NIEUWE
Nieuws- en Advertentieblad
UTRECHT en GELDERLAND
ELE0N0RE C0BHAM,
No. 32.
Zaterdag 21 April 1894.
Drie-en-twintigste jaargang.
VERSCHIJNT WOENSDAG EN ZATERDAG
BINNENLAND.
F euilleton.
AMERSFOOR
HE C0ÜR1NT.
VOOR
abonnementsprijs:
Eer 3 maanden 1Franco per post door het geheele Eijk.
Afzonderlijke Hummers 3 Cent.
Ingezonden stukken en berichten intezenden uiterlijk Dinsdag en Vrijdag.
Uitgever G. -T. SLOTHOUWER, Amersfoort.
advertentien:
Van 16 regels f 0,40 iedere regel meer B Cent.
Advertentiën viermaal geplaatst worden slechts driemaal berekend
Groote letters en vignetten naar plaatsruimte.
Een en ander over kiesrecht.
Men geeft een kind geen mes in han
den, voordat het wat grooter en ontwik
kelder is en weet welk gebruik van dat
roes gemaakt kan worden ten goede en
ten kwade, voordat men raag aannemen,
dat het zooveel verstand en oordeel be
zit om een werktuig, dat ook gevaarlijk
kan zijn, alleen ten goede aan te wenden.
Het kiesrecht is zulk een mes, dat èn
goed èn kwaad kan doen. Het is alleen
vertrouwd in handen, die er goed mee
weten om te gaan. Vooral in de onwe
tendheid ligt hier het groote gevaar. Is
ons volk op politiek terrein niet nog een
kind gelyk? En als het nu eenmaal be
sloten is om dat kind het mes in han
den te geven, is het dan niet plicht om
het vooraf te onderrichten, opdat het
niet overgelaten zij aan den invloed van
raddraaiers en dweepzieke volksleiders?
Zeer zeker is het plicht en wel een plicht
verschuldigd aan het algemeen.
Onder belangrijke vragen door den
heer L. Bolle gesteld aan het Departement
van de Maatschappij tot Nut van't Alge
meen vinden wij ook deze: of het niet
op den weg ligt van de Maatschappij, om
eenige bekendheid met onze staatsinstel
lingen te brengen onder het bereik des
volks? Over de wenscheljjkheid om aan
dit voorstel gevolg te geven zal wel geen
twijfel bestaan, doch wel over de moge
lijkheid der aitvoering. Die ééne maat
schappij, die toch al in vele opzichten
nuttig werkt voor 't algemeen, kan ech
ter niet alles alleen doen. Maar waarom
in onze kleine stad zoo'n versnippering
van krachten? Zonder het recht van be
staan en de nuttige werkkring van de
vele vereenigingen in onze stad, onlangs
nog vermeerderd met een afdeeling van
den Volksbond, te willen miskennen,
zouden wij willen vrager, of het doel dier
vereenigingen, dat toch tenslotte één ge
meenschappelijk doel blijkt te zijn, niet
beter kan nagestreefd worden door één
vereeniging, één die alle andere omvat?
Één vereeniging voor Toyn-bee werk
zou over meerdere krachten en middelen
te beschikken hebben, zou ook ook het
voorstel van den heer Bolle tot een goede
uitvoering kunnen brengen. Om thans bij
dit voorstel te blijven, op bet overige
kunnen wij later terug komen, wenschelyk
is hel zeker om dergelijke zaken aan het
particulier iuitiatief over te laten; doch
waar dit te kort schiet moet de staat
optreden.
De staat is een gemeenschap van huis
gezinnen, tot algemeene bescherming
verbonden.
De staatsmacht heeft de belangen van
die gemeenschap te vertegenwoordigen
en te beschermen, heeft te zorgen voor
een vreedzame, eendrachtige zamenleving.
Tot dit doel moet zij beschaving en ont
wikkeling bevorderen en mag zij voor
ieder een zekere mate van ontwikkeling
voorschrijven en die door invoering van
leerplicht waarborgen. De invoering van
leerplicht is na de aanneming van een
wetsontwerp tot kiesrechtuitbreiding een
eerste vereischte. Van hen, die aandeel
hebben in het staatsbestuur, moet een
zekere mate van ontwikkeling gevorderd
worden.
De schrijfproef is nog geen voldoende
waarborg voor het bezit van die ontwik
keling beter ware het de bewijzen over
te leggen, dat men een voldoend onder
wijs genoten heeft, een onderwys waartoe
ook behooren de beginselen van de staat
huishoudkunde, waarbij eenig begrip
gegeven wordt van onzen staatsvorm,
van de inrichting van den staat en zijn
bestuur. Het bezit van die kennis zal
de belangstelling in het openbare leven,
die nog zeer gering is, doen toenemen
en de staat zal er wel bij varen.
