NIEUWE
Nieuws- en Advertentieblad
voor Ie Provincie Utrecht.
FEUILLETON.
BARON MONTEZ
No. 80.
Woensdag 5 October 1904.
Drie-en-dertigste jaargang
VERSCHIJNT WOENSDAG EN ZATERDAG.
Amersfoortsche Courant
ABONNEMENTSPRIJS:
Per 3 maanden f 1.Franco per post door het geheele Kijk
Met gratis Zondagsblad voor binnen de stad (naar buiten tegen vergoeding van port
Afzonderlijke Nummers 3 Cent.
Ingezonden stukken intezenden uiterlijk Dinsdag en Vrijdag.
Uitgever G. J. SLOTHOUWER.
Bureau: Langcgtraat 77. Tclcphooiino. 69.
AD VERTENT1ËN:
Van 16 regels f 0.50; iedere regel meer 7'/i Cent.
Advertentiên viermaal geplaatst worden slechts driemaal berekend.
Groote letters en vignetten naar plaatsruimte
Algemeene Grondbeginselen
voor de
Veredeling van het Ambacht.
De beginselen, welke aan elk
ambachtswerk moeten ten grondslag
liggen zijn: doelmatigheid, hechtheid,
duurzaamheid en volmaaktheid in den
vorm.
De werkman behoort in elk ambacht
de doelmatigheid in den vorm duidelijk
aan te toonen.
De vorm moet ondergeschikt zijn
aan de behoefte, waaraan het voorwerp
moet voldoen en tevens verband houden
met de eigenschappen en hoedanig
heden van de grondstof, welke ge
bezigd wordt.
Nimmer mag de vorm, het uiterlijk
aanzien, in strijd zijn met den aard,
de eigenschappen en hoedanigheden
der gebruikte grondstof.
Het uiterlijk aanzien moet in over
eenstemming zijn met de wijze van
bewerking en de middelen, welke
gebezigd zijn om het voorwerp tot
stand te brengen. Nimmer mag liet
in strijd zijn met de voorschriften van
het gezond verstand.
Niet alleen de hoofdvorm, maar
ook de details en versieringen moeten
in overeenstemming zijn met een
doelmatige en hechte samenstelling,
in verband met den aard, de hoe
danigheid en de eigenschappen der
gebezigde materialen.
De versiering, verre van de natuur
en de hoedanigheden, der grondstof
fen te bedekken of aan het gezicht
te onttrekken, moet dienen om aan
het voorwerp duidelijk te doen uit
komen de natuur, de bestemming,
den aard der grondstof, waaruit het
is vervaardigd, zoowel in de doel
matigheid ter voldoening aan materieele
behoeften, als in het aangename uiter
lijk ter beantwoording aandeacsthe-
tisclie eischen van den mensch.
Bij elke samenstelling moet het
denkbeeld vooropstaan, dat de grond
stof wordt aangewend in verband
met haar eigenschappen en hoedanig
heden en met toepassing van de
eenvoudigste en redelijkste middelen
om aan liet te vervaardigen voorwerp
het aanzien te geven van doelmatig
heid, hechtheid en duurzaamheid, in
vormen en verhoudingen, die onder
worpen zijn aan zekere uit het gezond
verstand en de traditie voortgekomen
wetten.
De wijze van bewerking moet nood
zakelijk gewijzigd worden naar gelang
van de natuur der te bezigen grondstof,
de middelen, waarover men beschikt
en het midden, waai in men leeft
De schoonheid van een voorwerp is
afhankelijk van de juistheid en de
doelmatigheid van den vorm, in ver
band met de eigenschappen en hoe
danigheden der grondstoffen, waaruit
het is vervaardigd, het doel, waarvoor
het moet dienen en de middelen, die
voor het lot stand komen zijn noodig
geweest.
De grondstoffen, welke dienen tot
het vervaardigen van een voorwerp,
bebeerschen den vorm en de wijze
van bewerking.
Hout, dat min of rneer hard, recht
lijnig van vezel, taai en elastisch is,
en een groot weerstandsvermogen tegen
trekking, buiging en samenpersing
heeft, eischt bewerking en vormen,
welke vol komen aari deze eigenschappen
beantwoorden.
