I1UWE
Nieuws- en Advertentieblad
UTRECHT EN GELDERLAND.
Vervloek! eo Verstooten.
N. 37.
Zaterdag 7 Mei 1887.
Zestiende Jaargang.
F euiileton.
VOOR
abonnementsprijs:
VERSCHIJNT WOENSDAG EN ZATERDAG.
Uitgever A. M. SLOTHOUWER, Amersfoort.
ADVERTENTIE Ni
EEN SOCIALE QUAESTIE VOOR
NIET-S0CIAL1STEN.
BINNENLAND.
AMEB
COURANT.
Per 3 maanden ƒ1.Franco per post door het geheele Rijk.
Afzonderlijke Nummers 3 Cent.
Ingezonden stukken en berichten intezenden uiterlijk Dinsdag en Vrijdag.
Van I 6 regels 0,40 iedere regel meer 5 Cent.
Advertenticn viermaal geplaatst worden slechts driemaal berekend.
Groote letters en vignetten naar plaatsruimte.
Wie ooit toeschouwer is geweest
bij liet afbreken van oude vesting
muren, een arbeid waarmee men
nu in ons vaderland langzamerhand
klaar komt, zal verbaasd gestaan
hebben over de moeielijkheid van
dat slooperswerk. De steenen waren
schier niet van elkander te krijgen;
't was alsof men in granietrotsen
zat te bakken, de hardste breekijzers
werden er stomp op geslagen. Niet
minder bezwaarlijk is bet wegruimen
van muurwerk en fundeeringen van
oude gebouwen, die plaats moeten
maken voor meer moderne architec
tonische gewrochten.
Wat deze laatste betreft, wij ge-
looven niet dat onze zonen en klein
zonen daar zooveel spul mee zullen
hebben, als zij op bun beurt aan
het verbouwen gaan. De vraag is
zelfs gewettigd, of die constructies
het wel een menschenleeftijd" zullen
uithouden.
De hedendaagsche buizenbouwers
schijnen van oordeel te zijn, dat elk
geslacht er pleizier in zal hebben,
zich een nieuwe woning te stichten.
Op die manier blijft de industrie in
stand, bereiken de ambachten een
hoogen trap van bloei, en kan ieder
zijn eigen smaak volgen.
Of er iets vóór die opvatting pleit,
weten we niet; alleen vinden we
het jammer, dat zij die de mooie
nieuwe huizen bewonen moeten, er
nog al ongerief van ondervinden. Van
onzen buurman rechts en links ge
scheiden door halfsteens muurtjes,
leven we zoowat als de Dajaks van
Borneo, in een soort van gemoede
lijke gemeenschappelijkheid. Wij
worden onthaald op den geur van
zijn spijzen, we genieten den
galm van zijn gesprekken en verlus
tigen ons in de geneugten van de
muziek waarop hij zichzelf en zijn
familieleden onthaalt, 't Is meer ge
zellig dan aangenaam.
Het een en ander, waarvan we
de schaduwzijde aanstonds nog wat
nader bezien zullen, is de vrucht
van den hedendaagschen speculatie-
bouw. Voor een betrekkelijk geringe
som doet een ondernemend man een
blok op het oog fraaie woningen
verrijzen, lielst om ze dadelijk na
de voltooiing te vcrkoopenkan dat
niet, dan zijn er wel huurders te
vinden die meer op uiterlijken schijn
dan op meer soliede eigenschappen
letten. In elk geval, zij zijn bij het
bouwen niet tegenwoordig geweest;
zij hebben niet gezien, hoe de stee
nen op elkander werden gestapeld,
welke soort van kalk er tusschen
werd geplakt, eigenlijk een brij van
zand, die, als ze eenigen tijd gezeten
heeft, modder is geworden, en het
vermogen mist om den boel in
elkander te houden. Om ook zulke
muren omver te krijgen, heeft men
geen dynamietpatroon noodig; een
goed gerichte, loodrecht op het
muurvlak werkende schop is daartoe
voldoende. Soms gebeurt het, dat
zoo'n half voltooid huis omver waait,
en dan begint men maar weer opnieuw
heeft men het geluk, dat het werk
met goed weer wordt afgemaakt,
dan houdt het een het ander wel
in verband. Van de draagkracht dier
steengevaarten wordt ook jiiet over
matig veel gevergd; de balken, die
er op komen te liggen, zouden door
onze vaderen met den naam van
latwerk bestempeld zijn geworden.