Tot juistere beoordeeling van de uit
spraak der kiezers heeft men de uitge
brachte stemmen voor en tegen geteld.
Hoewel nog onvolkomen is de maatstaf
toch zuiverder dan wanneer men de can-
didaten van beiden partijen gaat tellen.
Overigens heeft die telling weinig nut,
daar toch de gekozen candidate» voor
het lot van de kieswet zullen beslissen
doch wy worden er door gewezen op
een gebrek van het districtenstelsel.
Wat is toch een kiesdistrict? In de
brochure «Over het kiezen der vertegen
woordiging" gaf Mr. Olivier in 1880 het
volgende antwoord«Niets dan een wet-
fictie, een willekeurige samenkoppeling
van zoovele malen duizend inwoners in
een zekeren omtrek wonende, uit welke
de kiesgerechtigden eens om de twee ja
ren opgeroepen worden om aan te wijzen,
wie uit het district zullen worden afge
vaardigd. Alles in dit stelsel is louter
willekeur; waar de grens getrokken wordt
waarom deze aangrenzende gemeente in
het district opgenomen en waarom gene
aangrenzende gemeente er buiten geslo
ten wordt, er is geen redelijke grond
voor te geven, als dat de eerste gemeente
wordt opgenomen, omdat het district nog
niet vol, en de andere buitengesloten
wordt, omdat het reeds vol is. De dis
tricten zijn dan ook geheel epliemerisclie
scheppingen van den wetgever, zijne elec
torale fantasieën. Heden wordt er een
geschapen en morgen verdwynt er een,
en worden er gehalveerd en gevierendeeld
er worden er uitgebreid en door inlijving
van andere vergroot. Met de districten
kan de wetgever, omdat zij geen werke
lijk bestaan hebben, doen wat bij wil,
hij kan ze vernietigen even gemakkelijk
als hij ze in het leven heeft kunnen roe
pen." Het willekeurige der indeelng heeft
Amersfoort bij alle verkiezingen onder
vonden, evenals alle districten waar geen
groote meerderheid is. Als het voorstel
der regeering woidt aangenomen, zullen
er bij een volgende verkiezing 100 in
plaats van 84 districten zijn door de
splitsing der meervoudige kies-districten.
Deze wyziging is reeds in zooverre een
verbetering, omdat bij een zoover moge
lijk voortgezette verdeeling in districten
de meeste kans bestaat, dat de meerder
heid en minderheid een evenredig aan
tal vertegenwoordigers krijgen. Toch
blijft dit kiesstelsel gebrekkig en het zal
eerlang door een proportioneel stelsel
vervangen moeten worden, zoo aan den
eisch der grondwet ten volle voldaan wil
worden, nl. dat de Staten-Generaal het
geheele Nederlandsche volkvertegenwoor-
digen. Een volgende keer komen wij
hierop terug,
Aan den kant van het Prins Hen
drikpark bieidt Baain zich steeds uit.
Thans zijn in de vroegere sparrebosschen
aan den Utrechtschenweg twee lawn-
tennisbanen door de verfraaiings-commis-
sie gemaakt, die dooi het publiek kunnen
gehuuid worden. Eenige nieuwe wegen
worden eveneens aangelegd en een paai
groote villa's zijn daar reeds onder de kap.
De op 21 Maart jl. ten behoeve
van den vischhandel op hel rijkstelegraaf
kantoor met telefoondienst te Spakenburg
ingevoerde uitbreiding van diensturen is
te rekenen van 18 dezer builen werking
gesteld.
Te Avenhorn is een valsch gouden
tientje in beslag genomen.
Naar de N. R. Ct. verneemt, heeft
zich een tweede consortium van bankiers
gevormd voor de oprichting van een
gesticht voor zenuwlijders en krankzinni
gen uit de hoogere klassen, in den geest
zooals dat in Gelderland nabij Arnhem
wordt bedoeld. Dit tweede gesticht zal
in de provincie Utrecht opgericht worden,
waarvoor reeds de noodige gelden bijeen
gebracht worden en terreinen aangekocht
zijn.
De directeur der Weesinrichting te
Neerbosch deelt in Het Oosten het na
volgende mede:
Ons plan is het getal weezen niet hoo-
ger te doen stijgen dan tot duizend
Reeds voor twee jaren was door het be
stuur het besluit genomen om bij de
bestaande, zoodra het nieuwe ziekenhuis
was voltooid, nog twee nieuwe weeshui
zen te bouwen en dan deze huizen als
woning te laten dienen voor de weezen,
die als nieuwelingen op Neerbosch wor
den gebracht, ten einde daardoor beter
op de hoogte te komen van hun karakter
en het mogelijk te maken dat kinderen
met huidziekten niet onder de andere
verpleegden worden gebracht. Dit plan,
door het bestuur toen opgemaakt, hopen
wij nu te verwezenlijken, zoodra de noo-
dig geachte verbeteringen aan de be
staande huizen, waarmede wij reeds een
aanvang hebben gemaakt, en die wij, als
het ziekenhuis voltooid is, en er gelden
voor inkomen, zoo snel mogelijk zullen
uitvoeren, zijn aangebracht. Daardoor
komt meer ruimte in de bestaande hui
zen en kan tevens het getal verpleegden
duizend blijven.