De metalen hebben andere eigen
schappen en hoedanigheden, waarmede
rekening moet gehouden worden met
betrekking tot den vorm, de bewerking
en het doel, waartoe het voorwerp
wordt gemaakt. Het ijzer, taai rekbaar
en zeer buigzaam in de bewerking,
eischt andere vormen en andere wijze
van het hout. Zelfs zal een voorwerp
in ijzer veelal zeer moeten verschillen
in.vorm met een voorwerp in koper,
aangezien de bewerking van beide
metalen zeer verschillend is. Het ijzer
is zeer taai en heeft een groot draag
vermogen, het koper is vee! zachter
en zijn draagvermogen is geringer.
Beide metalen hebben echter groot
weerstandsvermogen tegen samendruk
king en beide bezitten de eigenschap
van zich, bij met oordeel geleide
bewerking met hamer en punt, te
leenen tot de meeste verscheidenheid
van voorwerpen van kunst en nijver
heid, zonder dat de goede eigenschap
pen van het metaal verloren gaan.
Daar ijzer, blootgesteld aan vochtige
lucht, in sterke mate onderhevig is
aan roesten, moeten daartegen be
hoedmiddelen worden aangewend.
IJzeren voorwerpen, verkregen door
smelting en gieting moeten in vorm
verschillen met door besmeding ont
stane.
Steen, een stof van minerale her
komst, vast van samenstelling, niet
buigzaam, onbrandbaar, ondergaat
een geheel andere bewerking dan hout
en metaal. Daarom zullen voorwerpen
van steen ook een geheel ander aan
zien moeten hebben dan houten en
metalen.
Glas, bij gewone temperatuur hard
en broos, met scherpe kanten brekend,
wordt bij matige verhitting week en
smelt in hooge hitte. Zijn voornaamste
eigenschappen zijn doorschijnendheid,
doorlaten der zonnewarmte, terwijl
het den gloed van onze haarden
koert.
Voorwerpen van aardewerk woiden
op geheel andere wijze verkregen
dan de tot dusver beschrevene en
hebben ook weder andere eigen
schappen en hoedanigheden, waaraan
vormen en bewerking dus weder hebben
te beantwoorden.
Wanneer wij rekening houden met
de groote verscheiden beid van eigen
schappen, welke de verschillende ter
onzer beschikking staande grond
stoffen ons aanbieden, dan volgt daar
uit, dat in al wat wij samonstellen
ook de grootste verscheidenheid moet
verkregen worden.
Een pijler, zuil of standvink van
graniet of porfier kan vijfmaal meer
gewicht torschen dan een van zachten
zandsteen. Het zou dus bespottelijk
zijn een granieten pijler dezelfde
afmetingen te geven, die zandsteen
eischt, om dezelfde belasting te kunnen
dragen, en de vorm der heide zuilen
zal ook zeer verschillend moeten zijn,
zal iiij in overeenstemming zijn met
het draagvermogen dat elk der beide
steensoorten op zich zelf bezit.
Hetzelfde zal waar zijn voor het
gebruik van hout tegenover ijzer voor
oen balk, die moet dienen om vloer-
ribben to dragen. Het profiel en de
afmetingen van den houten balk zullen
veel grooter moeten zijn dan die van
een ijzeren, die voor hetzelfde doel
moet dienst doen.
De vorm, welke het moest beant
woordt aan de behoefte, waaraan
moet worden voldaan, is de ware en
eenige goede vorm. Het gezond ver
stand en de spaarzaamheid schrijven
hier de wet voor, welke zegt, dat
nimmer meer grondstof moet worden
verbruikt, dan hechtheid, en duurzaam
heid redelijkerwijze eischen.
Een zuil van gegoten ijzer zal den
vorm moeten hebben, die beantwoord:
aan haar natuurlijke eischen, zij zal
de uitdrukking moeten dragen van
door smelting en gieting te zijn ver
kregen, zij mag volstrekt niet den
schijn hebben van uit steen of hout
te zijn vervaardigd; het voetstuk, de
basis, zal breed moeten zijn, terwijl
de top gevormd zal moeten zijn in
evenredigheid met den last, dien zij
zal hebben te dragen.