Het ontbreekt niet aan verbalen
van in den muur geslagen spijkers,
waarmee men een schilderij van zijn
buurman beschadigde; zelfs bestaat
er een legende van iemand, die op
soortgelijke manier uit zijn middag
dutje werd opgeschrikt, onder gevaar
van vastgenageld te worden. Die
histories hebben ongetwijfeld haar
humoristische zijde, en geven vooral
den teekenaar stof tot vermakelijke
schetsen.
Doch de toestand, waaraan zij
ontleend zijn, heeft ook een meer
ernstigen kant. Men klaagt veel, en
inzonderheid op de klei- of veengron
den, over vochtige woningen en
kwalijkriekende vertrekkenieder
geneeskundige weet, welke gevolgen
daaruit voortvloeien. Men stookt,
men ventileert uit den treuren, maar
dat helpt slechts voor een oogenblik;
de oorzaak wordt er niet door weg
genomen.
Deze is geen andere, dan de ge
brekkige huizenbouw. De dunne
muren van poreuzen steen, met zand
in plaats van kalk verbonden, zuigen
het vocht op. Uit een door langdu
rige bewoning vervuilden bodem
neemt het water alle denkbare
onhebbelijkheden mede; de muur
werkt als een filter, het vocht ver
toont zich, in tamelijk zuiveren staat,
als droppels en straaltjes aan de
oppervlakte, terwijl de smetstoffen
achterblijven. Deze hoopen zich op
in den steen, in de »kalk"; de laat
ste wordt na eenige jaren zeer ge
schikt om er de hei mede te bemes
ten, doch minder goed voor de ge
zondheid der huisbewoners.
Als we nu de vraag stellen, wat
daartegen te doen is, dan kan ieder
terstond het middel aanwijzen. We
moeten van de goedkoope bouwerij
afstand doen. Onze werklieden kun
nen het wel goed, als men hun maar
den tijd en de middelen gunt. Wie
geen geld heeft voor overtollige
ornamenten, offere daaraan niet de
hechtheid en de gezondheid op; en
wanneer men den gebruikelijken
weg van aanbesteding volgt, dan zij
men op zijn hoede tegen de inschrij
vers, die voor veel minder dan de
raming willen aannemen. Natuurlijk,
kan het niet uit de lengte, dan
moet het maar uit de breedte komen
I de ondernemer wenscht er geen geld
j op toe te leggen, wat niemand ook
van hem vergen zal.
I Het allermeest dient daarop gelet
j te worden bij den bouw van arbei
derswoningen. Voor den werkman
is gezondheid zijn kapitaal; bij is
gewoonlijk beperkt in zijn keus, en
als hij een woning aanvaardt die
onder het patronaat staat van een
bouwvereeniging, dan dient hij eenige
waarborgen te hebben dat hij in een
bewoonbaar huis komt. Hoeveel er
in dit opzicht ook verbeterd moge
zijn, er is op dat gebied nog onein
dig veel te doen. Onder dat vele
rekenen wij ook een zorgvuldig toe
zicht.
Hygiënische quaesties kunnen het
best besproken worden in tijden, dat
we door geen besmettelijke ziekten
worden geteisterdis dat het geval,
dan zijn we niet in de vereischte
stemming voor bedaard nadenken
en bezadigd overleg. Welnu, thans
verkeeren we in dat gelukkig geval,
en daarom meenen we een goed
oogenblik te hebben gekozen om
even de aandacht te vestigen op het
verband dat er bestaat tusschen
onzen huizenbouw en de volksge
zondheid.
De luitenant-generaal Pfeiffer heeft
het bevel r.edergelegd over het leger in
de Oost. Deze hooge betiekking is
thans opgedragen aan den generaal-ma-
joor Ifaga, die tegelijk tot luitenant-
generaal opgeklommen is.
Vooral nu de versteiking van het
Indisch leger als een der eischen van het
oogenblik ter spiake wordt gebracht, is
de taak van leger-commandant in Indië
een hoogst gewichtige betrekking, waar
aan een zware verantwoordelijkheid is
verbonden.
De jaarvergadering der Nederl.
Vereeniging tegen de prostitutie zal op
7 Juli a.s. te Utrecht gehouden worden.
Het hoofdbestuur der Hollandsche
Maatschappij van landbouw heeft be
sloten, naar aanleiding van het voor
komen van trichinen bij varkens te Goes,
aan den Minister van binnenlandsche
zaken een adres te richten, waarhij
krechtig wordt aangedrongen een nauw
keurig onderzoek te doen instellen en
desgeraden de meest gestrenge maat
regelen tegen uitbreiding dier ziekte te
nemen.