Eeu intermezzo.
«Knap en aardig, vlug en vaardig,"
reed gisteren een bevallige jonge dame,
op een rijwiel te Utrecht de Magdalena-
slraat in. Lustig klonk het belletje,
haastig sprongen de wandelaars op zij
om ruim baan te maken. Zij zette er
dan ook gang achter, de sierljjke velo-
cipedisle.
Juist wilde zij met flinke snelheid de
Magdalenastraat uitrijden, toen zij op de
hoek met een oud vrouwtje in aanraking
komt. Deze viel op den grond, echter
gelukkig zonder zich al te veel te be-
zeeren.
De jonge dame bood haar excuses aan
en stopte het vrouwtje een gulden in de
hand zoodat het geval ten slotte een
blij einde nam.
De boot van den Heer Kooy, uit
Huizen, is niet meer voor het publiek te
bezichtigen. De uitvinder is op het
oogenblik in onderhandeling met den
gemachtigde eener commissie over den
verkoop van zijn vinding, f 30,000 is hem
er reeds voor gebodendit bod is echter
niet aangenomen.
Ten einde de bewering: „werkt zon
der kosten", te bewijzen, heeft de heer
Kooy aan bedoelde commissie voorge
steld: de machine in werking te brengen,
daarna de geheele inrichting te verzege
len en dau 14 dagen of zelfs veel langer
de eenvoudige constructie geheel zonder
kosten van beweegkracht te laten wer
ken. Wordt dit aanbod aangenomen en
geraken partijen later tot overeenstem
ming, dan gaat deze vinding hoogstwaar
schijnlijk naar het buitenland.
Penltjes.
Dinsdag zijn uit Roelof-Arendsveen de
eerste peulvruchten naar Amsterdam ge
bracht. Dal is veertien dagen voor den
gewonen tyd en nog acht dagen vroeger
dan verleden jaar. Die eerste peulen zijn
altijd een aangenaam vooruitzicht. Ze wor
den dan ook in met bloemen en lentegroen
versierde mandjes de plaats rondgedragen
en aan de autoriteiten vertoond.
Een huwelijks-loterij.
In zijn «leekespreekjes" in de „Nederl.
Speet." schrijft Lucilius:
«Het is de middelstand, die met de
meeste ongehuwde meisjes blijft «zitten".
Haar eigen schuld. Want hoe ijverig en
eneigiek deze klasse over het algemeen
ook zij, in htt aan den man brengen
barer huwbare dochters is zij lakscli.
Goede resultaten waren hier te verkrijgen,
paste zij de reclame even handig als op
de koopwaar op het huwelijksmateriaal
toe. Zoo las ik onlangs in de couranten
een publicatie van de Gebr. E. M.
HISTORISCH.
3) Toen zij het laboratorium binnentrad,
ontstelde zij bij het zien der beide per
sonen, die zij tot dusver nog niet gezieu
had. Zij herkreeg echter spoedig hare
kalmte en beloofde den bezweerder,
evenals de heks, eene rijke belooning,
wanneer de koning opgehouden zou
hebben te leven.
«Dat zal geschied zijn, zoodra de nieuwe
dag aanbreekt," kryschle Margaretha
Jourdan.
«Gij gaaft mij een later tijdstip aan,"
liet Hume zich hooren.
«Zeer zeker," merkte Rolinbroke op,
«doch de vlam is heviger geweest dan
wij meenden, aanschouw het beeld en
ge zult het meer verteerd vinden dan
gisteren."
«Daaraan hebt gij niet goed gedaan."
riep de kapelaan uit.
„En waarom niet," vroeg de hertogin
op snijdenden toon.
«Ik meende," stotterde de geestelijke,
«dat men verdenking kon opvatten, men
kan niet weten."
«Bahl Verdenking 1" hernam Eleonore
«De koningin zal daarboven verheven zijn.
Doch laat ons eirdelijk tot datgene over
gaan, waartoe ik hier ben gekomen."
«Wij zijn gereed," zeide Roger Rolin
broke. «Treed den kring binnen." Op den
grond was werkelijk een kring van aller
lei kabalistische teekens gemaakt, waar
onder het penta gramma meer dan eens
voorkwam. Roger verbreedde den kring,
door er doodsbeenderen en doodshoofden
omheen te leggen. Vervolgens ontsluierde
hij een spiegel, die de gestalte der her
togin volkomen terugkaatste. «Sla er den
blik in," fluisterde de bezweerder haar
toe. Daarna greep hij een boek en begon
te lezen, aanvankelijk zacht, toen al lui
der en luider, terwijl Margaretha Jour
dan nu eens half steunende, dan weer
krijschende geluiden uitbracht.