Een kraagsteen of console in steen
zal nimmer als model mogen dienen
voor een console in hout of in ge
goten ijzer. Deze grondstoffen eischen
geheel verschillende vormen, omdat
zij in aard en hoedanigheden ver
uiteen loopen.
Alle menschelijke scheppingen en
samenstellingen zijn niet anders dan
toepassingen van grondbeginselen,
buiten ons toedoen ontstaan, doch
die wij toepassen naar aanleiding onzer
waarnemingen en beschouwingen.
De meetkundige vormen maken
deel uit van de universeele orde; de
eigenschappen daaraan verbonden zijn
van alle tijden: de cirkel, de driehoek,
alle meetkundige figuren zijn door
ons waargenomenwij hebben er de
eigenschappen van leoren kennen en
passen ze nu toe op onze werken,
nadat wij ze door studie hebben
leeren doorgronden en begrijpen. Op
dezelfde wijze mooten wij haridelon
met de eigenschappen en hoedanig
heden van de grondstoffen, welke de
natuur ons aanbiedt om to voldoen
aan de behoeften, welke zicli voor
doen.
Wij kunnen tot op zekere iioogte
de grondstollen verkrachtenwij kun
nen bijv. aan metalen willekeurige
vormen geven, maar steen en hout
moeten wel degelijk zoo gebruikt
worden als de natuur ze heeft voort
gebracht; wij moeten de wetten, die
door hun eigenschappen zijn tot stand
gebracht, eerbiedigen, willen wij wer
ken voortbrengen, die hecht en duur
zaam zijn. Goed en schoon werk kan
alleen dan verkregen worden, wanneer
de grondstof bepaald zijnde
de kunstvorm niet anders is dan liet
gevolg, de harmonische consequentie
van de eigenschappen, aan de grond
stof verbonden en aan de bestemming
pasgomaakt, in dien zin dat de aan
gewende grondstof in overeenstemming
zij met het voorwerp, dat gewensclit
wordt.
De lijfspreuk van een timmerbaas
uit het midden der negentiende eeuw
luidde; «Behoudt de regels en de
regels zullen U behouden". Hij had
daarmede vooral het oog op de in
deeling der zuil met haar basis, kapiteel
en kroonlijst in modullen en parten,
volgens een of ander orderboek, on
verschillig welk materiaal wordt aan
gewend.
Deze toepassing van een overigens
zeer aanbevelenswaardige zinspreuk
is verwerpelijk.
De verhoudingen zijn betrekkelijk,
maar niet oppermachtig, niet onaf
hankelijk. Zij zijn niet betrekkelijk
ten opzichte der getallen, maar ten
opzichte van de grondstof, van het
voorwerp en van zijn bestemming.
DOOR
CLAVERING
GUNTER.
ARCHIBALD
97.
«Zij was te bang en daarom hebben wij ons
maar opgesloten
O lach mij niet uit het is te vreeselijk
«En mevrouw Dewitt?"
«Mevrouw Dewitt is voor een week naar
Zwitserland gegaan doch zal spoedig terug-
keeren. Wij wisten ook dat gij zoudt komen
en dachten we het beste deden, je komst af
te wachten. Het zou zulk een schandaal voor
Frank zijn geweest! Maar och," smeekt zij
weer met verschrikt gelaat, «laat mij niet met
hem alleen
«Hoe lang verkeert die arme kerel beneden
in zulk een toestand?"
«Toen wij terugkeerden, was Frank nog
gezond en had ik hier in de omgeving
een zeer genoegelijk leven; doch iederen dag,
gedurende minstens twee maanden, is hij
steeds zenuwachtiger geworden. Ik geloof, dat
het komt door de streken van dien vreeSelijken
baron Montez, voor hij naar Panama ging.
Destijds is hij voor een politieke zaak zeer
druk bezig geweest, zooals hij zegt; maar nu
eerst drie dagen geleden is hij zoo buitenge
woon prikkelbaar geworden.
«Hebt gij baron Montez gezien, voor hij naar
Panama ging?"