Drie beklaagden wegens het paling
oproer te Amsterdam zijn Donderdag I I.
voor het Haagsche hof verschenen. De
eisch is 1 jaar voor Faille en 6 maanden
voor de vrouwen Scholten.
Naar de II. Ct. verneemt vierde
Teylers Hofje gister zijn honderdjarig be
staan.
De redactie van de Wereldburger
wijst op het feit, dat de emigrant naar
de Transvaal over minstens f5000 kapi
taal moet beschikken, om zich als boer
te kunnen vestigen, en waarschuwt ern
stig tegen het uitzenden van jongelieden
die in Holland niet hebben willen gedijen
en nu bereid zijn elders alles aan te
pakken, maar niet in staat zijn iels goed
aan te pakken.
Volgens hare meening kunnen in
Zuid-Afrika alleen landbouwers met eenig
kapitaal en knappe, soliede ambachtslie
den tot voorspoed geraken.
Die opvatting is volkomen juist, zegt
het Dgbl., en moge hier nog door enkele
opmerkingen worden aangevuld.
Dal een Hollandsche boer, in de
Transvaal overgeplant, goede zaken zou
moeten maken, ware al een geheel ver
keerde verwachting. Zijne- handen staan
hein daar in de eerste jaren linksch hij
heeft geen middelen om gedurende ge-
noegzamen tijd zich op de hoogte te
stellen van landbouw en veeteelt, alvorens
hij een besluit neemt; koopt dan dikwijls
van den slimmen Afrikaander boer eene
nplaats", welke naderhand blijkt groote
gebreken te bezitten; verspeelt aldus
zijn inleg, en verarmt en verhongert ten
laatste.
De kleine ambtenaarsposten zijn allen
bezet, en meer dan dat. Slechts zij, die
reeds in Nederland eene landsbetrekking
bekleedden en eervol zijn ontslagen,
hebben eenige kans op plaatsing.
De ambachtslieden worden goed be
taald, wanneer de zaken niet stilstaan.
Eenige jaren geleden kon een putgraver
j te Bloemfontein nog tot f 12 daags ver-
9) Bij deze scherpe terechtwijzing vloog
een koortsig rood over het gezicht van
den graaf, die zich toornig op de lip
beet. Zijne oogen vonkelden als die van
een tijger, die gereed is op zijn prooi
te springen, met onmachtige woede balde
hij krampachtig zijne vuisten en tanden
knarste. Hij herstelde zich echter spoedig
enverdrongzijne gewaarwordingen, alleen
de plotseling volgende bleekheid zijner
wangen verried zijn inwendigen strijd.
Zoodra Seniawitsch zich verwijderd had,
trad Dewhinsky, wiens hart hoorbaar
klopte, toen hij onwillekeurig getuige
van dit gesprek was geweest, te voor
schijn. Zijn blik zocht Anka, maar hij
zag haar niet. Eindelijk ontdekte hij haar
in een aangrenzend vertrek in gesprek
met een bejaarde dame hoewel eenigs-
zins bleek, had zij toch al hare bedaard
heid herkregen. Juist klonk de muziek
voor een quadrille.
ïMag ik zonder onbescheiden te zijn
u de laatste quadrille verzoeken vroeg
Dewbinsky, terwijl hij eerbiedig na
derde, toen de dame Anka verlaten had.
nik moest zooeven de lieve gravin al
de bijzonderheden mijner redding ver
halen," zeide zij, terwijl zij met eene
bevallige buiging hem haar arm lijkte.
Bierbare Anka Uw goedheid schat
mijne geringe verdienste al te hoog," ant
woordde Dewbinsky.
Voor de eerste maal had hij haar niet
vorstin, maar bij haar naam genoemd
hij was zelfs bijna over zijne stoutmoe
digheid verschrikt; maar terwijl hij in
hare schitterende Oogen zag, gevoelde
hij zich zoo onuitsprekelijk gelukkig dat hij
bijna vergat men in de zaal op een
vis a vis wachte. Toen hij mei haar
binnentrad, zocht zijn blik Seniawitsch,
hij scheen verdwenen te zijn.
Wij willen ons niet verder ophouden
bij de latere bezoeken welke Dewbinsky
op het kasteel Wollnake allegde, en die
hem steeds meer tot de overtuiging
brachten, dat hij Anka onuitsprekelijk
beminde en ook door haar bemind werd.