De oppervlakte des spiegels begon te
beslaan, het beeld der hertogin verdween
in nevel.
De opmerkzaamheid van Eleonore, van
den bezweerder en van de heks van Eye
scheen zoo geheel in beslag genomen te
zijn, dat niemand acht sloeg op John
Hume, die zacht den grendel der deur
teiugschoof.
De bliksemstralen schietende wolken
des spiegels verdwenen en eene lichtende
gestalte, in een wit gewaad, vertoonde
zich. Zij hield de flikkerende kroon van
Engeland in handen en bood haar der
hertogin aan.
Deze stiet een kreet van ontzetting uit,
doch Roger Rolinbv ike beduidde haar daf
zij stil moest wezen dat de verschijning
Eleonore's gedachten kende en dat het
overbodig was, dal deze eene vraag deed.
Van verre klonken nu de woorden op
zingenden toon uitgesproken
«De kroon is uw, eer nog een maan
verstrijkt."
«Want Hendrik sterft
«Ge liegt," brak eene mannelijke stem
het vers af. Ontsteld keerden de aanwe
zigen zich om en bemerkten nu den
hertog van York, die op zijn zwaard ge
leund stond. Achter hem vertoonden zich
eene menigte soldaten, die aangevoerd
werden door de hertogen van Buchingham
en Suffolk en zich nu op Eleonoie en de
bezweerders wierpen.
De hertogin van Gloucester wankelde,
want thans zag zij als met eenen slag
al hare hoop in rook verdwenen. Zij had
gedroomd den troon even nabij te staan,
als zij er nu van af was. Dat had haar
zwaar getroffen, het had haar trots en
hare kracht gebroken. Verzonken in on
verschilligheid, noch den verrader noch
haren vijanden met een blik verwaardi
gende, werd zij naar de gevangenis ge
bracht.
Den volgenden dag werd oen bijzonder
gerechtshof samengesteld om over de
hertogin te oordeelen op bevel van den
weder herstelden koning, wiens hevige
maar even spoedig verdwenen maagkwaal
door een gebrekkigen leefregel veroor
zaakt was. Humfried zelf verzocht niet
om genade, en zoodoende werd de her
togin voor de rechtbank gevoerd, zonder
dat iemand zich haar lot aantrok. Red
deloos was zij aan haar vijanden prijs
gegeven, zoodat deze óf getroffen waren,
óf wellicht medelijden met de verneder
de vrouw gevoelden, nu zij haar op de
bank der beschuldigden naast de afschu-
lijke persoonlijkheden van een Roger Ro
linbroke en een Grete Jourdan zagen.
De veroordeeling volgde naar den geest
van dien tijd en van de toenmalige wet
ten reeds in de eerste terechtzitting, zon
der dat men van de foltering gebruik
behoefde te maken, nadat het schubiig
was uitgesproken. De heks van Eye
werd in Smitfield verbrand, Rolinbroke
in Tyburn opgehangen en Eleonore de
straf opgelegd, om op vier plaatsen der
City boete te doen en daarna levenslang
in Mhel-Man gevangen gezet te worden.
Tijdens het vonnis werd uitgesproken,
viel de hertogin van Gloucester in on
macht. Toen zij hieruit ontwaakte, vroeg
zij naar haar gemaal. Men zeide dat hij
voor haar geen poging tot redding wilde
doen.
«Wee, dien lafaard I" riep zij uit.
Toen den 13. November 1440 déar
was, de dag, waarop de boetedoening
plaats zou hebben, en zij reeds in een
wit kleed en met ontblootte voeten in
de gevangenis gereed stond, wendde zij
zich tot den geestelijke, die haar verge
zellen moest, met de vraag, of er zich
veel volk in de straten bevond. De ge
rechtsdienaar, die haar met de geesel-
roede volgde, gaf ten antwoord, dat de
menigte boven alle beschrijving ging.
Zij lachte bitter en hernam: «Ge be
hoeft niet bevreesd te zijn, om duchtig
op mij los te slaan, opdat het goede volk
van Londen toch ook eens genoegen
kunne hebben."
Toen zij de gevangenis van Mhel-Man
betrad, vroeg zij voor de laatste maal
hoe de hertog van Gloucester hare schande
had opgenomen. Men antwoordde haar
dat hij zeer gelaten was en weinig sprak
en dat de geheele wereld hem beklaagde.
«Och ik beklaag hem," antwoordde zij.
Weinige maanden later, nog eer de
lente op nieuw de aarde met een nieuw
