gevonden,
als men iemand, die geen cent in de
wereld bezit, maar die zijn geld op fat
soenlijke manier zou besteden, toeroept,
dat hij moet zien, dat hij de honderddui
zend trekt!"
»Bravo! Bravo!" riep juffrouw Frei
berg, die thans niet te lui was om eens
in de handen te klappen. »Waar haal je
al die invallen van daanJe moet comedie
schrijven
»Dat ziju meer dan invallen, mama:
't zijn waarheden," wierp Thea haar toe.
«Slechts gedeeltelijk," hernam haar
broeder. »En zelfs al gaf ik toe, dat al
't geen je daar hebt verkondigd, in
allen deele juist is, blijft nog de vraag
over, wat je dan dwingt om nog langer
aan 't tooneel te blijven als het tooneel-
leven niets dan glinsterende ellende is?"
»Dat is een zonderlinge vraag! Glin
sterende ellende is toch steeds nog beter
dan ellende in al haar naaktheid? Ik
weet waarlijk niet wat ik zou moeten
aanvangen als ik langer tijd zonder
engagement blijf dan wij met onze
spaarpenningen kunnen toekomen. Maar,
afgezien daarvan denk ik er toch niet
aan om mijn baantje er aan te geven.
Als ik 's avonds champagne drink heb
ik den anderen morgen geregeld hoofdpijn
en toch drink ik dien wijn want hij
is zoo zoet.
Wordt vervolgd.)