Beiden waren in het zalige tijdstip van
een liefdesroman gekomen, in welken
men zonder een woord te spreken, elkan
der begrijpt, te zamen spreekt en de een
zich naar den ander regelt.
En Seniawitsch? Hij had eenige dagen
na Anka's geboortedag afscheid genomen,
voorwendende een noodzakelijke reis naar
Warschau te moeten doen.
IV.
Bijna drie maanden waren sedert Anka's
geboortedag verstreken. De winter moest
voor de tooverkracht der lieve lente
wijken. Van berg en veld had zij met
haar warmen adem het witte sneeuw
kleed verwijderd en weiden en beemden
prijkten met sappig groen. De hoornen
en struweelen hadden weer haar lommer
rijk loofdak, en vroolijk kweelden de uit
het Zuiden teruggekeerde zangers. Zoo
als de jonge lente in de natuur, had ook
in Sara's hart de lente der liefde haar
intrek genomen.
Nadat Seniawitsch zich overtuigd had,
dat Anka voor hem verloren was, wilde
hij geen tijd verliezen, om de tweede
pees op zijn boog gereed te maken,
echter niet zonder nog vooraf Anka en
Dewbinsky wraak te hebben gezworen.
Om bij Baiuch Levi weder in een
gunstiger licht te verschijnen, had hij
uit andere bronnen geld weten af te
troggelen en had daarmede bij Baruch
eenige wissels vóór den vervaltijd af
gelost.
Reeds bij vroegere bezoeken was het
hem gelukt op het argeloos hart van
het meisje eenigen indruk te maken
want hij verstond het, al den toover van
woord en blik, die den in de wereld
ervaren mannen ten dienste staan, te
hulp te roepen, om hare gunst te ver
werven. Hoewel Sara er op bedacht
was haar hart te behoeden, dat het
zich niet blindelings in zijn verderf
stortte, was toch de indiuk dien de
verleidelijke woorden op haar maakten,
des te gevaarlijker voor haar, daar de
strenge afzondering en ingetogenheid
waarin zij tot nu toe geleefd had, haar
niet het juiste oordeel verleende, hetwelk
meisjes van hare jaren anders gewoonlijk
bezitten.
Seniawitsch had bij zijne bezoeken,
welke hij in het huis van den jood deed,
er op gerekend, Sara alleen aan te
treffen, hetgeen uit hoofde der handels
reizen, die Levi meermalen verscheidene
dagen verwijderd hielden, licht mogelijk
was. Toen op zekeren dag de dienst
meid hem gezegd had, dat de oude Levi
niet te huis was, zond hij ze tot Sara,
liet haar om een onderhoud verzoeken
en werd hierop in de huiskamer gelaten,
waar het meisje zich rnet hare oude tante
Rachel bevond.
»Mag ik u, mejuffrouw, gehoor ver
zoeken zeide hij, nadat de gewone
plichtplegingen gewisseld waren.
«In de tegenwoordigheid mijner tante
verzoek ik u ongehinderd te spreken,"
antwoordde Sara.
ïHet gewicht van mijn verzoek doet
mij wel wenschen dat uw vader ook
tegenwoordig mocht zijn;" zei Senia
witsch inwendig dacht hij waarschijn
lijk het tegendeel smaar ik kan den
last des zwijgens niet langer verdragen.
Van het oogenblik af, dat ik het geluk
had u voor het eerst te zien, schoone
Sara, was iedere klopping van mijn
hart slechts aan u gewijd een innige
en oprechte liefde voor u vervult mijne
ziel. Ik ben heden gekomen, om u mijn
hart en mijne hand aan te bieden.
Wilt ge mijne gade, gravin Seniawitsch
worden
Sara's wangen waren met purperrood
overtogen en hare gloeiende oogen schit
terden van vreugde en hoogmoed. Met
kloppend hart en halfgeopende lippen had
zij naar zijne woorden geluisterd. Maar
hare tante was door deze onverwachte
verklaring zoodanig verrast, dat zij geen
woord kon uitbrengen liet breiwerk viel
uit hare handen en strak staarde zij den
graaf in het gelaat.
»Wie zou u kunnen zien zonder u
te beminnen! Zeg, dieibare Sara, dat
ge inijne aanvraag niet afwijst," voer
Seniawitsch voort, terwijl hij hare hand
nam en er een kus op ai ukle.
(Worrit vervolgd.)