«Ja, eenmaal. Hij verliet Parijs juist, toen
wij terugkeerden. Om Prank genoegen te doen,
ben ik even naar beneden gegaan hem te
spreken. Ik ik geloof, dat Frank doodsbe
nauwd voor hem is. Hij maakt voorbereidselen
voor mijn huwelijk,"fluistert zij. «De trous
seau is hier. De tijd is per telegram vastge
steld wilt gij de kleeren der bruid niet eens
zien?" lacht zij.
Larehmont, verbaasd over dezen onverschilli
gen toon, ziet haar aan. «Waart gij werkelijk
niet bang, dat ge Montez moest trouwen
Neen," antwoordt het meisje, vol vertrouwen
met haar groote blauwe oogen tot hem opziende
«neen, want gij hebt mij gezworen, dat ik hem
niet zou behoeven te trouwen!"
«Ik zal zelf de noodige beschikkingen nemen
voegt Harry de gouvernante toe, «opdat mis3
Severn beneden kan komen."
Het meisje uit een kreet van vreugde.
»0!" roept zij uit, en staat weer als een
schoon, schitterend beeld voor hem.
De jonge man gaat met een strak, ernstig
gelaat naar beneden, naar zijn broeder, die nog
in de bibliotheek zit en hem ontvangt met de
vraag:
«Moppert het kind nog?"
«Neen, het nu rustig!"
«O," roept Frank uit, «wat ging zij tekeer
toen ik een opname van haar maakte."
«Wat heb je gedaan?"
«Ik heb haar gesnapt gephotografeerd,
haar alzoo vereeuwigd en Montez een afdruk
gezonden.» Franyois, die overal liefhebberij
in heeft, laat een carte de visite van
Jessie zien, welke kaart Harry doet lachen,
niet tegenstaande de ernstige toestand.
«Zou Montez zulk een vreeselijk kind als dit
is durven trouwen?» vraagt Frank.
«Neen, dat geloof ik niet!" antwoordt Harry
met een blik op het portret van het grootste
enfant terrible, dat hij ooit gekend heeft.
De oogen staren vol schrik voor zich uit
tranen zwemmen er in; het mondje pruilt,
doch lijkt wild, woesthet schijnt alsof zij op de
camera wil aanvliegen en haar vernielen. Dit
is ook werkelijk het geval geweest, doch Frank
was haar te viug af.
«Zou door zoo iets niet het fortuin van een
artist zijn gemaakt?" vraagt Franyois. «Ik zal
haar vragen voor mij te poseeren zooals u weet
kladder ik een beetje ten minste, ik deed
het, vóór die gemeene Montez mij van huis
tot huis liet wandelen Red mij valt hij
eensklaps weer uit. «Hij zal mij in de gevangenis
brengen
De oogen der broeders ontmoeten elkaar
Frank slaat de zijne neer bij de woorden van
zijn broeder. «Er is alleen één ding te doen,
FrankJij moet, wanneer je goed nadenkt,
overtuigd zijn, dat ik de eenige ben, die je tegen
baron Montez kan beschermen."
«Ja, antwoordt de oudste; «ik heb zoo gebe
den, dat je toch maar zoudt komen."
«Goed. Om je te kunnen ontslaan van den
man, dien je vreest, moet ik van alles goed
op de hoogte zijn, moet ik alles beheeren. Je
moet onder de bepalingen der Fransche wet
de voogdijschap over Jessie overdragen op mij,
zij zal daarin schriftelijk toestemmen en op
haar leeftijd is dat wettig."
«Jij jij hijgt de zwakke mau «jij
zult mij een bewijs geven, dat Jessie haar ver
mogen nog bezit het vermogen, dat ik ver
loren heb een volledig bewijs?"
»Ja," is het kalme antwoord, «om jetered
den Groote Godbarst hij eindelijk uit.
kunt ge toch niet veronderstellen, ik zou toestaan
dat het vermogen van een kind, uw pupil,
verloren ging door nHet zou voor altijd een
smet op onze familie werpen. Doch geef mij
alles over wat je bezit!"
«Goed, bescherm mij slechts tegen dien Mon
tez?"
(Wordt vervolgd).
